Shapita 35

Busapudi bwa Kasekuseku Kebwasapwilwe Kashāa

UNO i umo wa mu myanda ya kasekuseku idi mu Bible: Yesu washikata mutamba umo wa lūlu, usapula Busapudi bwandi bukatampe bwa ku Lūlu. Kifuko kyashikete’po kidi pabwipi na Dijiba dya Ngadilea, buteya na Kapanama. Yesu wakesha na milombelo bufuku bonso nkelenkele panshi tō, pano wapu kutonga batumibwa 12 mu bandi bana-babwanga. Ebiya, waitulukila nabo bonso pa kamutenta ka munshi ku lūlu konka.

Padi ulanga’mba pano Yesu i mukōke bininge, usaka kulāla bityetye. Ino bibumbo bikatampe bibaiya lubulubu, bamo batamba kulampe, ku Yudea ne ku Yelusalema, ku makilometele kubwipi kwa 100 kutūla ne ku 110. Bakwabo batamba ku mukunkujo wa Tyila ne Shidona, bibundi bya kungala. Baile kwivwana Yesu ne kubelulwa misongo yabo. Kudi ne bantu basusulwa na bademona, bamwikeulu babi ba Satana.

Yesu watūka, babela abamufwena kebamutenga, webondapa bonso. Kupwa bimweka bu Yesu wakandila’ko pangala, ku lūlu konka. Papo washikata, washilula kufundija bibumbo byungwidile koku ne koku pa kamutenta kumeso kwandi. Langa’po bidi! Pano kekukidipo nansha muntu umo ubela misongo mikomo mu bemvwaniki bonso badi’po!

Bantu abatengela kwivwana uno mufundiji udi na bukomo bwa kulonga bino bingelengele bitulumukwa. Inoko, Yesu usapula busapudi bwandi mwanda wa bandi bana-babwanga bamwene’mo biyampe, kekubulwe padi bo bamufwenene bininge, bamujokolokele. Ino pa kusaka amba bwitukwashe ne batwe, ba Mateo ne Luka abasoneka’bo.

Mānga ya Mateo ya buno busapudi i milampe kisengele ikale misunsa iná kupita ya Luka. Pakwabo kadi, bipindi bya myanda isonekele Mateo, Luka webitela bu myanda yanenwe na Yesu mu kyaba kikwabo kya mwingilo wandi, monka motukokeja kwibimwena shi tudingakanye Mateo 6:9-13 na Luka 11:1-4, ne Mateo 6:25-34 na Luka 12:22-31. Kino ke kya kutulumukapo. Mwanda Yesu wadi ufundija bintu bimo byonka misunsa mivule, Luka aye watonge kusekununa bufundiji bumobumo mu byaba bīshile.

Kintu kinenenwa’mba busapudi bwa Yesu budi na mvubu mikatampe ke’nkapo mushike wa myanda ya kumushipiditu idi’mo kete, ehe, i ne muswelo walombola buno bubinebine na muneneno upēla, wivwanikwa senene. Wingidija myanda imonwanga nyeke, ne bifwa bya bintu biyukilwe na bantu bonso, uno musapwilo o ao walengeja milangwe yandi ikale kwivwanikwa bukidibukidi na boba bonso bakimba būmi bulumbuluke mungya mashinda a Leza.

Lelo Badyese Binebine I Bāni?

Muntu yense wabilanga kwikala wadyese. Yesu byayukile kino, washilula Busapudi bwandi bwa ku Lūlu na kulombola i bāni badyese binebine. Pamo’nka na motuyukile kala, bubasangaja bemvwaniki bandi bavule ponka na ponka. Ne binenwa byandi bya ñanjilo padi bimweka ku bavule bu bīpatanya.

Yesu wisambila pa bandi bana-babwanga, washilula’mba: “Dyese dyenu bānwe balanda! mwanda bulopwe bwa Leza bo bwenu. Dyese dyenu bānwe banzala pano, ke-pantu mukēkutangapo! Dyese dyenu bānwe badila mipolo pano, ke-pantu mukasepelelapo! Dyese dyenu bānwe, bantu po bakemushikwa, . . . kasepelelei mu dyodya dyuba ne kutomboka ponka, mwanda monaipo kadi, mpalo yenu keyo bukatampe mūlu.”

Ino yo mānga ya Luka ya ntwelelo ya busapudi bwa Yesu. Ino mungya nsekununi ya Mateo, Yesu unena kadi amba bakōkele, balusa, ba mutyima utōka tō, ne boba basenswe ndoe, bo badyese. Mungya kunena kwa Yesu, bano bo badyese mwanda bakapyananga ntanda, bakafwilwa lusa, bakamona Leza, ne kadi bakatelwa bu bana ba Leza.

Kintu kisaka kunena Yesu na kishima kwikala badyese, ke enkapo kusepelela nansha kusangala pamo bwa muntu ukaya mitembwe, ehe. Dyese dyabine i dya mushike, i kusepelela, kwikala mu maloa, kubwanya byonso umbūmi.

Nanshi Yesu walombola’mba bantu badyese binebine i boba beyukile bisakibwa byabo bya kumushipiditu, bafitwa pa mutyima pangala pa ngikadilo yabo ya bupya-mambo, bafikila pa kuyuka Leza, kadi bamwingidila. Eyo, nansha shi bebashikilwe, bebakankaja kulonga kiswamutyima kya Leza, abo i badyese, mwanda bayukile amba batōkejanga Leza pa mutyima, ne amba ukebapalanga mpalo ya būmi bwanyeke.

Inoko, bemvwaniki bavule ba Yesu, pamo na mwikadile bantu bamobamo dyalelo, bakulupile amba kwikala na byabupeta bivule ne kusepelela mu byamazua dyo dyese dya muntu. Yesu kanenepo nankyo. Ino aye wibalombola kwishila kutulumukija bavule mu bemvwaniki bandi, amba:

“Yō! yō! bānwe bampeta! malwa enu! kumona biya kwenu kubapu. Yō! Yō! bānwe bakwikuta! malwa enu! mwanda nzala mukēkala nayo. Yō! Yō! bānwe bakusepa pano, nenu malwa enu! ke-mwi-bantu mukayoyokota miyoa, ne kudila mipolo ponka. Yō! Yō! bānwe nenu malwa enu! po bakemunenena biyampe byonka bantu bonsololo mwanda bakulutuba babo e mo balongele nabo ku bapolofeto ba mabela enka nabya.”

Lelo Yesu usaka kunena kika? Mwanda waka kwikala na byabupeta, kulondalonda byamazua bilenga tusepo, ne kufwila kukupidilwa nkashi i kwiobela malwa? Mwanda shi muntu udi na bino bintu ne wibikenene, yuka amba mu būmi bwandi, ukabomboka mu mwingilo wa Leza uleta dyese dyabine. Kadi monka, Yesu kanenepo amba kwikala mulanda, na nzala, nansha kudila, ko kwikadijanga muntu ke wadyese, mhm. Inoko pavule, bantu bakubulwa misokwe betabijanga bufundiji bwa Yesu, ebiya baeselwa dyese pa kupebwa būmi bwa nsangaji yabine.

Kadi, Yesu wasapwila bandi bana-babwanga’mba: “Banwe mwi mwepo wa ntanda.” (BB) Na bubine, kasakepo kunena’mba abo i mwepo utobwa mu bisamba, ehe. Ino mwepo ulamanga bintu. Kubwipi na madabahu a mu tempelo ya Yehova kudi mulwi wa mwepo wingidija babitobo bengila’mo, obashinga ku bya kwela.

Bana-babwanga ba Yesu i “mwepo wa ntanda” mwanda balongelanga bantu biyampe. I kyabine, musapu obaselele ulamanga būmi bwa boba bonso bewitabija! Ubutulanga mu būmi bwa bano bantu ngikadila milumbuluke ya lonso, kifwa dikōkeji, ne kikōkeji, ibalama ku bikobakane byonso bileta kyaka kumushipiditu ne ku būmi bwa bulēmantu.

“Bānwe kadi mudi mwinya wa panopantanda,” ye Yesu usapwila bandi bana-babwanga. Lampi kapūtyilwangapo munshi mwa kitenge, mhm, ino utūlwanga patunduke pa ditebe dya lampi, o mwanda Yesu unena’mba: “I yenka namino kadi bu-mwinya bwenu busokokele ku bantu.” Bana-babwanga ba Yesu bekiloñanga na kupāna bukamoni ku bantu bonso, ne kumunika na kifwa kya mwiendelejo wabo mulumbuluke mukwatañane na misoñanya ya Bible.

Misoñanya ya Peulu ku Balondi Bandi

Bendeji ba bipwilo bamona Yesu bu mujiludi wa Bijila bya Leza, kadi badi abamukutyila kitumba kya kumwipaya panopano ponka. Byendelela Yesu na Busapudi bwandi bwa ku Lūlu, webashintulwila’mba: ‘Kemulangai amba ngidile konakanya Bijila nansha Bapolofeto, mhm. Kyongidile ke konakanyapo, ino i kufikidija.’

Yesu ulēmekele mpata Bijila bya Leza, kadi ukankamika ne bakwabo nabo balongele monka. O mwanda wanena’mba: “I binebine yewa wakujilula kamo ka bino bijila katyetyetyetye’tu ne kufundijija bantu monka, nandi nankyo ukatelwangapo [bu] katyetyetyetye umbulopwe bwa mūlu,” kushintulula ko kunena’mba, muntu wa uno muswelo kakatwelapo mu Bulopwe nansha dimo.

Yesu kafutulwilepo Bijila bya Leza, ino watopeka ne ngikadilo mine ifikijanga muntu ku kwibijilula. Kupwa kwa kunena’mba Bijila binena’mba “Kokepaya muntu,” (MB) Yesu wabweja’ko amba: “Muntu yense u[kendelela na ku]kwatyila mwanabo bulobo ukelwa mu kidye.”

Kukalabelakalabela umpwani nandi i mwanda mukatampe, ukokeja kutwala nansha ke ku kwipayañana, o mwanda Yesu walombola i pepi pafwaninwe kufikila, mwanda’tu wa kulama ndoe. Wasoñanya’mba: “Shi ubaleta kyabuntu kyobe ku madabahu, kadi uvuluke ponka ne mwanda ōmwenena ne mwanenu, nankyo shia’kyo bidi konka ku madabahu, wende ukabadikile kupwana ne mwanenu, ebiya kōjoka shobe kwiya kupana kyabuntu kyobe.”

Yesu wakokela milangwe pa lubila lwabusamba-bubidi mu Mbila Dikumi, amba: “[M]waivwene byo kyadi kinenwa kadi ku ba pa kalā’mba: Kokētañana makoji.” Inoko Yesu watopeka ne mutadilo mwine utwala ku makoji. ‘Ino ami nami nemunena’mba; Yewa ubambila sō mwana-mukaji na meso a mutyima wa kumusaka, nankyo wapu kupya kala mambo mu mutyima wandi.’

Pano, Yesu kesambilapo pa mulangwe wa busekese wa lupito bitupu, mhm, ino wisambila pa ‘kubambila sō.’ Kubambila sō kwa uno muswelo kulangulanga kilokoloko, wivwane pekale mukenga, kikokeja kufudija ku makoji. Lelo muntu ukokeja kwikinga’ko muswelo’ka? Yesu walombola bintu bya kwijiba bifwaninwe kulonga, amba: “Shi wivwane dīso dyobe dya ku lundyo dikukalakanye, ebiya bongotola’dyo ukedyele, . . . Kadi shi i kuboko kobe [kulume] kukukalakanye nako nankyo posola’ko ukēleko.”

Bantu betabijanga pavule kuketwa kipindi kimo kya ngitu kibela mwanda wa kupandija būmi bwabo. Ino mungya munenena Yesu, i kya kamweno mpata ‘kwela’ kintu kyo-kyonso, nansha kikale kya bulēme namani, kifwa dīso ne kuboko, mwanda wa kwiepeja ku milangwe ne ku bilongwa bya busekese. Yesu washintulula amba, shi bitupu, bantu ba namino bakelwa mu Ngehena (kyala kya busala kya ñenge ya mudilo utēma kubwipi na Yelusalema), yelekeja konakanibwa kwa lonso.

Yesu wasapula ne muswelo wa kupwija myanda na bantu basanshijañana nansha balubilañana. Andi madingi i ano: “Kemutwala na mubi lupata mhm, nanshi wakukukupila kutama kumo nabya mwalwije ne kukwabo.” Yesu kasakepo kunena’mba muntu kakokejapo kwipandija nansha kupandija ba mu kyandi kisaka shi abatambwe. Lupi kelukupilwangapo muntu mwanda wa kumutapa kilonda, mhm, ino i mwanda wa kumusomba. Nanshi myanda inene Yesu ishintulula’mba shi muntu utompa kukukolomona lūma nansha lupata, shi na kukukupila lupi na kuboko bimwekelele, shi na kukutuka mutonko, i bibi nobe kumusobwela.

Aye Yesu upwa’tu kukokela milangwe pa kijila kya Leza kya kusanswa mwikalwa nabo, wanena kadi amba: “Ami nami nemunena’mba: Sanswai bakwimushikwa, ne bakwimumweshamwesha malwa nabo mwikale kwibalombelelapo.” Walombola ne buluji bwine bwa kulongela namino, amba: “[I mwanda wa] mwikale bāna ba Shenu wa mūlu, ke-muntu aye utēmejanga dyuba dyandi ku babi ne ku bayampe bene kumo.”

Yesu wafudija kino kipindi kya busapudi bwandi na kudyumuna amba: ‘Po pa kuyukila amba nenu mufwaninwe kwikala babwaninine, pamo bwa mwikadile Shenu wa mūlu mubwaninine.’ Kuno kunena kwa Yesu kekushintululapo amba bantu bekadidile kala babwaninine’nka kuno kubwaninina kumo’ku. Inoko bakokeja kwiula Leza na kutandabula buswe bwabo kufika ne ku balwana nabo bene. Mānga ya Luka ya bino binenwa bya Yesu bimo byonka inena’mba: “Nenu mwikale kufwila lusa monka mufwila lusa Shenu.”

Milombelo, ne Kikulupiji Mudi Leza

Papo Yesu wikwete’ko na busapudi bwandi, utopeka buzazangi bwa bantu beanya na bobalangila bu bo bwine Leza. “Pa kupana byabuntu byobe,” ye aye unena papo, “kokivumija kapulu kumeso obe pamo na banzazangi.”

“Kadi,” ye Yesu wendelela na kunena, “pa kulombela Leza napo kadi kokēfwana na banzazangi, ke-bantu abo basenswe kwimana balombela mu shinakoka, ne mu mansanka a mu mikenza’mba, tumonwe na bantu.” Ino wasoñanya’mba: “Abe pa kulombela nobe utwela monka mu kadimbwa ka njibo yobe, ushiteko ne kinjilo kyobe, ebiya kolombela kudi Shobe wakumwena konka kufula.” Yesu mwine ye Yesu walombela ku meso a bantu bonso, nanshi kibi ke kulombelapo namino. Ino kintu kyatopeka i milombelo ilombelwa mwanda wa kwimwekeja ku bantu amba betwane.

Yesu waleta dikwabo ano madingi amba: “Kadi pa kulombela napo kokipituluka bitupu bitupu, wa dimo kō dimo, monka mulongelanga baJentaila.” Yesu kanenepo amba kupituluka’mo ko kubi, mhm. Mwanda ne aye mwine upitulukanga misunsa mivule ‘mu binenwa bimo byonka’ palombelanga. Ino kyapeleja i kupituluka mu misemwa yokwete pa mutwe, ‘wadi’mo kodi’mo,’ pamo na mupitulukilanga’mo boba bavinga mashapele, koku bapituluka mu masambila obakwete pa mutwe.

Yesu walombola bemvwaniki milombelo ya kifwa pa kulondela, mwanda wa kwibakwasha, idi na bintu bisamba-bibidi byotukokeja kutela mu milombelo. Bisatu bibajinji bilombola patōka kwitabija bubikadi bwa Leza ne mpango yandi. I kulombela bu-ujila bwa dijina dya Leza buyukwe, Bulopwe bwandi bwiye, kiswamutyima kyandi kilongeke. Biná bishele’ko bitutala batwe bene, i kulomba bidibwa bya difuku ne difuku, kulekelwa bubi, kuleka kutūlwa mu kutompibwa kupityile pa kūminina kwetu, ne kunyongololwa kudi yewa umbi.

Pa kwendelela’ko, Yesu webalombola dikinga didi mu kupīpidila ku bituntwa bya kungitu. Wasoñanya’mba: “Kemukīkala kwibīkila lupeto luleme panopantanda, mhm, padi ne mpemvu ne ndyabilonda bakudya’lo [ne kadi bangivi badi’po batulukile’po beba’lo].” Ke’nkapo koneka konekanga bino byabupeta, ehe, ino kadi kebidipo na kiluji ku meso a Leza.

O mwanda nanshi Yesu webanena’mba: “Nanshi mukēbīkila lupeto lulēme momwa mūlu.” Kulonga namino i kutūla mwingilo wa Leza pa kifuko kibajinji mu būmi bobe. Kekudipo muntu ukokeja kuyata kalungi ka bwana kotwibikila ku meso a Leza nansha mpalo yako mikatampe. Kupwa Yesu wabweja’ko amba: “Kokwa kōbīkile lupeto lobe luleme ne mutyima ōbe ukēkala konka.”

Yesu waleta kyelekejo kikwabo kilombola dikinga didi mu kusakasaka byabupeta’mba: “Kinanu kya mubidi i dīso, shi kadi dīso dyobe [i ditūkanye], nankyo ne umbidi obe onso udi bwelwa to-ō. Ino kadi shi dīso dyobe dīkale dibi, nabya ne mubidi obe onso udi fututu.” Dīso dimona biyampe didi pamo bwa lampi wa mubidi mwakije mu kyaba mudi fukutu. Pa kusaka amba dīso dimone biyampe shē, difwaninwe kwikala ditūkanye, dibambile sō pa kintu kimo. Dīso ditalakanyatalakanya ditwalanga ku kumona bintu bileakane, ku kutūla kukimbakimba byabupeta kumeso, mwingilo wa Leza kunyuma, ku mfulo’kwa, ‘umbidi onso’ waikala mu fukutu.

Yesu wakome uno mwanda na kuleta’po kyelekejo kinane, amba: “[I kutupu muntu] nansha umo uyūkile kwingidila bamfumuandi babidi, padi washikwako umo ne kusanswa umo, padi kadi walamata ku umo walamukako ku umo, kemukiyūka kwingidila Leza ne kwingidila lupeto kumo, ehe.”

Kupwa kwa kuleta ano madingi, Yesu wakulupija bemvwaniki bandi amba, shi batūle mwingilo wa Leza pa kifuko kibajinji, kubapu, kekudipo kyobakazumbijijazumbijija mityima pangala pa bisakibwa byabo bya kungitu. “Talaipo bidi ne ku byoni bya mūlu,” ye aye unena, “kukusa kebikuse, kwangula nako kebyangula, nansha komeka umbitala, mhm: nanshi Shenu wa mūlu ye wibidisha.” Penepa webepangula’mba: “Kemwibikidilepo nakampata abyo?”

Kupwa Yesu wafunka maluba a mu ntanda, amba “nansha Solomone mu ntumbo yandi yonso kadi[po] muvwikwe pamo nabya, mhm. Le ino,” ye aye ubweja’ko papo, “shi Leza uvwikako biyombo bya muntanda . . . abulwe kutabuka pa kwimuvwika bānwe? Bānwe b[a lwitabijo lutyetye]!” Ku mfulo wafudija’mba: “Kemukikambakanya mityima’mba: Le tudya bika? ne byo tutoma bīne le bika? ne byo tukavwala bīne bidi pi? . . . mwanda shenu wa mūlu uyūkile ne byo mubudilwe’byo byonso. Nanshi badikilai bidi [kukimba] bulopwe bwa Leza, ne boloke bwandi kumo, ebiya nankyo ne byabyo byonso bikemutentekelwapo.”

Dishinda dya Būmi

Dishinda dya būmi i dya kulonda bufundiji bwa Yesu. Ino uno ke mwandapo upēla. Kifwa Bafadiseo, i balēmenene ku kutyibila bakwabo mambo na kasumalomo, kimweka bu bantu bavule bebeulanga. Ebiya Yesu pa kwendelela na Busapudi bwandi bwa ku Lūlu, waleta kidyumu amba: ‘Lekai kutyibila bakwenu mambo kutyina’mba nenu mwakatyibilwa enu; mwanda butyibi bomutyibila bakwenu, nenu bo bonka bobakemutyibila.’

Kulonda bwendeji bwa Bafadiseo basenswe kubāba bakwabo bibibibi i kyaka kikatampe. Mungya munenena mānga ya Luka, Yesu i mulombole kino kyaka pa kunena’mba: “Lelo mpofu alombole mpofu mukwabo’ni? babulwe kuponena mu kina?”

Kubāba mpata bakwabo, kubaija bilubo byabo ne kwibasanshija, i kuluba kukatampe. O mwanda Yesu waipangula’mba: “Lelo nanshi byōnenako mukwenu’mba: Leka bidi nkufundule kaseke ka bukula bwa kityi mu dīso dyobe, ino le au mulamba udi mu dīso dya abe mwine le? Abe nzazangi, badikila bidi kufundula mulamba udi mu dīso dya abe mwine, ebiya umone mwakufundwila kaseke ka mu dīso dya mukwenu.”

Kino ke kishintululapo amba bana-babwanga ba Yesu kebakayukapo kusansanya mikadilo ya bantu bakwabo, mwanda wanena’mba: “Kemukipana ku tubwa bikola, mhm, nansha ku bangulube kwibēla byabulēme byenu.” Bubinebine bwa mu Kinenwa kya Leza i bukola. I kyelekejo kya byabulēme. Ino shi kudi bantu badi pamo bwa bambwa nansha bwa bangulube, bapela kwitabija buno bubinebine bwa bulēme, bana-babwanga ba Yesu bafwaninwe kwibaleka, ne kukakimba boba betabija musapu.

Nansha Yesu byakadi mwisambile kala pa milombelo mu Busapudi bwandi bwa ku Lūlu, pano wakome kadi pa mvubu ya kushikilwa na milombelo. “Mwikale kulomba [nyeke],” ye aye wibasoñanya papo, “nabya mukapebwa’kyo.” Mwanda wa kulombola kansontomokela kadi na Leza ka kulondolwela ku milombelo, Yesu waipangula’mba: “Le mukwenu ka, alombwe na mwana mukate, amupeko dibwe’ni? . . . I binebine le bānwe babiko muyūkile mwakupanina binengele ku bāna benu, lelo Shenu wa mūlu i namani, kakidilepo mu kupana binengele ku bakumulomba?”

Ebiya, Yesu waleta mbila yaikala ke kijila kitumbe kitala pa mwiendelejo, iyukene bu Kijila Kitabukile Bulēme. Amba: “Byonso byo musaka’mba bantu bemulongele, nenu mwibalongele’byo’nka nabya!” (MB) Kulonda ino mbila kushintulula kulongela bakwenu biyampe, kwibalongela mosakila bakulongele.

Kintu kilombola amba kulonda dino dishinda umbūmi ke kintupo kipēla i uno musoñanya wa Yesu: “Twelelai pa kakibelo katyetye, ke-kintu kyokya kibelo i kikatampe kyenda kukoneka, ne dishinda nadyo monka, kadi bakatwela monka i bangi bangi. Ino kabelo ka kutwala ku būmi a! a! a! butyeko! ne dishinda monka: ne bakwikamona i batyetye.”

Kyaka kya kongolwa i kikatampe, penepo Yesu webadyumuna’mba: “Dyumukai ne [bapolofeto, NW] ba mabela bakwimwīla bavwele bivwalwa bya mikōko nanshi munda mwabo i bampumpi ba kuzonzelela.” Yesu wakome, amba monka muyukilwanga mityi miyampe ne imbi ku bipa byayo, ne bapolofeto babubela nabo mo monka, bayukilwa ku mwiendelejo ne ku bufundiji bwabo.

Monka mu mīsambo, Yesu washintulula’mba ke enkapo’tu binena muntu bimwikadija bu Wandi mwanā-bwanga, ino i byobya byalonga. Bantu bamobamo betelanga amba Yesu i Mfumwabo, ino wivwane kebaloñangapo kiswamutyima kya Shandi, Yesu unena’mba: “Nami nkebatentulula’mba: Mhm! Ami nkimuyūkilepo, mfundukei papo bānwe bakulonga bubi.”

Ku mfulo, Yesu washīka kishima kikivulukwa. Amba: “Wakwivwana īno myanda yami walongelapo monka, nankyo nkamudingakenya pamo na muntu wañeni washimikile njibo yandi pa dibwe. Ebiya mvula yanokele, ne minonga nayo yaleta, bivula nabyo byatetuka, ke bikupila ku yoya njibo ne kupona mpika, mwanda yadi mikatūlwe ponka pa dibwe.”

Ku mutamba mukwabo, Yesu wanena’mba: “Ino yewa [wa] kwivwana īno myanda yami, ne kwiīlonga mpika, nandi nankyo ukadingakanibwa pamo na mwendalale wakushimika njibo yandi umusenga. Ebiya mvula yanokele, minonga nayo yaleta, bivula nabyo byatetuka ke bikupila ku yoya njibo, ne kupona ko yaponene nako i kwa malwa bitupu, kakangabanga!”

Yesu pa kupwa buno busapudi bwandi, bibumbo bibatendela mufundijijo wandi, mwanda webafundija pamo bwa muntu walupusa, ke pamopo bwa bendeji babo ba bipwilo, ehe. Luka 6:12-23; Mateo 5:1-12; Luka 6:24-26; Mateo 5:13-48; 6:1-34; 26:36-45; 7:1-29; Luka 6:27-49.

▪ Yesu udi kwepi pano pasapula busapudi bwandi buvulukwa, i bāni badi’po, ne i kika kyalongeka kumeso kwa kusapula?

▪ Mwanda waka ke kya kutulumukapo shi Luka usekununa bufundiji bumobumo bwa buno busapudi mu byaba bikwabo?

▪ I kika kyapeja musapu wa Yesu mutyika?

▪ Badyese binebine i bāni, ne mwanda waka?

▪ Benē malwa i bāni, ne mwanda waka?

▪ Bana-babwanga ba Yesu i “mwepo wa ntanda,” kadi i “mwinya wa panopantanda” mu buluji’ka?

▪ Yesu walombola muswelo’ka amba ulēmekele mpata Bijila bya Leza?

▪ I misoñanya’ka yaleta Yesu ya kujula miji ya bintu bilengeja bwipayañani ne makoji?

▪ I kika kisaka kunena Yesu pa kunena amba mwalwije ne kutama kukwabo?

▪ Leza byadi mubwaninine, i muswelo’ka netu otukokeja kwikala babwaninine?

▪ I misoñanya’ka itala pa milombelo yaleta Yesu?

▪ Mwanda waka byabulēme bya mūlu bidi na mvubu kutabuka, ne tukokeja kwibisokola namani?

▪ I byelekejo’ka byaletwa mwanda wa kukwasha muntu epuke mushipiditu wa kukimbakimba byabupeta?

▪ Mwanda waka Yesu wanena amba kepadipo kya kuzumbijijazumbijija mutyima?

▪ Yesu wanena kika kitala pa kutyibila bakwetu mambo, i muswelo’ka waalombola amba bandi bana-babwanga bafwaninwe kuyuka kusansanya mikadilo ya bantu bakwabo?

▪ I kika kyanena Yesu pa mwanda utala milombelo, ne i kijila’ka kitala pa mwiendelejo kyaaleta?

▪ Yesu walombola muswelo’ka amba dishinda ditwala ku būmi ke mwandapo upēla, ne kadi amba kudi kyaka kya kongolwa?

▪ Yesu wafudija busapudi bwandi namani, ne bubatenga bantu namani?