Musagu munene mu Biblia ukutendelaga ku kabamba ka Bukota bwa Kalaga. Yehowa ekakambya bubo Bukota kwa kukita kisi kuba Paradizo. Bukota u kikizi? Buni butwamenya buno buse bwalinga kwangata? Bubo Bukota buse bwakita kikizi? Nu bukakita kikizi mu nkungu zikuvwa? Lilino isomo nu masomo mabili malemba, m’akule ku mbuzya zezo.

1. Bukota bwa Kalaga u kikizi, nu nazi uli Mukota wa Bukota bwongo?

Bukota bwongo u guvernema zimikilwe na Yehowa Kalaga. Nu Yesu Kristo, Mukota wa Bukota bwongo, ekwangata kutukila mwigulu. (Matayo 4:17; Yoana 18:36) Biblia byatenda buno ku kabamba ka Yesu: “Ekangata . . . ku milyalya.” (Luka 1:32, 33) Yesu Mukota wa Bukota bwa Kalaga, ekangata bantu bansania ga kisi.

2. Banazi u bekwangata gamozi na Yesu?

Yesu ntekwangata we winyene. Biblia byatenda bunee: ‘Bantu ba bilongo binsania, . . . ba mitendezi insania, ba bikanga binsania nu ba bisi binsania u bakitilwe kuba bakota nu . . . bangate kisi.’ (Kulolesibwa 5:9, 10) Bantu banga u bekangata gamozi na Kristo? Kutukila nkungu z’avule Yesu mu kisi, ma milioni ma bantu bekubasila kuba beigisibwa bage. Ndi babo bansania bekangata gamozi na Yesu? Nu kilo. Bantu 144.000 tugu kubo, u bekwenda mwigulu kwangata gamozi na Yesu. (Soma Kulolesibwa 14:1-4.) Bango Bakristo bansania bekalama kunsi kwa Bukota bwa Kalaga gano ga kisi.​—Nimbo 37:29.

3. Kabamba kakizi Bukota bwa Kalaga bwatinga makota ma banakantu?

Aba buno bakota banakantu bekutundaga kukita bili bisoga, tabeli na magala ma kukita binsania bibekutunda. Kuzinda kwa kwangata kwabo, bango bangati beteli na makengelo masoga ku babo bekulama kunsi kwa bukota bwabo nti b’angata ga kiziki kyabo. Tondo takuli mukota ukangata ga kiziki kya Yesu, Mukota wa Bukota bwa Kalaga. Kalaga abikile “bukota butakazikibwa.” (Danieli 2:44) Yesu ekangata kisi kinsania, nu ntekaba na bulundulundu. Yesu eli na lutundo, kyombo nu bwisanano, nu ekeigisya bantu kulosya bango lutundo, kyombo nu bwisanano anga gwe.​—Soma Isaya 11:9.

4. Bukota buli na magala bwangate kisi kinsania

Yesu eli na magala nunse ma kwangata kutinga bakota bansania bese bangata kisi. Soma Matayo 28:18, nu kusila ibuzye luno lubuzya:

• Mu nzila nkizi Yesu eli na magala nunse kutinga bakota banakantu?

Guvernema za banakantu zikugalukaga mambizi meingi, nu na mukota ekwangataga tugu ku kiziki kimozi ga kisi. Ndi unubukaba Bukota bwa Kalaga? Soma Danieli 7:14, nu kusila ibuzye zeno mbuzya:

• Kabamba kakizi kumenya buno Bukota bwa Kalaga “tabukazikibwa” kukubogyabogya?

• Kabamba kakizi twabogaboga kumenya buno buk’angata kisi kinsania?

5. Makota ma banakantu matunganana kutikibwa

Kabamba kakizi Bukota bwa Kalaga bwatunganana kwangata ga kiziki kya makota ma banakantu? Lola VIDEO, nu kusila ibuzye lubuzya lwalemba.

VIDEO: Bukota bwa Kalaga U Kikizi?​—Kibe (1:41)

• Kwangata kwa banakantu kuli na mbaselo nkizi?

Soma Musambazi 8:9, nu kusila ibuzye zeno mbuzya:

• Ukukengela buno Bukota bwa Kalaga bwatunganana kwangata ga kiziki kya makota ma banakantu? Ku kabamba kakizi?

6. Bukota bwa Kalaga buli na bangati bamenya lukita lweitu

Kubuno Mukota weitu Yesu, alamile anga munakantu, ena ‘tukasia ku bitondo bya mutambo weitu.’ (Baebrania 4:15) Bamulume nu bakikulu bakatizia 144.000, bekangata gamozi na Yesu, bekusombolwaga na Yehowa kutuka ku “bantu ba bilongo binsania, . . . ba mitendezi insania, ba bikanga binsania nu ba bisi binsania.”​—Kulolesibwa 5:9.

• Ukukengela buno twabobelezibwa kumenya buno Yesu gamozi na bangati banyage beizi lukita lweitu? Ku kabamba kakizi?

7. Milembe za Bukota bwa Kalaga zili nsoga nunse kutinga milembe za makota ma banakantu

Guvernema za banakantu zikubikila babo bekulama kunsi kwa bwangati bwabo milembe, nu kukengela buno mango zinabakasya nu kubalanga. Bukota bwa Kalaga bwabikila tondi babo bekalama kunsi kwa Bukota bwongo milembe zibatunganana kujanga. Soma 1 Bakorinto 6:9-11, nu kusila ibuzye zeno mbuzya:

• Ku makengelo mobe, buni bwabe kisi gekaba bantu bansania bekwanza milembe za Kalaga?a

• Ukukengela buno Yehowa atananina kubikila babo bekalama kunsi kwa Bukota bwage milembe zibatunganana kwanza? Kabamba kakizi?

• Kikizi kyalosya buno bantu betekwanza milembe za Kalaga benagaluka?​—Lola mulindi 11.

MAKENGELO MANENE

Bukota bwa Kalaga buli guvernema za bulili zili mwigulu nu zikangata kisi kinsania.

Mbuzya za kwikengelesya

• Banazi u beli bakota ba Bukota bwa Kalaga?

• Kabamba kakizi Bukota bwa Kalaga bwatinga makota ma banakantu?

• Yehowa asega babo bekalama kunsi kwa Bukota bwage bakite kikizi?

LONDA LINGO

Yesu igisizye buno Bukota bwa Kalaga bukatukila kuni?

“Ndi Bukota bwa Kalaga Buli mu Mutima Wobe?” (Musagu wa ku Enternete)

Kabamba kakizi Balongeki ba Yehowa basombola kuba bakatizia ku Bukota bwa Kalaga kuteli kuba bakatizia ku makota ma banakantu?

Bakatizia ku Bukota bwa Kalaga (1:43)

Lola bubo bwalosya Biblia ku kabamba ka bantu 144.000 bekusombolwa na Yehowa buno bangate gamozi na Yesu.

“Banazi U Bekwenda Mwigulu?” (Musagu wa ku Enternete)

Lola kikyo kyatitikizizie mukikulu umozi wabezaga mu kikando buno Kalaga tugu u unalisya bwisanano mu kisi?

“Namonile Kikyo Kinasila Buteisanana” (Amuka!, Mwezi wa 11, 2011)

Bukota bwa Kalaga bwalingile kwangata mwigulu mu mwaka wa 1914. Unu mwaka walingile bindi bizinda bya kwangata kwa banakantu. Buni butwamenya bubo? Lola bulengania bwa Biblia nu bibyo bikubasila mu kisi nu misako ziseli na bantu kutukila mwaka 1914.

1. Bulengania bwa Biblia bwatendile kikizi?

Kitabu kya Danieli kyatendile buno Bukota bwa Kalaga bunalingile kwangata kuzinda kwa “nkiko mutubakamo.” (Danieli 4:16, 17) Kusila kwa miaka kishembe, Yesu amanile nu we zezo nkiko buno “nkungu za babilongo,” nu atendile lingo buno zezo nkungu zabezaga tazisila. (Luka 21:24) Anga butwamone, nkiko mutubakamo zasilile mu mwaka wa 1914.

2. Kutukila mwaka wa 1914, bikizi bikubasila mu kisi nu bantu bese na misako mikizi?

Beigisibwa ba Yesu bamubuzizye bunee: “Kalolesio kakizi kakamonekako kukuvwa kwobe, nu kuzinda kwa nkiko?” (Matayo 24:3) Kwa kub’akula, Yesu alosizye bitondo binabasile kusila kwimikwa kwage kuba Mukota wa Bukota bwa Kalaga mwigulu. Bimozi ku bitondo byongo u bita, nzala nu tuningini twa kisi. (Soma Matayo 24:7.) Biblia byatendile lingo buno misako za bantu mu “nkungu nzinda” zinakitile bantu balame mu “bindi bibibu.” (2 Timoteo 3:1-5) Bubo u bukumoneka nunse mu kisi kinsania kutukila mwaka wa 1914.

3. Kabamba kakizi kisi kikwitila ku bubi kutukila nkungu zalingile kwangata Bukota bwa Kalaga?

Mu nkungu nkeke kusila tugu kwimikwa kuba Mukota wa Bukota bwa Kalaga, Yesu alwanine bita mwigulu na Satana nu basumbu. Satana akindilwe. Biblia byatenda buno “eisilwe ga kisi gamozi na banzelo bage.” (Kulolesibwa 12:9, 12) Satana eli na bongoa bukali kubuno izi buno ese bwigi kuzikibwa. Ukinsa ekulisya tubebe nu mbabazio mu kisi kinsania. Bubo bwatukasya kumenya kabamba kakizi kisi kyitila ku bubi nunse! Tondo Bukota bwa Kalaga bukasila tuto tubebe tunsania.

TUMENYININE

4. Kulembana kwa mbaselo zatendelwa mu Biblia kukulosya buno Bukota bwa Kalaga bwalingile kwangata mu mwaka wa 1914

VIDEO: Bukota bwa Kalaga Bwalingile Kwangata mu 1914 (5:02)

Nebukadneza mukota wa Babiloni, akesizye na ndozi za bulengania kutuka kwa Kalaga. Ndozi zezo nu bwisulilwa bwakasene Danieli bwalosya buno, ndozi zatendelaga bukota bwa Nebukadneza nu Bukota bwa Kalaga.​—Soma Danieli 4:17.a

Soma Danieli 4:20-26, nu kusila kambya karte kwa kwakula zeno mbuzya zalemba:

• A) Nebukadneza amonile kikizi mu ndozi?​—Lola milindi 20 nu 21.

• B) Kikizi kinabasinde ku muti?—Lola mulindi 23.

• C) Kikizi kinabasinde kusila kwa “nkiko mutubakamo”?​—Lola mulindi 26.

Muti wa Ndozi uli na Bwisulilwa Bukizi ku Bukota bwa Kalaga?

BULENGANIA (Danieli 4:20-36)

Bwangati

A) Muti munene

Bwangati bwatikibwa

B) “Sindazi muti,” nu kusiga ‘nkiko mutubakamo zitinge’

Bwangati bwasubizibwa lingo

C) “Bukota bwobe bwasubibwe kuguli”

Kuzindilila kutangi kwa buno bulengania . . .

• D) Muti wasusanizya nazi?​—Lola mulindi 22.

• E) Buni bwatikizibwe bwangati bwage?​—Soma Danieli 4:29-33.

• F) Kikizi kyabasinde ku Nebukadneza kuzinda kwa “nkiko mutubakamo”?​—Soma Danieli 4:34-36.

KUZINDILILA KUTANGI

Bwangati

D) Nebukadneza mukota wa Babiloni

Bwangati bwatikibwa

E) Kusila kwa miaka 606 L.K.Y., Nebukadneza abende musile nu ntakosizye kwangata mu miaka mutubakamo

Bwangati bwasubizibwa lingo

F) Busile bwa Nebukadneza bwona nu alinga lingo kwangata

Kuzindilila kwa mabili kwa buno bulengania . . .

• G) Muti wasusanizizye nazi?​—Soma 1 Nkiko 29:23.

• H) Buni bwatikizibwe bwangati bwabo? Buni butwamenya buno bwangati bwabo bwabezaga bwatikibwa aaba mu nkungu zabezaga Yesu ga kisi?​—Soma Luka 21:24.

• I) Bubo bwangati bwasubizibwe kuni nu mu nkungu nkizi?

KUZINDILILA KWA MABILI

Bwangati

G) Bakota ba Baisraeli u bangataga ku kiziki kya Kalaga

Bwangati bwatikibwa

H) Yerusalema zazikizibwe nu kwangata kwa bakota Baisraeli kwatikizibwe mu miaka 2.520

Bwangati

I) Yesu es’angata mwigulu nu kuba Mukota wa Bukota bwa Kalaga

5. Kisi kyagalukile kutukila mwaka wa 1914

Lola VIDEO.

VIDEO: Kisi Kyagalukile Kutukila 1914 (1:10)

Yesu alenganizizye bibyo binabasile kusila kwimikwa kwage kuba Mukota. Soma Luka 21:9-11, nu kusila ibuzye luno lubuzya:

• Gesamba bibyo byatendelwa mu isanzo, bikizi biukwimonela aba kungwa kubyo?

Musingwa Paulo alosizye bwasi-bwasi buni bunabende bantu mu bindi bizinda bya bwangati bwa banakantu. Soma 2 Timoteo 3:1-5, nu kusila ibuzye luno lubuzya:

• Ukumona bantu beli na misako mikizi gesamba zezo misako?

6. Kwangata kwa Bukota bwa Kalaga kwatusinga kukita bukishembe

Soma Matayo 24:3, 14, nu kusila ibuzye zeno mbuzya:

• Mulimo mukizi wa mutali ukulosya buno Bukota bwa Kalaga buse bwangata?

• Buni b’unakasya ku mulimo wongo?

Bukota bwa Kalaga buse bwangata nu buse bwigi kuvwa kwangata kisi kinsania. Soma Baebrania 10:24, 25, nu kusila ibuzye luno lubuzya:

• N’umozi ku beiswe atunganana kukita kikizi anga ‘butukumona bubo busi buse bwigi’?

MAKENGELO MANENE

Bulengania bwa Biblia, kulembana kwa mbaselo, nu bibyo bikumoneka mu kisi byalosya buno Bukota bwa Kalaga buse bwangata. Tukulosya buno twakatizia bubo kwa kusambala musagu wa Bukota bwongo nu kukundamana ku mikundamano za Kikristo.

Mbuzya za kwikengelesya

• Kikizi kyabasile kuzinda kwa nkiko mutubakamo zatendilwe mu kitabu kya Danieli?

• Kikizi kyakutitikizizia buno Bukota bwa Kalaga bwalingile kwangata mu mwaka wa 1914?

• Unakita kikizi kwa kulosya buno wakatizia buno Bukota bwa Kalaga buse bwangata?

LONDA LINGO

Lola bubo bwatendile basomi ba historia nu bango bantu ku kabamba ka migaluko zalingile kumoneka kutukila mwaka wa 1914.

“Misako Misoga Zaziminde mu Nkungu Nkizi?” (Amuka!, Mwezi wa 4, 2007)

Soma buni bwagalukile kalamo ka wamulume umozi kutingila bulengania buli mu Matayo 24:14.

“Natundaga Baskete Kutinga Bintu Binsania!” (Munara wa Mulinzi, Na. 3 2017)

Buni butwamenya buno bulengania buli mu kitabu kya Danieli sula 4 bwatendela Bukota bwa Kalaga?

“Bukota bwa Kalaga Bwalingile Kwangata mu Nkungu Nkizi? (Kibe 1)” (Munara wa Mulinzi, 1 Mwezi wa 10, 2014)

Kikizi kyalosya buno “nkiko mutubakamo” zatendelwa mu kitabu kya Danieli sula 4 zasilile mu mwaka wa 1914?

“Bukota bwa Kalaga Bwalingile Kwangata mu Nkungu Nkizi? (Kibe 2)” (Munara wa Mulinzi, 1 Mwezi wa 11, 2014)

Bukota bwa Kalaga buse bwalinga kwangata. Bwigi gano bukakita migaluko minene ga kisi. Tulole bintu bisoga bitunalindila kubogelabogela kunsi kwa bwangati bwa Bukota bwa Kalaga.

1. Bukota bwa Kalaga bukakita kikizi kwa kulisya bubobelelo nu bwisanano ga kisi?

Yesu, Mukota wa Bukota bwa Kalaga, ekazikya bantu babi nu guvernema za banakantu ku bita bya Harmagedoni. (Kulolesibwa 16:14, 16) Mu nkungu zezo, idagano lilino lya Biblia likazindilila lebelebe: Mu “nkungu nkeke muntu mubi ntamoneke ko.” (Nimbo 37:10) Kutingila Bukota bwa Kalaga, Yesu ekakita kisi kinsania kibe na bubobelelo nu bwisanano.​—Soma Isaya 11:4.

2. Buni bukaba kalamo gekazindilila ntundo za Kalaga ga kisi?

Kunsi kwa Bukota bwa Kalaga, “bantu beisanana beiyane kisi; nu beikale mukyo bindi binsania.” (Nimbo 37:29) Kengela ukulama mu kisi muli bantu beisanana nu bansania bekutunda Yehowa nu bekutundana! Takuli ukasamba lingo, nu bantu bansania bekalama milyalya.

3. Bukota bwa Kalaga bukakita kikizi kusila kuzikya bantu babi?

Kusila kuzikibwa kwa bantu babi, Yesu ekangata mu miaka 1.000. Mu nkungu zezo, Yesu gamozi na bangati banyage 144.000, bekakasya banakantu ga kisi kuba lingo basililila. Kuzinda kwa miaka 1.000, kisi kikaba lingo Paradizo nsoga zizile na bantu beli na mbogimbogi kubuno bekwanza milembe za Yehowa. Kusila, Yesu ekasubizya Bukota ku Isé, Yehowa. Mu nkungu zezo, ‘izina lya [Yehowa] likaganunwa [aba likaswagibwa, NWT].’ (Matayo 6:9, 10) Bukamoneka buno Yehowa eli Mwangati musoga ukwangaga babo bekulama kunsi kwa Bukota bwage. Kusila, Yehowa ekazikya Satana nu basumbu nu bansania bekaguna Bwangati bwage. (Kulolesibwa 20:7-10) Lukita lwasililila lukamona bantu kutingila Bukota bwa Kalaga lukasigala ku milyalya.

TUMENYININE

4. Bukota bwa Kalaga bukazindya guvernema za banakantu

“Muntu . . . ekwangata ungo ku bubi bwage.” (Musambazi 8:9) Kutingila Bukota bwage, Yehowa ekazindya bubo buteisanana.

Soma Danieli 2:44 nu 2 Batesalonika 1:6-8, nu kusila ibuzye zeno mbuzya:

• Yehowa nu Mwana wage Yesu, bakite kikizi ku guvernema za banakantu nu babo bekubakasya?

• Anga bubo buwajigisizye ku kabamba ka Yehowa nu Yesu, kabamba kakizi wakatizia buno bibyo bibekakita byatunganana?

5. Yesu eli Mukota musoga

Yesu, Mukota wa Bukota bwa Kalaga ekakita bintu bisoga ku kabamba ka bantu gano ga kisi. Lola VIDEO kwa kumenya buni bwakitile Yesu kwa kulosya buno ekutunda kukasya banakantu nu Kalaga ese amukasa magala ma kukita bubo.

VIDEO: Yesu Alosizye Bibyo Bikakita Bukota bwa Kalaga (1:13)

G’abezaga mu kisi, Yesu alosizye bibyo bikakita Bukota bwa Kalaga. Mponga nkizi gesamba zeno mponga zatendelwa gano gansi ziukulindila nunse kumona kuzo? Soma masanzo matendela mponga zezo.

6. Bukota bwa Kalaga bukakita kalamo kuba kasoga mu nkungu zikuvwa

VIDEO: Buni Bwabe Nkungu Zikuvwa? (4:38)

Soma Nimbo 145:16, nu kusila ibuzye luno lubuzya:

• Wijungwa buni kwa kumenya buno Yehowa ‘ekakutia kinsania kili na kalamo’?

MAKENGELO MANENE

Bukota bwa Kalaga bukazindilizya makengelo ma Kalaga. Bukagalukya kisi kinsania kuba Paradizo zizile na bantu basoga bekakumbamina Yehowa ku milyalya.

Mbuzya za kwikengelesya

• Bukota bwa Kalaga bukakita kikizi kwa kuswagya izina lya Yehowa?

• Kabamba kakizi tunakatizia buno Bukota bwa Kalaga bukazindilizya malagi meli mu Biblia?

• Mponga nkizi zikalisya Bukota bwa Kalaga ziukulindila nunse kumona?

LONDA LINGO

Lola bwisulilwa bwa kitondo Harmagedoni.

“Bita bya Harmagedoni Bili na Bwisulilwa Bukizi?” (Musagu wa ku Enternete)

Menya bibyo bikabasila mu nkungu za kwangata kwa Yesu nu bibyo bikabasila kuzinda kwa miaka 1.000.

“Bikizi Bikabasila mu Busi bwa Lusungyo?” (Munara wa Mulinzi, 1 Mwezi wa 9, 2012)

Lola buni bunakita kikanga kwa kukengela gamozi mponga za Bukota bwa Kalaga ku nkungu zikuvwa.

Imone Mwobe mu Makengelo Uli mu Paradizo (1:50)

Mu musagu “Mbuzya Neingi Zanzangyaga,” wamulume umozi watundaga kugalukya bintu bya politike amonile makulo ku mbuzya zage.

“Biblia Bikugalukyaga Kalamo ka Bantu” (Munara wa Mulinzi, 1 Mwezi wa 1, 2012)