Wizi banga ku balongeki ba Yehowa? Bamozi kubo beli bwigi Na numba zobe, bango banyobe na mulimo nu bango banyobe na likolo. Mango watendile nabo kutingila Bibilia. Tuli banazi? Ku kabamba kaki tukusolaga na bango bukatizyo bwitu?

Tuli anga bango. Twatuka mu mbutwa zili na mizinga zatingana. Bamozi ku beiswe babezaga mu tungo tunisa, nu bango tabakatizyaga Kalaga. Tondo, biswe bansania, twibikinde nkungu za kungua busoga masanzo ma Kalaga meli mu Bibilia. (Misako 17:11) Twanumakatizya kumbusa anga twisombolela kukumbamila Kalaga Yehowa.

Meigisya mitu ma Bibilia matukasa mutali munene. Anga bango, tuli na mizigo zatulenga nu misako zitatunganana. Tondo, kwidindika kwitu bindi nu bindi kukita bwasungula Bibilia ukwagalula misako zeitu mibi. (Nimbo 128:1, 2) Ukyansa kukabamba kano tukusolelaga na bango lukatizio lwitu ku bitondo byasanzwa mu Bibilia.

Twalama kutingila mulembe wa Kalaga. Milembe mu Bibilia zatukita tube busoga nu kutasulukia meiso bango bantu, nu kwisanana kwa mutima nu kyombo. Milembe zezo zatukasyia tube bantu basoga balemanilwa mu bilongo, tondo zakasia kikanga kibe gamozi, nu misako misoga. Twizi lebelebe bunoe: Kumenya kwitu Kalaga nteli na bulundulundu ukyansa twimona tuli kikanga kinene kite na bulundulundu, kite na politike kya kesi kinsenya. Tuli anga bango, tondo ku misako zeitu twengukana.​—Misako 4:13; 10:34, 35.

• Mu nzila nkizi balongeki ba Yehowa beli anga bango bantu?

• Balongeki ba Yehowa bejigisya milembe nkizi zili mu Bibilia?

Lwabushio lwa 1931 twamanagwa “Bigisibwa ba Bibilia.” Kuzinda kwobo tuse twamanwa Balongeki ba Yehowa. Makengelo ma bengi meli bunoe u lukumbu lwa kango kanisa kato. Bulele u bunoe, Kalaga winyene uwakasile bantu luno lukumbu “Balongeki Bage” kuse kwatinda miaka 2 700.​—Isaya 43:10-12.

Luno lukumbu u kamenyekelo ka Kalaga kitu. Lukumbu lwa Kalaga “Yehowa” lwalosizibwa mu Bibilia mu masanzo ma wakalazi mambizi nu mambizi. Basozi bengi batikizie lukumbu lwa Kalaga “Yehowa” mu mina anga; wa Milyalya, Mukota. Kalaga wa lebelebe ibiswinde kwa Musa mu lukumbu lwage, “Yehowa” anumubula bunoe: “Lilino lili izina lyane ku milyalya.” (Kutuka 3:15) Izina lino lyakita engukane na tungo tulaga twabuza. Twabogaboga kumanwa kw’ izina lisanana lya Kalaga weitu.

Lino izina lyalosya mulimo weitu. Wakalazi, bamulume nu bakikulu bakatizia bengi kutukila Abeli, babezaga na bukatizia kwa Yehowa banuba balongeki bage. Kumbusa kwa bindi, Noa, Abrahamu, Sara, Musa, Daudi nu bango bengi banuvwa kuisambeka na “musanganano munene wa balongeki.” (Baebrania 11:4–12:1) Muntu an’ema kuba mulongeki ku balangi ba kikando buno atendele muntu ute na katati; tondo nu beswe twatunganana kuba balongeki ba Kalaga.

Tukujanga Yesu. Bibilia byamumana “mulongeki wisanana nu wa bulele.” (Kulolesibwa 3:14) Atendile winyene bunoe ‘abamenyesizie izina lya Kalaga’ nu ‘kulongeka bulele.’ (Yoana 17:26; 18:37) Beigisibwa bage nubo beeka lino izina lya Kalaga nu kulisola. Ubwidindika kukita Balongeki ba Yehowa.

• Kabamba ka kizi beigisibwa ba Bibilia b’ekile izina lya Balongeki ba Yehowa?

• Kutukila nkungu nki Yehowa eli na balongeki mu kisi?

• Nazi u mulongeki munene wa Yehowa?

Bibilia Byalosizye bunoe bindi bikatinga kusila lukuo lwa Kristo basozi ba buza bukatuka gesamba Bakristo batangi nu bekatimbula bulele bw’Bibilia. (Misako 20:29, 30) Bubo unu bwabende lebelebe. Meigisia ma Yesu mavule kusambikwa na makengelo ma buza, unu malisizie muuza wa bwengelezi bwabutile meigisya masusania ma Kiklisto. (2 Timoteo 4:3, 4) Tondo buni butuneema kumenya lino ndi bitusetwamenya ono lelo byatungana lebelebe na masanzo ma Kalaga?

Nkungu zabasile. “Mu nkungu nzinda,” Yehowa alingile kutenda “bumenyinino bukatalikilwa ku bungo.” (Danieli 12:4) Mu mwaka wa 1870, kibombo kikeke kya bantu balondi ba bulele bamenyine bunoe masanzo mengi ma kanisa mengukana na bulele bwa Bibilia. Balondile kumenya bulele migisia ma Bibilia. Yehowa abakasile bwangato.

Kujigisia bitondo bizito mu Bibilia. Bigisibwa batangi ba Bibilia babezaga na nzila nsoga za kumenya Bibilia zituli nazo mu bino bindi byitu. Bengelesiaga Bibilia itwe lya musagu ku itwe lingo. Ndi basanga kitondo kibet’ungwana busoga nti balonda kitondo kingo kili bulingilingi nakyo mu mango masanzo meli mu Bibilia. Kinga bunguana, nti bakitilatila mu lusamba. Kusigilila kwabo Bibilia zizisanzule zozinene, kwa Bakasyae kumenya bulele bwa lukumbu lwa Kalaga, bukota bwage, lutundo lwage ku kisi nu ku bantu, buni buli bakuzi nu kilemanizio kya kujukya bakuzi beli munsinda. Kulonda kwabo kwabakandulile mu migisia ma buza meteli bulingilingi na milembe nu lukita lwa bilongo.​—Yoana 8:31, 32.

Ku mwaka wa 1879, Beigisibwa ba Bibilia bamenyile bunoe nkungu zakuka za kusambala bulele bwa Bibilia ku bantu bansania. Tondo mu wono mwaka u mubalingile kusanza lusamba lutangi lukumanwa Kyindo kya Mulangi Kikusambala Bukota bwa Yehowa. (Munara wa Mulinzi Unaotangaza Ufalme wa Yehova) Lelo, tukusolela bantu musagu wa Bibilia munsi zatinga 240 nu mitendezi zatinga 750. Lelo bumenyenino bwa bulele buli bunene kutinga zingo nkungu.

• Kiki kyabende kumbusa kwa lukuo lwa Kristo?

• Kiki kyatukasia lingo kubisula bulele?

Twakambaga, twakukizye nu kubegania masanzo mengi ma Bibilia, mu bindi bya miaka makumi mengi. Twavule kumenya buno kuli mpusia za kwisula masanzo mango butukasia muntu na muntu ‘emenye buli bulele’ bwatunda Kalaga. (1 Timoteo 2:3, 4) U kyansa mu 1950, Bibilia Tafsiri ya Ulimwengu Mpya mu kingele byalingile kubasa nkindi ku nkindi, Bibilia byakitilwe na bukatizya nu bulingilingi mu matenda ma bino bindi mu mitendezi 130.

Masanzo ma kungubwa. Mitendezi zikwenda-zenda, masanzo mengi mese na bimozi bitekungubwa lingo, bitekutendwa lingo nu bibibu kumenya. Tondo, kumoneka kwa masanzo ma wakalazi, meli malandana na makulinga, masingile kumenya busoga Kiebrania, Kiaramea nu Kigiriki kya Bibilia.

Masanzo meketizya na musagu wa Kalaga. Mukutunda kuba na bukatizya bekukita masanzo ma Bibilia basombile kwikasa bukandulwa mu masanzo makulinga m’opindwe na Kalaga. Kya kwangamya, masanzo mengi ma Bibilia masililila tame n’izina lya Kalaga, Yehowa.

Bibilia byakotya Mubumbi wabyo. (2 Samweli 23:2) Mu Bibilia Tafsiri ya Ulimwengu Mpya izina lya Kalaga lili mambizi anga 7 000 bulyabezaga mu masanzo ma kulinga ma Bibilia anga bukumona ku kino kilimelime kili kunsi kwa luno lusamba. (Nimbo 83:18) Bino bibilia bikusinga makengelo ma Kalaga mekusomwa na mbogimbogi ningi na bantu bese baketa miaka ningi za kwendaga basongolola mu nkatini mwa masanzo buzito bwa matenda. Twakukasa mutima ube na lukakasia lwa kusoma na busi na busi muuza wa Yehowa ndi uli na Bibilia Tafsiri ya Ulimwengu Mpya ali ntunamo.​—Yosua 1:8; Nimbo 1:2, 3.

• Kabamba ka buni twatungana kukita masanzo mango ma Bibilia?

• Kukita buni na busi na busi kunatukasya kumenya bukutunga Kalaga?