MURU OFUNJEDHA 30
NYUMBO 36 Timateteza Mtima Wathu
Vyongo vinofunjedhavo i-yo kumela wa mamwene Aisraeli
“Munodha ona i-yana vari va mutu olongomana na mutu othakala thitho vari va mutu unom’lambela Nlungu na mutu o-ororomeleya.”—MAK. 3:18.
VINOFUNA I-YO FUNJEDHA
Ona vyongo vyaona Yohova wa mamwene Aisraeli, unonikami-a ona vyongo vinofuna Yohova ira arumiwee tairenga malamboano.
1-2. N’nga Bibilya linoniwandela vyongo viivi vyokuza mamwene enango awu Israeli?
BIBILYA linoniwandela vya alombwana 40 enao tali mamwene Aisraeli.a Linoonga mo-ovira khundu vyongo vyairile enango mwa mamwene enala. Mwaifwanafwani-o, mamwene enango apama tatooira vyongo vinango vyothakala. Ifwanafwani-o nja Mwene Davide wenuo ali mwene wa pama. Yohova atoonga ira: “Rumiwanga Davide . . . atoolokhota malamulwanga nondi-arela na rimee othene thitho atooira vyongo vyofwanelela vamethoni vanga.” (1 Ma. 14:8) Mbwenye liye atooira unyambi na i-yana wa mwinyaa thitho atooira masaka-edho oi lombwana wa i-yanuo aphiwe kondoni.—2 Sa. 11:4, 14, 15.
2 Bibilya linoniwandela thitho vya mamwene anjinji o-ororomeleya enao tairile vyongo vyapama. Ifwanafwani-o nja mwene Rehobowamu. Wa Yohova “liye atooira vyongo vyothakala.” (2 Li. 12:14) Mbwenye Rehobowamu atoovwela lamulo la Nlungu loi arumeli-e ira umwene wa maziza 10 waisraeli uimele vaokene. Atooira thitho vyongo vyokami-a zizalee vomanga masidadi na panda olimba maningi.—1 Ma. 12:21-24; 2 Li. 11:5-12.
3. N’nga ndi yofuka iivi yofuneya inofwanela i-yo ithuulela, n’nga ninotapanyan’ni muyofunjedha yei?
3 Yofuka yapama maningi choi: Akala mamwene Aisraeli tanooira vyongo vyapama na vyothakala, n’nga chini yam’mwiri-idhe Yohova ona mamwene enango kala ororomeleya? Yowakula ya yofuka yei inonikami-a idhiwa mwemo Yohova vinofuna liye ira i-yo niirenga. Ninotapanyani vyongo viraru vyevyo Yohova vyaona liye wa mamwene Aisraeli. Liye aing’ana mirimiwa, chinyuwa wiwa thitho vyongo vyaira aliwa vodhowanave m’lambela mundhila yolinyali.
TANOOLAMBELA YOHOVA NA RIMA OTHENE
4. N’nga vali i-yana oi a-vi vari va mamwene ororomeleya na mamwene o-ororomeleya?
4 Mamwene enao tam’sangalali-a Yohova tanoom’lambela Yohova na rimiwa othene.b Mofwanafwani-a, Yehosafati wenuo ali mwene wapama, “atoom’sakasaka Yohova na rimee othene.” (2 Li. 22:9) Voonga vya Yosiya, Bibilya linoonga ira: “Liye a-anakale mwene, kavali mwene awelenle wa Yohova na rimee othene.” (2 Ma. 23:25) N’nga a-vi voonga vya Solomu vasogolo voira vyongo vyothakala? Bibilya linoonga ira: “Kaam’labenle Yohova Nlungwee na rimee othene.” (1 Ma. 11:4) Ee-no voonga vya Abiyamu wenuo ali mwene o-ororomeleya, Bibilya linoonga ira: “Kaam’labenle Yohova Nlungwee na rimee othene.”—1 Ma. 15:3.
5. Muonge vyevyo vinothapulela m’labela Yohova na rima wethene.
5 N’nga m’labela Yohova na rima othene unothapulelan’ni? Mutu unom’labela Nlungu na rimee othene, kanom’lambela namwasa oi piyevyo vinofwanela liye irana. Mbwenye malomwee, unom’labela namwasa wa udhivela thitho na rima odhivelela. Vasogolovee, unodhowanave m’dhiveliwana nodhivelela wa liye waingumiyee yothene.
6. N’nga ninaire a-vi ira nidhowenave m’labela Nlungu na rima wethene? (Sanganiko 4:23; Mateu 5:29, 30)
6 N’nga ninasazi-edhe a-vi mamwene ororomeleya nodhowanave m’labela Yohova na rima wethene? Ninooda irana vyevi vorambela vyongo vinaniiri-e ira nikale o-ororomeleya. Mwaifwanafwani-o, vyosangalali-a vyo-ofwanelela, vwelana naatu amakalelo othakala thitho dhiveliwana fuma, unoniiri-a ira na-am’lambelenga Nlungu na rimi-u wethene. Nazindiyela ira vatokala vyongo vinango vinaniiri-e ira udhiveli-u na Yohova urome yeva, ninofwanela iravo yongo mombaranya.—Muleri Sanganiko 4:23; Mateu 5:29, 30.
7. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela rambela vyongo vinaniiri-e ira ni-iye m’dhiveliwana Nlungu?
7 Kanirumeli-e ira rimi-u ukale ogawaneya. Na-aire polepole, ninooda dhinami-a noonanga ira ninoira vyongo vinjinji vom’labela Yohova voi kavali yongo inairi-e ira niire yongo yothakala. Mufwanafwani-edhe ira undhe utokala liphevo thitho tumbulu. Mwaira e-no nyo saka-edha pama m’mba mwinyu. N’nga muno-iya majanela odhulene ira tumbulu livolowenga m’mba mwinyumo? Kabe. Molandana na vyevyo, ninofwanela iranga vyongo vinjinji a-kala udya yodya yauzimu baa-i yeniyo inonikami-a ira nikale vauxamwali wapama na Yohova. Mbwenye ninofwanela thitho funga majanela, ninoonga e-no namwasa oi “tumbulu” lailamboi venango vyongo vinoidanana Nlungu vya-avolowe rimani mwi-u nonigawani-a.—Aef. 2:2.
TATOOCHINYUWA VYODAWA VIWA
8-9. N’nga mwene Davide na Ezekiya tairilen’ni tangasumululiwe? (Muone iruthiruthi yavakapani.)
8 Ninga muonele i-yo mundima ivirile, Mwene Davide atooira yodawa ilukulu mbwenye namaongela Natani atoom’sumulula namwasa wa yodawa ilukulu yairile liye. Modhiyevi-a Davide atoochinyuwa. (2 Sa. 12:13) Madhwee anofwanyeya va Salimo 51, anothonyi-edha ira Davide atoochinyuwadi kumela vathi va rima. Kaiira Davide aira fwanafwani-edhela dhivwela tangaranga nom’nami-anga Natani venango zemba langiwa.—Sal. 51:3, 4, 17, madhu avadhulu.
9 Mwene Ezekiya na liyene thitho atoom’dawela Yohova. Bibilya linoonga ira: “Rimee watooroma dhiulukuli-a thitho vyevi vyatooiri-a ira Nlungu am’nyanyuwele Ezekiya vambo-i na sidadi ya Ayuda na Yerusalemu.” (2 Li. 32:25) Mwasiwa ngwan’ni Ezekiya atooroma gaya? Vinooneya ira aviona kala wavadhulu maningi namwasa wa fumee, ganyaliwee vakondo yolimbanana Asuri venango ili-iwawee modabwi-a. Vinooneya ira ali gaya weo wam’mwiri-idhe ira aoni-e Ababulo fumee, mbwenye namaongela Esaya atoom’sumulula. (2 Ma. 20:12-18) Mofwanafwana na Davide, Ezekiya atoodhiyevi-a nochinyuwa. (2 Li. 32:26) Vyo-arelavovyee vyali vyoi Yohova anoom’mona kala mwene ororomeleya wenuo “aira vyongo vyofwanelela.”—2 Ma. 18:3.
Mwene Davide na mwene Ezekiya tatoodhiyevi-a nochinyuwa tangasumululiwe namwasa wa madawiwa (Muone ndima 8-9)
10. N’nga mwene Amaziya airilen’ni angasumululiwe?
10 Mo-iyana na Davide na Ezekiya, mwene Amaziya wau Yuda atooira vyongo vyofwanelela, “mbwenye a-kala na rimee wethene.” (2 Li. 25:2) N’nga chini yadawi-idhe liye? Yohova angam’kami-idhe gonji-a Aedomu, Amaziya atooroma lambela milungwiwa.c Ee-no namaongela wa Yohova angadhidhe dham’sumulula Amaziya atookonda nom’tamangi-a.—2 Li. 25:14-16.
11. Movwelana na lemba la 2 Akoritiyo 7:9, 11, n’nga ninofwanela iranan’ni ira Yohova anilevelelenga? (Muone thitho viruthiruthi.)
11 N’nga ninofunjedhavon’ni vavifwanafwani-ovi? Ninofwanela chinyuwa madawi-u nodhilimbi-edhanga ira na-aviweleleve. N’nga ninaire a-vi andimuwa avapingoni taniva-a malangi-o vavyongo vinooneya ninga ving’ono? Kanionenga ninga andimuwa avapingonao thitho Yohova katinonidhiveliwana. Masiki mamwene apama awu Israeli, tafuneela va-iwa malangi-o nosumululiwa. (Aeb. 12:6) Ee-no nava-iwa malangi-o, ninofwanela (1) awachela modhiyevi-a, (2) chinja vyongo vinofuneela i-yo chinja, (3) dhowanave m’lambela Yohova na rimi-u wethene. Nachinyuwa madawi-u, Yohova unodha nilevelela.—Muleri 2 Akoritiyo 7:9, 11.
Nava-iwa malangi-o, ninofwanela (1) awachela modhiyevi-a, (2) chinja vyongo vinofuneela i-yo chinja, (3) dhowanave m’lambela Yohova na rimi-u wethene (Muone ndima 11)f
TANOOM’LAMBELA YOHOVA MUNDHILA YOFWANELELA
12. N’nga mamwene ororomeleya ta-iyana a-vi na mamwene o-ororomeleya?
12 Yohova anoona mamwene enao tam’lambela mundhila yofwanelela na mororomeleya. Mamwenao tanoolimbi-a atwiwa ira tairengana vyevyo. Ninga muonele i-yo mundima dhiviriledhi, pyaimbarimbari ira tanoodawi-a vyongo vinango. Mbwenye aliwa tam’lambela Yohova ekene baa-i thitho tanoodhilimbi-edha nonga mafwano ailambwiyo.d
13. Mwasiwa ngwan’ni Yohova atootonga Ahabu ira ali mwene o-ororomeleya?
13 Mwasiwa ngwan’ni Yohova atootonga mamwene enango ira tali o-ororomeleya? Kaiira vyothene vyairile mamwenala vyali vyothakala. Mwene Ahabu Angalive ira ali mwene othakala, atoodhiyevi-a thitho atookuzeya rimani namwasa oiri-a ira Naboti aphiwe. (1 Ma. 21:27-29) Liye atoomanga masidadi thitho ganyali kondo dhinjinji wu Israeli. (1 Ma. 20:21, 29; 22:39) Mbwenye Ahabu atooira vyongo vyothakala maningi vevo vyavwenle liye i-yanee nolimbi-a Aisraeli ira talambelenga mafwano. Angairile vyevi liye kaachinyuwile.—1 Ma. 21:25, 26.
14. (a) Mwasiwa ngwan’ni Yohova anoona ira Rehobowamu ali mwene o-ororomeleya? (b) N’nga chini yaireile muutongi wa mamwene othakala?
14 Ifwanafwani-o inango ya mwene o-ororomeleya nja Rehobowamu. Ninga muoni i-yo mundima dhivirile, muumwenee atooira vyongo vinango vyapama. Mbwenye umwenee ungakanle wakopolo, Rehobowamu atoo-iya a-rela malamulo a Yohova noroma lambela mafwano. (2 Li. 12:1) Ee-no anom’lambela Yohova uikhundu inango lambelanga milungu yonama. (1 Ma. 14:21-24) Rehobowamu na Ahabu katali mamwene enao baa-i ta-iidhe m’lambela Yohova mundhila yofwanelela. Mamwene anjinji o-ororomeleya tanoolambela mafwano thitho limbi-a atu enango ira tairengana vyevyo. Ee-no pyooneelatu ira lambela Yohova mundhila yofwanelela, ali mwasa ulukulu wenuo wairi-a Yohova ira am’monenga mwene kala wapama venango othakala.
15. Mwasiwa ngwan’ni lambela mundhila yofwanelela kofuneya wa Yohova?
15 Mwasiwa ngwan’ni Yohova anoona ira mwasa olambela ngofuneya maningi? Mwasa mbo-i ngoi mamwenala tatookaana izo ilukulu yosogolela atu a Nlungu ira tam’lambelenga mundhila yofwanelela. Ee-no lambela mafwano unoiri-a atu enango ira tairenga madawo malukulu thitho vyo-olongomana. (Ose. 4:1, 2) Wenjedhela vevo, mamwene naatwao tali ziza lodhivelela wa Yohova. Ngu mwasee Bibilya linofwanafwani-edhela lambela wiwa mafwano na mararuo. (Jer. 3:8, 9) Mutu wenuo uirile mararuo, unokala adawelanga maningi man’nee venango i-yanee. Mofwanafwana na rumiwi odhiyevi-a wa Yohova wenuo unolambela mafwano, unom’dawela maningi Yohova.e—Dot. 4:23, 24.
16. N’nga chini inoiri-a Yohova onanga ira mutu ngolongomana venango othakala?
16 N’nga ninofunjedhavo n’ni? Ninofwanela dhilimbi-edha ira nirambelenga lambela milungu yonama. Ninofwanela thitho dhowanave m’lambelanga Yohova mundhila yofwanelela noirana vinjinji vom’lambela. Namaongela Malaki atoonga movweya pama vyongo vinoiri-a Yohova ona ira mutu ngwapama venango ngothakala. Liye atoolemba ira: “Munodha ona i-yana vari va mutu olongomana na mutu othakala thitho vari va mutu unom’lambela Nlungu na mutu o-om’lambela.” (Mak. 3:18) Ee-no kaninofwanela rumeli-a yongo iliyothene, vyofooka vi-u venango vyongo vinodawi-a i-yo vinisukwali-e fiyedha i-ya m’lambela Nlungu. I-ya m’lambela Yohova ndi yodawa ilukulu.
17. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela ira polepole vosakula mutu unofuna i-yo m’thelananee?
17 Akala munofuna theliwa venango thela, madhu aongile Malaki oonga m’lambela Nlungu, anooda ukami-ani sakula pama mutu ofuna m’thelananee. Mutu unooda kaana makalelo enango apama. Akala mutuo kanom’lambela Nlungu waimbarimbari, n’nga Yohova unooda m’mona ninga mutu olongomana? (2 Ak. 6:14) Akala mutom’thela venango m’theliwanee, unooda ulimbi-ani va mwasa om’lambela Nlungu? Kathuulelani vi: Vinooneya ira a-iyana aundhe a Solomu, tatokaana makalelo enango apama. Mbwenye namwasa oi katalambela Yohova, vang’ono navang’ono tatoom’mwiri-a Solomu ira a-iye m’lambela Yohova noroma lambela milungu yonama.—1 Ma. 11:1, 4.
18. N’nga anamabala anofwanela afunji-an’ni a-imiwa?
18 Anamabala, munooda i-ndi-edha basa myasa dhoonga mamwene anoongiwa Bibilyani vofuna kami-a a-iminyu ira tam’lambelenga Yohova na mirimiwa yothene. Mwaakami-enga idhiwa ira Yohova anoowaona mamwenala kala apama venango othakala movwelana na vyongo vyaira aliwa volimbi-a lambela waimbarimbari. Vyoonga na vyoira vinyu, vithonyi-edhenga vyongo vyokuza lambela ninga funjedha Bibilya, fwanyeya va migumanoni thitho laba basa yolaleela ndi vyongo vyofuneya maningi kwaranya yongo iliyothene. (Mat. 6:33) Mwa-airenga e-no a-imao anooda dhiona ira mbaa Mboni dha Yohova namwasa oi “ano-arela anamabaliwa.” Vyo-arelavovyee pyoi katina-elenga valimburo loroma lambela waimbarimbari venango thitho i-yelatu lambela Yohova.
19. N’nga vali ngari yoi a-vi waatu ale a-iidhe m’lambela Yohova? (Muone kwadru loi “Munooda welela wa Yohova!”)
19 N’nga mutu u-iidhe lambela Yohova kanooda thitho dhakala okoka vauxamwali na Yohova? Kabe, namwasa oi unooda chinyuwa noroma okoka m’lambela mundhila yofwanelela. Ira vyevi viodeye, unofwanela dhiyevi-a norumela ira akami-iwe na andimuwa avapingoni. (Yak. 5:14) Pyaimbarimbari ira unofwanela kaana thindhi mbwenye thindhilo linom’ganyali-a namwasa oi unoroma thitho kala vauxamwali na Yohova.
20. N’nga Yohova unodha niona a-vi na-arelanga ifwanafwani-o ya mamwene ororomeleya?
20 N’nga nifunjedhilevon’ni kumela wa mamwene Aisraeli? Ninooda kala ninga mamwene ororomeleya akala ninodhowanave m’lambela Yohova na rima othene. Nifunjedhengavo yongo vavyongo vinodawi-a i-yo nochinyuwa thitho chinja. Nithuulelenga thitho funeya om’lambela Nlungu waimbarimbari baa-i. Mwadhowanave kala ororomeleya wa Yohova, liye unodha uonani ira nyo muli mutu oira vyongo vyofwanelela.
NYUMBO 45 Kusinkhasinkha kwa Mtima Wanga
a Muyofunjedha yei, madhu oi “mamwene Aisraeli,” anoonga vya mamwene othene enao tatonga atu a Yohova, mamwene a Yuda amaziza menli Aisraeli amaziza 10, thitho mamwene enao tatonga maziza 12.
b THAPULELIWA WA MADHU ENANGO: Hora dhinjinji Bibilya lino-indi-edha basa madhu oi “rima,” vofuna onga mwemo mutu muli liye venango vyevyo vinothangani-avo vinolavela liye, vinothuulela liye, makalelwee, na dodolisolee thitho vyofunavyee.
c Vinooneya ira hora dhinjinji mamwene aundhe tanoolambela milungu ya maziza aatu enao aagonji-a aliwa.
d Mwene Asa atooira madawo malukulu. (2 Li. 16:7, 10) Mbwenye Bibilya linothonyi-edha ira Yohova anom’mona ira atooira vyongo vyapama. Angalive ira voroma atookonda angasumululiwile, vinooneya ira vasogolovee atoochinyuwa. Mbwenye vyapama vyairile liye vyali vinjinji nafwanafwani-edha na vyongo vyadawi-idhe liye. Mbwenye yofuneya maningi choi Asa alambela Yohova ekhene baa-i thitho atoodhilimbi-edha kumi-a mafwano muumwenee.—1 Ma. 15:11-13; 2 Li. 14:2-5.
e Ninoidhiwa ira mwasa olambela ngofuneya maningi wa Yohova, namwasa oi malamulo menli oroma mulamulo la Mose, tanookoda lambela mutu venango yongo iliyothene mbwenye Yohova ekhene baa-i.—Eki. 20:1-6.
f MADHU AIRUTHIRUTHI Yavakapani: Mwene Davide na mwene Ezekiya tatoodhiyevi-a nochinyuwa tangasumululiwe namwasa wa madawiwa. Iruthiruthi yavathakhuru 23: Ndimuwa wazombwe avelelanga malangi-o wa bali mwinango va mwasa okuza vyomwa vyolezeli-a. Baluo utoorumela malangi-oao modhiyevi-a, nochinja thitho unaadhowanave m’lambela Yohova mororomeleya.