Shapita 16
Muswelo okokeja kwifwenya kudi Leza
MWANA-MUKAJI umo wākanangile mu ntanda ya Kutunduka, wātulumukile bininge pa kumona bisela bya mitōtelo byādi bilongwa mu tempelo ya bene Buddha. Bankishi bobādi bengidija’mo nansha byokebādipo ba Maria nansha ba Kristu, ino bisela bivule byādi bīifwene na bya mu bipwilo bya mu yabo ntanda. Kimfwa, bādi bengidija mashapele, ne kupituluka-pituluka mu masambila. Bakwabo nabo bamonanga kuno kwenzankana. Tamba Kutunduka kutula ne Kushika, miswelo īfwenya bantu kudi Leza ne bintu byobengidija mu butōtyi bwabo i bīifwane bininge.
2 Nakampata, bavule bapimanga kwīfwenya kudi Leza kupityila mu milombelo. Milombelo ishintululwanga bu “kilongwa kilonga muntu mwanda wa kwisamba na ukola nansha ujila—Leza, baleza, baya-kalunga, nansha na mishipiditu ipityile bukomo bwa bantu.” (The New Encyclopædia Britannica) Ino, pa kwīfwenya kudi Leza mu milombelo, bavule batanga mityima’nka ku byobakokeja kumwenamo. Kimfwa, mwana-mulume umo wāipangwile Kamoni ka Yehova amba: “Shi ubanombelela, makambakano ondi nao mu kisaka, ku mingilo ne a misongo, lelo akapwa?” Kimweka bu momwādi mulangila uno muntu; ino bavule balombelanga ne bamonanga’mba makambakano abo endelelanga nyeke. Shi kepano, ‘Lelo i kika kyotufwaninwe kwīfwenyenya kudi Leza?’
BULUJI BWA KWĪFWENYENYA KUDI LEZA
3 Milombelo ke kiselapo kyakubulwa buluji, kadi ke dishindapo bitupu dya kusokwela’mo kamweno. Buluji bukatampe botufwaninwe kufwenena kudi Leza i kusamba nandi kipwano. Omwanda milombelo yetu ifwaninwe kutumwa kudi Yehova Leza. Davida, mulembi wa Mitōto, wāsonekele’mba: “Yehova udi pa bwipi na boba bonso bamwitanga.” (Mitōto 145:18) Yehova witwitanga tusambe nandi kipwano kya ndoe. (Isaya 1:18) Boba betaba ku luno lwito, betabijanga kyānene mulembi wa Mitōto’mba: “I kinengelele ami kufwena kudi Leza.” Mwanda waka? Mwanda boba befwenya kudi Yehova Leza basepelelanga mu nsangaji yabinebine ne mu ndoe ya mu mutyima.—Mitōto 73:28.
4 Leza ‘byāyukile kala byobya byotubudilwe ne batwe ketwamulombele’byo,’ lelo kyotumulombela kadi i kika? (Mateo 6:8; Mitōto 139:4) Milombelo ilombolanga’mba tudi na lwitabijo mudi Leza, kadi tumumwene bu Nsulo ya “bintu byonso byakupanwa bilumbuluke, ne byabuntu bibwane.” (Yakoba 1:17; Bahebelu 11:6) Yehova uloelelwanga mu milombelo yetu. (Nkindi 15:8) Usangalanga pa kwivwana binenwa byetu bya kumufwijako ne bya kumutendela, pamo’nka bwa muloelelwanga shamuntu pa kwivwana binenwa bya wandi mwana nkasampe umufwijako na mutyima umo. (Mitōto 119:108) Mu kisaka mudi kipwano pabukata bwa bashamuntu ne mwana, mudi misambo ya kyanga. Mwana muswedibwe usangelanga kwisamba na shandi. Ye mokikadile ne pamwanda utala kipwano kyetu na Leza. Shi bine tutendelanga byotwifundanga bitala padi Yehova, ne muswelo wālombwele buswe kotudi, tukakunkwa ku mityima tumulombole’kyo batwe bene mu milombelo.—1 Yoano 4:16-18.
5 Pa kwīfwenya kudi Leza Mwine-Mukatakata-Mwine, tufwaninwe kwikala na buleme, nansha byōketufwaninwepo kukimba enka bishima bya panshi pa nkata. (Bahebelu 4:16) Kibelo kya Yehova kidi pululu kotudi. Tudi na dyese dikatampe dya ‘kupungulwila mityima yetu’ padi Leza mu milombelo! (Mitōto 62:8) Kufwijako Yehova kutwalanga ku kusamba nandi kipwano kya kyanga, pamo bwa kyādi na Abalahama, muntu wabinebine, mulunda na Leza. (Yakoba 2:23) Ino pa kulomba Mfumwandya-balopwe wa diūlu ne ntanda, tufwaninwe kubwanya bisakibwa kumeso kwa kumufwenya.
BISAKIBWA BITALA PA KWĪFWENYA KUDI LEZA
6 Lelo i lupeto lusakibwa kufutwa pa kufwena kudi Leza? Bantu bavule bafutanga bakulumpe ba bipwilo lupeto mwanda wa bebalombelele. Bakwabo bakulupile’mba milombelo yabo ikatelekwa kukwatañana na buvule bwa byabuntu byobatula. Ino Kinenwa kya Leza kekinenangapo’mba pa kufwena kudi Leza mu milombelo tufwaninwe bidi kuleta mulambu wa lupeto. Bintu byaetupa kumushipiditu ne madyese a kwisamba nandi kupityila mu milombelo, i bya ku bitupu, ke bya ku lupetopo mhm.—Isaya 55:1, 2.
7 Penepo kadi, lelo i bika bisakibwa? Mutyima waboloke o usakibwa. (2 Bilongwa 6:29, 30; Nkindi 15:11) Mu mityima yetu, tufwaninwe kulombola lwitabijo mudi Yehova bu “Wivwananga kulombela” ne “upala mpalo boba bamukimba ne mikeketo.” (Mitōto 65:2; Bahebelu 11:6) Tufwaninwe kadi kwikala ne na mutyima wa kwityepeja. (2 Balopwe 22:19; Mitōto 51:17) Yesu Kristu wālombwele mu lukindi lumo’mba, musonkeji umo wētyepeje pa kwīfwenya kudi Leza na mutyima wa kikokeji, wābadilwe bu moloke kutabuka Mufadiseo wamitatulo. (Luka 18:10-14) Kitatyi kyotwīfwenyanga kudi Leza mu milombelo, tuvulukei’mba yewa “wa mutyima wa kwitatula, i kyamunyanji kudi Yehova.”—Nkindi 16:5.
8 Shi tusaka Leza etulondolole ku milombelo yetu, tufwaninwe bidi kwisubula batwe bene ku mwiendelejo wetu wa bubi. Yakoba mwana-bwanga pa kukankamika bakwabo bekale kwīfwenya kudi Leza, wātentekeleko’mba: “Oijai maboko enu banwe babipya-mambo; mutōkeje ne mityima yenu banwe ba mityima ibidi.” (Yakoba 4:8) Nansha ke banonga-bibi bakokeja kusamba kipwano kya ndoe na Yehova, shi abesāsa ne kuleka mashinda abo a kala. (Nkindi 28:13) Ketukokejapo kwitabijibwa na Yehova shi twifwatakenyanga byabitupu’mba twi betōkeje ku mashinda etu. Kinenwa kya Leza kinena’mba: “Meso a Yehova adi pa boloke, ne matwi andi adi pa kwisāsa kwabo kwa pa kulombela; ino mpala ya Yehova i mikomene boba balonga bibibibi.”—1 Petelo 3:12.
9 Bible unena’mba: “Panopanshi kepadipo moloke, ulonga biyampe ne kulonga bubi mpika.” (Musapudi 7:20) Padi ukokeja kwīipangula’mba: ‘Penepo kadi i muswelo’ka otukokeja kwīfwenya kudi Yehova Leza?’ Bible ulondolola’mba: “Shi muntu apye mambo, nankyo tudi ne Nsenga-Mukwashi udi kudi Tata, ke Yesu Kidishitu moloke kadi.” (1 Yoano 2:1) Nansha byotudi babipya-mambo, tukokeja kwīfwenya kudi Leza na binenwa byetu, kupityila mudi Yesu Kristu wētufwidile bu kinkūlwa. (Mateo 20:28) Aye ye dishinda dimo kete dyotufwaninwe kupityila’mo mwanda wa kwīfwenya kudi Yehova Leza. (Yoano 14:6) Ketufwaninwepo kumona mvubu ya kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu bu kyeya kikaputa bubi bonso, ebiya tushilule kulonga bubi bwa kukusaka kwetu. (Bahebelu 10:26) Shi tuloñanga buninge bwetu bonso mwanda wa kwilama ku bibi, ino tubalonga kilubo, tukokeja kwisāsa ne kulomba kufwilwa lusa na Leza. Shi twīfwenye kwadi na mutyima wa kwityepeja, uketwivwana.—Luka 11:4.
BYABA BYA KWISAMBA NA LEZA
10 Yesu Kristu wādi upēle kipwano kyandi na Yehova mutyika mukatampe. Omwanda Yesu wādi witudilako kitatyi kya kwisamba na Leza mu milombelo ya pakasuku. (Mako 1:35; Luka 22:40-46) Tufwaninwe kwiula kimfwa kya Yesu na kulombela kudi Leza kitatyi ne kitatyi. (Loma 12:12) I kiyampe kushilula difuku na milombelo, ne kumeso kwa kulāla, tufwaninwe kufwijako Yehova pamwanda wa difuku dituntulu dyotwapityija mu mingilo. Tufwaninwe kuta mutyima wa kwīfwenya kudi Leza ‘kitatyi ne kitatyi’ umbula bwa difuku. (Efisesa 6:18) Tukokeja nansha kulombela munda-munda, mu mityima yetu, na kuyuka’mba Yehova witwivwananga. Kwisamba na Leza pakasuku kwitukwashanga tuningije kipwano kyetu na Leza, kadi kulombela kudi Yehova difuku ne difuku kwitufwenyanga bininge kudi aye.
11 Kadi Yehova wivwananga ne milombelo ilombelwa pamwanda wa kamweno ka bitango bya bantu. (1 Balopwe 8:22-53) Tukokeja kisaka kyonso kituntulu kwīfwenya kudi Leza, na kutangidilwa mu milombelo na mutwe wa njibo. Kino kikomejanga bumo bwa kisaka, kadi po payukilanga bana batyetye’mba Yehova udiko binebine, pa kwivwana bambutwile babo balombela kudi Leza na kwityepeja. Ino tukalonga kika kitatyi kitangidilwa kibumbo na muntu umo mu milombelo, kimfwa ku kupwila kwa ba Tumoni twa Yehova? Shi tudi umbukata mwa bevwaniki, i kiyampe kuteleka na katentekeji, mwanda wa kuketabija kumfulo kwa milombelo batwe bonso pamo’mba “Amena,” kushintulula ko kunena’mba “Mo monka.”—1 Kodinda 14:16.
MILOMBELO IMVWANIKWA NA YEHOVA
12 Padi bakwabo bamonanga’mba Leza kalondololangapo ku milombelo yabo nansha byobalombanga kupityila mudi Kristu. Ino mutumibwa Yoano wānene’mba: “Wivwane tulombe kintu, shi kika, shi kika, monka muswidile mutyima wandi [Leza], nankyo witwivwana.” (1 Yoano 5:14) Omwanda nanshi tufwaninwe kulombela kukwatañana na kiswamutyima kya Leza. Kintu kyonso kitufikila umbūmi bwa kumushipiditu, tufwaninwe kwikitula mu milombelo, mwanda aye utele mutyima bininge ku būmi bwetu bwa kumushipiditu. Tufwaninwe kwepuka dikinga dya kuta mutyima’nka ku bintu bya kungitu. Kimfwa, nansha byotufwaninwe kulomba Leza etupe bujinguludi ne bukomo bwa kulwa na misongo, ino mitompwe ya pamwanda wa misongo keifwaninwepo kutyintyidila kamweno ketu ka kumushipiditu. (Mitōto 41:1-3) Mukristu umo mwana-mukaji pa kutyintyidilwa na mitompwe ya pamwanda wa misongo, wālombele bukwashi kudi Yehova amupe milangwe myendelemo itala pa misongo yandi. Wāshilula kumona makambakano a misongo bu kamwanda katyetye, ne wēivwana pamo bwa aye mupebwe ‘bukomo butabukile pa bwādi nabo nyeke.’ (2 Kodinda 4:7) Kilokoloko kyandi kya kusaka kukwasha bakwabo kumushipiditu kyelundilako, ebiya wāikala ke musapudi wa Bulopwe wa kitatyi kyonso.
13 I myanda’ka yotufwaninwe kutweja mu milombelo mwanda wa isangaje Yehova pa kwiivwana? Yesu Kristu wāfundije bandi bana-babwanga muswelo wa kulombela. Mu milombelo yandi ya kimfwa idi mu Mateo 6:9-13, wālombwele’mo myanda yotukokeja kutela mu kulombela. I myanda’ka yotufwaninwe kutangidija kumeso mu milombelo yetu? I dijina dya Yehova ne Bulopwe bwandi, byo bintu bifwaninwe kutulwa pa kifuko kibajinji. I kyendelemo kulomba ne bisakibwa byetu bya kungitu. Kadi, kulomba Leza mwanda wa kwitulekela bubi bwetu, ne kwitulama ku matompo ne ku umbi wanshikani Satana Dyabola, i kintu kidi na mvubu mikatampe. Yesu kētusakīlepo kwimba ino milombelo mu lwimbo, nansha kupituluka-pituluka’mo, nansha kwiitembaula ku mutwe pakubulwa kulanguluka ku buluji bwayo. (Mateo 6:7) Shi mwana wingidijanga enka bishima bimo byonka kitatyi kyonso kyaesamba na shandi, lelo kipwano kyabo kikekala muswelo’ka?
14 Kutentekela pa milombelo ya kulomba bukwashi ne ya kumwabija na mutyima onso, tufwaninwe ne kulomba milombelo ya mitendelo ne ya kumufwijako pamwanda wa buntu bwandi. (Mitōto 34:1; 92:1; 1 Tesalonika 5:18) Tukokeja ne kulombela pamwanda wa bakwabo. Milombelo yotulombela pamwanda wa batutu ne bakaka ba kumushipiditu badi mu byamalwa nansha badi mu kupangwapangwa, ilombolanga’mba bine twibatele mutyima, ne Yehova uloelelwanga pa kwitwivwana tumulombola ino mitompwe. (Luka 22:32; Yoano 17:20; 1 Tesalonika 5:25) Omwanda mutumibwa Polo wāsonekele’mba: “Kemukizumbazumba, nansha pamo pene; ino mu byonso byo musaka muyūkije’byo kudi Leza monka mu kulombela, ne mu kumwisashilapo, ne kumufwija ponka. Ino ndoe ya Leza, ya kutabuka ñeni yonso, ikalama mityima yenu, ne kufwatakanya kwenu kwine kumo mudi Kidishitu Yesu.”—Fidipai 4:6, 7.
TUTAKAMANEI NA MILOMBELO
15 Nansha byōdi na buyuki butala padi Leza, kyaba kimo ukokeja kumona’mba milombelo yobe keivwenwepo. Kino kikokeja kufika, padi Leza kamwenepo’mba kino kyo kitatyi kifwaninwe kulondolola ku milombelo yobe. (Musapudi 3:1-9) Yehova ukokeja kuleka ngikadilo kampanda yendelele kitatyi kilampe, ino binebine aye ulondololanga ku milombelo, kadi uyukile ne kitatyi kiyampe kutabuka kifwaninwe kulondolola.—2 Kodinda 12:7-9.
16 Kutakamana kwetu na milombelo kulombola’mba tutele mutyima ku byotulomba kudi Leza. (Luka 18:1-8) Kimfwa, tukokeja kulomba Yehova etukwashe tunekenye bukokekoke bwetu kampanda. Tukalombola kusumininwa kwetu na kutakamana na milombelo ne na kulongela mwendele kulomba kwetu. Tufwaninwe kushilakanya byotutela mu milombelo yetu ne kwisamba na bubinebine. Kifwaninwe kulombela na kusumininwa kukatampe nakampata kitatyi kyotudi mu matompo. (Mateo 6:13) Mu kwendelela na kulomba koku tunekenya bilokoloko byetu bya bubi, bine tukamona muswelo uketukwasha Yehova. Kino kikatamija lwitabijo lwetu ne kukomeja kipwano kyetu na aye.—1 Kodinda 10:13; Fidipai 4:13.
17 Kutamija mutyima wa kutakamana na milombelo mu kwingidila Yehova mingilo ikola, kiketukwasha tujingulule’mba ketumwingidilangapo na bukomo bwa batwe bene. I Yehova witupa bukomo bwa kumwingidila. (1 Kodinda 4:7) Kujingulula kino kuketukwasha twityepeje kadi kukatyityija kipwano kyetu na Leza. (1 Petelo 5:5, 6) Eyo, tudi na buluji bulumbuluke bwa kutakamana na milombelo. Milombelo yetu yotulombela na kusumininwa, ne buyuki bulumbuluke butala pa muswelo wa kwīfwenya kudi Tata wetu wa mūlu wabuswe, biketuletela nsangaji ya binebine umbūmi bwetu.
KWISAMBILA PAMO NA YEHOVA KE KWA KUMUTAMBAPO UMO KETE
18 Shi tusaka Leza emvwane milombelo yetu, nankyo tufwaninwe kuteleka myanda yonso yanena. (Zekadia 7:13) Pano Leza kakilombolangapo misapu yandi kupityila ku bapolofeto bapungulwilwe bukomo bwa mushipiditu wandi, kadi kengidijangapo mishipiditu ya kubulwa kumweka. (Kupituluka 18:10-12) Ino tukokeja kuteleka binena Leza kupityila ku kwifunda Kinenwa kyandi, Bible. (Loma 15:4; 2 Temote 3:16, 17) Pamo’nka na motwivwaninanga buya bwa bidibwa bya kungitu byotusenswe, tufwaninwe ne “kwabila mabele malumbuluke a [kinenwa].” Tutamijei kibidiji kya kwabila bidibwa bya kumushipiditu na kutanga Kinenwa kya Leza difuku ne difuku.—1 Petelo 2:2, 3; Bilongwa 17:11.
19 Languluka pa byotanga mu Bible. (Mitōto 1:1-3; 77:11, 12) Ko kunena’mba, bandaula mu milangwe yobe myanda yotanga’ya. Ukokeja kwikyenzankanya na kwikija bidibwa. Ukokeja kwikija bidibwa bya kumushipiditu na kukimba kukwatañana kudi pa myanda yotanga ne bintu byoyukile kala. Bandaula muswelo ukutengele ino myanda umbūmi bobe, nansha muswelo oilombola ngikadilo milumbuluke ya Yehova, ne milongelo yandi. Ukokeja kudya bidibwa bya kumushipiditu bitupa Yehova, kupityila ku kwifunda kwa pakasuku. Kino kikakufwenya pabwipi na Leza kadi kikakukwasha unekenye makambakano a difuku ne difuku.
20 Kadi ukokeja kwīfwenya kudi Leza na kwivwana Kinenwa kyandi ku kupwila kwa bwine-kristu, na mwādi mwivwanina’kyo bene Isalela, pobādi bebungila pamo mwanda wa kwivwana na katentekeji butangi bwa Bijila bya Leza bwa kumeso a bantu bonso. Bafundiji ba mu kine kitatyi’kya bādi bashintulula myanda yobādi batanga mu Mukanda-wabijila, bakwasha bemvwaniki bemvwanije ne kwingidija byonso byādi bilombolwa. Kyādi kibaletela nsangaji mikatampe. (Nehemia 8:8, 12) Shi kepano, witungile kitungo kya kutanwa nyeke ku kupwila kwa ba Tumoni twa Yehova. (Bahebelu 10:24, 25) Kino kikakukwasha wivwanije ne kwingidija buyuki bwa Leza umbūmi bobe, kadi kikakuletelanga nsangaji. Kwikala mu kisaka kya bwine-kristu kya bu bana na bana, kukakukwasha wikale nyeke pabwipi na Yehova. Ukakingwa byabinebine mu bantu ba Leza, pamo’nka na motukekimwena kumeso.
[Bipangujo]
1. I kwiīfwana’ka kumwekele patōka mu mitōtelo mivule?
2. Milombelo lelo i kika, ne mwanda’ka bantu bavule balombelanga?
3. Milombelo yetu tufwaninwe kwiilombela kudi ani, ne mwanda waka?
4, 5. (a) Mwanda’ka kulombela Leza kudi na mvubu mikatampe? (b) I kipwano kya muswelo’ka kyotukokeja kusamba na Leza kupityila ku milombelo?
6, 7. Nansha Leza byakalombangapo lupeto mwanda wa kwivwana milombelo yetu, ino witusakilanga kika pa kulombela?
8. Shi tusaka’mba Leza alondolole ku milombelo yetu, i ku bika kotufwaninwe kubadikila kwītōkeja?
9. Lelo tufwaninwe kufwena kudi Yehova kupityila kudi ani, ne mwanda waka?
10. I muswelo’ka otukokeja kwiula Yesu pa kulombela, ne i bitatyi’ka bifwaninwe kulombela pakasuku?
11. (a) Mwanda’ka ba mu kisaka bafwaninwe kulombela pamo? (b) Kunena “Amena” kumfulo kwa milombelo kushintulula kika?
12. (a) Mwanda’ka Leza kalondololangapo milombelo imo-imo? (b) Mwanda’ka ketufwaninwepo kuta mutyima’nka ku kamweno ketu pa kulombela?
13. Kukwatañana na Mateo 6:9-13 i myanda’ka myendelemo yotukokeja kutela mu milombelo yetu?
14. Kutentekela pa milombelo ya kulomba bukwashi, i milombelo’ka mikwabo yotufwaninwe kulombela?
15. I kika kyotufwaninwe kuvuluka shi milombelo yetu imweka bu keivwenwepo?
16. Mwanda’ka tufwaninwe kutakamana na milombelo, ne kwikilonga kukatenga muswelo’ka kipwano kyetu na Leza?
17. I muswelo’ka otukokeja kumwena mu kibidiji kya kulombela kitatyi ne kitatyi mu mingilo yetu kudi Leza?
18. I muswelo’ka otukokeja kuteleka binena Leza?
19. Kulanguluka pa myanda yotanga mu Bible kudi na mvubu’ka?
20. Kutanwa ku kupwila kwa bwine-kristu le kukokeja kukufwenya muswelo’ka pabwipi na Leza?
TOMPA BUYUKI BOBE
Mwanda’ka ufwaninwe kwīfwenya kudi Yehova?
I bintu’ka bimo-bimo bikusakila kubwanya mwanda wa kwīfwenya kudi Leza?
I myanda’ka yokokeja kutela mu milombelo yobe?
Mwanda’ka ufwaninwe kutakamana na milombelo?
I muswelo’ka okokeja kuteleka binena Yehova dyalelo?
[Kifwatulo pa dyani dituntulu pa paje 157]