LONGANEDHA DHI RI 35
DYI 123 Chi le tøni ro le djøni tengenezo nǎ utaratibu dho nari
Ngbaribbai ma wazee ka ndima kó pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná ndrŭ tsotso nari
“Ra nǎ hwè e bbo chenga nji ná ddikpa le leni nari dho. Ridhi hwè dada nzá dho ringani ndima leni ná 99 kʉ ná ndrŭ djotsina le ka le njí ná hwè djolu.”—LU. 15:7.
RI NǍ LO
Addudho ma nja ndrŭ dhó lo uri le pʉ ndima pʉ kutaniko nǎ ro nari ndirigoti ngbaribbai ma wazee ka ndima kó fø di ná ndrŭ tsotso ndima leni ndirigoti ndima kana nga ki ngʉ chøchø Yova na nari.
1-2. (a) Yova dhó nganjadha ká e ngbaribbai bbò chenga nji ndirigoti nzá leni ná ndrŭ djo? (b) Yova ká adi riji bbò chenga nji ná ndrŭ njiri ngbǎ?
YOVA nga e dyu dhó lo ronga dyu ná Mungu ri; ro chenga tso ma nzɨ ddi ke adi u ri. (Zb. 5:4-6) Ke adi rinzi ko tsó ko rrnga Biblia nǎ kʉ ná yadha dho. Bbʉbbʉ dhé, Yova churi ko kʉ nzá kaka ná ndrŭ ndirigoti ke nzɨ adi rine ko rrnga ndi dho kaka ná ngatsi ri. (Zb. 130:3, 4) Nì mai ri kʉ fø ro, Mungu ‘adi ndidzá nzá tso ka ndi kó le djo ná zølo dhǒ nari djotsina, chelo nji ndá ná ndrŭ tso ro nzɨ ke adi uri.’ (Yu. 4) Føri dho, Biblia tilo Armagedoni dhi vita dhi saa na, “nzɨ Mungu do nji ná ndrŭ si sadha ba” nari djo.—2 Pe. 3:7; Ufu. 16:16.
2 Ro, Yova nzá jiri ro ddikpa le ma ba sadha ro ddi ri. B’lo da ná lo nǎ ko njaeri nari bbai, Biblia ripo pʉlʉ nari kʉ, ke “jiri krʉ kʉ ná ndrŭ leni le.” (2 Pe. 3:9) Wazee adi Yova dyø ngatsovedha kana ndiro ndima kó chenga nji ná ke tsotso ndi ø ndidhó lo thika ndirigoti Yova ú ke tso d’e. Ro, nja saa na chenga nji ná nja ndrŭ nzɨ adi riji ndima leni ri. (Isa. 6:9) Ngbà mai wazee nji kpakpanga bbo ndiro ndima kó ndrŭ tsotso ndima leni le ro, nja kʉ ná ndrŭ adi ra anzi dhé ndima dhó chelo njidha na. Nde, føro ká wazee ka ndima njiri ngbǎ?
“ANIPɄ CHE KɄ NÁ KE PɄ”
3. (a) Biblia ká po ngbá lo nzá leni ndima dhó chenga nǎ ro ná ndrŭ djo? (b) Njati ddikpa le ú ndi leni nari nzá ró, ká addudho ko ka ko pori fø ke vʉri le pʉ ndi pʉ kutaniko nǎ ro?
3 Njati ddikpa ke leni nzá ró, wazee ka ndima njínji na ná lo bani 1 Wakorinto 5:13 nǎ: “Anipʉ che kʉ ná ke pʉ ni kana ro.” Chenga nji ná ke churi nari kʉ njati ndi leni nzá ro ndi le si pʉpʉ kutaniko nǎ ro. Føri na mana kʉ ke vʉri le pʉ ndi pʉ kutaniko nǎ ro. Føri na kea ndi zʉ ná ritso nju. (Gal. 6:7) Fø ká ko ka ko pori addudho? Dhonalo ke gʉ wazee mburi ndima kó ndi tsotso ndiro ndi leni le d’e nari gʉ. (2 Fa. 17:12-15) Ke nji ná lo chulu ke dhori nari kʉ ndi nzá jiri ndi rrnga Yova dhó yadha dho ri.—Kum. 30:19, 20.
4. Njati ddikpa ke leni nzá ró ká ringani le njí ngbá matangazo kutaniko dho?
4 Njati ddikpa ke leni nzá ró le adi ke pʉpʉ kutaniko nǎ ro, føro le adi rid’ra kutaniko dho nari kʉ fø ke ki nga kʉ Yova dzá Dimu ri.b Fø lo nzɨ le adi d’ra le pá na do chenga nji ná ke djo ri. Ro, føri na le adi rili kutaniko rrnga Biblia nǎ ɨ yadha dho, “nzɨ le gba le tso fø di ná ke na” inga “nzɨ le nyonga maddi ke na”. (1 Ko. 5:9-11) Føri kʉ fø yadha Yova bbʉ dho ná sababu. Mutume Paulo ndingʉeri: “Sese kʉ ná thì adi rili mukati dzɨ pɨpɨ.” (1 Ko. 5:6) Njati ddikpa le leni ndidhó chenga nǎ ro nzá ró, ringani le pʉ fø le pʉ kutaniko nǎ ro dhonalo fø le njiri nzá ró, nja ndrŭ ka ndima ddiri ri nga kʉ lazima ndima rrnga Yova dhó yadha dho ri.—Mez. 13:20; 1 Ko. 15:33.
5. Kodhó nganjadha ká ka ndi é ngbaribbai pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná le djo ndirigoti addudho?
5 Nde, ko ká ka ko nja ko lai pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná le ngbaribbai? Nzá mai ko ka ko gba ko tso ke na ro, ko ka ko nja ke vivi ná chembø bbai, nga theinga dho vi nari bbai ri. Nja chembø kana ro vi ná chembø ki ka ndi ngʉ ngbà. Kodho ringani ko nonga nari kʉ, fø chembø bbʉe ndi bbʉ Yova dho. Njedha dhi lo kʉ, kpadjo i nzɨ ke Yova dho ndi njingʉe ná tsodha ró njínji ri, ná føri i tsu ke hatari nǎ. (Eze. 18:31) Føro mai, Yova kʉ zølo na go nari dho, ko kʉ ngab’odha na ke si ngʉ nì. Nde, wazee ká ka ndima dhǒ ndima kʉ fø ngab’odha na nì pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná ke djo nari ngbaribbai?
NGBARIBBAI MA WAZEE ADI PɄ LE PɄ KUTANIKO NǍ RO NÁ NDRŬ TSOTSO KÓ NARI
6. Wazee ká adi rinji ngbǎ ndiro ndima kó pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná ke tsotso d’e?
6 Pʉ le pʉe kutaniko nǎ ro ná ke ká le bba thei ndiro ndi né Yova ro ndi ngʉ ná chu ndi ndi ro d’e? Ri nga kʉ fø ri! Njati wazee d’rari ddikpa ke dho ke le si pʉpʉ kutaniko nǎ ro ró, kpa adi kedho ringani ke njí ná lo ma d’ra ddi ndiro ke ki si ngʉ vi kutaniko na d’e. Ro, wazee ka ndima njí nja lo ki maddi. Nja saa na, wazee ka ndima d’ra ndima ká si lo ki ti ke na bi thɨ djó ma nari ndiro ndima chú ke ká le ndidhó ngaddidha thika ngbà ma nari d’e. Ro, njati ke u ritso ndima ki si njani wazee na nì ró, wazee ka ndima li ke kpakpa ndiro ke leni d’e. Njati ke lé ndidhó ngaddidha thika nzá ma ró, wazee dho ringani ndima bé ke ronga ki vi ndirigoti ndima li ke kpakpa ndiro ke leni d’e.
7. Wazee ká ka ndima dyø Yova dhó zølo ngbaribbai ddikpa le le pʉ pʉ kutaniko nǎ ro ná saa na? (Yeremia 3:12)
7 Wazee adi kpakpanga nji ndiro ndima dhǒ Yova dhó zølo pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná le dho d’e. Loroji na, Yova nzɨ ngʉ adi rine ndidzá ndrŭ, Waisraeli i leni vi kpa tsotso ndi ko nari njí ri. Ro, nzá dhé kpa d’e leni nari njí, Yova ngʉ adi ndidzá bbanabi chó kpa dhi ngana nja kpa leni d’e. Ddiddi ko njaeri i Dzamu dhi Munara nǎ ya pili lo nǎ nari bbai, Yova d’rangʉeri Hosea dho ke njí ndibbá le zø ndirigoti ke ngʉ le ki vi ndi bba ngbà mai le njingʉe bbò chenga ro. Føri chulu Yova dhongʉeri ndidzá ndrŭ dho nari kʉ ndi e zølo na bbo pli. (Ho. 3:1; Mal. 3:7) Yova ndima dyø nari na, wazee adi riji bbò chenga nji ná ke ki ngʉ vi kutaniko na ndirigoti kpa nzɨ adi lo ronga dyu bbo ke dho ri.—Azø Yeremia 3:12.
8. Yesu tingʉe lo vivingʉe ná ngba dhó loroji djo nari ká Yova kʉ zølo na bbo nari dhǒ ngbaribbai? (Luka 15:7)
8 Ano vivingʉe ná ngba dhó loroji djo Yesu tingʉe ná longa i Dzamu dhi Munara nǎ ya pili lo nǎ ko tielo ndi djo ro. Ndidzá ngba ngʉ abba nari ngba dzá baba njangʉe ná saa na, “ke d’angʉe ngba dhi ngana, ke mongʉe ngba ndirigoti ke mbʉngʉe ngba.” (Lu. 15:20) Anja nari kʉ ngba dzá baba nzá b’ongʉeri ngba kó zø i vi ri. Føri rɨngana, ke d’angʉe ngba dhi ngana dhonalo ke jingʉe ndidzá ngba ji. Wazee adi kpakpanga nji ndima njini føri bbai vivi ná ndrŭ na. Kpa adi riji vivi ná fø chembø “ngʉngʉ adza.” (Lu. 15:22-24, 32) Njati ddikpa ke ngʉ Yova ro ró, Yesu ma, ra nǎ malaika ma, kutaniko ma na krʉ e hwè na bbo!—Azø Luka 15:7.
9. Yova ká adi bbò chenga njie ná ndrŭ ronga cho ndima njiri ngbǎ?
9 Kpø ko chu iga ná lo ridho nari kʉ, Yova nzɨ adi riji nzá leni ná le má kutaniko na ri. Ro, ke nzɨ adi chenga nji ná ndrŭ bbabba ndidhó ro ri. Ke jirieri nari kʉ kpa ngʉ ndi ro. Ngbaribbai ma Yova adi ndi mbu le leni ná le djo nari djo Hosea 14:4 pori ɨ: “Ma si nzɨ kpa tøni chi nari gøgø. Ma si kpa ji ma nganga nǎ ji na, dhonalo ma tu madzá thø tu kpa djó ro.” Ngbaribbai ma Yova ndi mbu nari wazee chu nari adi kpa tsotso kó kpa ne ddikpa le riji ndi leni le nari dhǒ ná lo. Bbʉbbʉ dhé, føri ka ndi cho bba bbae Yova ná ndrŭ ronga ndiro ndima ngʉ tsé Yova ro d’e!
10-11. Wazee ká ka ndima mburi ndima kó drrdrr le pʉngʉe kutaniko nǎ ro ná ndrŭ tsotso ngbaribbai?
10 Nde, ko ká ka ko po ngbá lo drrdrr le pʉngʉe kutaniko nǎ ro ná ndrŭ djo? Njaro nzɨ kpa ndima le pʉngʉe kutaniko nǎ ro djó ná chenga ki ro ma nji ddi ri. Njaro kpa nzɨ ndima ká le pʉngʉe ngbá lo djó nari nga ro ma no ddiri. Rie ngbabø ma ddo si kpa le pʉngʉe kutaniko nǎ ro nari goti ri ró, wazee dho ringani ndima ne fø kpa ndirigoti ndima bé kpa ronga be. Kpa ronga ndima ra be ná saa na, ringani wazee njí sala fø ndrŭ na ndirigoti ndima li kpa kpakpa ndiro kpa ki ngʉ kutaniko na d’e. Bbʉbbʉ dhé, rie b’lo cho da bí ddikpa le le pʉngʉe kutaniko nǎ ro nari goti ri ró, fø le dhó kiroho nga ka ndi é kpakpa ri. Føri dzá lo dho, njati ke dhori ndi ka ndi ngʉ kutaniko na ngbà ró, wazee ka ndima vʉ ddikpa ke ndiro ke ngá funzo tso ke na nzá mai ke d’e ngʉ kutaniko nǎ ro. Bbʉbbʉ dhé, ri kʉ wazee dhé ka ndima kpé fø ndrŭ dhó funzo ri.
11 Yova dhó zølo ndima dyø nari chulu, wazee adi bbabba Yova ná ndrŭ ne ndiro ndima kó kpa tsotso kpa ngʉ kutaniko na d’e. Njati chenga nji ná ke leni le ndirigoti ke bbá ndidhó chelo tso ngbà ró, ke le ka le ngʉ kutaniko na nzá ddo d’e da bí ro.—2 Ko. 2:6-8.
12. (a) Wazee dho ká ringani ndima é krr ngbá lo djo? (b) Kodho nzá ringani ko di riddi nari kʉ nja kʉ ná chenga nji ná ndrŭ nzá ka ndima ba Yova dhó zølo ri. Ká addudho? (Anja agʉro le tu nanga ná lo maddi.)
12 Nja chu nǎ wazee dho ringani ndima é krr ddikpa ke ndima ngʉ kutaniko na nari njí. Loroji na, njati ddikpa ke é re ngba na njingʉe violase ná ke inga tsa tsangʉe udha ró ná ke inga kpakpanga na ngʉ rine ndi ndó ndima dhó ndoa nanga ná ke ró, ringani wazee neri ndima chu fø ke ká leni bbʉbbʉ i ngbà nari bblo. (Mal. 2:14; 2 Ti. 3:6) Kpadho ringani ndima b’o chembø ronga b’o. Føri kina, ringani ko uri u nari kʉ Yova si ngbà leni ndi thí nǎ ro krʉ ndirigoti ngbà bba ndidhó chenga tso ná ke tso u u. Føri dho, fø di ná ke dhó lonanga ndima ne nari kana, ringani kpa né ndima chú ke ká leni bbʉbbʉ i ngbà nari ndirigoti ri nzá ngani kpa di riddi nari kʉ fø ke nzá ka ndi ba Yova dhó zølo ri.c—1 Pe. 2:10.
KUTANIKO KA NDI NJÍ NÁ LO
13. Karipio tsena kʉ ná ke na ká ringani ko njini ngbǎ ndirigoti pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná ke na ká ringani ko njini ngbǎ?
13 Anziro dae ná lo nǎ ko njaeri nari bbai, njati le d’rari kutaniko dho ddikpa ke ba karipio peupe ró, ko ka ko gba ko tso ngbà fø ke na dhonalo fø ke kʉ ngbà ndi leni ro ndirigoti ngbà ndi bba ndidhó chelo tso ro. (1 Ti. 5:20) Ke kʉ kutaniko nǎ ke dhé ndirigoti kedhó lo uri ndi gba ndi tso kutaniko na ndiro kpa li ndi kpakpa d’e. (Ebr. 10:24, 25) Nì mai ri kʉ føro, fø ke dhó lo kʉ njonjo pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná ke na. Ko “nzɨ adi ko tso gba” pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná ke na ri, ndirigoti “ko nzɨ adi nga ma nyo ddi ke na ri.”—1 Ko. 5:11.
14. Pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná le na ká ngbà vu ndidhó zamiri ná le ka ndi njini ngbaribbai? (Anja ji maddi.)
14 Ko chu ná lo ká ridho nari kʉ ringani ko vi pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná le nga thei? Ri nga kʉ fø ri. Bbʉbbʉ dhé, ko nzá ka ko gba ko tso ke na ri. Ro, Wakristo ka ndima njinjí ndima dhó bblo Biblia vu ná zamiri na ndiro ndima vʉ ndima ká pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná le nzinzi ma, inga nzɨ ma njudha dho nari nanga, njaro føri ka ndi é kpadhó famiye inga kpadhó kau. Nde, njati ke sisi njudha dhi ngana ró ká ri ka ndi é ngbǎ? Anziro nzɨ ko ngʉ adi fø di ná ndrŭ ronga zʉ ri. Føro mai nja Mukristo ddiro dho ringani ndi njinjí ndidhó bblo ndi vu ná zamiri na fø lo kana. Nja ndrŭ ka ndima mbu ndima bblo ndima zʉ pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná ke ronga inga ndima kó ke hwè na njudha dhi ngana. Nì mai ri kʉ føro, kodho nzá ringani ko di loti dre kpa na inga ko di ko tso gba kpa na nja ritsi njidha dho ri.
Wakristo ka ndima njínji ndima dhó bblo ndima vu ná zamiri na ndiro ndima nzi pʉ le pʉngʉe kutaniko nǎ ro ná le njudha dho inga ndima kó le bblo njudha dho sese kʉ ná zʉdha ro ma ndima bbʉ le dho nari chulu (Anja paragrafu 14)
15. Ri ká kʉ ngbà di ná chenga nji ná ndrŭ djo 2 Yohana 9-11 tu lonanga ri? (Anja kisanduku maddi “Yohana ma, Paulo ma na ká ngʉ loti ddiddi di ná chenga djo?”)
15 Nja ndrŭ ka ndima dhuri ndima tsó, ‘Biblia ká pori fø di ná le na gba ndi tso ná le gba ndi tso fø ke dhó chenga na nzá?’ (Azø 2 Yohana 9-11.) I maandiko tilo djo ná lo ridho nari kʉ, fø lo lø tsatsa udha ró ná ndrŭ inga gʉ Biblia gʉ ná lo njidha dho ndrŭ cho ná ndrŭ ronga. (Ufu. 2:20) Føri dho, ddikpa ke di mafundisho thika le tsatsa udha ró ná ndrŭ bbai inga ke di nja chelo nji ró, wazee dho nzá ringani ndima bé fø ke ronga ri. Føro mai ko kʉ na ná ngab’odha kʉ, ke ka ndi lé ndidhó ngaddidha thika ngbà. Fønga kana, nzá ringani ko zʉ fø di ná ke ronga inga ko nzi ke njudha dho ri.
YOVA DHÓ ZØLO LE DYØ NARI
16-17. (a) Yova ká adi riji chenga nji ná ndrŭ njiri ngbǎ? (Ezekieli 18:32) (b) Wazee ká ka ndima njinjí ddinga Yova na chenga nji ná ndrŭ tsotso ndima ne ndima kó nari kana ngbaribbai?
16 I gazeti nǎ mbʉ kʉ ná lo nǎ ká ko chu ngbá lo? Ko churi nari kʉ, Yova nzá jiri ro ddikpa le ma ba sadha ro ddi ri! (Azø Ezekieli 18:32.) Ke jiri chenga nji ná ndrŭ ngʉ ndima kana nga bblo ndi na. (2 Ko. 5:20) Føri dzá lo dho, drrdrrnga djó ro dhé, Yova ngʉ adi rija ndidzá tsatsa ná ndrŭ dho bí ina ndrŭ leni ndirigoti ndrŭ ngʉ ndi ro. Wazee dhó bbʉni ná njí kʉ ndima njinjí ddinga Yova na ndima nji ná kpakpanga kana ndiro ndima kó chenga nji ná ndrŭ tsotso ndiro ndima leni le d’e.—Ro. 2:4; 1 Ko. 3:9.
17 Anzingaddi chenga nji ná ke leni ná saa na e ra nǎ ná hwè djo di! Kodhi ra nǎ Baba Yova maddi adi hwè ba bbo njati ndidzá vi vie ná chembø ki ngʉ kutaniko na ró. Ko di ngaddi Yova dzá zølo djo ndirigoti kedzá nzá tso ka ndi koe le djo ná zølo djo ró, kodhó jidha adi dhi ke djo bbo pli.—Lu. 1:78.
DYI 111 Hwè na ko kʉ dho ná lo
a I lo nǎ le tilo chenga nji ná kpetsi ke djo, ro ri nǎ lo lø isɨ ndrŭ ronga maddi.
b Ko nzɨ nzi fø ndrŭ ki ro watengwa ri. Ddiddi 1 Wakorinto 5:13 nǎ mutume Paulo pongʉeri nari bbai, ko si fø ndrŭ nzi pʉ le pʉ kutaniko nǎ ro ná ndrŭ.