Vyofuka vyokumela waalimbo leri
N’nga konde la kachisi wa Solomu lali lolapa moi a-vi?
Vakondeli ndivevo vali lango ovolowa wu limburo lochena la kachisi. Bibilya la ilambo ipya la malemba opambuleya lelo lagawiwile ya-anafiye yawa ya 2023, laongile ira: “Likonde lasogolo lali makono 20 molapela thitho lali lofwanafwana na mokwivela mwa nyumbiyo. Kumela vathi dhowa dhulu, kondelo lana makono 120.” (2 Li. 3:4) Ma Bibilya enango anoonga ira kondeli lali lolapa “makono 120” thapulela ira mametru 53 dhowa dhulu.
Mbwenye voonga vya kachisi wa Solomu, Bibilya la ilambo ipya likumi-iwile mu yawa ya 2023, linoonga ira kondelo lana makono 20” thapulela makono 9.a Dhoweni nioneni myasa iiri-idhe ira vakale chinja weu.
Lemba la 1 Mamwene 6:3 kalinoonga lapa wa likondeli. Va versuli, Jeremiya alembile vya molapela na mokwivela mwa likondeli, mbwenye a-kala lapa odhowa dhulu. Ee-no kapitulu lo-arela, liye atoonga vyongo vinango vinjinji vyokuza kachisula ninga vyokuza tanki lolokotamo ma-inje na vyorungelana ma-inje 10 na vipilala vinli vya kuwa. (1 Ma. 7:15-37) Akala likondelo lali lolapa, makono okwaranya 50 thitho lolapa kwaranya kachisuo, mwasiwa ngwan’ni Jeremiya kaaongile vyevi? Thitho vangavirile vyawa vinjinji vasogolovee, alimbo lemba Aiyuda katathonyi-edhe ira likondelo lali lolapa kwaranya kachisi othene.
Atu adodoliso anokaikela akala vipilala vyolapa mametru 120 vyangaimenle pama aliwa a-gwa vachi-ini la kachisuo. Vipilala vya mabwe venango mabuloko vyevyo vyamangiwana walelene, vyakala vilukulu vathi mbwenye dhuluwee kala oyeva. Ifwanafwani-o ndi vipilala vyevyo vyakala valango ovolowela wa kachisi wu Iguputu. Mbwenye kai mwemo mwakalele aliwa na kachisi wa Solomu. Atu adodoliso anoonga ira ulukula wa chi-ilee kwaakwaranyidhe mametru 6 venango mametru 2.7. Ee-no Theodor Busink wenuo ali wa dodoliso wa limbili lomangamanga aongile ira: “Nathuulela vya ulukula wa likondeli, movwelana na ulukula wa chi-i la [lango wa kachisuo], likondelo kalana mametru 120 molapela.”
Venango lemba la 2 Limbili 3:4 kalakopiyariwile pama. Angalive ira mipukutu inango yawale inoonga “120” va versuli, malemba enango ninga Codex Alexandrinus avyawa vyokwaranya 1500 vivirilevyo na Codex Ambrosianus wa vyawa vyokwaranya 1400 vivirilevyo, anoonga ira “mametru 20. Mwasiwa ngwan’ni mulimbo lemba atoodawi-a lemba ira “120”? Madhu oi “zana” na “makono” mu Iyeberi anooneya kala olandana. Ee-no vinooneya ira mulimbo lembuo a-indi-edhe basa madhu oi “zana” malo molemba ira “makono.”
Mbwenye vevo vanodhilimbi-edha i-yo vwechecha likundo leli movweya pama vyokuza kachisi wa Solomu, ninothuulela maningi mwemo kachisuo mwaimelela aliwa kachisi nlukulu wauzimu. Ninosimba maningi ira Yohova utoitana arumiwee othene ira tam’lambelenga va kachisi wen’na!—Aeb. 9:11-14; Apk. 3:12; 7:9-17.
a Madhu achindo anoonga movweya pama ira “mipukutu inango yawale inoonga ira ‘120,’ voi mipukutu inango na ma Bibilya enango anoonga ira makono 20.’”