“Kiese kwe bô balandaka nzila ya [kwikama]” ya Yehova

1-2. a) Ntia musamu guvernema zakaka ziyirikaka kwe kanda dia Yehova, kâ bwe kanda dio disaka? b) Bwe tulendi bêla mu nsayi ni bu sa ti mbo batukwamisaka? (Zonzela mpe tifwani tie ha tinima tia ntete.)

LUMBU ti, tisalu tieto ka batomo’â tia haninaka nzila ko peleko mbo bayiminaka tio mu nsi yôka 30. Mu nsi zo zakaka guvernema zatûla mpangi zeto mu maboloko. Ngano nti bayirika bia mbi? Na kani tima. Yehova ka banzaka ko ti musamu bayirika wa mbi. Misamu mi babakangila ni emi: Bibila batangaka mpe balongokaka, nkwikulu zawu bazonzelaka, mpe tukutakanu balandaka na bampwana’awu. Bakala mpe mu kota misamu mia politike. Ntono nkwamusu zo za ngolo, bisari bio bia kwikama bia Nzambi biatatamana mu bâ ba kwikamab​—bu basongelaka ti batomo tihana kwe Yehova. Mpe nsayi yibâka nawu bu basilaka bo!

² Kampe foto za Mbangi zango za weka mona, mpe wamweni ti bidiri bia nsayi bie nawu. Mu nsayi bena mu bungu ti bazebi ti Yehova bawu kayangalalaka bu batatamanaka mu bâ ba kwikama kwe Yandi. (1 Nta. 29:17a) Yezu watâ: ‘Kiese kiawu, bô bata kwe kwamusu mu bungu dia misamu mia delalakana. [. . .] Bêno mu nsayi na mu nsakati, mu bungu ti musendo wa munene lubaka.’​—Mat. 5:10-12.

TIFWANI MU BUNGU DIA BETO

3. Ntiana bu batêle wo mu Bisalu 4:19, 20, bwe bantumwa basa bu beri ba kwamisaka mu mbandu ya ntete, mpe mu bungu dia nti?

³ Mpangi zeto mbo zibwabanaka na misamu mia korela bantumwa mu mbandu ya ntete bu beri ba kwamisaka mu bungu ti nkumbu ya Yehova beri samunaka. Mbala zazingi, mfundisi za nzo ya yinene ya mfundusu ya Bayuda, zabalomba mu bika mu vutu ‘zonzelaka nkumbu ya Yezu.’ (Bis. 4:18; 5:27, 28, 40) Ngano bantumwa bwe basa? (Tanga Bisalu 4:19, 20.) Bazaba ti muntu we na lutumu luyôkele wabatuma mu mwangasa nsangu zo kwe bantu na mu tâ timbangi mu nkumbu ya Kristo. (Bis. 10:42) Buna, na butindi bwabwansoni, nzonzi zawu Piere na Za batâ ti Nzambi batumamana kani batumamana mfundisi zo, mpe bavutu tâ ti ka babika ko mu zonzela nkumbu ya Yezu. Ntiana kwa bawu bayula tiyuvu eti kwe mfumu: ‘Mbo luta zolo tâ ti ntumunu zeno ziyôkele za Nzambi?’

4. Tintwari na Bisalu 5:27-29, ntia tifwani bantumwa basisa kwe Bakristo babansoni ba matieleka, mpe bwe tulendi tia landila?

⁴ Bantumwa basisa tifwani tia mbote tilandaka Bakristo ba matieleka tûka ntama. Batâ ebu: ‘Bubote bu tutumamane Nzambi [bu ke Mfumu] na bu tutumamane bantu!’ (Tanga Bisalu 5:27-29.) Bu bamana ba twa mu bungu ti batatamana mu bâ ba kwikama, bantumwa baduka mu nzo ya mfundusu ya yinene ya Bayuda, ‘nsayi yababaka, bu babwa bweso, bwa korela mpasi mu bungu dia nkumbu ya Yezu,’ mpe batatamana mu samuna!​—Bisalu 5:40-42.

5. Ntia biyuvu tufweti hanina mvutu?

⁵ Tifwani tia sisa bantumwa mbo tisaka ti tatiyula mwa biyuvu. Mu tifwani, bwe nzengolo’awu ya tumamana Nzambi, kani batumamana bantu yikwelanaka na ntumunu ye mu Bibila yitâka ti “Muntu ni muntu katumamana tuyalu twa zangama”? (Rom. 13:1, NWT) Bwe tulendi tumamana guvernema na tuyalu ntiana bwa tâ Paulo, mpe tulendi tatamana mu bâ ba kwikama kwe Nzambi Yandi we Mfumu yiyôkele?​—Tite 3:1.

“TUYALU TWA ZANGAMA”

6. a) Ngano “tuyalu twa zangama” tu bazonzelaka mu Bisi-Rome 13:1 ni banani, mpe bwe tufweti ba bongelaka? b) Ntia matieleka tufweti zaba mu bungu dia ntwarisi na mfumu za politike?

⁶ Tanga Bisi-Rome 13:1. Mu verse yi, ntelo ya “tuyalu twa zangama” mbo yizonzelaka bantu bê na timfumu, mpe batumaka bantu bakaka. Bakristo bafweti tumamana mfumu zo. Mbo basaka ti bantu ka basandi vwandi, mbo basarilaka misiku, ntangu zakaka mbo banwaninaka kanda dia Yehova. (Nza. 12:16) Buna, tufweti ba futaka mpaku, tufweti ba tînaka, tufweti ba hanaka buzitu bu balombaka. (Rom. 13:7) Kâ, tala ti guvernema lutumu lwe nawu, mu bungu ti Yehova ba hanaka nzila mu bâ na lo. Yezu watomo songela musamu wo bu bamuyula biyuvu kwe Musi-Rome Pilate weri guvernere. Pilate bu kazonzela lutumu lweri nandi lwa vukisa luzingu lwa Yezu peleko lwa mu hondesa, Yezu wamutêla ti: ‘Kuketi’â baka [na] kani lenda mu meno ko tala ti ka bakuheni’â dio ku mazulu ko.’ (Za 19:11) Ntiana kwa bweri lutumu lwa Pilate, lutumu lwe na ntwarisi na mfumu za politike lumbu ti ndilu lwena.

7. Mu ntia musamu tufweti lembo tumamana bantu, mpe nti bafweti zaba?

⁷ Bakristo mbo batumamanaka guvernema za bantu mu ntangu misiku miawu milembo telamanaka misiku mia Nzambi. Kâ ka tulendi’â tatumamana ko mu ntangu bantu yi batulombaka mu yirika misamu mi yiminaka Nzambi peleko yi batuyiminaka misamu mi lombaka Nzambi. Mu tifwani, balendi lomba kwe ntwenia za bakala mu kota mu l’armée na mu nwana mu bungu dia hata diawu.c Peleko balendi tu yimina Bibila dieto, mikanda mieto misikamanaka mu Bibila, tisalu tia samuna na mu kutakanaka mu sambilaka tintwari. Mu ntangu bamfumu basarilaka lutumu lwawu mu mpila ya mbi, mu tifwani bu bakwamisaka milongoki mia Kristo, bafweti fundusu kwe Nzambi. Yehova bawu kamonaka!​—Ekl. 5:8.

8. Ntia luswaswanu lwe ha kati dia ntelo ya “zangama” na ya “tomo zangama” mpe mu bungu dia nti we mfunu?

⁸ Ntelo ya “zangama” yizololo tâ “ya mbote, ya nene.” Kâ ka yita zolo tâ ko “yiyôkele bubote, yiyôkele bunene.” Ntelo zo mbo zimonekesaka ntelo ya “tomo zangama.” Ni bu sa ti guvernema mbo batâka zo “tuyalu twa zangama,” luyalu lwakaka lwe kô luyôkele​—luyalu lwatomo zangama. Mu Bibila, mbala ziyà batâka Yehova “Yandi Watomo Zangama.”​—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

“MUNTU WATOMO ZANGAMA”

9. Ngano mbikuri Daniele nti kamona mu timona-meso?

⁹ Mbikuri Daniele wamona timona-meso tiatomo songela ti lutumu lwa Yehova luyôkele tutumu twatwansoni. Daniele watoko mona bibulu biyà bia binene bimonekesaka tuyalu tuyôkele ngolo mu nza: Babilone, Medo-Perse, Grese na Rome, mpe na lutumu luyôkele ngolo mu nza luta yâla lumbu ti, Anglo-Américain. (Dan. 7:1-3, 17) Ha manima, Daniele wamona Yehova wazakala ha muyâlu’andi ku mazulu. (Dan. 7:9, 10) Misamu mia mona mbikuri yo ya kwikama ha manima, mifweti lwengesa mfumu za ntangu yi.

10. Tintwari na Daniele 7:13, 14, 27, kwe banani Yehova kaheni lutumu lwalwansoni lwa ha mutoto, mpe nti wuta songela?

¹⁰ Tanga Daniele 7:13, 14, 27. Nzambi wabonga lutumu lwalwansoni lwa guvernema za bantu, mpe wahana lo kwe bantu bakaka bafweti bâ na lo mpe bê na ngolo zazingi. Kwe banani? Kwe “wô we ntiana mwana muntu,” Yezu Kristo na kwe “basantu ba Muntu Watomo Zangama,” Bakristo 144 000 bayâla “mankululu.” (Dan. 7:18) Wa wuta tomo moneka ti, “Muntu Watomo Zangama” ni Yehova, mu bungu ti ni Yandi kwa we na lutumu lwa yirika misamu mia mpila yo.

11. Ntia musamu wakaka Daniele katsoneka wusongelaka ti lutumu lwa Yehova luyôkele?

¹¹ Musamu wa mona Daniele mu timona-meso mbo wudelakanaka na musamu wu katoko tâ. Daniele watâ ti Nzambi ya ku mazulu “bwisaka mitinu mpe zakasaka mitinu.” Wavutu tsoneka ti: “Watomo Zangama yâlaka mu timfumu tia bantu mpe kwe wo wu kazololo kahanaka tio.” (Dan. 2:19-21; 4:17, NWT) Ngano ntangu ye kô Yehova yi kakatula peleko yi kayingasa mfumu? Yee!

12. Hana bifwani bita songela mpila Yehova yi kakaturila mitinu mieri ha timfumu mu ntama. (Tala tifwani.)

¹² Yehova watomo songela ti luyalu lwandi luyôkele “tuyalu twa zangama.” Tabongeno bifwani bitatu. Farao ya ku Ezipte yabonga kanda dia Nzambi ku bungamba, mpe mbala zazingi wakala mu ba hana timpwanza. Kâ Nzambi wabahana timpwanza mpe wadiamisa Farao mu Mubu wa Mbwaki. (Ndu. 14:26-28; Mik. 136:15) Mutinu Belsiazare wa ku Babilone wasa malaki, mpe watizangula mu telamana Mfumu ya ku mazulu na mu lona nzambi za arza na za ore kani kalona Yehova. (Dan. 5:22, 23) Kâ Nzambi wabetola bakala dio dieri na lumpampani. Mu “mpimpa yo kwa” Belsiazare bamuhonda mpe timfumu tiandi bahana tio kwe Bamede na Baperse. (Dan. 5:28, 30, 31) Mutinu Erode Agripa I^er wa ku Palestine wahondesa ntumwa Zaki mpe watûla ntumwa Piere ku boloko na kani dia mu honda. Kâ Yehova wakabakasa Erode mu lungisa kani diandi. Mbazi ya Yehova yamutwa mpe wafwa.​—Bis 12:1-5, 21-23.

13. Hana tifwani tita songela mpila Yehova yi kanungina bimfumu bia vukana.

¹³ Yehova wasongela mpe ti lutumu lwandi luyôkele bimfumu bia vukana. Wanwanina Israele bu kababakisa mu fukisa luwawanu lwa bimfumu 31 lwa Bisi-Kana na mu wuka tizunga tia tinene tia Mutoto wa kani. (Yos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Yehova wabakisa mpe bala ba Israele mu nunga mutinu Bene-Adade na mfumu 32 za Bisi-Siri zayizi ba nwanisa.​—1 Mit. 20:1, 26-29.

14-15. a) Ngano mutinu Nebukadenezare na Dariuse bwe batâ mu bungu dia lutumu lwa Yehova? b) Ngano titsoniki tia Mikunga bwe tiatâ mu bungu dia Yehova na mu bungu dia kanda diandi?

¹⁴ Mbala zazingi Yehova kasongela ti ni Yandi we Watomo Zangama! Nzambi watâ mutinu Nebukadenezare bulawuki mu bungu ti wapaparala mu bungu dia ngolo zandi, timfumu tiandi na mukembo’andi, kani katonda Nzambi na kuluka kwakwansoni mu bungu ti ni Yandi bafweti kembela. Bu kawasa Nebukadenezare watomo kembela “Yandi Watomo Zangama,” mpe wabakula ti lutumu lwa Yehova “lwa mankululu lwena.” Wavutu tâ ti ka kwena muntu ko wulendi mu kabakasa. (Dan. 4:30, 33-35) Kwikama kwa Daniele mu Nzambi bu kwamana kota mu ntontolo, mpe Yehova bu kamana mu vukisa mu bulu dia bango-mbulu, mutinu Dariuse watâ ti: ‘Bantu bateketa mu bunkuta ha matu ma Nzambi ya Daniele. Mu bungu ti yô ni Nzambi ya moyo mpe mankululu kazingaka. Kani kabwe, timfumu tiandi ka tifuka ko mpe lutumu lwandi lwa mankululu lwena.’​—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27.

¹⁵ Titsoniki tia Mikunga tiatâ ti: ‘Yehova patakase mawaya ma makanda ma bantu, fungisi makani ma bantu.’ Wavutu tâ ti: ‘Nsayi kwe kanda die na Nzambi Yehova, kanda diandi di kasolele.’ (Mik. 33:10, 12) Diangana misamu mia mbote misaka ti tatatamana mu bâ ba kwikama kwe Yehova!

MUZINGU WA MANSUKINA

16. Mu ntia musamu tulendi bêla na lukwikulu mu bungu dia ntangu ya mpasi ziyôkele? (Tala tifwani.)

¹⁶ Twizi zonzela misamu mia yirika Yehova mu ntama. Kâ, nti bita tu kêla ku matu? Tulendi bâ na lukwikulu ti Yehova mbo kavukisa bisari biandi bia kwikama mu ntangu ya “mpasi ziyôkele.” (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Mbo kasila bo mu ntangu timvuka tia makanda ti tuzabiri mu nkumbu ya Goge ya ku nsi ya Magoge, tikotela bisari bia kwikama bia Yehova mu nza yayansoni na miangu miamiansoni. Ni bu sa ti mu timvuka tio mwe na nsi 193 ze mu O.N.U. ka zisa tima ko ha matu ma Yandi Watomo Zangama na mukangu’andi wa ku mazulu! Yehova wakanisina ti: “Wa matieleka, mbo nipaparala, mbo nitisantukisa, mpe mbo nitizabikisa ha meso ma nsi zazingi. Mpe wa matieleka mbo bazaba ti meno ni Yehova.”​—Ezk. 38:14-16, 23, NWT; Mik. 46:10.

17. Ngano Bibila bwe ditâka mu mio mita kêla mitinu mia ha mutoto na mu bungu dia bô batatamana mu bâ ba kwikama kwe Yehova?

¹⁷ Nkotolo ya Goge mbo yitulumuna muzingu wa mansukina wa Yehova, Armagedo, ye ntangu yi kafukisa ‘mitinu miamiansoni mia ha mutoto.’ (Nza. 16:14, 16; 19:19-21) Mpe, “bantu ba sungama kwa babâ ha mutoto mpe bantu ba kwikama kwa babiarila wo.”​—Bin. 2:21, NWT.

TUFWETI TATAMANA MU BÂ BA KWIKAMA

18. Bakristo babingi ba matieleka mu ntia musamu babêla ba kubama mu yirika, mpe mu bungu dia nti? (Daniele 3:28)

¹⁸ Tûka mbandu zazingi, Bakristo babingi ba matieleka bayizi hombesa timpwanza tiawu mpe bayizi tûla luzingu lwawu mu mpasi mu bungu dia luzolo lwawu mu Yehova Yandi we Ntwarisi ya Tomo Zangama. Bakristo bo ba matieleka nzengolo babongele ya tatamana mu bâ ba kwikama kwe Yehova. Bena ntiana Bayuda ba batatu batatamana mu bâ ba kwikama kwe Muntu Watomo Zangama, mpe ha manima wabavukisa mu tiya.​—Tanga Daniele 3:28.

19. Mu ntia musamu Yehova kafundisila bantu, mpe nti tufweti sa lumbu ti?

¹⁹ Titsoniki tia Mikunga Davide, watsoneka musamu ewu mu bungu dia mfunu ya tatamana mu bâ ba kwikama kwe Nzambi: “Yehova mbo kafundisa makanda. Kumfundisa, ô Yehova bu ta têla buderede bwani na kwikama kwani.” (Mik. 7:8, NWT) Davide wavutu tsoneka ti: ‘Bika kwikama na buderede bie kunkengerele.’ (Mik. 25:21) Diangana, mpila yiyôkele bubote ya bêla ni mu tatamana mu bâ ba kwikama kwe Yehova, mpe ka tumukolamanandi, ntono musamu ni musamu wu tubwabana na wo! Buna, mbo tubâ na mabanza mamosi na titsoniki tia Mikunga tiatsoneka ti: ‘Kiese kwe bô balandaka nzila ya [kwikama], na badiatilaka mu mutieno wa Yehova.’​—Mik. 119:1.