Lelo nyeke Leza utabukile Yesu bukata? _

YESU kāfwatakenyepo nansha dimo kwikala pamo bwa Leza. Byonso byanene pādi, bilombola’mba kādipo wimwene bu udi pamo na Leza nansha patyetye pene​—ku bukomo, ku buyuki nansha ke ku myaka kwine.

Padi kokwa kūlu nansha pano panshi pene, milangwe yandi ilombola’mba wādi nyeke munshi mwa lupusa lwa Leza. Tamba kala kufika ne dyalelo, i Leza utabukile bukata; Yesu i mutyetye, wapangilwē na Leza.

Yesu wenene’mba i mwishile na Leza

MISUNSA mivule, Yesu welombwele bu kipangwa kishīle na Leza, kadi wanene’mba udi na Leza umutabukile bukata, Leza watota ne waita bu “Tata.” Paadi ulombela kudi Leza, kushintulula kokunena’mba kudi Shandi, Yesu wanene’mba: “Abe kasuku kobe Leza wa bine.” (Yoano 17:3, MN) Mu Yoano 20:17, walombwele Maria Madelena’mba: “Nakandila kudi Tata wami ne Shenu wenu, kudi Leza wami ne Leza wenu.” (Osty) Mu 2 Kodinda 1:3, mutumibwa Polo uleta bubinga bwa patoka butala pa kino kipwano kidi pabukata bwa Yesu ne Leza amba: “Atotwe ne kutotwa Leza Shandya Mfumwetu Yesu Kristu.” Yesu byadi na Leza wandi, kakokejapo enka aye mwine kwikala bu uno Leza.

Mutumibwa Polo pakusaka kulombola’mba Leza ne Yesu i bantu babidi beshile, wanenene’mba: “Inoko, mu miswelo yonso, batwe tudi na Leza umo yenka, Tata, . . . ne Mfumwetu nandi umo yenka, Yesu Kristu.” (1 Kodinda 8:6, Jé) Mutumibwa imulombole patoka kushiyañana kudi pabukata bwa Leza ne Yesu mu kwisamba kwandi kukwabo’mba: “Nakutyipila kumeso a Leza, a Kristu Yesu ne a bamwikeulu batongwē.” (1 Temote 5:21, Osty) Polo washiyañenye Yesu na bamwikeulu mobekadile momwa mūlu, monka mwashiyañaninye Yesu na Leza.

Binenwa byesambile Yesu mu Yoano 8:17, 18 byādi na buluji. Wanene’mba: “Kadi ne mu Mukanda wenu wa bijila namo kisonekelwe’mba: Mwanda wakupita’mo bantu babidi, nankyo i wa binebine. Amiwa, nesamba ami mwine, ne Tata wakuntuma aye wisambila’nka ami.” Yesu ulombolanga pano’mba, Shandi, kushintulula kokunena’mba Leza Mwine Bukomo-bonso, ne aye i bantu babidi beshile; shi kekyadipo uno muswelo, longa imuswelo’ka obakokeja kwikala bu batumoni babidi batemwina pa kintu kimo?

Yesu walombwele monka’mba aye i kipangwa kya pabulā kishile na Leza, pa kunena’mba: “Lelo i bika byo ungityila bu muyampe? Ikutupu muyampe nansha umo poso’nka Leza kete.” (Mako 10:18, Jé) Yesu walombwele pano’mba ikutupu muyampe nansha umo pamo bwa Leza, nansha ke Yesu mwine. Pamwanda wa buya bwandi bupitepite, Leza i mwishile na Yesu.

Mwingidi wa Leza wa kikokeji

MISUNSA mivule, Yesu wadi wingidija bishima pamo bwa bino: “Mwana kakokejapo kwilongela kya aye mwine, poso ka kyamona Shandi ulonga.” (Yoano 5:19, Traduction Œcuménique de la Bible) “Mwanda ami byo natukile mūlu naiya pano, nkyaīdile kulonga muswidile mutyima wami, poso monka muswidile mutyima wa yewa wantumine.” (Yoano 6:38) “Kufundija ko ndi nako kuno kekwamipo, nanshi i kwa mwine wāntumine.” (Yoano 7:16) Lelo mutumibwa utabukile yewa wakumutuma?

Kifuko kidipo Yesu na Shandi, i kilombolwe patoka mu lukindi lwa budimi bwa mañanza. Yesu wadingakenye Leza, Shandi pamo bwa mwine budimi, waendele muntanda ya bweni, washiya budimi bwa mañanza mu makasa a babidimye, kilombola kyelekejo kya Bayuda bakulumpe ba bipwilo. Ebiya mwine budimi pakutuma umo wa mu bengidi bandi mwanda wa bamupe byangulwa bya mu budimi, bidimye byashilula kukupila uno mwingidi ne kumujokeja makasa ku mutwē. Mwine budimi kadi watuma wa bubidi, kadi ne wa busatu; bano nabo, bamweshibwa malwa pamo ka na umbajinji. Kupwa mwine budimi wanena’mba: “Nanshi imana, ntume enka wami mwana [Yesu] o nsenswe, padi pa kumona aye’pa bakamulemeka.” Ino bano babidimye ba mityima imbi pa kumumona kebanena’mba: “Uno ye mpyani, iyai, tumwipaye’mba bupyani bwikale bwetu. Penepo kebamupangila kufula kwa budimi, bamwipaya.” (Luka 20:9-16) Mu luno lukindi Yesu walombwele kifuko kyādipo kudingakanya na kya Leza, pamo ka na mwana wa kikokeji utumibwa na shandi, nandi watuminwe na Leza mwanda wa kulonga kiswamutyima kyandi.

Bana-babwanga ba Yesu bādi bamumwene nyeke bu mwingidi wa Leza wa kikokeji, kebadipo bamumwene’mba wādi udingakene pamo na Leza. Pobādi balombela kudi Leza, bamulombwele’mba: “Mwingidi obe Ujila, Yesu, owashingile māni, . . . mwanda wa kundapa, kulonga biyukeno ne bingelengele kupityila mu dijina dya mwingidi obe ujila Yesu.”​—Bilongwa 4:23, 27, 30, Jé, Bible wa bene katolika.

Leza i mutabuke bukata nyeke

KU NGALWILO kwa mwingilo wa Yesu, pakupwa’tu kubatyijibwa’ye ne kutamba mu mema, diwi dya Leza dyatamba mūlu kedinena’mba: “Uno nandi i wami Mwana wakuswedibwa, o ntokelwe pa mutyima.” (Mateo 3:16, 17) Lelo Leza wādi usaka kunena’mba webutwile aye mwine, wetokelwe ne kwituma aye mwine pano pantanda? Mhm. Leza, Umpangi, wādi wisamba pano’mba aye byādi bu mukatampe kutabuka, watokelwe muntu mukwabo mutyetye ku meso andi, wandi Mwana, Yesu, mwanda wa kumutuma akavuije mwingilo kampanda.

Yesu walombwele’mba Shandi wādi umupityile bukata kitatyi kyaanene’mba: “Mushipiditu wa Yehova wangikadilako, ke-muntu wanshingile mani ngikale wa kusapwila myanda-miyampe ku balanda.” (Luka 4:18) Kushinga māni kudi pamo bwa kupebwa lupusa nansha mwingilo kampanda na muntu mukatampe kudi yewa wa kubulwa lupusa. Pano ikimweke patoka’mba Leza i mukatampe, ke-pantu, washingile Yesu māni ne kumupa lupusa lwakādipo nalo.

Pa kwabo kadi, Yesu walombwele’mba Shandi i mumukile bukata. Kitatyi kyaīle inandya babidi ba umbukata mwa bana-babwanga ba Yesu kumulomba lupusa lwa kwibashikatyija umo ku lunkuso lwandi mukwabo nandi ku lundyo lwandi, pakukabikala’ye mu bulopwe bwandi, Yesu wamulondolwele’mba: “Pa kushikata ku lundyo nansha ku lunkuso lwami, keamipo ukokeja kuleta luno lupusa, i kya boba balongolwedilwe’kyo kala na Tata,” ke ye Leza kadi. (Mateo 20:23, Jé) Shi Yesu wādi’mba i Leza Mwine Bukomo-bonso, longa udi na lupusa lwa kupana ano madyese; ino Yesu kēkilongelepo mwanda i Leza udi na luno lupusa kete, ne kadi Yesu ke Leza po.

Nansha ke mu milombelo yandi mwine, Yesu wādi ulombola nyeke bu i mutyetye kumeso a Leza. Pādi kasumbāna na lufu, Yesu walombwele’mba Leza i mumupite bukata, pa kulombela’mba: “Abe Tata shi usakile umfundule ami kino kitomeno, nanshi ino kemuswidile mutyima wami mhm, poso muswidile mutyima obe muyukanike.” (Luka 22:42) Wādi ulomba kudi ani? Wādi wilomba aye mwine’ni nansha wādiko ulomba kipindi kya ku ngitu yandi? Mhm. Wādi ulomba kudi muntu mukwabo wa pabula, Shandi, Leza, mukatampe kumupita aye, wa kiswamutyima kidi kumeso kishīle na kyandi; Umo kete ‘wādi ukokeja kumutalula kino kitomeno.’

Ne kadi, kitatyi kyādi kasumbana na lufu, Yesu wadidile’mba: “Leza wami, Leza wami, lelo i kika kyowaungelela?” (Mako 15:34, Jé) Lelo Yesu wādi wabija ani? Wādi wiabija aye mwine’ni nansha wādi wabija kipindi kya ku ngitu yandi? Kwakubulwa ne kutatāna kwine, luno lubila “Leza wami,” kelwādipo lutamba kudi muntu wādi wimwene bu Leza aye mwine. Ebiya, shi Yesu wādi’mba ye aye Leza, lelo longa i ani kadi waswile kumwela? Weelele aye mwine’ni? Kino kekidipo na buluji. Kadi Yesu wanene’mba: “Abe Tata, nalubwila muya wami mu maboko obe.” (Luka 23:46) Shi Yesu wādi’mba i Leza, mwanda’ka kadi walubwidile muya wandi mu maboko a Shandi?

Yesu pa kufwa, walele mu kibundu mafuku asatu. Shi Yesu wādi’mba i Leza, nankyo kisonekwa kya Habakuka 1:12 i kyabubela. Kinenanga’mba: “A Yehova Leza wami, wami ukola, lelo kudipo wa nyeke ne nyeke, [mwanda abe kukokejapo kufwa, MN].” Ino Bible ulombolanga patoka’mba Yesu wafwile, amba walele mu kibundu pakubulwa kuyuka’ye kintu nansha kimo. Pakwabo kadi, lelo iani wasangwile Yesu mu lufu? Shi i bine wafwile, kadipo ukokeja kwisangula aye mwine. Ne shi kafwilepo, kinkulwa kya bubi bwa Adama, longa kekyafutyilwepo. Ino, kupityila ku lufu lwandi, wafutyile na bubine ino mfutwa yādi isakibwa. Shi ke pano, i “Leza aye wamusangwile [Yesu], wamukutulula mu misongo ya lufu.” (Bilongwa 2:24) Yewa mukatampe, Leza Mwine Bukomo-bonso, wasangwile yewa mutyetye kutabuka, mu lufu, mwingidi wandi Yesu.

Bukomo bwādi na Yesu bwa kulonga bingelengele, kimfwa na kusangula bafu, lelo kino kilombola’mba wādi Leza? Batumibwa ne bapolofeto, kimfwa Edia ne Edisha nabo bapelwe buno bukomo, ino abo bonso bādi bantu bitupu. Leza wapele bapolofeto, Yesu ne batumibwa bukomo bwa kulonga bingelengele mwanda wa kuyukanya’mba bādi batambula bukomo kudi aye. Inoko, ikutupu nansha umo umbukata mwabo waikele bu umo wa mudi Leza ubundilwe na bantu bavule.

Yesu kadīpo uyukile byonso

KITATYI kyatobele Yesu butobo bwāedi butala pa mfulo ya ino ngikadilo imbi ya bintu, wanene’mba: “Pamwanda utala dine difuku’dya, shi dyuba’ka shi dyuba’pi, ikutupu muntu nansha umo widiyukile, nansha ke bamwikeulu, nansha ke Mwana mwine kediyukilepo, poso ka Tata kete.” (Mako 13:32, Jé) Shi Yesu wādi’mba udingakene pamo na Tata mu buno Busatu-busantu, longa wādi uyukile byonso byādi biyukile Tata; ino kādipo wibiyukile mwanda kadingakenepo pamo na Leza.

Muswelo umo onka, tutanga namino mu Bahebelu 5:8 (MN) amba Yesu “wefundile kikokeji kupityila ku masusu aatyumwinine mu manwi.” Lelo mulanga’mba Leza ukokeja kwifunda kintu kampanda? Mhm. Ino kekidipo muswelo umo na Yesu, ke-pantu, kadipo uyukile bintu byonso byādi biyukile Leza. Kadi kyadi kimufwaninwe efunde kintu kampanda, kekifundwepo na Leza—kikokeji. Leza kadipo na wakokeja kukokela.

Kadi kwishila kwa myanda iyukile Leza ne iyukile Yesu i kumweke patoka ne kitatyi kyasangwilwe Yesu mwanda wa kukashikata pamo na Leza momwa mūlu. Binenwa bibajinji bya mukanda wamfulo wa mu Bible bishilula’mba: “Kusokwelwa kwa Yesu Kristu, kwamupelwe na Leza.” (Kusokwelwa 1:1, Osty, bwalamuni bwa ba katolika) Shi Yesu wādi’mba i kipindi kya ku uno Leza, lelo wādi wa kusaka kipindi kikwabo kya mu Leza kimupe kuno kusokwelwa—aye papo enka mu uno Leza? Wādi ukokeja aye mwine kuyuka kuno kusokwelwa, ke-pantu, Leza wikuyukile. Ino Yesu kadipo wikuyukile mwanda ke Leza po.

Yesu udi nyeke munshi mwa lupusa lwa Leza

KUMESO ne kunyuma kwa kwiya’ye pano panshi, Yesu wādi nyeke munshi mwa lupusa lwa Leza. Kupwa kwa kusanguka’ye, kino kifuko kyaādipo, kekyeshidilepo. Yesu udi nyeke munshi mwa lupusa lwa Leza, udi pa kifuko kya bubidi kupwa aye.

Pa kusanguka kwa Yesu, Petelo walombwele Bayuda ba mu Sandukayo amba: “Aye [Yesu] nanshi Leza wamuzunzwila ku kuboko kwandi kwa lundyo.” (Bilongwa 5:31) Polo wasonekele’mba: “Omwanda mwine wamuzunzwidile Leza pa kifuko kitabukile kutunduka.” (Fidipai 2:9 MB) Shi Yesu wādi’mba i Leza, longa imuswelo’ka kadi wādi ukokeja kunzunzulwa pa kifuko kikatampe kupitako kyaadipo kala? Wādi wa kwikala bu muntu udingakene kala na Leza, kuzunzulwa kwandi kwādi kwa kumutula peulu pa Leza.

Polo wanene monka’mba Kristu watwelele “mūlu mwine mwine, mwanda wa elombole kumpala ya Leza mwanda wa kamweno ketu.” (Bahebelu 9:24, Jé) Yewa wilombola kumpala ya muntu kampanda, lelo ukokeja kwikala enka mwine muntu’wa? Mhm, kilombola bu ibeshile, i muntu ungi.

Muswelo umo onka, kumeso kwa kwashibwa’ye mabwe, mufwila-boloke Shitevani, “wabambila mūlu sō, wamona ntumbo ya Leza ne Yesu mwine wimene ponka ku lundyo lwa Leza.” (Bilongwa 7:55) Ikimweke patoka’mba wamwene bantu babidi bashalañane​—kamwenepo mushipiditu sandu nansha bantu basatu ba mu Busatu-busantu.

Mu mānga isonekelwe mu Kusokwelwa 4:8 kufika ku 5:7, bamwene Leza ushikete pa lupona lwandi lwa kokwa kūlu, ino ke bamwenepo Yesu. Ino aye wamufwenene mwanda wa ayate muvungo wa mukanda wādi mu kuboko kwa lundyo lwa Leza. Kino kimonwa, kilombola’mba nansha ke mūlu mwine, Yesu ke Leza po, wishidile nandi.

Kukwatañana na bino byotwapwa kala kwisamba, talai byotukokeja kutanga mu mukanda umo (Bulletin de la bibliothèque John Rylands), walupwilwe mu Manchester, mu Angleterre amba: “Mu būmi bwa kokwa kūlu, pa kupwa kwa lusangukilo lwandi, Yesu walamine bu muntu bwandi bwa pabulā ne bushiyañane na bwa Leza, pamo ka na mwādi wikadile kitatyi kyādi pano panshi. Ku mutamba wa Leza ne pa kumudingakanya nandi, bine, Yesu—udi pamo ka na bamwikeulu bakwabo—pamo ka na muntu mukwabo wa kokwa kūlu, mu lubanza lwa Leza lwa kokwa kūlu, inoko, byādi bu Mwana wa Leza, udi mu ludingo lukwabo lwishile na mulongo wa bamwikeulu, udi pa lukala lwa pangala.”​—Ezankanya Fidipai 2:11.

Uno mukanda (Bulletin) ubweja’ko amba: “Inoko, byobya bisambilwe bitala pa būmi ne mwingilo wa Kristu momwa mūlu, kebilombolapo’mba mwandapo wādi na ntumbo ya bu Leza wādi pa ludingo lumo na Leza ne ye aye yenka Leza, mhm. Ino bilomboji bitupebwa mu Kipwanino Kipya bitala pa bu muntu bwandi ne pa mwingilo wandi wa kokwa kūlu, bitulombola patoka’mba i mwishile na Leza ne i mutyetye kudi aye.”

Yesu momwa mūlu, ukekalanga nyeke ne nyeke mwingidi wa Leza wa pabula ne udi nyeke munshi mwa lupusa lwandi. Ye kyo kilombola ne Bible pa kunena’mba: “Kupwa, ye popakafikwa pamfulo, pa kajokeja [Yesu momwa mūlu] bulopwe kudi Leza Tata . . . Mwana nandi ukakokelanga mu manwi a yewa wamupele bintu byonso, mwanda wa Leza akekale peulu pa byonso ne byonsololo.”​—1 Kodinda 15:24, 28, Jé.

Yesu kapiminepo kwidingakanya bu Leza

BIBLE ulombolanga’kyo patoka. Leza Mwine Bukomo-bonso, nansha byaeshidile na Yesu, ino i mumutabuke bukatampe tamba kala kufika ne dyalelo. Yesu ulombolwanga nyeke bu mwingidi wa kikokeji kumpala ya Leza, mwishile nandi ne mutyetye kudi aye. Omwanda Bible unenanga patokelela’mba “mutwe wa Kristu nao i Leza,” ka na mwikadile Kristu bu “mutwe wa mwana-mulume.” (1 Kodinda 11:3) Yesu aye mwine unenanga’mba “Tata untabukile bukata.”​—Yoano 14:28, Osty.

Kudi bukamoni buvule bwikilombola patoka, ne babandaudi bakatampe ba bisonekwa i betabije’mba: Yesu ke Leza po, ne kedingakenyepo nandi nansha patyetye pene. Ka na mwikilombwela Rylands mu uno wandi mukanda (Bulletin) amba: “Kifwaninwe kuyuka’mba bubandaudi bwalongelwe mubula bwa myaka makumi asatu nansha makumi aná yapityile’i, butala pa Kipwanino Kipya, ibufikije kibalwa kikatampe kya befundi ba ntumbo ba Bible ku uno mulangwe wamfulo’mba Yesu . . . kādipo widingakanya na Leza nansha patyetye pene.”

Uno mukanda (Bulletin) wisambilanga kadi ne pa bakristu babajinji’mba: “Inoko, pobādi bamupa [Yesu] bitenta bya kumutumbika, kimfwa bu Kristu, bu Mwana muntu, bu Mwana Leza ne bu Mfumwetu, kebadipo banena’mba wādi Leza mhm, ino’mba wādi uvuija mwingilo wa Leza.”

Omwanda, nansha ke bashintuludi ba myanda ya Leza bene, ibafule kukwitabija’mba uno mulangwe wa kunena’mba Yesu i Leza, keukwatañenepo na musapu wa mu Bible tamba ku ngalwilo kutula ne kumfulo. Kilombola Bible i amba Leza imutabuke Yesu bukata tamba kala kufikija’nka ne pano, Yesu i mwingidi wandi udi munshi mwa lupusa lwandi.

[Bushintuludi pa paje 19]

‘Bubandaudi butala pa Kipwanino Kipya ibufikije kibalwa kikatampe kya befundi ba ntumbo ba Bible ku mulangwe wamfulo’mba Yesu . . . kedingakenyepo na Leza nansha patyetye pene.’​—Bulletin de la bibliothèque John Rylands

[Kifwatulo pa paje 17]

Yesu walombwele Bayuda’mba: “Byonatūkile mūlu naiya pano nkyaidile kulonga muswidile mutyima wami, poso monka muswidile mutyima wa yewa wantumine.”​—Yoano 6:38

[Kifwatulo pa paje 18]

Padidile Yesu’mba: “Leza wami, Leza wami, lelo i kika kyowaungelela?” Kino kishintulula’mba kādipo wimwene bu Leza