Le I Bika Byombwanya Kulonga shi Bantu Bambaba?

Kine kyolusanshilanga

Kyaba kimo muntu ubwanya kukubaba mwanda wa kukusanshija’tu—kimfwa, ubwanya kukunenena bya bubela mwanda wa akwendejeje ntumbo mibi. Inoko enka ne lubabo lubi bityetye, lusansanga—nakampata shi muntu owadi ulangila bu mulunda nobe ye uzambaleje’lo!—Ñimbo ya Mitōto 55:12-14.

“Naivwene amba mulunda nami umo wakambabile na kunena’mba nkitangapo bantu mutyima. Byansense! Nkiyukilepo bidi ne kine kyamukwete anene bintu bya uno muswelo.”—Ashley.

Bubine: Kunena na bubine, batwe bonso i kutupu usangalanga shi waivwana’mba kudi muntu wamubabile, ekale mulunda nandi nansha ke mulunda nandipo.

Kya bulanda—kubwanyapo kukankaja bantu baleke lubabo

Bantu bababañananga pa mwanda wa bubinga buvule, kubadila’mo ne buno:

Mwanda bakutele mutyima bya binebine. Mu kipangila, bantu basenswe kwikala mu kimo. O mwanda twisambanga na bantu enka ne kwisamba nabo myanda ya bakwetu. Kadi bidi, Bible witukankamika tute mutyima bininge ku ‘tumweno twa bakwetu.’—Bene Fidipai 2:4.

“Bantu basangelanga bininge kwisambila pa myanda ya bakwabo!”—Bianca.

“Na bubine, nsenswe kuyuka myanda itala būmi bwa bakwetu ne kwisamba’yo na bantu. Nkiyukilepo mwanda waka—inoko nebisenswe.”—Katie.

Mwanda wa kwipwija mukose. Mu kitatyi kyālembelwe Bible, kwādi bantu “kebadipo bepwija mukose na kulonga bintu bikwabo ino i enka na kubanga nansha na kwivwana bintu bipya.” (Bilongwa 17:21) Bantu kebashintyile kufika ne didi kūlu dino!

“Kyaba kimo, shi kekudipo myanda isangaja ilongekele, bantu bafwatakanyanga myanda ya bubela ke besambila’po.”—Joanna.

Mwanda wa kwityepelwa. Bible udi na bubinga pawitudyumuna tuleke kwikala na mutyima wa kwidingakanya na bakwetu. (Bene Ngalatea 6:4) Ino kya bulanda, bantu bamo bazambalejanga bakwabo myanda ya bubela mwanda betyepelwanga.

“Shi muntu udi na lubabo lubilubi, kino kilombola’mba wivwanine muntu wababa’wa mukao. Uzambalajanga myanda ya bubela mwanda wa eivwane biyampe ne kwikulupija’mba aye i muyampe kupita mukwabo’wa.”—Phil.

Bubine: Usake, kusakile, bantu kebakaleka’byopo nansha dimo kwisamba myanda ya bantu—kubadila’mo ne yobe.

Mwanda muyampe—lubabo kelubwanyapo kukwipaya

Padi kubwanyapo kukankaja bantu bonso baleke kukubaba, inoko ubwanya kutonga bya kulonga shi ubaivwana’mba kudi bantu badi bakubaba. Shi ubaivwana’mba kudi myanda ya lubabo ikutala izambalele mu bantu, yuka’mba kudi myanda ibidi yobwanya kulonga’po.

MWANDA 1: Wibisūle’tu. Divule, kintu kiyampe kulonga shi ubayuka’mba kudi wakakubabile i kwibileka’tu—nakampata shi mwanda’wa kemukatampepo’tu. Londa ano madingi a mu Bible: “Kokapēlakana kuloba.”—Musapudi 7:9.

“Banzambalejije myanda’mba nenangilanga na nsongwalume umo—kadi bidi obadi batela’wa kashā ketwemwene nandi! Byadi’tu byampikwa ñeni, nasepa bitupu.”—Elise.

“Kwikala na mwiendelejo muyampe i kyabulwi kilumbuluke kyotubwanya kulwa nakyo shi abetubaba. Shi wikalanga na mwiendelejo muyampe, nansha shi bakuzambaleja mwanda wa bubela, yuka’mba bantu batyetye kete bo bakeukulupila. Bikande bituke, bubine bukasokoka.”—Allison.

Londa ano madingi: Lemba (1) myanda mine yobakunena (2) mwine moikusanshila. Shi ubapu ‘kunena mu mutyima obe,’ nabya bikakupēlela kuleka’tu mwanda’wa.—Ñimbo ya Mitōto 4:4.

MWANDA 2: Enda ukamone mwine waanjile yobe myanda’wa. Kyaba kimo shi myanda yobakuzambalejije i mikatampe, nabya ubwanya kukamona mwine webyanjile.

“Shi ubakamone mwine washilwile kukubaba, kino kikakwasha’ko mwanda ukayuka’mba nobe ubayuka mwanda’wa. Kadi bidi, ubwanya ne kutōkeja mwanda’wa nansha kwiupwija.”—Elise.

Ino kumeso kwa kukamona muntu wakubabile, bandaula ino misoñanya ya mu Bible ilonda’ko ne kwiipangula bino bipangujo.

• “Shi muntu ulondolola kumeso kwa kwivwana myanda, i bulembakane ne bumvu.” (Nkindi 18:13) ‘Le ndyukile myanda yonso? Le uno waunombola’mba kudi bakambabile, abulwe padi waivwanakenye byobamusapwidile?’

• “Ufwaninwe kupēja pa kwivwana, kwija pa kwisamba, kwija pa kukwatwa bulobo.” (Yakoba 1:19) ‘Le kino i kitatyi kifwaninwe kukamona mwine waumbabile? Le ñendelanga’ko mu biyampe? Nansha le ngilaije’ko bidi papite kitatyi mwanda wa bulobo buntūke?’

• “Bintu byonso byomusaka bantu bemulongele, banwe nenu mufwaninwe kwibalongela’byo.” (Mateo 7:12) ‘Shi byadi amba ami ye wakababañene, le nadi wa kusaka onakababile’wa alonge’po namani? Le nadi wa kusaka alonde mwanda’wa muswelo’ka? Le nadi wakusangela esambe nami ne kunongela bintu namani?’

Londa ano madingi: Kumeso kwa kukamona muntu wakubabile, lemba byolanga kukesamba nandi. Ulame papite bidi yenga umo nansha abidi, kupwa utange monka byowalembele’bya, utale shi kudi pobwanya kushinta. Kupwa sapwila’byo bidi mbutwile obe nansha mulunda nobe mutame ku mushipiditu, londa madingi akupa.

Bubine: Lubabo lubadilwa mu bintu bivule bya mu būmi byokubwanyapo padi kukankaja. Inoko kelubwanyapo kukwipaya!