INKANI IYAKULONGOSOLA UBUMI UBWA MUNTU
Nkiyivwanga Ukuti ne Wakufighililiwa Ichifukwa Chakuti Nkamusubilagha u Yehova
NANTI abantu bakundalusya ivya bumi bwane, akabalilo kosi nkubamula ukuti “indi ngati chikwama munyobe izya Yehova!” Nanti nkunena bunubu nkung’anamulagha ukuti ngati mo nkunyamulilagha ichikwama chane nu kubuka nacho kulikosi ko nkulonda ukubuka. Umwakuyana bulo nkulonda ukuti u Yehova ni gulu lyache bambombezyange imbombo kulikosi ko ningabuka sona akabalilo kalikosi. Nkitikizyanga imbombo yiliyosi yo bampa napo yikabonekagha ukuti yakutamya ukuyibomba sona akabalilo kamo ubumi bwane bukabanga pa ngozi. Loli nkamanyila ukuti ukumusubila u Yehova koko kunganavwa ukuti imbe ne wakufighililiwa.
MO NKAMUMANYILA U YEHOVA NU KWANDA UKUMUSUBILA
Nkapapiwa mu 1948 mukaya akanandi aka ku kumwela chakubufumilo bwizuba ku Nigeria. Pa kabalilo ko nkapapiwanga, Ubaba wane umunandi u Moustapha nu mukulu wane u Wahabi bakoziwa nu kuba Bakaboni ba Yehova. Pa kabalilo ko nkaba ni myaka 9, ubaba wane akafwa. Ivi vikapangisya ukuti imbe ni chitima sana. U Wahabi akambuzya ukuti tukwiza pakumwennya sona Ubaba nanti iza azyuka. Amazyu aghakusangalusya agha, ghakanavwa ukuti nande pakumanyila Ibayibolo. Mu 1963 nkoziwa. Pisinda pache, abakulu bane babili nu muzuna wane bope bakoziwa.
Mu 1965, nkanda pakwikala nu mukulu wane u Wilson ku Lagos sona nkahobokagha ukwangala poka na bapayiniya abakabalilo kosi bo bakaba Muchipanga icha Igbobi. Ichifukwa cha mo bakahobokelagha sona ukubikapo umoyo pakubomba ubupayiniya, vikanavwa ukuti nune bulo nande ubupayiniya mu Janiwale 1968.
Umukamu u Albert Olugbebi, yo akabombelagha pa Beteli, akatubunganika twe bachinyamata nu kutubuzya ukuti ku mupoto ku Nigeria kukulondiwa abapayiniya abapadela. Mupaka pa kabalilo aka, inchili nkukumbukila amazyu gho Umukamu Olugbebi akanena aghakuti: “Muchili mwe bachinyamata sona mungabombezya akabalilo na maka ghinyu pakumubombela u Yehova. Kumupoto ukwa Nigeria kuli imbombo inkulu yo mungaye muyibombe!” Nkalondagha ukuba ngati we mulaghuzi u Yesaya umwakuti u Yehova angantuma kulikosi ko akulonda ukuti imbuke. Ivi vikapangisya ukuti pa kabalilo kala isimbe ifomu iyakuti imbe ne mupayiniya wapadela.—Yesa. 6.8.
Mu Meyi 1968, bakantuma ngati ne mupayiniya uwapadela mutawuni iya Kano ku mupoto ukwa Nigeria. Pa kabalilo aka kukaba Inkondo iya Biafran yo yikanda mu 1967 mupaka mu 1970. Inkondo iyi yikapangisya intamyo izyinji sana sona abantu abinji bakafwa kumupoto ukwa Nigeria. Pisinda pache yikanda ukubombiwa kubufumilo bwizuba ukwa Nigeria. Umukamu yumo yo akandondelagha ivyiza akayezya ukumpa ubulongozi ukuti ntakabukeko. Loli nkamubuzya ukuti: “Napalizya sana ichifukwa chakundondela ivyiza. Nanti u Yehova akulonda ukuti inje mbombe imbombo iyi, ntakukayikila ukuti inti abe nune akabalilo kosi.”
UKUMUSUBILA U YEHOVA KUMALO GHO GHAKOMANIKA NI NKONDO
Ku itawuni iya Kano ivintu vitaba akiza. Inkondo iyi yikakomannya sana ivintu mutawuni inkulu iyi. Pa kabalilo kamo nanti tuli mu bulumbilili tukennyanga imivimba iya bantu bo bakaghoghiwa ichifukwa cha nkondo iyi. Napo ku Kano kukaba ukuti kuli ivipanga ivyinji loli pa kabalilo aka, abakamu na bayemba bakaba ukuti bachimbilako. Kukasyala bulo abalumbilili bo batakakwana 15 loli bope bakoghopagha sona bakagongowa. Pa kabalilo ko swe bapayiniya abapadela abakukwana 6 tukafikagha ku malo agha, abakamu na bayemba bakahoboka sana. Tukati twabaghomya abalumbilili aba, bakiyivwa akiza sana. Tukabavwa ukuti bande sona pakupanga inkomano nu kulumbilila vyo vikavwa ukuti twande pakutumizya amalipoti ku ofesi nu kwitizya amabuku.
Swe bapayiniya bapadela tukanda ukumanyila ichinenelo icha Chihausa. Abantu abanji bakateghelezyanga ubutenga ubwa Bumwene ichifukwa chakuti bakabwivwanga muchinenelo chabo. Loli abantu bo bakaba muchipanga cho abantu abinji bakiputaghamo kumalo agha, batakahobokagha ni mbombo yitu iyakulumbilila. Ivi vikapangisya ukuti nanti tukulumbilila tukalondiwanga ukuti tubanje bakucheba. Une nu wamwitu yo nkikala nawe, isiku limo umuntu yumo akatuchimbizya ni chipeni. Umwalusako, uswe tukachimbila nkani sona akapotwa ukutulema! Napo kukaba ivintu ivyakoghofya loli u Yehova akatwavwa ‘ukwikala umwakufighililiwa’ sona abalumbilili abinji bakanda ukubuka pantazi. (Sali. 4.8) Amasiku ghano ku Kano kuli ivipanga 11 vyo muli abalumbilili abakupululila 500.
KU NIGER TUKATAMIWA SANA
Ukubomba ngati mupayiniya uwapadela ku Niamey na ku Niger
Pisinda pache, une na bapayiniya abamwitu abadela babili, tukati twikala ku Kano imyezi iyakuchepa bulo bakatutuma ku Niamey ku tawuni inkulu iya Niger mu Ogasiti 1968. Umwalubilo tukamanya ukuti akachigaba aka Niger, ko kali ku Kubwingililo bwi Zuba ku Africa, kali mwigulu ilya tuvigaba to tukocha nkani pachisu ichapasi. Ukongelezyapo pakulimbana nu kocha ko kukaba ku chigaba ichi, tukalondiwanga sona ukumanyila ichinenelo icha Chifrench cho abantu abinji bakanenagha. Napo tukakomana ni ntamyo zyosi izi loli tukabukilila ukumusubila u Yehova sona tukanda pakulumbilila mutawuni inkulu iyi na balumbilili bo bakikalagha kulakula. Pakati penda akabalilo akanandi bulo, aliwesi ku Niamey yo akamanya ukubelenga akapokela ibuku ilyakumanyilila Ibayibolo ilyakuti Coonadi cimene cimatsogolera ku Moyo Wamuyaya. Vikafika na pakuti abantu bakatulondagha ukuti tubape ibuku ili!
Umwalubilo tukamanya ukuti abalaghili batakubalonda Abakaboni ba Yehova. Mu Julayi 1969, tukapanga ulukomano ulwadela akabwandilo muchisu ichi. Palukomano ulu tukabunganapo 20. Tukalindililagha ukuti abalumbilili babili palukomano ulu inti boziwe. Loli isiku ilyabwandilo, abapolisi bakiza nu kulesya ulukomano. Bakakola abapayiniya abapadela bosi poka nu wakwendela idela nu kubuka nabo ku polisi. Bakati batulalusya amalalusyo, bakatusatula ukuti tubwelaghe loli bakati ku ndabi yache tubuke sona. Tukati twamannya ukuti abalaghili bangapangisya intamyo, tukapanga indondomeko ukuti inkani iya lozyo yiye yineniwe ku nyumba yimo sona umwakuvwama, abalumbilili babili bala bakaya boziwa mulusoko.
Pakati pendapo amasabata ghanandi bulo, iboma likalamula une na bapayiniya bapadela 5 ukuti tufumeko ku Niger. Bakatubuzya ukuti tufumemo muchisu chabo kwa amawazi 48 ghatamalite loli mo inti twendele tumanye swebene. Tukivwila po tukanyamuka nu kubuka ku ofesi iya ku Nigeria, ko bakaya batupa imbombo izyamwabo.
Bakantuma ukuti inje imbombelaghe kukaya aka Orisunbare mu Nigeria ko nkahobokagha sana nu bulumbilili poka na kagulu akanadi akabalumbilili bo bakikalagha kula-kula. Loli pakati pendapo imyezi 6, iofesi yikanitizya nu kunyosezya nemwene ku Niger. Pabwandilo nkaswigha sona nkapasya, loli pisinda pache nkahoboka ukuti inje nkomane na bakamu na bayemba ku Niger!
Pa kabalilo aka, nkanyokela sona ku Niamey. Nkati nafika, isiku ilyakukonkapo umwanavuli yumo uwa bizinesi uwa ku Nigeria akamanya ukuti ne Kaboni po akanda ukulalusya malalusyo aghakukwafyannya ni Bayibolo. Nkanda pakumanyila nawe sona akabalilo kakati kendapo akaleka ukukweba itumba nu kukolwa po akoziwa. Pisinda pache nkaba ne wakuhoboka ukulumbilila muvigaba ivyakulekana-lekana na bakamu na bayemba Niger nu kwennya mo abantu bakapokelelagha ubwanaloli imyaka yikati yendapo. Pa kabalilo ko nkafikagha muchisu ichi, mukaba Abakaboni 31 loli po nkafumaghako Abakaboni bakaba ukuti bafika 69.
“TUTAKUMANYA MO IMBOMBO IYA BUMWENE YIKWENDELA KU GUINEA”
Mu Disembala 1977, nkanyokela ku Nigeria ukuti inje manyisiwe, nkati namanyisiwa ukwa masabata ghatatu. Chakubumalilo umukamu u Malcolm Vigo uwakutangilila aba Mukomiti iya Nthambi akambelengela ukalata uwakufuma ku ofesi iya ku Sierra Leone sona akanena ukuti abakamu bakulonda umupayiniya uwachinyamata yo atasendite, yo atakubina-bina sona akunena akiza Ichizungu ni Chifrench umwakuti aye abombaghe ngati wakwendela idela ku Guinea. Umukamu u Vigo akambuzya ukuti namanyisiwa ukuti inje mbombe imbombo iyi. Loli akambuzya ukuti iyi te mbombo impepe. “Akambuzya ukuti winong’onelepo tasi po uchili pakwitikizya imbombo iyi.” Umwalubilo nkamwamula ukuti, “Ichifukwa chakuti u Yehova weyo akuntuma inti mbuke.”
Nkanyamuka nu kubuka ku Sierra Leone ko nkakomana na bakamu ku ofesi. Umukamu yumo uwa Mukomiti iya Nthambi akambuzya ukuti, “Tutakumanya mo imbombo iyabumwene yikwendela ku Guinea.” Napo abakamu abaku ofesi iya ku Sierra Leone bo bo bakaba nu budindo ubwakwenelezya mo imbombo iya bulumbilili yikwendela ku Guinea loli chitakaba chipepe ukunenezannya na balumbilili ichifukwa chakuti ku Guinea kukaba intamyo ichifukwa icha vyandale. Abakamu ku ofesi bakayezya akinji bulo ukutuma umukamu ukuti aye ennye abakamu na bayemba ku Guinea mo babeleye loli bakapotwa. Pisinda pache, ofesi yikantuma ukuti imbuke ku Conakry mutawuni inkulu iya ku Guinea, umwakuti inje ndabe ku boma ukuti linitikizye ukwikala muchisu chabo.
“Ichifukwa chakuti u Yehova weyo akuntuma, inti mbuke”
Nkati nafika ku Conakry, nkabuka ku ofesi iya mwimilili uwa chisu icha Nigeria ukuti inje nkomane nawe. Nkamubuzya ukuti indi ni chinyonywa ichakuti inje ndumbilile mu Guinea. Akampa ubulongozi ubwakuti ntakikale muchisu ichi ichifukwa chakuti ningapinyiwa pamo ukuvulaziwa. Akanena ukuti: “Nyokela bulo ku Nigeria ukuti uye ulumbililaghe kula-kula.” Loli une nkamula ukuti, “Nasimikizya ukuti nikale kunuku.” Pisinda pache akasimbila u kalata u Minisita yo akenelezyanga ivya muchisu sona uminisita uyu akanavwa akiza sana.
Pakati penda akabalilo akanandi, nkanyokela sona ku ofesi iya ku Sierra Leone nu kubabuzya abakamu ivintu vyo uminisita uyu akambuzya. Abakamu bakahoboka sana na mo u Yehova akasayila ubulendo bwane ubwa ku Guinea. Iboma likanitikizya ukuti nikalaghe mu Guinea!
Po nkabombagha imbombo iyakwendela idela ku Sierra Leone
Ukufuma mu 1978 mupaka 1989, nkanda pakubomba imbombo iyakwendela idela ku Guinea, Sierra Leone, sona nkaba ne wachibili ku wakwendela idela ku Liberia. Pabwandilo ku malo agha, nkabinagha kabili-kabili. Akabalilo kamo nkabinagha po indi ku malo aghakuti kute nayumo-yumo loli abakamu bakabombagha chilichosi cho bangakwanisya ukuti bantwale ku chipatala.
Akabalilo kamo nkabina nkani umaleliya ni njoka izyamukasi. Nkati napola bulo nkivwa ukuti abakamu bakanenezannyanga ko bangaye bansyile! Napo nkakomana ni vintu vyosi ivi, loli ntakinong’onapo ukuti indeke imbombo yane sona nkabukilila ukuba wakusimikizya ukuti u Chala mwene weyo angatufighilila naloli sona akwiza pakutuzusya nanti tungafwa.
UNE NU MUCHI WANE TUKAMUSUBALILAGHA U YEHOVA
Isiku lyitu ilyabukwati mu 1988
Mu 1988, nkakomana nu Dorcas, yo akaba muyemba umupayiniya uwakumughana nkani u Yehova sona akaba wakwiyisya. Pisinda pache tukasendana sona tukanda pakubombela poka imbombo iyakwendela idela. U Dorcas akabombagha chilichosi cho angakwanisya pakunavwa umwalughano pa mbombo sona akaba umuchi umwiza sana. Tukendagha ubulendo ubwapasi ubwa makilomita 25 ukufuma pachipanga ichinji ukubuka pachamwabo uku tunyamuye ukatundu witu. Ivipanga vyo vikabanga kubutali nkani tukabombezyanga ichakwendapo chilichosi cho twachagha sona tukendagha mu imisebo yo yikaba yakukumbika-kumbika.
U Dorcas mujimvu sana. Umwakufwanikizya, akabalilo kamo tukaloboka amalusoko mo mukaba ingwina. Ubulendo bumo, tukenda ubulendo ubwamasiku 5 sona tukabombezyanga amabwato pakuloboka amalusoko ichifukwa chakuti amabuliji gho bakapanga na matabwa ghakaba ukuti ghakapanguka. Pa kabalilo ko u Dorcas akafumagha mubwato akawila mumizi. Une nu muchi wane tutakamannya ukusaba sona mulusoko lula mukaba ingwina. Umwalusako abanyamata bamo bakanyelela mumizi nu kumuzubula. Swebosi tukanda pakoghopa na vyo vikabombiwa pa kabalilo aka loli tukabukilila ukubomba imbombo yitu iyakwendela idela.
Abana bitu u Jahgift nu Eric, vyabupi vyitu ivyabuzimu
Kubwandilo ubwa 1992, tukaswigha sana ukumanya ukuti u Dorcas ali nu lwanda. Pa kabalilo aka tukalondiwanga ukusala ukuti tubukilile ukubomba ngati bapayiniya bapadela ichifukwa chakuti tukinong’onagha ukuti, “u Yehova atupa ichabupi!” Pisinda pache tukasala ukuti umwana witu tumwitizye izina ilyakuti Jahgift. Pakati pendapo imyaka 4 ukufuma po u Jahgift akapapiwa, umuyemba wache u Eric, wepe akapapiwa. Ukunena ubwanaloli abana bitu babili aba, bakaba vyabupi ivyakufuma kwa Yehova. Pa kabalilo kano u Jahgift abombela kwakabalilo akatali ku ofesi iyakung’anamulila amabuku iya ku Conakry, sona u Eric mwavwilizyi uwa chipanga.
Pa kabalilo ko u Dorcas akalelagha abana bitu, akaleka ukubomba ngati mupayiniya uwapadela mumalo mwache akabukilila ukuba mupayiniya uwakabalilo kosi. Nu butuli ubwa Yehova mupaka pa kabalilo aka nkubukilila ukubomba mumbombo iyakabalilo kosi. Abana bitu bakati bakula, u Dorcas akanda sona ukubomba ngati mupayiniya uwapadela. Pa kabalilo aka, swebosi tukubomba ngati bamishonale ku Conakry.
U YEHOVA AKUTUFIGHILILA
Nkabukagha kulikosi ko u Yehova antuma. Akabalilo kosi une nu muchi wane, twaba swe bakufighililiwa sona twasayiwa sana. Ukumusubila nkani u Yehova kukatwavwa ukuti tuleghuke ivintu ivyakuleka-lekana vyo vikwiza ichifukwa cha kughana nkani ivintu ivyakumubili. Une nu Dorcas twamanyila ukufuma ku vintu vyo vyatubonekela pa bumi bwitu, ukuti tungaba naloli bakufighililiwa nanti tungamusubila u ‘Chala yo mupoki witu’ u Yehova. (1 Syambu. 16.35) Indi nu lusubilo ukuti ubumi ubwa bantu bosi bo bakumusubila u Yehova “u Yehova ‘inti abavunge muchikwama chache icha bumi.’—1 Samu. 25.29.