TIMOKO 03
Ngano lendi kwikila Bibila?
Bibila makani na malongi mamingi dihanaka. Kampe nsatu yibâka naku ya zaba misamu mi dilongesaka, kâ keba mpe saka. Ngano fweti kwikila makani na malongi ma buku dia mpila yo, dibatsoneka tûka ntama? Ngano lendi kwikila misamu mi tâka Bibila mu bungu dia luzingu lwa mbote bwawu bu na mu bilumbu bita kwiza? Bantu babingi babanzilaka bo. Tukulombele wataluzula mo nge beni.
1. Ngano binsamu bie mu Bibila bia matieleka biena?
Bibila mbo ditâka diawu beni ti buku dia “misamu mia delakana na mia matielaka” diena. (Ekleziaste 12:10) Binsamu bia bantu ba matieleka dizonzelaka. (Tanga Like 1:3; 3:1, 2.) Bantu balongokaka misamu miayôka na ba-archéologues, babingi basingasaka butieleka bwa bilumbu bia mfunu, bwa bantu, bwa mbuka na bwa misamu mi bazonzelaka mu Bibila.
2. Mu bungu dia nti tulendi têla ti Bibila salu kwa diatiri bwawu bu?
Mbala zazingi Bibila diazonzela misamu mia lembo toko zaba bantu mu ntangu yi batsoneka mio. Mu tifwani, mbo dizonzelaka misamu mia sianse. Mu ntangu yi batsoneka misamu miakaka mitariri sianse mu Bibila, bantu bakaka ka beri’â mia tambulaka ko. Kâ bwawu bu, bantu ba sianse mbo basingasaka ti misamu mi tâka Bibila mia matieleka miena. Misamu miango “salu kwa mibâka, bwawu bu mpe mankululu.”—Mikunga 111:8.
3. Mu bungu dia nti tufweti kwikila misamu mi tâka Bibila mu bungu dia bilumbu bita kwiza?
Mu Bibila, mbikululua ze mô zitâka “misamu mieka lembo yilama.” (Izaya 46:10) Bibila diabikula misamu miamingi, ntangu zazingi ntete mialungana. Bibila diatomo zonzela mpe misamu miamingi mi tumonaka bwawu bu. Mu timoko ti, mbikululu za Bibila tuzonzela. Ndungananu zawu za nzitukulu zena!
YIKA NDILU
Tala bwe sianse ya ntangu yi yiwisanaka na Bibila, mpe taluzula mbikululu za nzitukulu za mu Bibila.
4. Sianse na Bibila yiwisanaka
Mu ntangu ya ntama, bantu mbo beri kwikilaka ti mutoto ha zulu tima wasikamana. Taleno VIDEO.
Tala misamu mi tâka mukanda wa Yobe tûka mvula 3 500. Tangeno Yobe 26:7, mpe zonzeleno tiyuvu eti:
Mu bungu dia nti nzonzolo yitâka ti mutoto “ka wena wasikama ha zulu tima ko” yilendi susumuna bantu?
Ntangu mamba ma mubu yisikisaka. Mvula bu yibwaka, mamba mbo mavutu kalâka mu mubu. Cycle yo ya mamba, kampe tûka mvula 200 kwa bantu bayizi tomo ya bakula. Kâ, tala misamu mia tâ Bibila tûka mvula yôka 3 500. Tangeno Yobe 36:27, 28, mpe zonzeleno biyuvu bita landa:
Nti bita ku susumuna mu mpila yi bazonzele cycle ya mamba?
Ngano verse zi tengi zikurisi lukwikulu lwaku mu Bibila?
5. Bibila misamu mia mfunu diazonzela
Tangeno Izaya 44:27–45:2, mpe zonzeleno tiyuvu eti:
Ntia misamu Bibila diatitêla tûka mivu 200 ntete bamwangasa Babilone?
Misamu miayôka mu ntama mbo misongelaka ti Mutinu Sirise (Cyrus) wa ku Perse, na binwani biandi bayizi kotela hata dia Babilone mu 539 N.M.B.b Bawu bayizi yôkesa nzari yeri kengerelaka hata dia Babilone mu nzila yakaka. Ha manima, bayizi kota ku hata dia Babilone mu mielo mi basisa mia mwasi. Ka banwana ko mu bwisa hata. Bwawu bu, mivu yôka 2 500 ha manima, Babilone ya mwangana yena. Tala misamu miatâ Bibila.
Tangeno Izaya 13:19, 20, mpe zonzeleno tiyuvu tita landa:
Bwe misamu miatûrila hata dia Babilone misingasaka ndungananu ya mbikululu za Bibila?
Bibila cycle ya mamba dizonzelaka
6. Bibila diazonzela misamu mi tuta mona bwawu bu
Ntangu ya beto “bilumbu bia mansukina” batâka yo mu Bibila. (2 Timote 3:1) Tala nti Bibila diatâ mu bungu dia ntangu yi.
Tangeno Matie 24:6, 7, mpe zonzeleno tiyuvu tita landa:
Mu nzonzolo ya Bibila, luzingu bwe lwaketi bâ mu bilumbu bia mansukina?
Tangeno 2 Timote 3:1-5, mpe zonzeleno biyuvu bita landa:
Bwe Bibila dizonzelaka ndiatulu ya bantu babîngi mu bilumbu bia mansukina?
Ntia ndiatulu monaka mu zo zi banzonzele?
TALA TI BAKUTÊLELE: “Bibila buku dia binsamu bia banza bantu kwa diena.”
Nti bita tomo ku songela ti Bibila balendi dia kwikila?
MU BUKUFI
Misamu miayôka, sianse, na mbikululu, mbo bisongeleka ti lendi kwikila mu Bibila.
Biyuvu bia mbambukulu
Ngano binsamu bia mu Bibila bia matieleka biena?
Mu ntia misamu sianse yiwisanaka na Bibila?
Mu mabanza ma nge, ngano Bibila bilumbu bita kwiza dizonzelaka? Mu bungu dia nti?
ZABA BIAKAKA
Ngano mu Bibila misamu mie mô mia sianse milembolo mia delakana?
“Ngano sianse na Bibila yiwisanaka?” (Mutu-diambu wa mu Internet)
Ntia misamu miyôkaka mu “bilumbu bia mansukina”?
“Mbikululu 6 za Bibila zi luta mwina ndungananu” (Nzo ya Zangama ya Munkengi, 1er mai 2011)
Longoka bwe mbikululu za Bibila zitariri Luyalu lwa Bagreke zayizi lungana.
Dzukula bwe mbikululu za Bibila zasobesela mpila yeri mwinaka bakala dimosi Bibila.
“Kwe meno, Nzambi keri’â kô ko” (Nzo ya Zangama ya Munkengi No. 5 2017)
a Mbikululu ni nsangu zitûkaka kwe Nzambi zizonzelaka misamu mi kwiza ku matu.
b Ntelo ya N.M.B. yizololo tâ “Ntete Mbandu ya Beto,” mboko M.B. yizololo tâ “Mbandu ya Beto.”