Nkasampe umo mwana-mulume waimana pa kityi kanyema lubilo

BIPANGUJO BYA BANKASAMPE

Le I Bika Bibwanya Kunkwasha Netamune Bidyoma?

Mwanda waka mfwaninwe kwitamuna bidyoma?

Mu matanda amo, bankasampe kebavudilepo kwingila mingilo ya ngitu, kadi kino kibwanya kwibabeleka. Bible udi na bubinga bwendele’mo bwa kunena’mba “kwibidija ngitu kudi na kamweno.” (1 Temote 4:8) Langulukila pa ano madingi:

Kwitamuna bidyoma kukakukwasha wiivwane biyampe. Kwitamuna bidyoma kulupulanga mema etwa bu endorphines—mema adi mu bongolo akukwasha wiivwane biyampe ne kwivwana nsangaji. Bamo banenanga’mba kwitamuna bidyoma i kintu kya kipangila kikukwasha utyepeje’ko kutyumukwa mutyima.

“Ponyemanga lubilo lubanga bininge, difuku dimpityilanga biyampe. Kunyema lubilo kunkwashanga neivwane senene.”—Regina.
Kwitamuna bidyoma kukakukwasha umweke biyampe. Kwitamuna bidyoma na bujalale kukakukwasha wikale na bukomo, umweke biyampe, kadi wikulupile.

“Neivwananga biyampe ponepompa misunsa dikumi na kyuma—pano ke padi mwaka umo kipompelepo musunsa nansha umo! Kupityidila ndyukile amba nkengelēle umbidi wami.”—Olivia.
Kwitamuna bidyoma kubwanya kukulepejeja’ko būmi. Kwitamuna bidyoma kukukwashanga wese biyampe kadi dityima dyobe dikale biyampe. Kwitamuna bidyoma kulumbulula dityima ne mukunka, kubwanya kukukwasha uleke kubela misongo ya dityima, mine ivudile kwipaya bana-balume ne bana-bakaji bene.

“Shi twitamuna bidyoma difuku ne difuku, tulombolanga Umpangi wetu amba tusangedile umbidi waetupele.”—Jessica.

Mu kīpi: Kwitamuna bidyoma kwikalanga ne na kamweno mu mafuku a kumeso, kadi kubwanya kumwenwa’mo tamba’nka pano. Nsongwakaji umo witwa bu Tonya unena’mba, “kukealakanyapo nansha dimo pa mwanda wa kunyema kowadi unyemanga lubilo. Ponetamunanga bidyoma pambulwa kabepelo, nkialakanyangapo nansha dimo.”

Nkasampe umo mwana-mulume utala motele wa motoka obasūdile — Motoka musūlwe ukakomenwa kwenda mwenda mafuku; mo monka mukekadila ne umbidi obe shi kwitamunapo bidyoma.

Le i bika binkankaja kwitamuna bidyoma?

Bikoleja bimo i bino:

Kubulwa bintu bya kukukwasha. “Mona’mba bantu bemonanga bu badi na bukomo pobakidi bankasampe. I bikomo kufwatakanya’mba kudi ne kitatyi kya kubela. Ubwanya kulanga’mba misongo i ya banunu.”—Sophia.
Kubulwa kitatyi. “Byomvudilwe bya kulonga, nenwe kwitūdila’ko kitatyi kya kudya ne kulāla biyampe, inoko nkomenwa kumona kitatyi kya kwitamuna bidyoma.”—Clarissa.
Kubulwa kifuko pa kwitamwina bidyoma. “Bilombanga lupeto pa kumweka biyampe—pa kwenda ku kifuko kya kwitumwina’ko bidyoma ufwaninwe kufuta!”—Gina.

Langa’po bidi:

Le nobe i bika bikukolejanga ukomenwe kwitamuna bidyoma? Pa kunekenya kino kikoleja bilomba kulonga bukomo, inoko mudi kamweno.

Le i muswelo’ka ombwanya kwitamuna bidyoma?

Madingi matyetye i ano:

Tá mutyima ku bukomo bobe bwa ngitu.—Bene Ngalatea 6:5.
Kokakimba kabepelo. (Musapudi 11:4) Kimfwa, kusakilwapo kukelembeja ku kifuko kitamwinwa’ko bidyoma mwanda wa ushilule kwitamuna bidyoma. Kimba’tu makayo osenswe kadi ikala na kibidiji kya kukaya’o.
Shi ukimba kuyuka mwa kwitamwina bidyoma, ipangula mulongelanga bakwenu.—Nkindi 20:18.
Ikala na mpangiko miluji. Witungile bitungo ne kulemba byobwenye kulonga mwanda wa wendelele na kwitamuna bidyoma.—Nkindi 21:5.
Kimba muntu wa kwitamuna nandi bidyoma. “Muntu omwitamuna nandi bidyoma” ukakukankamika ne kukukwasha ulēmeke mpangiko yobe.—Musapudi 4:9, 10.
Yuka’mba mudi ne bikoleja, inoko kokalekabyo shi bibakufikila.—Nkindi 24:10.

Ikala na bujalale

Bible unena bana-balume ne bana-bakaji bekale ‘bebeje mu byonso.’ (1 Temote 3:2, 11) Nanshi witamune bidyoma na bujalale. Bantu betamunanga bidyoma bipitepite bafulanga kubi. Nsongwakaji umo witwa bu Julia unena’mba “shi mwana-mulume utele mutyima bininge ku mumwekelo wandi kupita’ko ñeni yandi nkimusangelangapo.”

Kadi dyumuka ‘boba batūla makayo pa Entelenete’ banena’mba “nansha shi ubakōka, abe wielele’ko.” Ano madingi abwanya kukusanshija ku ngitu ne kukulengeja uleke kuta mutyima ku “bintu bya mvubu mikatampe” mu būmi.—Bene Fidipai 1:10.

Kadi, boba batūla makayo pa Entelenete babwanya kukuzozeja. Nsongwakaji umo witwa bu Vera unena’mba: “Bana-bakaji bavule baselanga mafoto a bantu bobasaka kwiula, kadi shi kebakimbe kuleka kwitamuna bidyoma batalanga ano mafoto. Inoko kitatyi kyobedingakanya na bano bantu bafulanga ku kutyumukwa mutyima. I biyampe witungile’ko kitungo kya kulumbulula bukomo bobe bwa ngitu, ne mumwekelo obe.”

Binena bakwenu

“Nsenswe kunyema lubilo mwanda kunkwashanga ndeke kuvutakanibwa ñeni bininge. Kadi kulengejanga mutyima wami utwe bukidibukidi ne kusōka mavitamine amo mu ngitu. Shi napu kunyema lubilo ngikalanga na bukomo buvule kadi neivwananga biyampe.—Yasmine.

“Nsenswe makayo a kuta futu—nakampata ya makasa. Shi nashilula kukaya, nkiamonengapo’tu bu makayo. Bilombanga kitatyi pa kukaya makayo biyampe ne kwiasangela, ino kulonga namino kudi na mvubu.”—Joel.

“Kunanga lwanshi kunkwashanga bininge! Na bubine, mbwanya kunena’mba kunkwashanga bininge mu ñeni ne ku ngitu. Enka na bantu bavule, kyaba kimo nzumbijanga mutyima, inoko shi nabandila bupangi, ngikalanga na milangwe miyampe kadi ngikalanga na bukomo—kintu kisakene mu ino ntanda mudi bya kulonga bivule.”—Lily.

“Bintu bivule bilengejanga kwitamuna bidyoma kumweke bu kukomo ke bintupo bikomo shi kulangulukila’po pa bintu’bya. Kimfwa, pontanga futu ya makasa, ntanga mutyima ku makayo pa kyaba kya kuta’o ku bukōke. Kuta futu ya makasa i muswelo muyampe wa kusokola balunda.”—Miles.