KANYANE BAYNDI KEY
Da kur poliy go dojo ni ’dewgere, da ne jalwalom ni pinya ná, Johba bini esuwa
Paul : Kusini egege ni neny. Ni je e kuryo kini go ca tumo da guye kini go misinyoner ni : da Libéria tugu do da Afrique go da kire tuwa dobero ni, na nobambre ’digle go 1985. Abinyo kini ír da tugu do Sénégal. Anne yaa béng na : « ’Bal ginane tuwa caro pina na jay mani ba, ni an da tugu do Libéria ». Da ne kur poliy kolong ni ba ni ’dengli kolo go ge yaa na : « Kara go ejege da tugu do Libéria ni ná, ge curmu da abinyo ni. Kolo waye go da tugu tolong ni ná, ge ’de ni kire go ni dobe da màni ’dé. » ’Bal ginane wele goro mani ná, ni jen da ne tugu do misinyoner kinye kege go da Sénégal lay, ni je sí sumadini kpeng kolo ’dengle kanya go je kaal da tugu do Libéria ni. Ni je ’dengli ne kolo kara maredige go ge ’basige sí da kaminyo ni lay, ge nar go e kur, mabana gi só ’déng ná, ge je tegegi na bindiw.
Anne : Ni je e kuryong na sonduro. Go kinding, kur go ng na manyaning ná, ge sí koning na Annie go sondre. Ng je der kire cay pinya na ne sole. Alla ni tob go é da kur go ge guyni màning ni gbaga.
Paul : Dani na Anne ge weni da tugu do Angleterre da tuwa dobero ni, tugu konong na Anne koro ná, ne kilometre jurgu ’beey. Dani so kab ni wey piyoniye kur go ni kay na kunjile kini go da lise ni ginanogo kardini kinye jibge tedining mani. Kardini kinye ojinige da tobe kini go ni age kusini kpug boge da guye go Johba key ning ni. Kur go ng na ’digle 19 ná, ng na kulongo eywa go e da Betel ni lay, kargani key Anne eje habing na ’digle go 1982, kur go ni aany kusining.
Kur go ge je bini diplom kini da lokol go Galaad ni na wele 8 go septambre 1985.
Anne : Ni tob Betel neny nogo goo ’dé alla, ni e tinya go né guye bé Johba da kur go ge e tinya oje da màning ni. Da Betel ni ná, ni oom buga na misinyoner kinye go tumo ne kanya go je kin germi tobe kini go weye ne misinyoner kinyeng. ’Bal ginane ’digle subu mani ná, da mboyro pina pina ped ni je sí ne kirbeng kolong ba da ole kini ni. Ne mani ba na ’digle go 1985 ná, ge teyni go na ni ira da kunjile go lokol go Galaad koro ni (day go ca 79), kusini ege ni neny nogo goo ’dé. Kargani key ge guyni : da tugu do Libéria ni.
NENOGOCA GO ’BANGNYADINI KINYE KEGE YÍ BA DA KULENDINI NI
Paul : Ni kin ay abinyo go ca tumo go je é íre da tugu do Libéria ni. Da tugu tolong ni ná, kur esi neny lay ; ge je nar kara kire go na anage kuwani na ’dalang kog. Kur go kara na ’denglige kaminyo lamdo ná, je kiynwige na sonduro da sug ni. Go ni dele sole kini cay ná, dani na Anne ni je tib maktub go Kire kinye jay kangnye da mboyro ni pina pina ped. Kusini ege ni neny da kur go ge guyni da màning ni. Anne ne misinyoner da kur go jee alé ni. Dang ná, ng da Betel ni lay, ng je ne guye na John Charuka, go na sene lay, sene go ’bangnyadinga kinye go da tugung tolong ni kege lay, ba ojing da hine konong ni.
Anne : Ne kolo me ba ni tob Libéria mani jeny ga. Ne kolo ’bangnyadini kinye. Ne kara go oome kayre da kusige ni lay, nage na súbu go sé neny lay. Poldini go na indige ná, weyni ne kara go to noju go pirang pina. Gile kege je bini esuwa da kire Kumno key ni. Alé go jee ná… sí ginane kuyo cay mani. Mabana ni jen tugu kara kege neny ginanogo tobgeng mani ’dé ná, kulendige je teny nogo goo ’dé. Ge je gool kara je gayge kolo gisi da ne Bible caro ni da kire tilay ni ped. Nogo gi é habege tew kolo gi gaye na indige kolo. Ni na kara go kunjile na indige Bible neny nogo goo ’dé lay, kunjile kanya na indige ped ná, esi neny alla, ne kanya go kúra neny.
DA SONDURO DUROY NI ’BEEY PINYA NÁ, NI HAB ESUWA
Kur go ge je aany kara go kinynwige bé dojo da Betel go Libéria ni na ’digle go 1990.
Paul : Na ’digle go 1989, da jalwalom go ’bal ginane ’digle poring mani kargay ni ná, dojo kin baa da tugung ni ’bedeng. Na kurweley 2 go jiye ’digle go 1990 ni ná, kara go dekubu se baage dojo da kur go Betel da màning ni. ’Bal ginane gidire subu mani ná, ni ’bal go gaye kolo na nojudini kinye ’dé lay, na to dawe gbogloro ’dé lay. Ne kanyane kinye go bab-bab, kanyalee pinya wileng lay, ge je oom kamda na esuwa wel na lay. Kanya kinyeng kolong ped jen ’bal ginane ’digle 14 mani.
Anne : Kara go to teng-teng je tigrige kusige. Kara bangnwe go je yíge gorbele go na kirey ’dé go nage na binduw je kawge da kire ni lay, je tourge kanya kara kege tugu na tugu. Da kara de kubung kindige ni ná, tigre kara induweng, sí ginanogo ge je « tigri kanya ame go da tugu kulondo ni mani ». Da kur go asigar kinye je írge màni go kangnye mirage na Betel ná, ge je tigri kara màni neny. ’Bangnyadini kinye go ni tobge neny lay, bogedini kangnye so go ne misinyoner kinye pinya ge tigrige da màni lay.
Da kanya go je eje na bége tumadu ni ’beey pinya ná, Temony Johba kinye je wesige ’bangnyadige kinye go je nege lamaso tum go ne kara to go ’dang go ge je hamge kolo tigregeng, ne kanya go dage go da Betel ni na misinyoner kinye nege lay. Temony Johba kinye go dergeje ejege da Betel ni ná, je welge kúl tey ni. Dage kangnye, ’bangnyadinga kinye go da Betel ni boygege da kúl kege kinye go wele go da etaj ni. Dani ná, ni be kur wele kara tugu kulondo go kusige mataling.
Paul : Wayang na wayang ná, kara je hamge kire go toobe da Betel ni kolo goolege mani ná, ni wesi kara da màni ga. Ne mani ba, ni magli na kire go dande kusini : Kara so je írge da kúl kibiy ni lay, dage kangnye so je goolge kur na penetre lay. Mabana ’bangnyadini kinye go so go da kúl kibiy ning na boyge kabdige da turgedige ni ná, je gil go kur jen kúra. Alla mabana boyge kabdige da gejedige ni ná, gil na go « kara go ejegeng » ne kara go ’boglogo. Dage go je ngemge kurng je sége keleng kolo é wese ’bangnyadige kinye go ge je hamgeng.
Anne : ’Bal ginane dimas tome mani ná, kara bangnwe go ’boglogo na tomedige toobge da Betel ni. Dani na timdinga tong ni sil kuma sí cadini ni da sogu ni. Timdingang e wesi kusuro da pilakar kargay ni. Kara go kalge karganing ni da eskaliyer ning, nage na bindiw kege da kabdige ni, tomge kúl kibiy. Paul yaa bége na : « Ng olngu ole, tamaning da sogu ni. » Kur go kúl kibiy go to ni go ni sílng lamdiy yé lay, kur poliy go ni ay kolo ni je magli na etajer kinye lay ná, jib tedige go kirbige na kolo, kusing ayto baa kila da caning ni gag boy ganing ni. Da kur poliy kolong ni ná, ng ’bal go hange kúl kibiy ’dé. Ng ol Johba da kirbe konong ni. Kayey ná, ng hangi kúl kibiy lay, ng ajigi karang kolong na jalwalom. Day kong sé naying lay, kaw esi badi pilakar je ham kanya da etajer kulendiy ni na koli ped. Kolo kayiy sel kolo habdi isang pina pinya da màni ’dé. Dage na kárandiy kangnye e hamge kúl kangnye kulendige. Kur kolong ni pinya habge isang pina pinya da màni ’dé tum lay.
KOLO KINDI JE ANJILI E KINDIY TUMONI KOG
Paul : Bal ginane gidire tome mani ná, ni hab kanyalee ’dé. Alla kanyalee go da kire Kumno key ni borni geyli. « Kanyale kini go wanyngulung » ne lamaso go wayangulu go da Betel ni ngad, go je bini esuwa da kirbe kini ni. Ne kanya go na kawriy neny bé dani ped.
Mabana kama se lay, kanyalee go nal ni da Betel ni ba na jub tedini go na ni uda ná, ’bangnyadini kinye go ni wesige da Betel ning, dam ’dé ge je tigrege. Kur kangnye ná, Johba je bini kanya go ni je e tinyay na kire kong lay, na kur poliy go si ginane kanya tonyo mani lay. Sí kindiy da cadini ni lay, ojini go ni del na sonduro kini cay lay.
Duninya je kay da kur induwa ni kog lay, kolo kindi je anjili e kindiy tumoni kog lay. ’Bangnyadingangu kinye je kinynwige jumar kolo borege geyle da tumadu kabro ni alla, isang pina pinya teny súbu kege go sé ’dé lay, teny kawdige ’dé lay. Dage kangnye yaage na íre ese da dojo kaang ni ná, ne « magle kusum mboobe na tenye do tungnya ». Bawda kinye lay, na ’bangnyadingangu kinye go kondre je eje ojige ’bangnyadige kinye go kretinye na kusu hamle. Temony Johba kinye go derge e kur go ’dang ni ná, kesige ’dimle tome alla, je ’denglige kub kusige. Je habge kulongo eywa da kur go « dere usire » kege ni kolo jee na alé da kur go jee alé kinye go hirwa ni lay, je nege dawe ca kege kinye da caani da salle du Royaume kege go nege ginane lubu maning ni. Da kirbe go del cadige ni kolong ’beey pinya ná, dawe ca kinye weyge ginane kur go boge kusu ca na jalwalom mani lay, alé go jee wey bége ne kire go jene yége na ba da kulendige ni lay. Kur go ni je kesi kanya go ge e tinyay go ca tumo ná, ge je tonni galmbo go jee na alé ba del gurbolo go yé. Ne kanya go ladi mugludini neny. Kara tome daage da tirtinya ni lay, jenge na sole lay, tomedige je ’denglige kolo kúrang. Kulongo eywa lay, kirbe go kúra go Temony Johba kinye kege nege acab ; da kur induwang kolong ni ná, Temony Johba kinye je ayge kur ginane tuwa mani (Mat. 5:14-16). Na kire go kusu hamle kegeng kolong ba, asigar kangnye weyge na ne ’bangnyadinga kinye.
KUR GO MUGLUDINI WASIGI ’BEEY PINYA NÁ, NI HAB ESUWA
Paul : Ni odi da Libéria ca subu da kur poliy go marga ni lay, ca so da ’digle pina ni lay. Misinyoner tong yaa kolo gisi cadini ni ginane kaang mani na : « Ginanogo ge kunjilinije da Galaad ni mani ná, ni je boy kirbe kini da ne kur go ge guyni da màning ni. Alla ode ’de ’bangnyadini kinye da kur poliy kinye go ginane kolong mani ni ná, je wasigi mugludini. » Alla kanya go kúrang ná, kur go ni da tugu kuinye go ’dang ni ’beey pinya ná, ni je gedi alé go jee da tugu do Libéria ni kog.
Ni na kulongo eywa go kineje da Libéria, na ’digle go 1997.
Anne : Na meng ’digle go 1996 ná, ’bangnyadini kinye poring ege na kaminyo go betel koro kolo yimegeje na maktub kinye go na kawdige go gisi piliyal caro. Ni tob go é da kur go kúra go da tugu tugnyang jaro kong go ’bal ginane kilometre goro kargay bay mani. Ni se go e jang ’bey ná, ni e baa da bila go kara tome kege ni. Kara go kulendige teny ginanogo na borge weye maning tomge bindiw dana lay, oomge kara subu durodini ni da kaminyo ni odige na indige. Alla Paul da kaminyo kulendini kog. Kolo kayni sel da kur kolong ni. Mani sam ná, ni gool Paul gay kara tomeng durodige je ’badinije, na kubaro da gindiy ni. Da homeng kolong ni ná, ni kirbi go ge tegiy na ne bindiw. Alla na ne maning ná, je ’baledi go kawe ’dé. Ne kur go ge je deriy da kaminyo ning ba bayndi kong tegiy na iya. Ne bariya go iyang neny ’dé.
Da jadini ni ná, kara go sonduro nege je ’basige da kaminyo go asigar kinye kege ni. Base tobe kini ni oom kaminyong esi tog-tog. Bay go age kaminyong bor kundo na esuwa, ni gi mira go paduwe. Ni je oliy lag-lag go na úr kúsunyo ; alla, sonduro neny go gire kaminyong sam sam. Ni an del ca da kolo go ni yaang ni alla, kulendini teny lay, kusini je baa kila kolo ni gilali neny.
Paul : Ni na isang kong sang go keje ’dé ne gorbele kini go indi lay, go sawe tew ba da kusini ni, dani ped ni je ’dongnyi kusini lay, ni sen go nogo naa ba ni bor na geyli kaang gang ’dé. Ni wel da kuso go mira na helikopter go ír na wade go ge tomdu na bindiw, go wayangdiy yimni e na da Sierra Leone. Kusini egeni go ni bor geyli alla, ni je sol bé ’bangnyadini kinye.
NI HAB ESUWA KOLO ÍRE NA ESE DA GILETI GO AN ’BARJAL NI
Anne : Kur go ni eje da Betel go Freetown, da Sierra Leone ni ná, ni jen base joge lay, ge tobni nogo goo ’dé lay. Alla ng ayto ng je kirbi da kanya kinye go ange da cadini ning ni. An wayangdiy ná, ng jen na kining kpeng lay, na sonduro go nenye lay, kanya ped go da janing ni ná, ng goolge nee ’dé lay, síge ne kanya go kindi ’dé lay. Da ’dalang ni ná, ng bor kining kuna ni kusing je baa kila lay, ng je nal da kur induwa go ng sen tey ’dé durey ni lay. Ng ’bal go dere banya ’dé. Paul je ooming da kusiy ni lay, je ol na ining Kumno lay. Ni je al kire gag kusing go je baa kilang banye na. Ng je gool kusing ginanogo caning je teny tenye mani lay, ng ’bal go né guye go misinyoner ’dé ale lay.
Kanya go kaal karganing ná, ng je girbe ’dé dug-dug. Da dimas kolong kundo ni ná, ni hab maktub kinye so. Go ca tumo ná, ne Réveillez-vous ! go, 8 juweng 1996, go na kunjile go yaa kolo « Comment venir à bout des crises de panique ». Keleng kaang ná, ng sen kanya go an da caning ning ale. Go so key ná, ne Tour de Garde go 15 meng 1996, go na kunjile go « Où puisent-ils leur force ? » go yaa kolo tanda-tanda go baway por. Ge je tib da màni na, ginane tanda-tanda go je asi kusiy kog lay, je se kog kur go baway na porng mani ná, danga pinya mabana nga da gileti ni ’beey pinya ná, na kire go tuno go Johba key, nga jene ojengu kara go ’dang kog. Na kire go kanyade go da kire Kumno key ni kolong ná, Johba ben esuwa da kur poliy go kúra ni (Mat. 24:45). Ng hab maktub kinye neny go yaage kolo ginane kolong mani go benge kulongo eywa. Sam na sam ná, sole kanang kinye wilenge.
NI HAB ESUWA KOLO NI HADE NA KUR POLIY KINI
Paul : Ni je hab kulongo eywa jumar kur go ni kinje da Libéria. Da ’digle go 2004 kayey ni ná, ni ne ’digle ’bal ginane 20 mani da kur go ge guy ni da màning ni. Dojong kay ale. Ge kirbi go kine gare Betel. Da ne kur poliy kolong ni ba ge se kin guy ni da kur go ’dang ni.
Se wey ne kanya gise kur go ’dang bini. Nogo naa ba ni pore na nojudini kinye go da kire Kumno key ni go ni mira na indigeng sé ga. Alla kur go ni je é da Galaad ná, ni ’dee nojudini kinye go da kire Kumno key ning sí, ni se gool go ’de kusini da Johba kabiy ni ná, je éje na bini kubtere kinye dele. Ni se tob da kur go ge guy ni da màning ni : ne Ghana tugu do da Libéria jaro ni.
Anne : Wele go ni je ode ’dee Libéria sé ná, ni ile neny. Kanya go borni libge ná, Frank ’bendini go mayla go na tirnyo neny yaa bini na : « Gurbunguni da kirbe kungu ni. » Derdi tey na : « Ni sen go ngu je girbeni ’dé dug-dug. Alla, ngu boge kirbe kungu da kur go ge guyngu da màning ni. Ne Johba ba guyngu da mani, bugangu kirbe kungu da ’bangnyadungu kinyeng kolong cadige ni. » Kolo key kolong yí ba da kulendini ni cub ’bey ni é da tugu do kara neny sennige ’dé da màning lay, kanya ped nogo hirwang lay.
Paul : Ginane kolong mani ’beey pinya ná, aanyni kur poliy neny ’dé go ni tobe nojudini kinye go da kire Kumno key ni go da tugu do Ghana ni. Da tugung tolong ni ná, Temony Johba kinye tomege da màni. Jalwalom go da tugung tolong ni lay, esuwadige go da kire Kumno key ni lay ná, kunjilini kanya neny. Kur go ni ne ’digle 13 da tugu do Ghana ni ná, ni kin hab kolo go bor ni libge : ge guy ni da piliyal go Afrique de l’Est, da tugu do Kenya ni. Nogo kindi, bogedini kinye go ni ’degeje síng koldige je neni, alla ni se hab dage go ’dang mogli cab. Da màni ná, ne tugu do tungnya go guye da màni neny.
Na ’digle go 2023, na bogedini kinye da kur go jee alé go piliyal go Afrique de l’Est koro ni.
NI KIN GOOL KUR DA KARGADINI NI
Anne : Da jene konong ni ná, sonduro je neng jumar. Kanya go je kaal go kúra ’dé ’dewgere, kanya go je eje na bénga sole ná, ’balge go ejege na bénga tenye da siikusinga ni lay, da kirbe kanga ni lay. Johba je né kanya tonyo kolo dadenga na ’dé. Guda kaang pinya kur go ng je ’dengli bindiw lamdiy ná, sonduro je neng lay, turgening je alwi lay, kusing je ma gbol lay. Alla ng aany oje kinye ped go Johba je ’beng na kire go ’bangnyaning kege. Ng gooI go kur go nga je nengu kanya go da kire Kumno key ni jumar ná, Johba je ojinga go nga írengu na ese da kur go ge guyngangu da màning ni.
Paul : Kur kangnye ná, ge je tonni na kur go ge guyngu da màning ná, ngu tob wang ga. Mabana tugung na jen kúra ’beey pinya ná, kanya kangnye je eje bini go ni je sol kolo geyle kini. Alla ne me ba egeni da tugu tolong ni del ga. Go kinding ná, ne ’bangnyadini kinye, go weyge ne to noju kining. Mabana ni seje da to teng-teng ni ’beey pinya ná, nenogoca kini go bé Johba je dawni tum. Ni kirbi go ge guyni kolo ni é yé ba da kulendige ni alla, go kinding ná, ne dage ba yíge ba da kulendini ni.
Da kur kongo-kongo go ni e da màning ná, ni jib cadini na kanya tonyo go da kurweley kanga kaang ni : ne boge tum kanga go ’bangnya. Ni sen go mabana ni da kongregasinyo ni ná, ni na nojudini kinye lay, ni na tugdini lay. Ni sen nee kúra go mabana ni boy kirbe kini da Johba cay ni ná, je binidi esuwa go ni ane na dele ca da kur poliy go esuwa ni (Pil. 4:13).
a Gula da Tour de Garde go 1 jiye 1973 ni biographie go John Charuk key, « Je suis reconnaissant à Dieu et au Christ ».