Yehova Ubungakanyanga Bantu Bandi Ne Kwibapa Bingidilwa

Umbula bwa tutwa twa myaka, bupondo bwāsambakene pano pantanda ponso. Nansha bipwilo bivule bya majina bitupu byobyādi na mfundijo imo-imo imanine pa Bible, ino byādi bilonda nakampata bisela bya bantu ne bibidiji bivule bya kishila. Kebādipo bakitele mutyima nansha dimo ku kujoka kwa Kristu.​—⁠Enzankanya na Mateo 13:24-30, 37-43.

Inoko, Yesu wētudyumwine twendelele na kuta mutyima nyeke ku kujoka kwandi! Mu Allegheny (Pittsburgh), Pennsylvania mu Amerika, mwādi kibumbo kimo kyādi kilonga uno muswelo. Ku ngalwilo kwa kipindi kya myaka ya 1870, Charles Taze Russell ne balunda nandi bamo-bamo, bāshilwile kubandaula Bible na katentekeji pa mwanda utala kujoka kwa Kristu, pampikwa kulonda kipwilo kampanda. Bāshilula ne kukimba bubinebine bwa Bible butala pa mfundijo mikwabo mivule ya pa kitako. Kino kyo kyādi kyalwilo kya mingilo ya ba Tumoni twa Yehova ba mu kino kyetu kitatyi.​—⁠Mateo 24:42.

Kino kibumbo kyāfudile ku kujingulula’mba lufundijo lwa Busatu kelukwatañenepo na Bible, ino Yehova bunka bwandi kete ye Leza mwinebukomobonso ne Umpangi; Yesu Kristu i kipangwa kyandi kibajinji, Mwana Wandi mubutulwe-kasuku; amba mushipiditu sandu ke muntupo, i bukomo bwa Leza bwingila kebumweka na meso. Kino kibumbo kyājingulwile’mba mūya ufwanga, amba kadi lukulupilo lutala pa bafu i lusangukilo, amba mfulo ya bubi bwakubulwa kwisāsa ke masusu a nyeke na nyekepo, ino i kutukila kwa lonso.

Kwelwa kwa būmi bwa Yesu bu kitapwa mwanda wa kukūla muzo wa muntu kwāmwenwe bu lufundijo lwa mu Bible lwa pa kitako. Dibajinji kudi bana-balume ne bana-bakaji 144 000, bātongelwe tamba mu myaka katwa imbajinji kufika ne mu kino kyetu kitatyi, ye abo bakapandulwa mu ba pano panshi mwanda wa kukekala bampyana ba bulopwe pamo na Kristu mu Bulopwe bwa mūlu. Penepo kupityila ku kitapwa kya Yesu, tununu ne tununu twa bantu, nakampata boba bakasangulwa mu bafwe, bakafikidila pa bubwaninine na lukulupilo lwa kukekala na būmi bwanyeke ne nyeke pano pantanda, munshi mwa buludiki bwa buno Bulopwe.

Kadi Russell ne balunda nandi bājingulwile’mba kwikala’po kwa Kristu kekukamonwengapo na meso, ino i na mutyima. Bitatyi bya Bajentaila, byāshilwile kitatyi kyāfikile mfulo ya kwimaninwa kwa buludiki bwa Leza na umbikalo wa pano pantanda, byādi bya kufula mu mwaka wa 1914. Penepa Bulopwe bwa Leza bwādi bwa kushilula kubikala momwa mūlu. Ino mfundijo yo iyukilwanga’po ba Tumoni twa Yehova dyalelo.

Russell ne balunda nandi bāsapwile buno bubinebine konso konso, pi na pi, kupityila ku bishinte ne ku mikanda. Mu kweji 7, 1879, Russell wāshilula kulupula Zion’s Watch Tower (kitelwa dyalelo bu Kiteba kya Mulami). Wānena’mba mingilo ya busapudi ya Befundi ba Bible ifwaninwe kwendejibwa enka na byabuntu byobakatūla ku kusaka kwa abo bene, kekukalombwepo mukongo wa lupeto nansha dimo. Amba kadi musapu ufwaninwe kusapulwa konso konso na bukomo na boba bonso betabije, pakubulwa kufutwa nansha kuningilwa. Russell aye mwine bunka bwandi wālupwile lupeto lwādi ungwijije mu byabusunga mu kine kitatyi’kya, wātūla’lo bu kyabuntu.

Befundi ba Bible bādi bebungila pamo mu tulasa, ye mwādi mwityilwa bipwilo mu kyokya kitatyi. Bādi bapwila misunsa isatu ku yenga, mwanda wa kutēleka bishinte, bwifundi bwa Bisonekwa, ne kupwila kwa bukamoni. Bādi batonga nyeke bana-balume bu bakulumpe ba kwimanina mingilo ya kumushipiditu mu kalasa ne kalasa.

Mu 1884, kitango kya Zion’s Watch Tower Tract Society kyāitabijibwa mu Pennsylvania na balupusa bu kitango kya kubulwa kwimanina myanda ya busunga. Mwimaniji wa kino kitango wādi utongwa mwaka ne mwaka. Kyāikala ke kingidilwa kiyukene kumeso a Leta, kyakubulwa kwimanina pa dijina dya muntu nansha umo, mwanda wa kutala mwingilo wa bufundiji bwa Bible wendelele kumeso. Penepo Charles T. Russell wātongwa bu mwimaniji, ebiya bilo byandi bāshilula kwibimona bu kitako kimanine mingilo.

Kwālongelwe bukomo bukatampe mwanda wa kutandabula mwingilo mu matanda makwabo. Wāfika mu Kanada ne mu Angeletele ku ñanjilo kwa myaka ya 1880. Mu 1891, Russell wājokolokele mu Bulaya monso ne mu Moyen-Orient mwanda wa kubandaula i kika kyādi kifwaninwe kulongwa mwanda wa kusambakanya’mo bubinebine. Ku ñanjilo kwa myaka ya 1900, bāshitula mabilo a misambo ya Sosiete mu Angeletele, mu Alemanye ne mu Ostrali.

Mu 1909, kitako kya mingilo kya Sosiete Watch Tower kyāvilwilwa ku Brooklyn, New York, mwanda wa kutandabula mwingilo wa kusambakanya busapudi konso konso, kujokoloka ntanda yonso. Kino kyālombele kubunda kitango kipebwe lupusa kukwatañana na bijila bya Ntanda ya New York, kyo akyo kiyukene dyalelo bu Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. Mu 1914 kwābundwa kitango kitelwa bu International Bible Students Association mu Londres, Angeletele, mwanda wa kusambakanya mingilo ya Befundi ba Bible mu Matanda onso engidila Umbumo na Angeletele. Dyalelo kudi kubwipi kwa bitango 100, bipebwe lupusa kukwatañana na bijila bya Leta mu matanda mavule kujokoloka ntanda yonso, bingila munshi mwa buludiki bwa Sosiete Watch Tower. Byonso bingilanga mwanda wa kukwasha bantu, kadi byendejibwanga na byabuntu ne na bukwashi bwa bengidi ba kwisakila.

Charles Taze Russell pa kufwa mu 1916, Joseph Franklin Rutherford wāmupingakena bu mwimaniji wa Sosiete Watch Tower. Mu myaka ya ku mfulo kwa Divita I dya Ntanda-yonso, Befundi ba Bible bātenwe na matompo makomokomo a kupangwapangwa, kwānanine bininge pa kukutwa pakubulwa mwanda kwa banabetu 8 bādi bemanine mingilo ku kitako kya mingilo kya Sosiete mu Amerika. Mwingilo wa Befundi ba Bible wāmwekele bu wādi mu kyaka bininge. Ino mu 1919, bano banabetu bākutulwilwe ne kutyibilwa mbila’mba kebadipo na mwanda, penepo bāshilula kutandabula mwingilo wa busapudi byabinebine.

Kibumbo kya bakristu bashingwe-māni, Befundi ba Bible, kyāendelele na kulupula bidibwa bya kumushipiditu pa kitatyi kitungwe bya kukwasha bonso badi mu bulongolodi, kupityila ku kitako kimanine mingilo ya Sosiete. Mu myaka katwa imbajinji “umpika wabinebine ne wamanwa” wēsambile’po Yesu wādi ubundilwe na kipwilo kya bakristu bashingwe-māni bādi’ko mu oa mafuku, muswelo umo onka kabumbo ka Befundi ba Bible bashingwe-māni bepāne, baputumina mu mwingilo wa Bulopwe, ye abo babundile kabumbo ka “umpika wabinebine ne wamanwa” mu kino kyetu kitatyi. Pāile Yesu kupempula kipwilo, wātene kano kabumbo kaleta bidibwa ku bengidi ba mu kipango kyandi; ebiya wēkatūla bu kalama pa lupeto lwandi lonso.​—⁠Mateo 24:45-47; Luka 12:42.

Kinondanonda’tu na mfulo ya Divita I dya Ntanda-yonso, kyāmwekele patōka’mba Bulopwe bwa Leza bwādi kala kebushimikwe momwa mūlu na Yesu Kristu mu 1914. Bino binenwa bya Yesu byādi bya kufikidila mu muswelo mubwaninine: “Kadi Myanda Miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa panopantanda ponso, amba ikale bu kiyukeno ku mizo yonso, penepa mfulo keifika shayo.” Joseph F. Rutherford wākwete mpangiko ya kufikija uno musapu wa Bulopwe ku kibalwa kikatampe kya bantu.​—⁠Mateo 24:​14, MB.

Omwanda Sosiete wātyibile mbila ya kwitampila mabuku aye mwine, wāshilula kwingidija bengidi ba kwisakila, bana-balume bepāne, mwanda wa kwimanina mwingilo wa kulupula nyeke mabuku esambila pa Bible a lupoto lutyetye bininge. Befundi bonso ba Bible bākankamikilwe kuputumina kitatyi ne kitatyi mu busapudi bwa myanda miyampe ya Bulopwe. Bādi bengidija maladiyo mu matanda mavule mwanda wa kusambakanya bishinte bya Bible.

Kumeso kwa 1918 Befundi ba Bible bājingulwile’mba kitungo kyabo mu busapudi kyādi kimanine pa kukongakanya basheleshele’ko ba mu batongwe mwanda wa kukekala na Kristu Yesu momwa mūlu ne kudyumuna ntanda pa mwanda utala butyibi bwa Leza bukāya kumeso. Bāshilula kuta mutyima bityetye ku mwingilo wa kubungakanya boba bādi ba kukapanda ku mfulo ya ino ngikadilo imbi ya bintu ne kukekala pano panshi. Penepo kushilwila mu 1918 ne kwendelela kwāpityijibwe kujokoloka ntanda yonso kishinte kyādi kinena’mba: “Tununu ne Tununu twa Bantu Bōmi Dyalelo Bakokeja Kubulwa Kukafwa Nansha Dimo!”

Mu 1923, bwifundi butala pa lukindi lwa Yesu lwa mikōko ne bambuji ludi mu Mateo 25:31-46 bwālombwele’mba kumeso kwa Amakedona, bantu boloke bakubulwa kubadilwa mu Bulopwe bwa mūlu, nabo bakōkeja kwitabijibwa na Leza ne kukapanda ku Amakedona. Mu 1935, bwifundi bwamushike bwālombwele’mba bano bantu badi pamo bwa mikōko, ye akyo kibumbo kikatampe kya bantu kebabadika kisambilwe’po mu Kusokwelwa 7:9-17. Bafwaninwe kubungakanibwa tamba mu mizo yonso, kadi bakapandanga ku Kyamalwa Kibūke ne kukamona būmi bwanyeke pano pantanda. Uno mwivwanino wāletele bupyasakane bukatampe mu mwingilo wa busapudi.​—⁠Yoano 10:16.

Mu 1931, Befundi ba Bible bātongele kwitwa bu ba Tumoni twa Yehova. Ino kumeso, bādi batelwa bu Befundi ba Bible ba Ntanda Yonso, Basapudi ba Misanya ya Myaka Kanunu, ne bu bantu ba Watch Tower. Bādi betwa ne na kapuni bu bantu ba Russell, nansha bu bantu ba Rutherford. Pa ano majina onso kepādipo nansha dimo dyādi dibafikile senene. Inoko nansha byobādi bengidija dijina dya bu bakristu dyāpelwe bana-babwanga ba Yesu ku kiswamutyima kya Leza mu myaka katwa imbajinji, ino dyādi dingidijibwa kadi ne na bibumbo bikwabo byādi bilonda mfundijo yabubela. Mwanda wa kwisansanya na bitango bivule byādi bītela bu bya bakristu, kwādi kufwaninwe kwikala dijina dya kwibayukanya patōka bu balondi ba Kristu babine ba dyalelo.

Bubandaudi bwa Bisonekwa bwālombwele patōka’mba Yehova wādi wita muzo wandi wa bene Isalela bu ba tumoni bandi, omwanda nanshi bengidi bandi ba mu ano mafuku a ku kuvuika kwa ino ngikadilo ya bintu, bepēne kudi aye mwanda wa kuyukanya dijina dyandi ne mpango yandi, nabo bāfwaninwe kwitwa bu ba Tumoni twa Yehova. Dino dijina dishalañanyanga bakristu batōtyi babine ba Yehova na bakwabo bonso betēla bu bakristu dyalelo.​—⁠Mitōto 83:18; Isaya 43:10-12.

Mu 1942, mu Divita II dya Ntanda-yonso, Joseph F. Rutherford wāfwa, Nathan H. Knorr wāmupingakena bu mwimaniji wa Sosiete Watch Tower. Penepo bupolofeto bwālombola patōka’mba kupwa kwa divita, kwādi kwa kwikala kitatyi kya ndoe mityetye ne bwanapabo, byādi bya kuleta muswelo wa kutandabula mwingilo wa busapudi bininge, kumeso kwa mfulo ya ino ngikadilo. Mu kweji wabubidi 1943, Masomo a Bible a Ngileade a Watchtower āshimikwa mwanda wa kufundija bengidi ba kitatyi kyonso ba kukengila mwingilo wa bu mishonele mu matanda a bweni. Kumfulo kwa enka mwine mwaka’wa, balundila ku kupwila kwa ba Tumoni twa Yehova kwa ku yenga ne yenga mpangiko ya bufundiji bwapabula butala pa mingilo.

Mu 1950, Sosiete wāshilula kulupula bipindi bya Bible bwalamuni bwa Les Saintes Écritures — Traduction du monde nouveau, mu Angele ya mu ano mafuku mwalamunwe tamba ku ndimi mobyāsonekelwe dibajinji. Uno Bible mwalamunwe na katentekeji, upēla kwivwanija, wālupwilwe mu bitampilo bya Sosiete aye mwine ku lupoto lutyetye, wāikele bu kingidilwa kya bukwashi bukatampe mu mwingilo wa busapudi. Kufika pa dyalelo, ke kulupulwe ma Bible midiyo 70 ne kupita mu ndimi 13.

Kubwipi na kumfulo kwa 1995, kwādi ba Tumoni twa Yehova midiyo itano ne kupita bepāne mu mwingilo wa busapudi mu matanda 230 ne kupita ne bisanga. Mu 1985, ku Kivulukilo kya lufu lwa Kristu kwātenwe kibalwa kikatampe kashāa kekyamwekele kya bantu 13 147 201 mu bipwilo byabo byonso 78 620 mu kyokya kitatyi.

Bintu bilombola patōka’mba Leza wingidijanga byabinebine ba Tumoni twa Yehova i kwendelela kwabo nyeke na kuputumina mu mwingilo wandi na bukomo, bumo bwabo kujokoloka ntanda yonso, bupyasakane bwabo bwa kukwatakanya dijina dya Yehova ne Bulopwe bwandi, mwikadilo wabo wa bu-ujila, kwitabija kwabo kwa Bible yense mutuntulu bu Kinenwa kya Leza kyakubulwa kilema, ne bwanapabo bobadi nabo pa mwanda utala kabutyibutyi ne majende.

Bipindi bilonda’ko bikakulombola muswelo okokeja kumwena mu kuno kujokejibwa dipya kwa mutōtelo wabine wa Leza.

• I mfundijo’ka ya mu Bible yādi ishiyañanya Befundi ba Bible na bipwilo bya majina bitupu?

• I bika byālongekele mu myanda itala bulongolodi bwa Befundi ba Bible kufika 1918?

• Mwanda waka tukokeja kunena’mba kabumbo ka Befundi ba Bible bashingwe-māni ye abo babundile “umpika wabinebine ne wamanwa” wisambilwe’po mu Mateo 24:45-47?

• I mwivwanino’ka utala pa mpango ya Leza wāletele bupyasakane bwa kutandabula mwingilo wa busapudi?

• Dijina dya bu ba Tumoni twa Yehova didi na kitungo’ka?

• I bukamoni’ka bulombola’mba bine Leza wingidijanga ba Tumoni twa Yehova?

[Kapango pa paje 8]

C. T. Russell mu 1879

Mulami wa mu kweji 7, 1879

Kabumbo ka Befundi ba Bible babajinji mu Pittsburgh, Pa.

[Kapango pa paje 9]

Kitako kimanine mingilo, 1889-1909, Pittsburgh, Pa.

Mabilo makatampe, 1909-1918, Brooklyn, N.Y.

Kīkalo kya ku kitako kimanine mingilo, 1909-1926, Brooklyn, N.Y.

[Kapango pa paje 10]

Kitako kimanine Mingilo ya ba Tumoni twa Yehova kujokoloka Ntanda yonso, Brooklyn, New York, U.S.A.

Pangala ku lunkuso: Mobo a mabilo

Pangala ku lundyo: Mobo a bīkalo

Munshi ku lunkuso: Mobo a bitampilo

Munshi ku lundyo: Mwingilo wa kutuma

[Kapango pa paje 11]

J. F. Rutherford unena ku ladiyo

Mashini mabajinji a kutampa nao a Sosiete Watchtower, engila na bengidi bakwisakila

Bible Traduction du Monde Nouveau, ulupulwa mu ndimi 13