INKHANI IYAKUMANYILA 35
ULWIMBO 121 Tikwenera Kujikora
Mo Mungabombela Ukuti Muvipote Ivinyonywa Ivibibi
‘Mutakitikizye ukuti imbibi yilamulilaghe amabili ghinyu ghagho ghakufwa, umwakuti mukonkhe ivinyonywa ivya mabili ghinyu.’—LOMA 6.12.
IFUNDO INKHULU
Inkhani iyi inthi yitwavwe (1) ukuti tutakanyokelaghe kunyuma nanthi tuli ni vinyonywa ivibibi (2) mo tungabombela ukuti tumalane ni vinyonywa ivibibi.
1. Nkhimba twebosi tukutamiwa ni choni?
NKHIMBA akabalilo kamo mukabapo ni chinyonywa ichakulonda ukubomba chimo cho chingamukalalizya u Yehova? Nanthi vili bunubu mutakinong’onaghe ukuti mukukomana ni nthamyo ukuchila zyo abamwinyu bakukomana nazyo. Ibayibolo likunena ukuti: ‘Injelo zyo umwe mukukomana nazyo, zyo zyo abanthu bosi bakukomana nazyo.’ (1 Koli. 10.13) Ifundo iyi yikung’anamula ukuti ichinyonywa chilichosi ichibibi cho mukutamiwa nacho, abanji bope bakutamiwa nacho. Mute mwebene, u Yehova angabavwa ukuti muchipote ichinyonywa chilichosi ichibibi.
2. Ka Abakilisitu bamo na bo bakumanyila Ibayibolo bakukomana ni nthamyo buli? (Ennya sona ivithuzi.)
2 Ibayibolo likunena ukuti: ‘Umunthu aliwesi akugheliwa nanthi ivinyonywa vyache ivibibi vikumuwesa nu kumutegha.’ (Yako. 1.14) Ivesi ili, likung’anamula ukuti abanthu bangagheliwa muzila izyinji. Umwakufwanikizya, Abakilisitu bamo bangagheliwa ukuti bapange ubwamalaya, po bamo bangagheliwa ukuti baghonane abanavuli pamo abakolo benebene. Bamo bo bakaba ni chibelezya ichakwenelezya ivinthu ivyakusikula, bangaba ni chinyonywa ichakuti bande sona. Po bamo bo bakabombezyanga imilembo iyakuvulungannya ubongo pamo ukung’wela nkhani ipele, bangakomana ni nthamyo iyakuyana bulo. Ivi vinyonywa vimo vyo Abakilisitu na bo bakumanyila Ibayibolo bakutamiwa navyo. Akabalilo kamo twebosi tungiyivwa ngati mo umutumiwa u Pabuli akiyivwilagha yo akasimba ukuti: ‘Nanthi nkhulonda ukubomba cho chiza, cho chibibi chikuba nune.’—Loma 7.21.
Tungagheliwa kulikosi ko tungaba sona akabalilo kalikosi (Ennya indime 2)c
3. Nkhimba umunthu anganda ukwiyivwa bulibuli nanthi akulimbana ni chinyonywa ichibibi?
3 Nanthi akabalilo akinji mukulimbana ni chinyonywa ichakuyana bulo, munganda ukwiyivwa ukuti mute na maka aghakuti mungakwanisya ukuchipota. Sona munganda ukwiyivwa ukuti mute nu lusubilo ulwakuti u Yehova akulonda ukuti mwize mwikhale nu bumi kwa bwila na bwila. Mube bakusimikizya ukuti inyinong’ono zyosi izi, zyabumyasi! Ukuti tulongosole ichifukwa chache, inkhani iyi inthi yamule amalalusyo agha: (1) Ka wenu yo akulonda ukuti mwinong’onaghe bunubu? (2) Choni cho chingabavwa ukuti muvipote ivinyonywa ivibibi?
MO U “SATANA” AKULONDELA UKUTI TWIYIVWILAGHE
4. (a) Choni cho u Satana akwennya ukuti tutangakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi? (b) Choni cho tukusimikizya ukuti tungakwanisya ukulimbana navyo?
4 U Satana akulonda ukuti twiyivwange ukuti nanthi twakomana ni njelo, tutangakwanisya ukujimba. U Yesu akamanyagha ukuti ivi vingabombiwa, chochobene akababuzya abamanyili bache ukuti biputaghe ukuti: “Utakitikizyanje ukuti tuwile munjelo, loli utupoke kwa Satana umubibi yula.” (Mata. 6.13) U Satana akunena ukuti umunthu atangabukilila ukumwivwila u Yehova nanthi angaba ni chinyonywa ichibibi. (Jobu 2.4, 5) Choni cho akwinong’ona bunubu? Ichifukwa chakuti weyo wabwandilo, yo ivinyonywa vyache vikamutegha ukuti aleke ukubukilila ukuba musubaliwa kwa Yehova. Ichachitima chakuti akusubila ukuti nuswe tungayana nawe, umwakuti tungaleka ukumubombela u Yehova nanthi tungagheliwa. Akinong’onagha ukuti nu Mwana wa Chala bulo yo akaba wakufikapo, angaleka ukuba musubaliwa nanthi angagheliwa! (Mata. 4.8, 9) Loli inong’onela ifundo iyi, nkhimba bwanaloli ukuti tute na maka aghakuti tungakwanisya ukujimba ku vinyonywa ivibibi? Awee te momo vibeleye! Tukukolelana sana nu mutumiwa u Pabuli yo akasimba ukuti: ‘Ningabomba ichinthu chosi ukwendela mumwache yuyo akumpha amaka.’—Filipi 4.13.
5. Ka tukumanya bulibuli ukuti u Yehova akumanya ukuti tungakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi?
5 Umwakupambana nu Satana, u Yehova akusubila ukuti tungakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi. Ka tukumanya bulibuli? U Yehova akanenela zila ukuti ichilundilo ichikulu icha banthu abasubaliwa chikwiza pakupona pa nthamyo inkhulu. Inong’onela vyo ifundo iyi yikung’anamula. U Yehova yo atangatamantha, atakanena ukuti abanthu banandi bulo bobo bakwiza ukwingila muchisu ichipya loli akati abanthu abinji bo bakwiza ukuba ni nkhalo inyiza sona bakwiza ukuba ukuti ‘bachapa inkhazo (imikanjo) zyabo nu kwiswefya ni banda ilya mwana wa ng’ozi.’ (Ubuvu. 7.9, 13, 14) Ukunena ubwanaloli, u Yehova akutwennya ukuti tuli na maka umwakuti tungakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi.
6-7. Choni cho u Satana akulonda ukuti twinong’onaghe ukuti tutangakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi?
6 U Satana akulonda ukuti twinong’onaghe ukuti u Yehova atangatwitikizya ukuti twize twikale nu bumi kwa bwila na bwila ichifukwa chakuti tuli ni vinyonywa ivibibi. Choni cho akulonda ukuti twinong’onaghe bunubu? Ichifukwa chakuti u Yehova amulongite ukuti atakwiza ukwikala nu bumi kwa bwila na bwila. (Ubwa. 3.15; Ubuvu. 20.10) Tutakukayikila ukuti u Satana akulonda ukuti tutakabe nu lusubilo ulwakuti tungize twikale nu bumi kwa bwila na bwila ichifukwa chakuti amalayizyo gho u Yehova atulayizizye, umwene ghamupambite. Loli tutangaba ngati weyuyo. Ichakuhobosya chakuti u Yehova akutusimikizya ukuti atakulonda ukutulonga loli akulonda ukutwavwa. U Yehova ‘atakulonda umunthu yumo apyutiwe loli akulonda umunthu wesi apinduke nu kuzileka imbibi.’—2 Pita. 3.9.
7 Nanthi tukusubila ukuti tutangakwanisya ukujimba kunjelo pamo tute nu lusubilo ulwakuti tungamalana ni vinyonywa ivibibi, tungaba ukuti tukwinong’ona muzila yo u Satana akulonda. Nanthi tukwivwisya akiza ifundo iyi, vingatwavwa ukuti tubukilile ukulimbana nawe.—1 Pita. 5.8, 9.
VYO TUNGINONG’ONA ICHIFUKWA CHAKUTI TWE BAMBULA UKUFIKAPO
8. Choni cho chingapangisya ukuti twiyivwange ukuti tute na maka nu lusubilo ulwakuti tungalimbana ni vinyonywa ivibibi? (Salimo 51.5) (Ennya sona “Amazyu gho Ghalongosoliwa.”)
8 Pali sona ichinthu cho chingatupangisya ukuti twiyivwanje ukuti tutangakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi, sona ukuba nu lusubilo ukuti tungize twikale nu bumi kwa bwila na bwila. Nkhimba chinthu buli? Ichinthu ichi, zyo mbibi zyo tukapyana ukufuma ku bapapi bitu.a—Jobu 14.4; belenga Salimo 51.5.
9-10. (a) Nkhimba imbibi yikabakwafya bulibuli u Adamu nu Eva? (Ennya sona ichithuzi.) (b) Ka imbibi zikutukwafya bulibuli?
9 Inong’onela mo u Adamu nu Eva bakiyivwila bakati bananga. Bakati bamusambukila u Yehova, bakavwama sona bakavwala amani. Ibuku ilya Insight on the Scriptures, likunena ukuti: “Imbibi yikabapangisya ukuti biyipange inongwa, bapasyange, biyivwange ukuti te bakufighililiwa sona bakaba ni soni.” Vikaba ngati ukuti u Adamu nu Eva babighalila munyumba yo yili ni vipinda 4, yo bangakwanisya ukwenda ukufuma ku chipinda ichamwabo nu kuya ku chamwabo loli batangakwanisya ukufuma kuzi. Batakwiza ukufumamo lumo mu mbibi.
10 Uswe tute ngati we Adamu nu Eva. Tuli nu lusako ichifukwa chakuti isembe yikutwavwa ukuhobokeliwa imbibi zyitu, sona tukuba pa bumanyani ubwiza nu Chala loli abene batangapindula ni sembe iyakutusatula. (1 Koli. 6.11) Napo vili bunubu, loli tukapyana imbibi. Chochobene chakubaba sana ukuti nuswe bulo akabalilo kamo tukupasya, tukwiyipa inongwa, tukwiyivwa ukuti te swe bakufighililiwa sona tukuba ni soni. Ichachitima chakuti Ibayibolo likunena ukuti imbibi inthi yibukilile pakubalamulila abanthu. Yikubomba bunubu na ku banthu “bulo babo batakananga ukuyana na mumo u Adamu akabombela.” (Loma 5.14) Loli tutakulondiwa ukwiyivwa ukuti ichifukwa chakuti twe bambibi, tutangakwanisya ukubomba cho chigholosu pamo ukuba nu lusubilo ulwa vinthu ivyamunthazi. Ka tungazikana bulibuli inyinong’ono izi?
U Adamu nu Eva bakati bananga bakanda ukwiyipa inongwa, ukupasya, ukwiyivwa ukuti te bakufughililiwa sona bakaba ni soni (Ennya indime 9)
11. Ka tungabomba bulibuli nanthi tukwennya ukuti tutangakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi sona chifukwa buli? (Aba Loma 6.12)
11 Nanthi akabalilo kamo tukwiyivwa ukuti tute na maka aghakuti tungakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi, tukulondiwa ukwennya ukuti imbibi “yikunena” loli tutakulondiwa ukuteghelezya. Chifukwa buli? Ichifukwa chakuti Ibayibolo likutumanyisya ukuti tutakulondiwa ukwitikizya ukuti imbibi yibukilile “ukutulamulila ngati we mwene.” (Belenga Aba Loma 6.12.) Ifundo iyi yikung’anamula ukuti tungasala ukuti tutakabombe ukuyana ni vinyonywa vyitu ivibibi. (Gala. 5.16) U Yehova akusubila ukuti tungakwanisya ukuvipota ivinyonywa ivibibi sona momo akulonda ukuti tubombelaghe. (Kumbu. 30.11-14; Loma 6.6; 1 Tesa. 4.3) Ubwanaloli bwakuti tungakwanisya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi.
12. Nkhimba tungabomba bulibuli nanthi tukwiyivwa ukuti tute nu lusubilo sona chifukwa buli?
12 Umwakuyana bulo, nanthi tukwiyivwa ukuti tute nu lusubilo ukuti u Yehova atangatughana ichifukwa chakuti tuli ni vinyonywa ivibibi, tukulondiwa ukwennya ukuti imbibi “yikunena” loli tutakulondiwa ukuteghelezya. Chifukwa buli? Ichifukwa chakuti Ibayibolo likumanyisya ukuti u Yehova akumanya ukuti swe bambula ukufikapo. (Sali. 103.13, 14) ‘Akumanya chilichosi,’ ukongelezyapo mo aliwesi akubombela ivinthu ichifukwa cha mbibi zyo tukapyana. (1 Yoha. 3.19, 20) Tungabukilila ukubomba ubwighane bwa Yehova nanthi tukuyezyayezya ukulimbana ni vinyonywa ivibibi. Choni cho tukunena bunubu?
13-14. Ka ukuba ni vinyonywa ivibibi, kukung’anamula ukuti twapotwa ukulimbanana navyo? Longosola.
13 Ibayibolo likulongosola imphambano yo yilipo pakasi pakubomba ivinthu ivibibi (vyo tungikola ukuti tutakabombe) sona ukuba ni chinyonywa ichakubomba ivinthu ivibibi (cho chingiza ichifukwa cha vinthu vyo vyabombiwa). Umwakufwanikizya, Abakilisitu bamo aba ku Kolinti bakabombagha ubwamalaya. U Pabuli akasimba ukuti: ‘Umu momo mwebamo mukabela.’ Nkhimba ifundo iyi, yikung’anamula ukuti batakiza baba sona ni chinyonywa ichakubomba ubwamalaya? Tutangakana umwakusimikizya ichifukwa chakuti chipala sana ukuleka ukuba ni vinyonywa ivibibi. Loli Abakilisitu bo bakayezyayezya ukwikola sona ukuleka ukubomba ivinyonywa ivibibi, u Yehova akahoboka nabo. Akabennyanga ukuti ‘bakaswefyiwa.’ (1 Koli. 6.9-11) Numwe bulo momo vingabela.
14 Napo mungalimbana ni vinyonywa ivyinji sana loli mungakwanisya ukuvipota. Napo mutangavifumyapo, loli mungikola nu kubukilila ukuleka ‘ukubomba vyo amabili ni nyinong’ono [zyinyu] zingalonda.’ (Efe. 2.3) Ka mungabomba bulibuli ukuti mukwanisye ukulimbana ni vinyonywa ivibibi?
VYO MUKULONDIWA UKUBOMBA
15. Nanthi tukulonda ukulimbana ni vinyonywa ivibibi, choni cho chakulondiwa sana ukwifufuza mubwanaloli?
15 Ukuti mukwanisye ukulimbana ni vinyonywa ivibibi, mukulondiwa ukwifufuza mubwanaloli ukuti mumanye po mukupotwa ukubomba akiza. Nanthi mukwifufuza, muchebaghe ukuti “mutakizimbulaye mwebene.” (Yako. 1.22) Mutakachefyange inthamyo yo muli nayo nu pakwinong’ona ukuti, ‘Abanji bakung’wela nkhani ukuchila une,’ pamo ukubapa abanji inongwa ngati iyakuti, ‘Nkhugheliwa ukuti nenelezye ivyakusikula nanthi umuchi wane atandangizya ulughano ulwakufikapo.’ Ivinthu ivi vingapangisya ukuti chibe chipepe ukuti mugheliwe ukubomba ivinthu ivibibi. Polelo mutakihobokelaghe ukuti mubombe ichinthu cho chibibi. Mubombaghepo zimo mwalubilo ukuti muleke ukubomba ivinthu ivibibi.—Gala. 6.7.
16. Ka mungasimikizya bulibuli ukuti inthi mubukilile ukubomba cho chiza?
16 Ukongelezya pakwifufuza mubwanaloli pa vinthu vyo mutakubomba akiza, mukulondiwa ukusimikizya ukuti mutakanyokele munyuma. (1 Koli. 9.26, 27; 1 Tesa. 4.4; 1 Pita. 1.15, 16) Mumanye vyo vikubapangisya ukuti mube ni chinyonywa ichibibi. Yingaba ngelo yimo pamo akabalilo kamo. Umwakufwanikizya, ka mukugheliwa ukuti mubombe ichinthu ichibibi pa kabalilo ko mwalita nkhani pamo pabusiku? Mwisengannye nu kusala vyo mungabomba nanthi mwaba ni chinyonywa ichakulonda ukubomba ivinthu ivibibi. Akabalilo akiza ko mungabombela bunubu, ko kabalilo ko muchili ukuba ni chinyonywa ichibibi.—Mbupi. 22.3.
17. Nkhimba tungamanyilako ichoni kwa Jozefu? (Ubwandilo 39.7-9) (Ennya sona ivithuzi.)
17 Ennya vyo u Josefu akabomba pa kabalilo ko umuchi wa Potifala akamunyengelelagha. Akamukana umwalubilo sana. (Belenga Ubwandilo 39.7-9.) Nkhimba tukumanyilako ichoni? U Jozefu akamanyagha ukuti atakulondiwa ukughonana nu muchi uwa mwenecho, po umuka Potifala akaba ukuti achili ukumunyengelela. Umwakuyana bulo, mukulondiwa ukusimikizya ukuti inthi mubombaghe cho chiza po muchili pakuba ni chinyonywa ichakulonda ukubomba ivinthu ivibibi. Ivi vingabavwa ukuti mukonkhe vyo mukasalila zila.
Mukanaghe mwalubilo ngati mo akabombela u Jozefu! (Ennya indime 17)
“MWIPIME MWEBENE”
18. Ka ningabomba bulibuli ukuti inchipote ichinyonywa ichibibi? (2 Aba Kolinti 13.5)
18 Mwipimaghe ukuti mukwanisye ukulimbana ni vinyonywa ivibibi. Ukwipima kukung’anamula ukwimanya akiza akabalilo kosi nu kwennya mo mukubombela ivinthu. (Belenga 2 Aba Kolinti 13.5.) Mwinong’onelaghe mo mukubombela ivinthu sona po mukulondiwa ukusintha. Umwakufwanikizya, napo mungaba ukuti mwakwanisya ukulimbana ni chinyonywa ichibibi loli mukulondiwa ukwilalusya ukuti: ‘Nkhimba penda akabalilo katali buli ukuti intchipote?’ Nanthi mwamanya ukuti mwachedwa ukumalana nacho, mutakiyipe inongwa. Mumalo mwache mwinong’onele mo mungize mubombele ukuti mwize mupange mwalubilo. Mwilalusye amalalusyo agha: ‘Ka ningabomba bulibuli ukuti ivikanizye mwalubilo ivinyonywa ivibibi? Nkhimba ivinthu vyo nkhusala ukwenelezya, ukubelenga nu kuteghelezya vikumphangisya ukuti chibe chakutamya ukukana ichinyonywa ichibibi? Ka nkhuleka mwalubilo ukwenelezya ivithuzi ivyakusikula? Nkhimba nkhwivwisya ichifukwa cho ifundo zya Yehova zyakulondiwa sana akabalilo kosi?’—Sali. 101.3.
19. Ka ukupotwa ukusala akiza pa tunthu utunandinandi kwakoghofya bulibuli?
19 Nanthi mukwipima mwebene mutakihobokelaghe pa vinthu ivibibi vyo mukubomba. Ibayibolo likunena ukuti: ‘Umoyo ghukupusika ukuchila chilichosi, ghungabomba ichinthu chilichosi ichibibi.’ (Yere. 17.9) U Yesu akanena ukuti mu moyo wa munthu “mukufuma inyinong’ono imbibi.” (Mata. 15.19) Umwakufwanikizya, umunthu yo akaleka ukwenelezya ivyakusikula, akabalilo kamo angennya ukuti vili akiza bulo ukwenelezya ivithuzi vyo vikulangizya abanthu bo batavwalite akiza. Anginong’ona ukuti, ‘Vili akiza bulo ukuba ni vinyonywa ivibibi ichikulu utakuvibomba.’ Loli ubwanaloli bwache bwakuti umunthu yo ali ni nyinong’ono ngati izi, akuba ukuti akwisengannya ukubomba ‘ivinyonywa ivya mubili.’ (Loma 13.14) Nkhimba mungabomba bulibuli ukuti muleghuke ukubomba bunubu? Muchebe mo mungasalila pa tunthu utunandinandi to tungapangisya ukuti mwize musale akabibi ivinthu ivikulu vyo vingapangisya ukuti mubombe imbibi inkhulu.b Sona muzikanizye inyinong’ono imbimbi zyo zingapangisya ukuti mwihobokelaghe.
20. Choni cho chikwiza pakubombiwa ni vinyonywa ivibibi, sona pa kabalilo aka tuli nu butuli buli?
20 Ngati mo twamanyilila, u Yehova angatwavwa ukuti tube na maka umwakuti tukwanisye ukuzipota injelo. Tukupalizya sana ichisa cho akutulangizya nu lusubilo lo atupiye ulwakuti twize tube nu bumi bwa bwila na bwila muchisu ichipya. Chakuhobosya sana ukuti tukumubombela u Yehova, ukusita ukulimbana ni vinyonywa ivibibi! Tukusimikizya ukuti inthi tukwanisye ukulimbana ni vinyonywa ivibibi. U Yehova inthi asaye ukuyezyayezya kwitu!
ULWIMBO 122 Muŵe Ŵakukhora, Ŵambura Kusunkhunyika!
a AMAZYU GHO GHALONGOSOLIWA: Mu Bayibolo amazyu aghakuti “imbibi” akabalilo akinji ghakunena ivya kwiba, ubwamalaya, pamo ukughogha. (Kuso. 20.13-15; 1 Koli. 6.18) Loli mumasimbo ghamo, amazyu aghakuti “imbibi” ghakung’anamula imbibi zyo tukapapiwa nazyo, napo tungaba ukuti tutabombitepo ichinthu chimo ichibibi.
b Umunyamata yo akulongosoliwa pa Isya Mbupingamu 7.7-23 akapotwa ukusala akiza pa tunthu utunandinandi vyo vikamupangisya ukuti apange ubwamalaya.
c AMAZYU AGHAKULONGOSOLA IVITHUZI: Kumongo: Umukamu ali mu shopu akung’wela ukofi, akwennya abanavuli babili bakulangizannya ulughano. Kundyelo: Umuyemba akwennya abanthu babili bakukweba