Makani Akusebensesha Amukabuku Kamabungano Abuumi Anciito
SEPTEMBER 3-9
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 1-2
“Caankamiko Cakutaanguna Yesu Ncaakacita”
w15-CW 6/15 p. 4 pala. 3
Nkusu Shakwe Lesa Shilabonekela Muli Klistu
3 Yesu wakacita cankaamiko cakutaanguna ndyaakalinga kubwiinga kuKana mucishi ca Galili. Cilyeelete kwaamba ayi kwakesa bantu baanji beendilila mweelo ngobakalinga kulangila. Inga caba ayi bantu bakafula nabi sobwe, sombi ncetushi ncakwaamba ayi waini wakabamanina. Banyina Yesu ba Maliya abalo bakalingaako. Cakutatoonsha, ulyeelete kwa myaaka iinji wakayeeyawo pabushinshimi bwakalinga kwaamba pali mwanaakwe, wakalinga kucishi ayi alaakusa mukwiitwa ayi “Mwanaakwe Lesa Wakwiculu Wiindaawo.” (Luka 1:30-32; 2:52) Sa Maliya wakalinga kucishi ayi Yesu alicite nkusu shakucita shaankamiko? Ncetushi ncakwaamba ayi Maliya a Yesu ndyebakalinga kuKana bakanyumfwila nkumbu bene bwiinga alimwi tabakalinga kusuni ayi basebaane. Yesu wakalinga kucishi ayi kutambula beensu ngumukuli. Aboobo wakacita cankaamiko akwaalula maanshi akwana magaloni 100 (380 L) kuba “waini ubotu.” (Amubelenge Joni 2:3, 6-11.) Sa Yesu wakalinga kweelete kucita cankaamiko ici? Sobwe. Wakacita boobo mukwiinga ulabikila maano bantu alimwi wakakonkela cakubonenaako ca Baishi bakwiculu kwiinda mukwaabila bamwi.
jy 41 pala. 6
Caankamiko Cakutaanguna Yesu Ncaakacita
Ici ncecakalinga ncaankamiko cakutaanguna Yesu ncaakacita. Bashikwiiya bakwe bapya bakayuminishikwa abuumbi ndyebakabona caankamiko ici. Pesule lya bwiinga, Yesu, banyina, abamakwaabo bakucanaamo bakaya ku ndabala ya Kapenaumu cakumatwa a lweenge lwa Galili.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
bh 203 pala. 1
Kucakubonenaako, amubone Joni nshakalemba mucapita 1, vesi 18: “Taaku muntu wakabonaawo kale Lesa [Shinkusu shoonse].” Nacibi boobo, bantu bakamubonawo Yesu, Mwanaakwe Lesa, mukwiinga Joni wakaamba ayi: “Liswi [Yesu] lyakaba muntu akukala pakati kesu, alimwi twakabubona bulemu bwakwe.” (Joni 1:14, KJ) Ino Mwaana inga waba buyani lubasu lwa Lesa Shinkusu shoonse? Joni alimwi wakaamba ayi Liswi “lyakalinga aLesa.” Ano ino muntu womwi inga waba buyani amuntu umwi akuba muntu weenka uyo paciindi comwi? Alimwi na twabelenga Joni 17:3, Yesu wakaamba cakushinisha ayi lakwe aBaishi bakwiculu teshi muntu womwi. Uleeta Baishi ayi “Lesa wancine eenkabo.” Alimwi kumamanino a Makani Abotu akwe Joni wakaamba ayi: “Aboobo ishi shakalembwa kwaamba ayi mushome ayi Yesu ngo Klistu mwanaakwe Lesa.” (Joni 20:31) Apa Yesu atokwiitwa ayi Mwanaakwe Lesa, kuteshi ayi Lesa. Makani aya ngotucana mu Makani Abotu akwe Joni alatondesha mbotweelete kunyumfwisha makani ngotucana pa Joni 1:1 Yesu, Liswi, ngu “lesa” munshila yakwaamba ayi alicite cuuna capeculu sombi teshi Lesa Shinkusu shoonse
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 1:29
Mwanaambelele wakwe Lesa: Pesule lyakubombekwa akweeleshekwa a Satana, Joni mubombeki wakeeta Yesu ayi “Mwanaambelele wakwe Lesa.” Maswi aya alacanikabo muvesi iyi a pa Joni 1:36. (Amubone App. A7.) Cileelela kweelanisha Yesu ku mwaanaambele. Mu Baibo, mbelele yakalinga kubengwa kutondesha kulilekelela kushibiibi akwaamba ayi muntu acikoonshe kupaila kuli Lesa. Kucita boobo kwakalinga kwiimikaninaako buumi busalalite Yesu mbwaakaaba kwaamba ayi bantu balubulwe. Maswi akwaamba ayi “Mwanaambelele wakwe Lesa” alacanika mankanda aanji mu Baibo. Kweelana alushibo Joni Mubombeki ndwakalinga kucite paMalembo aciEbulu, alyeelete wakalinga kwaamba pamalembo pacanika maswi aamba ayi: mbelele isankwa Abulaamu njaakabenga muciindi ca kubenga mwanaakwe Isaki (Mata. 22:13), mbelele ya pasika yakacaikwa mu Ijipiti kwaamba ayi bene Isilaeli, bakalinga mubusha, balubulwe (Kulo. 12:1-13), na mbelele isankwa yakalinga kubengwa pacipaililo mu Jelusalemu macuunsa amacolesha (Kulo. 29:38-42). Alimwi Joni alyeelete wakalinga kuyeeya bushinshimi bwakwe Isaya, bwakwaamba ayi “musebenshi” wakwe Yehova “wakaletwabo anga ngumwanaambelele utooya mukucaikwa.” (Isa. 52:13; 53:5, 7, 11) Mutumwi Paulo ndyaakalemba nkalata yakutaanguna ku Bene Kolinto, wakaamba pali Yesu ayi “ngu mwanaambelele wesu wapasika.” (1 Koli. 5:7) Mutumwi Pita wakaamba pabulowa bwakwe Klistu “buyandika abuumbi mbuli bwamwanaambelele utacite kampenda nabi kabala.” (1 Pita 1:19) Alimwi munshila yacikoshanyo Yesu mulibuku lya Ciyubululo aleetwa ayi “Mwanaambele” mankanda eendilila 25.—Kucakubonenaako: Ciyu. 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
SEPTEMBER 10-16
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 3-4
“Yesu Wakashimikila Mwanakashi Mwine Samaliya”
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 4:6
kaalemete: Iyi nje vesi yeenkabo muMalembo mpotucana maswi akwaamba ayi Yesu “kaalemete.” Ciindi cakalinga kuma 12 koloko malumwi, alimwi bushiku bweenka ubu macuunsa Yesu alyeelete wakeenda kuswa kucinyika ca Joodani kuJudiya akuya ku ndabala yaku Samaliya iitwa ayi Saika, kutantika mamita eendilila 900.—Joni 4:3-5; Amubone App. A7.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 3:29
mubye shibwiinga: Mu myaaka yamu mwaanda wakutanguna, mubye shibwiinga ngowakalinga wakumwiimikaninaako kweelana amulawo alimwi wakalinga kucite mukuli unene mumakani akulibambila sha cikwati. Bakalinga kumubona ayi ngowaleta shibwiinga anabwiinga pantu pomwi. Pabushiku bwa bwiinga, abo batootola nabwiinga bakalinga kuya kuŋanda yakwe shibwiinga na baishi musankwa, uko kwakalinga kubeta bwiinga. Paciindi ici, mubye shibwiinga wakalinga kusangalala na wanyunfwa liswi lyakwe shibwiinga a nabwiinga ndyebatobandika, ceebo cakwaamba ayi wakumanisha mukuli wakwe. Joni mubombeki wakaliyeelanisha kuba “mubye shibwiinga.” Munshila iyi, Yesu Klistu ngowakalinga shibwiinga alimwi bashikwiiya bakwe bakalinga nabwiinga wacikoshanyo. Ceebo cakwaamba ayi Joni ngowakalinga kubamba nshila yakusa kwakwe Mesiya, wakatola bashikwiiya bakwe kuli Yesu abo bakalinga bataanshi mulikoto lya “nabwiinga” wacikoshanyo. (Joni 1:29, 35; 2 Koli. 11:2; Efe. 5:22-27; Ciyu. 21:2, 9) Na “mubye shibwiinga” wakumanisha mukuli wakwe, alacileka kuyandika mukwiinga shoonse shiyandika shacitwa kale. Aboobo, Joni ncakaambila maswi aya pali Yesu ayi: “Lakwe ulyeelete kuyabukomena kumicito, sombi nebo ndyeelete kuyabuceya.”—Joni 3:30.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 4:10
maanshi apa buumi: Liswi ili lya mu ciGiliki lilasansulula maanshi atokweenda, kantupu kamaanshi, na maanshi ali mumukalo aswa mutulonga tuniini. Aya alipusene amaanshi amumukalo atakuunki . Palilembo lya Lefi 14:5, maswi amuciEbulu aamba ayi “maanshi abotu amukantupu” alasansulula “maanshi apa buumi.” Lilembo lyakwe Jelemiya 2:13 a 17:13, lilaamba Yehova ayi “ngukantupu ka buumi” nkokwaamba ayi maanshi acikoshanyo apa buumi. Yesu ndyaakalinga kubandika amwanakashi mwine Samaliya wakakoshanisha makani abotu “kumaanshi apa buumi”, sombi mwanakashi uyu wakalinga kubona anga Yesu utokwaamba maanshi eene.—Joni 4:11; amubone makani acafwa kwiiya pali Joni 4:14.
SEPTEMBER 17-23
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 5-6
“Ino Nceebonshi Ncemukonkela Yesu?”
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 6:10
basankwa bakekala bakalinga 5,000: Mateyo ngoeenkabo wakeelikaawo amaswi akwaamba ayi “kutabelengelako banakashi abanike” ndyakalemba pacaankamiko ici. (Mate. 14:21) Mpashi namba yabaabo bakapekwa shakulya munshila yacaankamiko ileendilila 15,000.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 6:14
mushinshimi: Bene Juda baanji bamumwaaka wamumwaanda wakutaanguna bakalinga kulangila ayi mushinshimi uli mbuli Mose, uyo wakalembwa palilembo lya Dutolonomi 18:15, 18, ngweshi akabe Mesiya. Kweelana ashitokwaambwawo, citoboneka anga maswi akwaamba ayi ulaakusa mucishi atokwaamba pali Mesiya wakalinga kulangilwa. Joni eenkabo ngowakalemba shakacitika isho shaambwa muvesi iyi.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 6:27, 54
cakulya cimana. . . cakulya cikalilila akupa buumi butamaani: Yesu wakeshiba ayi bantu bamwi bakalinga kumukonkela amuyeeyo wakwaamba ayi lakwe abashikwiiya bakwe babape shakulya. Nacibi kwaamba ayi shakulya shakumubili shilapa nkusu bushiku abushiku, “shakulya” shiswa mu Maswi akwe Lesa shilapa buumi butamaani. Yesu wakayuminisha likoto Kusebensela “cakulya cikalilila akupa buumi butamaani,” nkokwaamba ayi, balyeelete kusebensa cankusu kucana shakulya shakumushimu akushoma mushintu nshebatokwiiya.—Mate. 4:4; 5:3; Joni 6:28-39.
ulya mubili wangu akunwa bulowa bwangu: Kweelana anshakalinga kwaambawo Yesu, shilatondesha ayi abo balya akunwa balacita boobo munshila yacikoshanyo kwiinda mukushoma muli Yesu Klistu. (Joni 6:35, 40) Yesu wakaamba maswi aya mu 32 C.E., aboobo taakalinga kwaamba pa Mulalilo wa Mwaami, uyo ngwakatalika mwaaka wakaboolawo. Wakaamba maswi aya “bushiku bwa Pasika bwakwiibaluka kusotokela” kabuli pafwiifwi (Joni 6:4), aboobo abo bakalinga kumukutika balyeelete bakeebaluka kusekelela uko, abulowa bwa mbelele mbobwakalinga kuyandika kwaamba ayi bene Isilaeli balubulwe kuswa mu Ijipiti (Kulo. 12:24-27). Aboobo Yesu alakwe wakalinga kwiisha ayi bulowa bakwe bulakuyandika abuumbi kwaamba ayi bashikwiiya bakwe bakabe abuumi butamaani.
w05-CW 9/1 21 mapa. 13-14
Tulaakweenda Muliina Lyakwe Yehova Lesa Wesu
13 Aboobo, bantu bakakonkela Yesu kushikila bamucana, kweelana amaswi akwe Joni “kwiitala lya lweenge,”. Ino nceebonshi ncebakamukonkelela nabi kwaamba ayi wakabakakila kuba mwaami wabo? Baanji bakalinga kubona shintu munshila yakumubili, akwaamba cakushinisha ayi Yesu alyeelete kunobapa shintu shakumubili bweenka Yehova mbwaakapa bene Isilaeli munshiku shakwe Mose. Bakalinga kusuni ayi Yesu atolelele kubapa shakulya. Yesu ndyaakeshiba ayi miyeeyo yabo tayakalinga kabotu, wakatalika kubaiisha shintu shakumushimu sheenga shabacafwa kwaalula miyeeyo yabo. (Joni 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Bamwi tabakwe kukondwa amaswi akwe Yesu, bunene bunene ndyaakaamba pacikoshanyo ca kwaamba ayi: “Ntoomulwiita calushinisho ayi, na mwabula kulya mubili wa MwanaaMuntu akunwa bulowa bwakwe, inga tamubi abuumi muli ndimwe. Uyo ulya mubili wangu akunwa bulowa bwangu, ulicite buumi butamaani alimwi ndaakumubusha pabushiku bwakweelaako.”—Joni 6:53, 54.
14 Shikoshanyo shakwe Yesu shakalinga kuyuminisha bantu kwaamba ayi batondeshe na ncancine bakalinga kusuni kusebensela Lesa. Mbocakalinga akubaabo bakanyumfwa cikoshanyo ici. Cakalengesha bantu kukalala. Baibo ilatulwiita ayi: “Bashikwiiya bakwe baanji ndibakanyumfwa kwiisha uku bakaamba ayi: ‘Makani aya alakalasha abuumbi; ngaani weenga waakutika?’” Yesu wakabaambila ayi balyeelete kuyeeyawo kwaamba ayi banyumfwishishe nshaakalinga kwaamba. Wakaamba ayi: “Mushimu ngoopa buumi; mubili taaku mboobete napaceyi. Maswi ngondamulwiita ngomushimu abuumi.” Nacibi boobo, baanji tabakwe kunyumfwisha alimwi Baibo ilatulwiita ayi: “Ceebo camakani aya, bashikwiiya bakwe baanji bakaboolela kushintu shakucishi nshobakashiya akucileka kumukonkela.”—Joni 6:60, 63, 66.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 6:44
bamusenya: Nabi kwaamba ayi liswi lyamu ciGiliki lyakwaamba ayi “kusenya” lilasebenseshekwa na kabaamba kukwela koombe (Joni 21:6, 11), tacaambi ayi Lesa ulakakatisha bantu. Liswi ili inga lyasansulula “kusenya pafwiifwi,” alimwi maswi akwe Yesu alatondesha maswi ngakaamba Yehova kubantu bakwe bakalekale, acanika pa Jelemiya 31:3 ayi: “ndakusenya kulindime alusuno lutamaani.”(Baibo ya Septuagint ayalo ilasebensesha liswi lyeenka ili pavesi iyi.) Joni 12:32 ilatondesha ayi Yesu alakwe ulasenya bantu ba mishobo yoonse kulinguwe munshila yeenka iyi. Malembo alatondesha ayi Yehova wakapa bantu coolwe cakulisalila. Uliwoonse inga wasala kusebensela Yehova na sobwe. (Duto. 30:19, 20) Calusuno, Yehova ulasenya kulinguwe abo basuni kumushiba. (Kulu. 11:5; Tus. 21:2; Mili. 13:48) Yehova ulacita boobo kwiinda mukusebensesha makani acanika muBaibo akwiinda mumushimu wakwe usalashi. Bushinshimi bucanika pa Isaya 54:13, bwakalembwa pa Joni 6:45, bulaamba pabaabo Ishi mbwaakasenya kulinguwe.—Amweelanye a Joni 6:65.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 6:64
Yesu wakalinga kumushi. . . uyo weshi akamwaabe: Yesu wakalinga kwaamba pali Judasi Isikalyoti. Yesu kaatana kusala batumwi bakwe bali 12 wakapaila kuli Baishi mashiku woonse. (Luka 6:12-16) Aboobo kumatalikilo, Judasi wakalinga kushomeka kuli Lesa. Nacishi boobo kweelana abushinshimi bwamu Malembo aciEbulu, Yesu wakalinga kucishi ayi ulaakwaabwa amuntu ngwaashi kabotu. (Kulu. 41:9; 109:8; Joni 13:18, 19) Mukwiinga Yesu wakalinga kucikonsha kushiba shili mumyoyo yabantu, Judasi ndyaakatalika kwaaluka, Yesu wakeshiba. (Mate. 9:4). Kwiinda munkusu shakushibila limwi shili kunembo, Lesa wakalinga kucishi ayi Yesu alakwaabwa amuntu ngwaashi kabotu. Sombi, kweelana amibo yakwe Lesa ambwaakalinga kweendelesha bantu munsiku shakalekale, taakwe kusebensesha nkusu ishi kubonena limwi ayi Judasi alakwaalilwa kushomeka.
kuswabo kumatalikilo: Maswi aya taasansululi kuswa ciindi Judasi ndyakashalwa, na ndyakasalwa kuba mutumwi pesule lyakwaamba ayi Yesu wapaila mashiku woonse. (Luka 6:12-16) Sombi, alaamba ciindi Judasi ndyaakatalika kuba amiyeeyo ibiibi, alimwi Yesu wakashiba paciindi ceenka cilya. (Joni 2:24, 25; Ciyu 1:1; 2:23; Joni 6:70; 13:11.) Alimwi ici cilatondesha ayi Judasi wakatola ciindi kuyeeyawo, kuteshi ayi moyo wakwe wakaalukabo peenka apo. Mumalembo aci Giliki liswi lyakwaamba ayi “kumatalikilo (Muci Giliki, ar·kheʹ) lilasebeseshekwa kweelana ashitokwaambwawo. Kucakubonenaako, pa 2 Pita 3:4, liswi lyakwaamba ayi “Kumatalikilo” lilasansulula matalikilo akulengwa kwashintu. Sombi cimwi ciindi lilasebenseshekwa munshila imwi. Kucakubonenaako, Pita wakaamba ayi mushimu usalashi wakesa pa baswamashi “bweenka mbowakesa pali ndiswe kumatalikilo.” (Mili. 11:15) Pita taakalinga kwaamba ciindi ndyakashalwa na ndyakeetwa kuba mutumwi. Sombi wakalinga kwaamba pabushiku bwa Pentekositi mu 33 C.E., nkokwaamba ayi, “kumatalikilo” akutilwa mushimu usalashi kwaamba ayi bakumanishe ncito imwi. (Mili. 2:1-4) Makani aamwi atondesha liswi lyakwaamba ayi “kumatalikilo” ncolyaamba alacanika apa Luka 1:2; Joni 15:27; a 1 Joni 2:7.
SEPTEMBER 24-30
BUBONI BUCANIKA MUMASWI AKWE LESA | JONI 7-8
“Yesu Wakalemeka Baishi”
cf 100-101 mapa. 5-6
“Kulilembetwe Ayi”
5 Yesu wakalinga kusuni ayi bantu bashibe kwakaswa makani ngaakalinga kwaamba. Wakaamba ayi: “Nshonjiisha teshi shangu, sombi nshawooyo wakantuma.” (Joni 7:16) Paciindi cimwi wakaambawo ayi: “taaku nceencita palwaangu, sombi ndaambabo sheesho shakanjiisha baTa.” (Joni 8:28) Alimwi wakanungawo akwaamba ayi: “Maswi ngoomulwiita taaswi muli ndime nemwiine, sombi muli baTa bekala muli ndime, mbobasebensa milimo yabo.” (Joni 14:10) Nshila yomwi Yesu mbwatondesha ayi nshaamba nshancine, nkwaamba shilembetwe mu Maswi akwe Lesa kweelana amboshilembewe.
6 Na twabelenga kabotu kabotu maswi Yesu ngakaamba, inga twacana kwaamba ayi makani aanji wakakusha mumalembo na akalinga kweendelana ashili mumalembo aci Ebulu. Mpashi inga mwaamba ayi, taakwe kusebensesha bunene malembo. Na mpashi inga mwaamba ayi, ano sa mumyaaka yotatwe a hafu yakwiisha akushimikila bantu, inga taasebenseshi shoonse shakalembwa mumalembo oonse akatanjililwa amushimu akalingaako paciindi cilya? Cancine ncakwaamba ayi, ulyeelete ubo mbwaakacita. Mulyeelete kwiibaluka ayi, Baibo ilatulwiitabo shintu shiniini Yesu nshaakaamba akucita. (Joni 21:25) Kwalo, makani akalembwa mu Baibo aamba pali Yesu inga mwabelenga oonse paciindi ciniinibo. Ano amuciyeeyelebo, Yesu wakaamba pali Lesa a Bwaami bwakwe mumawoola aniinibo akucinkonsha kwaamba pamalembo amumabuku aciEbulu aanji! Kwilikaawo, liinji Yesu taakalinga kubawo alibuku mumaansa pakalinga kulembetwe malembo. Ndyaakalinga kwaamba likani paKalundu, wakaamba makani aanji kuswa mumalembo aciEbulu, sombi wakalinga kwiibalukabo kuswa mumutwi!
w11-CW 3/15 11 pala 19
Amutambule Mushimu Wakwe Lesa, Kuteshi Wakucishi
19 Munonyumfwila Yehova amoyo wanu woonse. Yesu lyoonse wakalinga kucita shakalinga kusangalasha Baishi. Kwakalingaako ciindi Yesu ndyaakalinga kusuni ayi acite shipusene ashakalinga kusuni Baishi. Nacibi boobo, wakalwiita Baishi ayi: “mutaciti kweelana akuyanda kwangu, sombi amucite kuyanda kwanu.” (Luka 22:42) Amulipushe ayi, ‘Sa ndanyumfwila Lesa nabi shintu shashupa buyani?’ Tulyeelete kunyumfwila Lesa kwaamba ayi tukabe abuumi. Mukwiinga ngoMulengi wesu, alimwi ngoKantupu kabuumi bwesu alimwi ngootupa nshetuyandika mubuumi, tulyeelete kunomunyumfwila mushintu shoonse. (Kulu. 95:6, 7) Aboobo kwaamba ayi atupe shoolwe, tulyeelete kunomunyumfwila lyoonse.
Kulangoola Buboni Bwakumushimu
w07 2/1 6 pala. 4
Ino Nceebonshi Tulyeelete Kwaamba Lushinisho?
Ino ncakubonenaako nshi Yesu Klistu ncakatutondesha pamakani aya? Paciindi cimwi, Yesu wakalinga kubandika abantu bamwi batakalinga bashikwiiya bakwe bakalinga kusuni kushiba mbweshi akeende. Bakamwaambila ayi: “Swaako kuno uye kuJudeya.” Ino Yesu wakabakumbula buyani? Wakaamba ayi, “Kamuya mukusekelela [kuJelusalemu]; nebo teshi njeeko mukwiinga ciindi cangu tacina kushikila.” Ndyepakeendabo ciindi ciniini, Yesu wakaya kuJelusalemu mukusekelela. Ino nceebonshi ncakabakumbwita bobulya? Mukwiinga tabakalinga kweelete kushiba kuli koonse nkwakalinga kuya. Nceceeco, nabi kwaamba ayi Yesu taakwe kubeca, taakwe kubalwiita makani oonse mukwiinga taakalinga kusuni ayi balete mapensho pali nguwe abashikwiiya bakwe. Ubu tabwakalinga bubeshi, mukwiinga mutumwi Pita wakaamba pali Klistu ayi: “Taakwe kucitaawo cibiibi, nabi kubecaawo.”—Joni 7:1-13; 1 Pita 2:22.
nwtsty makani acafwa kwiiya pali Joni 8:58
Ndakalingaako: Bene Juda bakalinga kupishikisha Yesu bakalinga kusuni kumuwaala mabwe mukwiinga wakaamba ayi “wakamubonawo Abulaamu,” nacibi kwaamba ayi Yesu paciindi ico “kaatana kukwanisha myaaka 50” kweelana akwaamba kwabo. (Joni 8:57) Yesu wakalinga kusuni kubakumbula kwiinda mukubalwiita sha buumi bwakwe kwiculu mbuli cilengwa cakumushimu kaatana kusa pacishi ca panshi Abulaamu kaatana kushalwa. Bamwi balaamba ayi vesi iyi ilatondesha ayi Yesu ngu Lesa. Balapikisha akwaamba ayi maswi aciGiliki akwaamba ayi, e·goʹ ei·miʹ ayo akasebenseshekwa apa (asansululwa ayi “kaandiiko” kweelana ama Baibo amwi), lilaamba maswi ngotucana pa Kulo. 3:14 mu Baibo ya Septuagint alimwi malembo oonse obilo alyeelete alasansulula cintu comwi. Nacibi boobo, pamakani aya, Yesu wakaambabo ayi “wakalingaako Abulaamu kaatana kubaako” alimwi wakatolelela kubaako kushikila ciindi ndyaakalinga kwaamba maswi aya. Aboobo cilibo kabotu kusansulula maswi aya ayi “ndakalingaako” muciindi cakusansulula ayi “Nkoondi” alimwi busansulushi bwama Baibo aanji akale kale balasebensesha maswi akoshenye amaswi akwaamba ayi “ndakalingaako.” Muciindi cakwaamba ayi “ndime ndakalingaako” Joni 15:27, ilasebensesha maswi eenka womwi amuciGiliki akwaamba ayi ei·miʹ kutondeka kumaswi akaamba Yesu ayi: “kulampa ciindi ncondakala andimwe, sombi Filipi sa toona kunshiba.” Ma Baibo aanji alasebensesha maswi ali mbuli aya, kutondesha kwaamba ayi palibo kabotu kusebensesha maswi asansululwa ayi ei·miʹ kwaamba ayi “ndakalingaako.” (Maswi aya aciGiliki alacanika amumalembo aamwi mbuli Luka 2:48; 13:7; 15:29; Joni 1:9; 5:6; 14:9; Mili. 15:21; 2 Koli. 12:19; 1 Joni 3:8.) Alimwi maswi Yesu ngakaamba pa Joni 8:54, 55 alatondesha ayi taakalinga kwaamba ayi lakwe aBaishi balyeelene.