BUKWASHI KU BOBA BADI NA NJIA
Mwa Kulwila na Njia Byokokeja Kulonga Dyalelo
Shi ukimbanga madingi a mwa kulwila na njia, bakakupa padi milangwe mivulevule—imo ya kamweno kupita mikwabo. Padi enka na mokinenenwe kala, muntu ne muntu wikalanga na njia mishile na ya bakwabo. Byobya byendekela muntu umo kebibwanyapo kwendekela muntu mukwabo.
Nansha nankyo, kudi madingi amo a kamweno akweshe bantu bavule. Aletwanga kyaba ne kyaba na basengi ba boba badi na njia, kadi akwatañene na misoñanya ya kamweno nyeke idi mu dibuku dya kala dya tunangu, ke Bible kadi.
1: ITABIJA BUKWASHI BWA BA MU KISAKA NE BALUNDA
Bashayuka bamo bamwene amba i kintu kya mvubu pa kunekenya njia. Inoko kyaba kimo, usakanga padi kwikala pa kasuku. Ubwanya’nka ne kulobela boba batompa kukukwasha. I kyendele’mo.
Kokalanga’mba ufwaninwe kwikala nyeke pamo na bantu, ino kadi kokebapalwila kulampe. Kadi bidi, ubwanya kusakilwa bukwashi bwabo mu mafuku a kumeso. Lombola bakwenu na kanye byobya byosaka mu kitatyi kampanda ne byopelele.
Kukwatañana na bisakibwa byobe, ikala na bujalale pa kitatyi kya kwikala na bantu ne kya kwikala kasuku.
MUSOÑANYA: “Bantu babidi bapityile buya muntu umo . . . Mwanda shi umo wapone, mukwabo ubwanya kumulangula.”—Musapudi 4:9, 10.
2: TA MUTYIMA KU BYAKUDYA, NE KWITŪDILA’KO KITATYI KYA KWITAMUNA BIDYOMA
Byakudya bibwane bikakukwasha ulwe na milangwe itamba ku njia. Tompa kudya bipa bishileshile, munamuna ne bintu byampikwa kununa bininge.
Toma mema mangi ne bitomibwa bikwabo bita ngitu.
Shi udi na ndyoko mityetye, dya twakudya tutyetye misunsa mivule. Ubwanya ne kwipangula muñanga bintu bikwabo byokokeja kudya.a
Kwenda matadi ne kwitamuna bidyoma kwa muswelo mukwabo kubwanya kutyepeja’ko milangwe mibi. Kwitamuna bidyoma kubwanya kukupa kitatyi kya kulangulukila pa yewa ufwile nansha kuleka kulangulukila’po.
MUSOÑANYA: “I kutupu muntu ushikilwe umbidi wandi aye mwine, ino wiudishanga ne kwiulela.”—Efisesa 5:29.
3: LĀLA BININGE
Kulāla kudi nyeke na kamweno, ino nakampata ku boba badi na njia mwanda njia ibwanya kuleta bukōke.
Ta mutyima ku bungi bwa kafé ne mālwa otoma, mwanda bino byonso bibwanya kukubudija tulo.
MUSOÑANYA: “Kuboko kuyule kukōkolokwa i kupite buya maboko abidi mayule mingilo mikomo ne kupanga luvula.”—Musapudi 4:6.
4: IKALA NA MUTYIMA UNEKENA
Yuka’mba muntu ne muntu wikalanga na njia mu muswelo mwishile na wa mukwabo. Dibajinji, ufwaninwe kukimba kuyuka manwa abwanya kukwendekela biyampe.
Bavule i bamone amba kusapwila’mo bakwabo kwibakwashanga balwe na njia, ino bakwabo nabo kebasakengapo kulombola bantu njia yabo. Bashayuka badi na milangwe mishileshile pa kuyuka shi kulombola mwiivwanino kudi na kamweno pa kulwa na njia. Shi usakanga kulombola’mo muntu mukwabo ino wikaka, nabya ubwanya kushilula na kusapwila mulunda nobe wa pa mutyima mwiivwanino obe.
Bantu bamo bamonanga’mba kudila kwibakwashanga balwe na njia, inoko bakwabo nabo balwanga nayo nansha shi kebadidilepo bininge.
MUSOÑANYA: “Mutyima uyukile bululu bwao ao mwine.”—Nkindi 14:10.
5: LEKA BIBIDIJI BIBI
Bantu bamo bafwilwe batompanga kujimija bulanda na kutoma mālwa nansha bintu bikolwañana. “Kulonga” uno muswelo i kwionakanya. Busengi bonso bubwanya kwivwana muntu na kulonga uno muswelo i bwa kakitatyi katyetye, kupwa bwamuletela’tu enka makambakano makatampe. Kimba miswelo miyampe ya kutalaja mutyima obe uzumbazumba.
MUSOÑANYA: “Twitōkejei ku byonso bisubija.”—2 Kodinda 7:1.
6: INGIDIJA KITATYI NA BUJALALE
Bavule i bamone amba, i biyampe kupingakanya kitatyi kya njia (kwikala ne kulwa na milangwe yabo) na kukōkolokwa kitatyi kityetye (kulonga bintu bibakwasha belwe’ko misanshi yabo).
Ubwanya kusengibwa’ko bidi na kusamba bulunda na bantu ne kwibukomeja, kwifunda bwino bupya, nansha kwipwija mukose.
Kitatyi pa kupita’po, ubwanya kujadika monka bitatyi. Ubwanya kumona’mba ubatūja ku njia yobe kyaba ne kyaba kadi mu kitatyi kilampe—muswelo wa kipangila wa kulwa na njia.
MUSOÑANYA: “Bintu byonso bidi na kitatyi kitungwe, . . . kitatyi kya kudila ne kitatyi kya kusepa; kitatyi kya kuyoyokota miyoa ne kitatyi kya kuja.”—Musapudi 3:1, 4.
7 LAMA BIBIDIJI BIYAMPE
Shi bibwanika, ikala na bibidiji biyampe.
Shi ulame kibidiji kya kulāla biyampe, kwingila, ne kulonga bintu bikwabo, padi ukealuja bityebitye.
Kuvudilwa bintu biyampe bya kulonga kubwanya kukukwasha utyepeje’ko njia.
MUSOÑANYA: “Ukakomenwa kumona mupityila mafuku a būmi bwandi, ke-pantu Leza wa bine uyujanga nsangaji mu mutyima wandi.”—Musapudi 5:20.
8: LEKA KUKWATA BUTYIBI BUKATAMPE BUKIDIBUKIDI
Bantu bakwatanga butyibi bukatampe kinondanonda na kufwilwa muntu obasenswe bealakanyanga pa butyibi bwabo.
Shi bibwanika ilaija’ko bidi kitatyi kibwanine kumeso kwa kuviluka, kushinta kaji, nansha kutalula bintu bya ufwile.
MUSOÑANYA: “Mpango ya muntu wa kininga bine ikendeka, ino boba bonso ba kampeja-bukidi bine bakafula ku bulanda.”—Nkindi 21:5.
9: VULUKA MUNTU UFWILE
Bantu bavule bafwilwe bamonanga’mba i biyampe kulonga bintu bibakwasha balame mu luté yewa ufwile.
Ubwanya kumona’mba i biyampe kukongakanya mafoto nansha tuvulukilo ne kulemba kajulunale ka myanda ne mānga yosaka kuvuluka.
Bika bintu bya kumuvulukila’po ne kwibitala kitatyi kyonso kyosaka.
MUSOÑANYA: “Vulukai mafuku a kala.”—Kupituluka 32:7.
10: WINANGIJE
Ubwanya kwenda mu konje.
Shi kebikokejikapo kwenda mu konje mafuku mangi, padi ubwanya kulonga kintu kikusangaja difuku dimo nansha abidi, kimfwa kwenda kasuku kobe, kwenda ku njibo yobabikanga’mo bintu bya kala, nansha kwendeja motoka.
Nansha kushinta mingilo yobe kubwanya kukukwasha ulwe na njia.
MUSOÑANYA: “Iyai kufula kwa bunka bwenu mukōkolokwe’ko bidi.”—Mako 6:31.
11: KWASHA BAKWENU
Vuluka’mba kitatyi kyonso kyokwasha bakwenu, wikwashanga abe mwine wivwane biyampe.
Ubwanya kushilula na kukwasha boba batengelwe na lufu lwa muswe obe, kimfwa balunda nansha babutule badi nobe buya.
Kukwasha bakwenu ne kwibasenga kubwanya kukuletela monka nsangaji nansha kukulengeja wiivwane biyampe.
MUSOÑANYA: “Nsangaji ya kupāna itabukile ya kupebwa.”—Bilongwa 20:35.
12: BANDAULA BYA KUTANGIDIJA KUMESO
Njia ibwanya kukukwasha uyuke bintu bine bya kamweno.
Kimba muswelo wa kubandaula mowiendejeja mu būmi.
Shi bibwanika yuka bintu bya kutangidija kumeso.
MUSOÑANYA: “I kipite buya kwenda ku njibo ya madilo kupita’ko kwenda ku njibo ya masobo, mwanda yo mfulo ya muntu ense, kadi mūmi ukalama’kyo ku mutyima.”—Musapudi 7:2.
Kunena na bubine, i kutupu kintu kibwanya kupwididila misanshi yoivwana. Inoko, bantu bavule bafwidilwe muntu obasenswe babwanya kubingija’mba, kulonga bintu biyampe pamo bwa bitelelwe mu kino kishinte kwebakweshe basengibwe. Na bubine, kemutelelwepo miswelo yonso ya mwa kutyepejeja njia. Inoko shi utompe kwingidija ano madingi, ukasengibwa mu muswelo kampanda.
a Langukai! katelangapo bundapi kampanda.