LONGANEDHA DHI RI 27
DYI 79 Addi ringa kpa dho, kpa tøni chi
Ako nidhó mwanafunzi tsotso ndi vʉri ndi njínji Yova dho
Anitøni kpri udha chulu . . . Aniliri ni é kpakpa.”—1 KO. 16:13, maelezo ya chini.
RI NǍ LO
Ngbaribbai ma ko ka ko kó kodhó wanafunzi tsotso ndima li ndima dhó udha kpakpa ndirigoti ndima é nga nǎ do ro ndiro ndima tøni kpri bbʉbbʉlo kana d’e nari.
1-2. (a) Nja wanafunzi nanga ká adi rɨni addudho Yova dho ndima njínji nari dho? (b) I lo nǎ ká ko si loti ngbá lo djo?
NI NANGA ká ngʉ adi rɨni rɨ maddi Yova dzá Dimu ni ngʉ nari dho? Njaro ri ngʉe ni lai njí dhi ndrŭ ma, nidhó bbakau ma, nidhó familia nǎ ndrŭ ma na nanga ka ndi sie kani ka ni djo nari do ni ngʉ nji nari dho. Inga njaro ni ngʉ riddi nari kʉ, ni dho nzá ri ro ka ndi ka ni rrnga Yova dho ri. Njati rié fø ni mbungʉe ni ró, ni ka ni kó Biblia nǎ longa ni ddi dho ná rɨ nanga rɨni ná ndrŭ tsotso bbo ndiro kpa vʉri ndima ngʉ Yova dzá Dimu d’e.
2 Yesu chungʉeri chu nari kʉ, fø di ná lo ka ndi cho le tso cho ndiro nzɨ le njínjí Yova dho ró. (Mt. 13:20-22) Ro, ke rangʉe anzi rɨ nanga ngʉ rɨni ndi dyødha dho ná ndrŭ tsotsokodha na. Føri kina, ke dhongʉe ngbaribbai ma ndi unakpa ka ndima kó ndima dhó wanafunzi tsotso (1) kpa d’i ndima tso cho maendeleo njidha ró ná lo utso, (2) kpa ji Yova bbo, (3) kpa li ke ndima dhó maisha nǎ anziro ndirigoti (4) ngbaribbai ma kpa ka ndima si ndima bani na ná kpakpalo djolu nari. Ko ká ka ko njínjí ngbaribbai Yesu d’rangʉe ndi unakpa dho ná lo na ndiri na ko kó kodhó mwanafunzi tsotso buku Anji Maisha Hwè Theinga Dho! na ko njínji ná saa na?
AKO NIDHÓ MWANAFUNZI TSOTSO NDIRO KE D’I NDI TSO CHO MAENDELEO NJIDHA RÓ NÁ LO UTSO D’E
3. Njaro Nikodemu tso ká ngbá lo ngʉ cho Yesu unake ndi ngʉ nari ró?
3 Nikodemu ngʉe Wayahudi bbá bbo chungʉeni ná bbonga, ro ddikpa lo ngʉ rili rié kpakpa ke dho ndi ngʉ Yesu unake. Yesu ngangʉe lod’radha dhi njí tso ná nga djó ro bi dangʉe 6 dhé nari goti, Nikodemu rangʉe riutso d’i Yesu kʉ Mungu cho ná ke. (Yoh. 3:1, 2) Ro, “Wayahudi do ndi nji” nari dho Nikodemu vʉngʉeri ndi njú Yesu na nzá nga ndrŭ chu ro. (Yoh. 7:13; 12:42) Njaro ke ngʉ riddi ndi si ndi ngʉe na ná bbonga vivi Yesu unake ndi ngʉ ró.a
4. Yesu ká kongʉe Nikodemu tsotso ngbaribbai ndiro ke famu Mungu ji ndi njí ná lo d’e?
4 Nikodemu chungʉe Musa dhó sheria bblo, ro kedhó lo ungʉe le tsotsokodha ndiro ndi famu Yova ji ndi njí ná lo bblo d’e. Yesu ká kongʉe ke tsotso ngbaribbai? Yesu ngʉe tayari ndi tilo Nikodemu na nì mai ri ngʉe kuna ro. Ndirigoti Yesu d’rangʉe Nikodemu ka ndi njí ná lo pʉlʉpʉlʉ ndiro ke ngʉ ndi unake d’e. Ke pongʉeri ke ni, ke leni nidhó chenga nǎ ro, ke ba batiso dda nǎ ndirigoti ke dhǒ udha Mungu Ddu na.—Yoh. 3:5, 14-21.
5. Ko ká ka ko kó mwanafunzi tsotso ngbaribbai ke d’i ndi tso cho maendeleo njidha ró ná lo utso d’e?
5 Ngbà mai mwanafunzi ka ndi di Biblia nǎ lo famu bblo ro, kedhó lo ka ndi u le kó ndi tsotso ndiro ndi d’i ndi tso cho maendeleo njidha ró ná lo utso d’e. Loroji na, ri ka ndi é ke nji ná njí kedhó saa dzi bbo inga ke ma bbá familia nǎ ndrŭ nzá ji ke ngʉ Yova dzá Dimu nari ri. Yesu bbai, adi saa ba nidhó mwanafunzi tsotsokodha dho. Ni ka ni nzi ke ni jø chai inga ni ra bbibbi ke na. Fø di ná lo ni di nji ke na ná saa na, njaro ke si loti bbo ni dho ndidhó maisha djo ndirigoti føri si ni tsotso kó ni chu ke dalu ná kpakpalo. Ako ke tsotso ndi nja ngbaribbai ma ndi ka ndi wø ndidhó lo thika nari, anonga ke dho nari kʉ fø ke rinji nari na nzɨ ke hwè bbʉ ni dho ri, ro Yova dho.
6. Ni ká ka ni kó nidhó mwanafunzi tsotso ngbaribbai ndiro ndi njínjí ndi u ná lo na nga nǎ do ro d’e? (1 Wakorinto 16:13)
6 Njati ddikpa mwanafunzi uri Yova si ndi tsotso ko ndi dyø Biblia nǎ kanuni ná saa na, føri si rili ke é nga nǎ do ro ndiro ndi njínjí ndi chu ná lo na d’e. (Azø 1 Wakorinto 16:13.) Biblia nǎ lo ngaddi ná ke le ka le ddi darasa nǎ mwalimu na. Anzingaddi darasa nǎ ni ngʉe ná saa djo di, bbo ni jingʉe nari ká ngʉe ngbǎ di ná mwalimu? Njaro ri ngʉe ngatsovedha na ngʉ ni tsotso kó ndiro ni chu ni ka ni njí ná lo d’e ná mwalimu. Føri bbai, Biblia nǎ lo ngaddi ná bblo mwalimu nzɨ adi Yova ji ko njí ná lo nga dhé ddi ndidhó mwanafunzi dho ri, ro føri kina ke adi ndidhó mwanafunzi tsotso kó ke uri u nari kʉ, Yova dhó le tsotsokodha chulu ke ka ndi wø ndidhó maisha nǎ lo thika. Ni ká ka ni njiri fø ngbaribbai?
AKO NIDHÓ MWANAFUNZI TSOTSO KE JI YOVA BBO
7. Yesu ká kongʉe ndidhó lo ngʉ rr ná ndrŭ tsotso ngbaribbai ndiro kpa ji Yova bbo d’e?
7 Yesu chungʉeri chu nari kʉ, njati ndi unakpa ji Mungu ró, føri si kpa tsotso ko kpa njínjí ndima chu ná lo na. Bí ina, ke ngʉ ndi unakpa tsotso ka ndi kó kpa ji ndima dhi ra nǎ Baba bbo ná lo ngaddi kpa dho. Loroji na, ke ddingʉe Yova bblo risti bbʉ ndidzá nzø dho ná ke na. (Mt. 7:9-11) Njaro Yesu dhó lo ngʉ rr ná nja ndrŭ nga ngʉe fø di ná jidha dhǒ ná baba na ri. Anzingaddi ngbaribbai ma kpa ka ndima mbungʉe ndima Yesu tingʉe lo chelo njingʉe ná ndi ddu ki kongʉe vi ná jidhi baba djo ná saa na di. Yesu kongʉe ndrŭ tsotso ndima churi nari kʉ, Yova ji ndima bbo ndirigoti ke ji ndi kó ndima tsotso.—Lu. 15:20-24.
8. Ndiro nidhó mwanafunzi ji Yova bbo pli d’e ká ni ka ni kó ke tsotso ngbaribbai?
8 Ni ma ka ni kó nidhó mwanafunzi tsotso ddi ke ji Yova bbo, Mungu dhó bblo nyi djo ni loti ke dho bí ina nari chulu. Nga ni zø ná saa krʉ ró, ako ke tsotso ke nja ngbaribbai ma ndi jifunza ná lo ma ronga nju Yova dhó jidha na nari. Le ødha dhi be djo ni loti ná saa na, ako ke tsotso ke famu nari kʉ, Yova nzá bbʉngʉe ri ndrŭ krʉ ndi ji nari dho dhé ri, ro ke Yova ji nari dho maddi. (Ro. 5:8; 1 Yo. 4:10) Mwanafunzi ra ngbá ngatsi ma Yova ji ndi nari utso d’i ná saa na, føri ka ndi kó ke tsotso ke ji Yova bbo pli ndindiro.—Gal. 2:20.
9. Michael tsotso ká ngbá lo kongʉe ndiro ndi wø ndidhó maisha nǎ lo thika d’e?
9 Akotilo Indonésie nǎ Michael djo. Ke chungʉe bbʉbbʉlo go ndi ngʉ dhi ro, ro batiso i nzá ke bangʉeri. Cho 18 djó, ke rangʉe shofer dhi njínji d’i ngø na. Luti, ke ngʉngʉe ndoa chidha dho Indonésie na, ná føri goti ma nzá ddi ke bbangʉe d’i ngø nǎ ndi njínji nari tso ro ri. Føri lingʉeri ke é da ndibbá le ma, ndidzá singba ngba ma na ró ro. Fø ddo kana kebbá le ma, kedzá ngba ma na ngangʉe Biblia ndima jifunza nari tso ndirigoti kpa njingʉe maendeleo. Michael dzá mama dhengʉe nari goti, ke vʉngʉeri ndi ngʉ ndidzá baba ronga b’o ndirigoti ke ungʉe Biblia ndi jifunza nari tso. Buku Anji Maisha Hwè Theinga Dho! nǎ somo 27 nǎ sehemu “Ane lo nanga bbo” djo Michael ma ngʉ loti ná saa na, ri løngʉe ke thí ronga bbo. Ke ddingʉe nga ngbaribbai ma Yova ngʉ ndi mbu Ndi Ddu ngʉ nzani nari dho nari djo ná saa na, Michael dzzngʉe dzz. Ke nanga jingʉeni bbo le ødha dhi be dho, ná føri chongʉe ke ronga ke wø ndidhó maisha nǎ lo thika ndirigoti ke ba batiso.
AKO NIDHÓ MWANAFUNZI TSOTSO NDI LI YOVA ANZIRO
10. Yesu ká kongʉe ndi unakpa tsotso ngbaribbai ndiro kpa wø anziro ndima ngʉ adi li ndima dhó maisha nǎ ná lo thika d’e? (Luka 5:5-11) (Anja ji maddi.)
10 Yesu una ya kwanza ngʉe ná kpa d’ingʉe riutso tse nari kʉ, ke ngʉe tso djo le tsongʉeni ná Masiya, ro kpadhó lo ungʉe le kó ndima tsotso ndiro ndima li lod’radha dhi njí anziro d’e. Petro ma, Andrea na ngangʉe Yesu ulu ndima ra nari tso ke nzingʉe kpa, kpa di ra ndi ulu krʉ saa ró ná nga djó ro. (Mt. 4:18, 19) Kpa ngʉ bbe pidha dhi njínji ddinga Yakobo ma, Yohana ma na ndirigoti kpadhó njí ngʉ bbí bblo pli. (Mk. 1:16-20) Ro, Petro ma, Andrea na “bbangʉe ndima dhó bbe-mbi” ndiro ndima ra Yesu ulu krʉ saa ró d’e. Fø lo nanga kpa vʉngʉe ná saa na, kpa løngʉe chu thei ngbaribbai ma ndima dhó familia tsotso ka ndi di koni Yesu ulu ndima ra ná saa na nari dho. Kpa ronga ká addu chongʉe nja ndima wø anziro ndima ngʉ li ná lo thika d’e? Luka dzá buku ridho Yesu njingʉe ná ddù lingʉe kpa kpakpa kpa churi nari kʉ, Yova si ndima dhó lo tso gba nì.—Azø Luka 5:5-11.
Ngbaribbai ma Yesu kongʉe ndi unakpa tsotso kpa li Yova dho ndima njínji nari anziro nari nǎ ro ká ko ka ko ba ngbá somo? (Anja paragrafu 10)b
11. Ko ká ka ko njínjí ko dangʉe lu ná lo na ngbaribbai ndiro ko li kodhó mwanafunzi dhó udha kpakpa d’e?
11 Ko nzá ka ko njí ddù Yesu bbai ri, ro ko ka ko d’ra lo ngbaribbai ma Yova adi anziro ndi li ndima dhó maisha nǎ ná ndrŭ tsotso kó nari djo. Loroji na, ni ká ngbaribbai ma Yova kongʉe ni tsotso njudha tso ni ngangʉe ná saa na nari ngano ddi? Njaro ringangʉeni nidhó njí djó bbonga dho ni tu addudho ma ni nzá ka ni di njínji njí dhi saa goti nari nanga njati ri di rili nzɨ ni di si njudha na ró. Ni dangʉe lu ná lo ni d’ra nidhó mwanafunzi dho ná saa na, atu ngbaribbai ma nidhó udha ngʉngʉe kpakpa Yova dhó le tsotsokodha ni njangʉe ni ngʉ lonanga vʉ ni li ke anziro ná saa na nari nanga ke dho.
12. (a) Ká addudho ringani ko di kodhó mwanafunzi dhó funzo nji njonjo wahubiri na? (b) Ni ká ka ni njínjí nja ngbá ritsi na ndiro ni kó na nidhó mwanafunzi tsotso ndi li Yova anziro d’e? Abbʉ loroji.
12 Føri kina, ri ka ndi é bblo pli nja kʉ ná le-djoi ma, le-vei ma na d’ra ngbaribbai ma ndima wøngʉe ndima dhó maisha nǎ lo thika nari nidhó mwanafunzi dho. Føri dho, adi nidhó mwanafunzi dhó funzo nji njonjo dhó desturi kʉ ná le-djoi ma, le-vei ma na na. Anziri kpa tu ngbaribbai ma kpa chungʉe bbʉbbʉlo ndirigoti ngbaribbai ma kpa lingʉe Yova dho le njínji nari anziro ndima dhó maisha nǎ nari nanga. Føri kina, adi saa ba ni di buku Anji Maisha Hwè Theinga Dho! nǎ sehemu “Ane lo nanga bbo” inga “Ni ka ni chu ná nja lo” tsena kʉ ná video dhǒ ke dho. Loroji na, somo 37 nǎ ɨ djǒ ripo: Yova ngaddi nì kodhó mahitaji djo ná video ni nja ná saa na, ako ke tsotso ke nja ndi ka ndi njí ná lo ndiro ndi li Yova anziro ndidhó maisha nǎ d’e.
AKO NIDHÓ MWANAFUNZI TSOTSO KE SI KPAKPALO DJOLU
13. Yesu ká tayarishangʉe ndi unakpa ngbaribbai ndrŭ si kpa ndro ná saa dho?
13 Bí ina Yesu ngʉ rid’ra ndi unakpa dho nari kʉ, kpa ndrŭ ka ndima sie ndrondro, ná føri ka ndi lie ndi na kpadhó familia nǎ ndrŭ maddi. (Mt. 5:11; 10:22, 36) Sese ddo kana Yesu dhe nari njí, ke d’rangʉeri ndi unakpa dho nari kʉ, ndrŭ ka ndima sie kpa cheche Yova ndima má nari djotsina. (Mt. 24:9; Yoh. 15:20; 16:2) Føri dho, ke jangʉeri kpa di krr ndima dhó lod’radha dhi njí kana. Loroji na, ke pongʉeri nzɨ kpa le ndima tsonga ndima dhó udha djo chelo ti ná ndrŭ na ndirigoti kpa di krr ndima ti ná lo ma, ndima nji ná lo ma na kana, ná føri ka ndi lieri kpa ra anzi lod’radha dhi njí na.
14. Ko ká ka ko kó kodhó mwanafunzi tsotso ngbaribbai ndiro ke tayarisha ndi ndrŭ si ndi ndro ná saa dho d’e? (2 Timoteo 3:12)
14 Yesu bbai, ko ka ko kó kodhó mwanafunzi tsotso kedhó familia nǎ ndrŭ ma, ke lai njí dhi ndrŭ ma, kedhó bbakau ma na ka ndima ti inga njí ke ró Biblia ndi jifunza nari djotsina ná lo ko d’ra ke dho nari chulu. (Azø 2 Timoteo 3:12.) Ke lai njí dhi nja ndrŭ ka ndima gbó ke, ke vʉri ndi njínjí Biblia nǎ lo na ndidhó maisha nǎ nari dho. Kedhó familia nǎ chøchø kʉ ná nja ndrŭ ka ndima ti chelo Biblia nǎ ro ke u ná lo djo. Ri kʉ bblo pli ko tayarisha kodhó mwanafunzi ndrŭ si ke ndro nari dho, njati ko njiri fø ró, mwanafunzi nanga nzɨ si keni ndrŭ si ndi ndro ná saa na ri. Ke ka ndi chu ndi si nji inga ndi si po kpa dho ná lo bblo pli.
15. Mwanafunzi tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ndi ve ndima bbá familia nǎ ndrŭ tsa ndi ro nari tso d’e?
15 Njati rié nidhó mwanafunzi dhó familia nǎ ndrŭ tsatsa ke ro ró, ako ke tsotso ke ddinga addudho ma ndrŭ nanga kani Biblia ndi jifunza Yova dzá Dimu na nari dho nari djo. Njaro kedhó familia nǎ ndrŭ adi riddi nari kʉ, Yova dzá Dimu adi kali dhi lo ddi inga kpa e che kʉ ná ndrŭ. Yesu dhó familia nǎ nja ndrŭ nanga ma nzá ddi jingʉeni ke ngʉ nji ná lo dho ri. (Mk. 3:21; Yoh. 7:5) Addiri nidhó mwanafunzi dho ke di ngatso ve ndirigoti ke di loti bblo ndima bbá familia nǎ ndrŭ na ndirigoti nja ndrŭ na maddi.
16. Ko ká ka ko kó kodhó mwanafunzi tsotso ngbaribbai ndiro ke tu ndi u ná lo nanga ndrŭ dho bblo kʉ ná chu nǎ d’e?
16 Njati nidhó mwanafunzi ma bbá ndrŭ di riji ndima chu lo bbo Biblia nǎ lo djo ró, ri kʉ bblo nzɨ ke tu lo nanga krʉ kpa dho ddikpa saa na. Njati ke njiri fø ró, fø lo ka ndi dada ke ma bbá ndrŭ ronga djolu, ná føri ka ndi liri nzɨ kpa di loti ke na ke u ná lo djo. Føri dho, ako nidhó mwanafunzi tsotso ke tilo ndidhó udha djo ngbà ka ndi liri ke si loti luti maddi ná chu nǎ. (Kol. 4:6) Njaro ke ka ndi po ndima bbá ndrŭ tsu jw.org djo. Føri ka ndi liri kpa chu lo bbo Yova dzá Dimu djo ndima ro ndima ji ná saa na.
17. Ni ká ka ni kó nidhó mwanafunzi tsotso ngbaribbai ndi ngʉ Yova dzá Dimu djo ndrŭ ka ndima é na ná ngadhudha goti? (Anja ji maddi.)
17 Ni ka ni njínjí jw.org djó ɨ djǒ ripo ná lo na: “Maulizo Yenye Watu Wanaulizaka Sana” ndiri na ni kó nidhó mwanafunzi tsotso nja ndi ngʉ ndi lai njí dhi ndrŭ inga ndima bbá familia nǎ ndrŭ ka ndima dhu ndi tso ná logoti sʉsʉ d’e. (2 Ti. 2:24, 25) Krʉ kʉ ná somo tso ni d’ya nari goti, aningʉ Anji Maisha Hwè Theinga Dho! dhi buku nǎ: “Nja ndrŭ adi ripo” dhi sehemu djolu. Ali nidhó mwanafunzi kpakpa ke di ndi u ná lo nanga tu ndi nganga dhó lo nǎ. Ndirigoti ngbà ri ka ró, ako ke tsotso ke chu bblo ndi ka ndi di ndi u ná lo nanga tu bblo kʉ ná chu nǎ nari. Fø ni rinji ke na nari si rili rié sʉsʉ ke di ndi u ná lo nanga tu nja ndrŭ dho.
Ali nidhó mwanafunzi kpakpa ndiro ke di ndi u ná lo d’ra funzo dhi saa na ni mazoezi nji ke na nari chulu (Anja paragrafu 17)c
18. Ni ká ka ni kó nidhó mwanafunzi tsotso ngbaribbai ndiro ke ngʉ nzá d’e batiso ba ná muhubiri d’e? (Matayo 10:27)
18 Yesu jangʉeri ndi unakpa dho kpa d’ra hwè dhi lo-i ndrŭ dho. (Azø Matayo 10:27.) Mwanafunzi ngá ndi u ná lo d’radha tso ndrŭ dho ná saa na, ke si ngbaribbai ma ndi ka ndi di ndi thí li Yova djo nari chu. Ni ká ka ni kó nidhó mwanafunzi tsotso ngbaribbai ndiro ke ngá lod’radha tso d’e? Lod’radha dhi kapanye dhi matangazo le njí kutaniko nǎ ná saa na, ako nidhó mwanafunzi tsotso ke ddinga ndidhó lo u ndi njí ná lo djo ndiro ndi ngʉ muhubiri d’e. Apori ke dho nari kʉ, bí kʉ ná ndrŭ ra riutso d’i kapanye dhi saa na le lod’radha dhi njí tso nga nari e sʉsʉ. Føri kina, ke tsotso ka ndi koni yenga ddo kana le adi nji ná njudha nǎ ndi kipindi nji nari chulu. Njati ke njiri fø ró, fø ri si rili ke di loti ndi u ná lo djo nga nǎ do ro.
ADHORI NI LI NI THÍ NGBÀ NIDHÓ MWANAFUNZI DJÓ
19. Yesu ká dhongʉe ndi li ndi thí ndi unakpa djó nari ngbaribbai ndirigoti ko ká ka ko dyø ke ngbaribbai?
19 Ra na Yesu dji nari njí, ke pongʉeri ndi unakpa dho nari kʉ, kpa ka ndima ki sie nju vi ndi na. Kpa nzá famungʉe Yesu ngʉ loti ra na ndima si ra nari djo nari ro ri. Ro, ke lingʉe ndi thí chi kpa tøni nari djo, nga kpa famu nja lo nzá nari djo ri. (Yoh. 14:1-5, 8) Ke chungʉe kpadhó lo ungʉe saa da ndiro kpa famu nja lo d’e, loroji na; ra na kpa ka ndima sie ra nari mai. (Yoh. 16:12) Yesu bbai, ko ma ka ko dhori kodhó mwanafunzi dho ddi nari kʉ, ke jiri ndi njí Yova nyǒ tho ná lo.
Mwanafunzi ngá ndi u ná lo ndi d’ra nari tso ná saa na, ke si Yova djo ndi ka ndi li ndi thí nari chu
20. Malawi nǎ ddikpa le-ve ká dhongʉe ndi li ndi thí ngbà ndidhó mwanafunzi djó nari ngbaribbai?
20 Auri u nari kʉ, nidhó mwanafunzi ji ndi njí chø kʉ ná lo. Akotilo Malawi nǎ le-ve Chifundo dhó loroji djo di. Le ngangʉe Biblia nǎ longaddidha tso Katoliki nǎ Alinafe ró dho kʉ ná ddikpa le dho, buku Anji Maisha Hwè Theinga Dho! chulu. Somo 14 tso kpa d’yangʉe ro, Chifundo dhungʉe sanamu na le njínji madha le bbʉ nari kana nari djo ká ndidhó mwanafunzi kʉ ngbá ngaddidha na ma nari le tso. Alinafe nanga kangʉeni bbo ndirigoti le pongʉeri, “Føri kʉ nja le ddiro dhó lonangavʉdha!” Chifundo ddingʉeri nari kʉ, fø lo ndi dhungʉe nari dho Alinafe ka ndi bbae Biblia ndi jifunza nari tso bba. Ro, ngatsovedha na le rangʉe anzi Alinafe na ndi Biblia jifunza nari na u ndi uri nari kʉ, ddo da nari bbai Alinafe ka ndi sie ndidhó ngaddidha thika wøwø fø lo djo ro. Nzá dhé bi d’e da bí ro, Chifundo dhungʉe somo 34 nǎ i ngadhudha le tso: “B’lo ni chu Biblia nǎ ro ná lo ma, bbʉbbʉ Mungu djo ni chu ná lo ma na ká ko ni tsotso ngbaribbai?” Chifundo d’ra ngbaribbai ma Alinafe ngʉngʉe logoti nari, “Le tingʉe lo bí kʉ ná bblolo djo, føri kana ngʉe Yova dzá Dimu nzɨ adi nzá tso Biblia u ná lo nji nari mai.” Føri goti tse, Alinafe bbangʉe sanamu na ndi njínji nari tso ndirigoti le bangʉe batiso.
21. Ko ká ka ko kó kodhó mwanafunzi tsotso ngbaribbai ndiro ndi vʉ lonanga ndi njínjí Yova dho d’e?
21 Føro mai, ri kʉ Yova ddiro dhé adi “rili ri dhidhi” ri. Kodhó njí kʉ ko kó mwanafunzi tsotso ke njí maendeleo. (1 Ko. 3:7) Mungu ji ke njí ná longa ko ddi ke dho nari djolu pli, ko adi nja lo ki ma nji ddi. Ko adi ke tsotso kó ke ji Yova bbo. Godhé, ko adi ke ronga cho ke dhǒ Yova ndi ji nari anziro ndi ke li ndidhó maisha nǎ nari chulu. Ndirigoti ko adi ngbaribbai ma ke ka ndi li ndi thí Yova djo upinzani tso ró ndi hwini ná saa na nari ngaddi ke dho. Kodhó mwanafunzi dho ko di ridho nari kʉ, ko uri u ke jiri ndi bbʉ hwè Yova dho ná saa na, ko adi ke tsotso kó ke é nga nǎ do ro ndiro ke vʉri ndi njínjí Yova dho d’e.
DYI 55 Nzɨ ni nji kpa do!
a Cho aro na nusu Yesu na ndi nju nari goti, Nikodemu ngʉe bbonga na godhé Wayahudi bbá. (Yoh. 7:45-52) Historia zø ná kpa adi riddi nari kʉ, Nikodemu ngʉngʉe Yesu unake, b’lo Yesu dhe nari goti.—Yoh. 19:38-40.
b JI DJÓ LONGA LE TU NARI: Petro ma, bbe pi ná nja kpa ma na bba ndima dhó bbe pidha dhi njí ndiro ndima ra Yesu ulu d’e.
c JI DJÓ LONGA LE TU NARI: Ddikpa le-ve ndidhó mwanafunzi tsotso kó ndiro ke d’ra ndi u ná lo ndrŭ dho d’e.