Shapita 15
Kūbaka kisaka kiletela Leza buleme
KIMFWA, usakanga kūbaka njibo. Ukabadikila bidi kukimba lubanza. Na meso obe a mutyima, uwamone kala njibo yobe mipya kemipwe kwimana. Ino lelo kikekala namani shi kudipo na busendwe ne bingidilwa bya lūbako? Ukafitwa bininge pa kumona bukomo bolonga!
2 Bavule bakidi bapya mu busongi, basakanga kwikala na būmi bwa nsangaji mu kisaka, ino kebadipo na bingidilwa nansha na bwino busakibwa mwanda wa kwibūbaka. Mafuku matyetye kupwa’tu kwa butundaile, bashilula kala kwiboya tuto. Kwikupila ne lupotopoto byaikala ke bya bukile-bukya. Pa kubutula bana, bano bambutwile bapya bemonanga bu kebadipo na bwino nansha bumo bwa bumbutwile pamo’nka na mobabudilwebo mu busongi.
3 Ino i kyadyese, mwanda Bible ukokeja kukwasha. Misoñanya yandi idi pamo bwa bingidilwa bya kukupa muswelo wa kūbaka kisaka kya nsangaji. (Nkindi 24:3) Tubandaulei mokikadile.
BINGIDILWA BYA KŪBAKA NABYO BUSONGI BWA NSANGAJI
4 Ba mulume ne mukaji, nansha shi bamwekanga kumeso bu bomvwañane, ino i beshile ku ngikadila ya kibutwila, ku mobātamine, ne ku bisaka byobalupukileko. Omwanda, kekubulwengapo makambakano kupwa kwa kwisonga. Akanekenibwa namani? Eyo, pa kūbaka njibo, bōbaki bengidijanga papye ulembelwepo misoñanya ya mukekadila njibo. Yo misoñanya ifwaninwe kulondwa. Bible ulombolanga misoñanya ya Leza ya mwa kūbakila kisaka kya nsangaji. Pano tubandauleimo imo-imo.
5 Kwilamata. Yesu wānene’mba: “Kyokya kyasambakanya Leza pamo kokakolwa kwikikalañanya.”a (Mateo 19:6) Mutumibwa Polo wāsonekele’mba: “Kusonga nako kulemekibwe ku bonsololo, ne butanda [bwa busongi, NW] nabo bwikale senene, biyampe, tō; ino babusekese ne bampongoloki Leza ukebatyibilanga mambo abo.” (Bahebelu 13:4) Nanshi bantu babidi besonge bafwaninwe kwīmona bu badi na kiselwa kumeso a Yehova, kya kwilamata enka abo bubidi kete.—Ngalwilo 39:7-9.
6 Kwilamata kuletanga buleme ne mutyima-nteke mu busongi. Ba mulume ne mukaji belamete, bayukile’mba nansha shi kutambe mwanda’ka bakeangulanga umo ku mukwabo. (Musapudi 4:9-12) Bine, i kishile bininge na boba batyiba busongi pa kamwanda’tu kabajinji kete! Bantu ba uno muswelo batyibanga mbila na kampeja-bukidi’mba ‘kubapu abelumbe,’ pa kupwija myanda, kifwaninwe kwisonga na muntu mukwabo. Ino kino kekikebakwashapo nansha dimo. Yewa wakubulwa kikokeji ukasambulwila ano masusu ne ku mwikadi nandi mupya. Shi muntu udi na njibo miyampe, ino shi wamone’mba ibashilula kusūma mu musaka, ukeifimpulula. Kakavilukilapo mu njibo ingi. Kidi muswelo umo, kwisonga na muntu mukwabo, kekukokejapo kupwija nsulo ya kavutakanya mu busongi. Shi myanda ibatambe, kokakimba dilubu, ino longa buninge bwa kulama bulubo. Kwilamata kwa uno muswelo, kuningishanga busongi, bu kintu kyabuleme kifwaninwe kulama ne kusepelela.
7 Kwisambila pamo. Lukindi lumo lwa mu Bible lunena’mba: “Kukuta-nkuku kekukokejapo kutūbuluka pakubulwa misambo ya pafula.” (Nkindi 15:22, NW) Inoko, kwisambila pamo i kukomene balume ne bakaji bamo-bamo. Mwanda waka? Mwanda bantu badi na misambilo mishileshile. Omwanda kifikijanga bavule ku kubulwa kumvwañana ne ku kutapwa pa mutyima. Kilondanga ne mungya mutamino wa muntu. Kimfwa, padi bamo bātamīne mu kisaka kya bambutwile bādi bepotomeja’nka kwipotomeja. Pa kutama ne kusonga, bakokeja kukomenwa muswelo wa kwisamba na bekadi nabo na diwi ditūke na kanye ne buswe. Inoko, kokyonakanya njibo yobe ikale ke ‘ya lupotopoto lonka-lonka.’ (Nkindi 17:1) Bible wisambilanga bininge pa kuvwala ‘bumuntu bupya,’ kadi kakankamikangapo bukalabale bubi-bubi, lupotopoto, ne binenwa bya mutonko.—Efisesa 4:22-24, 31.
8 I kika kyofwaninwe kulonga shi kubalupuka kubulwa kumvwañana? Shi muneneno wenu ubashilula kubipa, nankyo londa madingi adi mu Nkindi 17:14: “Penepo lūma po kelwafikile, po pa kuleka kupatana.” Bine, tyiba misambo kufikija ne pomukatalaja mityima banwe bonso. (Musapudi 3:1, 7) Mu myanda yonso, ‘peja pa kwivwana, ija pa kwisamba, wije ne pa kukalabala.’ (Yakoba 1:19) Kitungo kyofwaninwe kwitungila i kupwija mwanda, ke kusaka kubwinapo. (Ngalwilo 13:8, 9) Tonga bishima ne muneneno ukatalaja mutyima obe ne wa mwine-pobe. (Nkindi 12:18; 15:1, 4; 29:11) Nakampata kokikala na mumwekelo uleta bulobo, ino kimba bukwashi na kwisamba na Leza mu milombelo ya kwityepeja, banwe bonso pamo.—Efisesa 4:26, 27; 6:18.
9 Lukindi lumo lwa mu Bible lunena’mba: “Mutyima wa watunangu ulombolanga kyakanwa kyandi [ñeni], kadi ulunda bulombodi ku milomo yandi.” (Nkindi 16:23) Shi kepano, pa kwikala na misambo milumbuluke, ifwaninwe kulupuka mu mutyima ke mukanwapo bitupu mhm. Lelo umwene mwikadi-nobe muswelo’ka? Bible ukankamikanga bakristu balombole ‘kisanso kya bu bana na bana.’ (1 Petelo 3:8) Lelo ukokeja kwikilonga kitatyi kipepwa mwikadi-nobe mutyima? Shi wikibwanya, nankyo kikakukwasha uyuke muswelo ufwaninwe kulondolola.—Isaya 50:4.
10 Buleme ne Kalemo. Balume bakristu i bakankamikwe bekale na bakaji babo “monka mwendele ñeni, ne kwibalemeka buleme bakaji, byo badi bwa kintu kya bukomo butyetye.” (1 Petelo 3:7) Kupa mukaji buleme i kuyuka mvubu yandi. Mulume ushikete na mukajandi “mwendele ñeni” uyukile kuta mutyima bininge ku malangatyima andi, ku bukomo, ku ñeni ne ku bulemantu bwandi. Ufwaninwe ne kwifunda kuyuka mumwenine Yehova bana-bakaji ne mwasakila balelwe.
11 Kimfwa, shi udi na kipungwa kyamvubu mikatampe mu yobe njibo kekije kuladika, lelo kukekilamapo na katentekeji kakatampe? Petelo wāingidije kishima “kintu kya bukomo butyetye” mu buluji bumo bonka. Kino kifwaninwe kukunka bakristu balume ku mutyima balombole bakaji babo bakena buleme ne kanye.
12 Ino lelo Bible upanga bakaji madingi’ka? Polo wāsonekele’mba: “Mukaji nandi alemeke mulumyandi [buleme bwa mushike, NW].” (Efisesa 5:33) Enka musakila mukaji kwīivwana bu mupebwe buleme ne muswedibwe na mulumyandi, mulume nandi mo monka, usakanga kwīivwana bu mulemekibwe na mukajandi. Mukaji wabuleme kafwaninwepo kusabila patōka bilubo bya wandi mulume pakubulwa ñeni, ekale mukristu nansha wakubulwa kwitabija. Kafwaninwepo kumuvūla na kumufutulula nansha na kumupelula kufula nansha mu kitango kya bantu.—1 Temote 3:11; 5:13.
13 Kino kekishintululapo’mba mukaji kafwaninwepo kulombola milangwe yandi. Shi kudi kintu kimufityije mutyima, ukokeja kwikilombola na diwi bya buleme. (Ngalwilo 21:9-12) Kulombola mulumyandi mwanda kukokeja kudingakanibwa na kumupa fūtu. Ufwaninwe kumwela’yo senene mwanda wa eikobole, kafwaninwepo kumunyunga’yo na kikoso kikatampe mwanda wa imwase. Ba mulume ne mukaji kebafwaninwepo kwitapa na kwitopeka-topeka, bafwaninwe kwisamba senene ne na diwi ditūke!—Mateo 7:12; Kolose 4:6; 1 Petelo 3:3, 4.
14 Nka na motwekimwena kala, misoñanya ya mu Bible ikokeja kwitukwasha tūbake kisaka kya nsangaji. Ino lelo kikekala namani shi mwikadi-nobe katelepo mutyima bininge ku binena Bible? Ukokeja kulonga bivule na kwingidija buyuki bwa Leza mu kipindi kyobe. Petelo wāsonekele’mba: “Bānwe bakaji nenu mo monka, kōkelai balume benu; amba, shi kudi bamobamo bakubulwa kukōkela mwanda, nankyo banekenibwe kwampikwa kwisambilwa mwanda, ponka pa mwikadilo wa bakaji babo; pa kumona mwikadilo wenu byo udi utōka, tō, ne buleme ponka.” (1 Petelo 3:1, 2) Bine, uno musoñanya utalanga ne balume badi na bakaji bakubulwa kukokela ku binena Bible. Nansha shi mwikadi-nobe watongela kulonga shi kika, shi kika, abe kokela Bible akwalamune bu mukaji nansha bu mulume muyampe. Kadi buyuki bwa Leza bukakwalamuna kodi mbutwile muyampe.
KUTAMIJA BANA MUNGYA BUYUKI BWA LEZA
15 Pa kwikala bu sendwe wa mbao wa bwino bukatampe, kekifwaninwepo enka kwikala na so ne na kitotwa bitupu. Kidi muswelo umo, kwikala na bana bitupu kekwalamunangapo muntu ke mbutwile wa bwino mhm. Bambutwile bavule, batamijanga babo bana pamo’nka na mobatamijibwe abo, pakwabo ne kuyuka mpika. Omwanda bilema bya bambutwile bya mutaminijo wa bana bisambulwilwanga ku lukongo ne lukongo. Lukindi lumo lwakala lwa Kihebelu lunena’mba: “Bashabantu badyanga mañanza asosoma, kabidi meno a bana ke buyeye.” Bisonekwa bilombolanga’mba mwana kafwaninwepo kulonda’nka mwāpityile bambutwile bandi. Ukokeja kutonga dishinda dingi, diludikwa na misoñanya ya Yehova.—Ezekyele 18:2, 14, 17.
16 Yehova usakilanga bakristu bapane buludiki ne kilelo kifwaninwe ku babo bana. Polo wāsonekele’mba: “Shi muntu kalamapo bakisaka kyandi, kutabukidila i ba mu njibo yandi, nankyo wapele lwitabijo, wabipidila kutabuka ne wampikwa kwitabija mwine.” (1 Temote 5:8, MB) Bine, i binenwa byabukomo! Kuvuija kiselwa kyobe kya kulondolola ku bisakibwa byabo, ne kukwatakanya bobe bana kungitu, kumushipiditu, kwibapa buswe ne kwibasenga, i kiselwa kidi pa kipuji kya muntu yense wa kwakamwa Leza kadi i madyese. Bible udi na misoñanya ikokeja kukwasha bambutwile mu kūbaka būmi bulumbuluke bwa babo bana. Tujingululei’mo imo-imo.
17 Lombola kimfwa kilumbuluke. Bambutwile bene Isalela bāpelwe musoñanya’mba: “Ukebikomeneja [binenwa bya Leza] kudi bobe bana, ne kwibisambijana pa kushikata mobe mu njibo, kadi poenda mwishinda, ne polāla, ne pobūka pene.” Bambutwile bādi bafwaninwe kufundija misoñanya ya Leza ku babo bana. Ino uno musoñanya wādi utangidilwe na bino binenwa: “Bino binenwa bino’bi byo nakusoñanya dyalelo dino’di, bikekala pa mutyima obe.” (Kupituluka 6:6, 7) Eyo, bambutwile kebakokejapo kupāna kintu kyokebadi nakyo. Bijila bya Leza bifwaninwe dibajinji kulembwa pa mityima yabo abo bene shi basaka bilembwe ne pa mityima ya babo bana.—Nkindi 20:7; enzankanya na Luka 6:40.
18 Lombola’mba wibasenswe. Pa kubutulwa kwa Yesu, Yehova wānene’mba: “Abe wi wami Mwana muswibwe nakampata, mudi abe mo ndoelelwa ku mutyima, tō.” (Luka 3:22) Yehova wādi utendela wandi Mwana ne kulombola patōka’mba wādi umusenswe ne kumuloelelwa. Mafuku pa kupita’po, Yesu wāsapwidile Shandi’mba: “Abe waunsanshilwe ne panopantanda pene kepapangilwepo.” (Yoano 17:24) Lombolai benu bana kisanso kyenu kya bu bambutwile bene-Leza, ku binenwa ne ku kukaya nabo mitembwe—difuku ne difuku. Vulukai nyeke’mba ‘buswe butamijanga.’—1 Kodinda 8:1.
19 Kwibalemununa. Bible wisambilanga bininge pa kamweno ka kulemununa bana na buswe. (Nkindi 1:8) Bambutwile bepa-kipuji mu kiselwa kyabo kya kuludika babo bana dyalelo, bine bakafitwanga mityima na bikalupuka’ko. Ino kadi, bambutwile kebafwaninwepo kupityija’byo pa kipimo. Polo wāsonekele’mba: “Banwe bashabo nenu, kemukisomba bana benu, mwanda wa kunena’mba, bakanyoñama pa mutyima.” (Kolose 3:21) Bambutwile kebafwaninwepo kulemununa babo bana na kanyinga-mpō, na kupituluka-pituluka mu bilubo byabo ne na kufutulula bukomo bobalonga.
20 Tata wetu wa mūlu, Yehova Leza, witulombolanga kimfwa mu muswelo walemununa bantu. Kulemununa kwandi kekupitangapo pa kipimo. Leza wāsapwidile muzo wandi’mba: “Nkakupa mfuto pa mpēlo.” (Yelemia 46:28, NW) Bambutwile bafwaninwe kwiula Yehova mu uno mwanda. Kulemununa kutabuke mikalo myendelemo, nansha kutabuke pa kitungo kya kusendulula ne kufundija, bine kunyoñamijanga mutyima.
21 I muswelo’ka ukokeja kuyuka bambutwile shi mulemunwino wabo i mwendelemo? Bafwaninwe kwīipangula abo bene’mba, ‘Muswelo ondemununanga bami bana lelo ulupulanga bipa’ka?’ Ufwaninwe kufundija. Obe mwana ufwaninwe kwivwanija mwanda’ka abamulemununa. Bambutwile bafwaninwe kuta mutyima ne ku myanda yonso ikalupuka ku mulemunwino wabo. Bine, kulemununwa kufityijanga bana bonso ku mutyima, dibajinji. (Bahebelu 12:11) Ino kulemununwa kekufwaninwe kupa mwana milangwe ya kunyoñama pa mutyima nansha ya kwīmona bu waelwa, nansha kumushiya na matope ku mutyima emone bu mubi kupityidila. Kumeso kwa kulemununa muzo wandi, Yehova wādi unena’mba: “Kokakwatwapo moyo . . . mwanda ami ngidi nobe.” (Yelemia 46:28) Eyo, kulemununa kufwaninwe kulongwa mu muswelo uletela mwana milangwe emone’bu mudi nandi pabwipi, bu mwi bambutwile babuswe ne babwangudi.
KUYUKA “BWINO BWA MWA KULUDIKILA”
22 Tufwaninwe kufwijako Yehova, mwanda i mwitupe bingidilwa bya kūbaka nabyo kisaka kya nsangaji. Inoko kwikala na bingidilwa kete kekubwenepo. Tufwaninwe kwifunda muswelo wa kwibingidija senene. Kimfwa mūbaki ukokeja kwikala na kibidiji kya kūbaka bibi pamwanda wa muswelo waingidija bingidilwa byandi. Padi wingidijanga bingidilwa bimo-bimo mu muswelo umbi. Mingilo yandi keikalupulapo bipa bilumbuluke. Kidi muswelo umo, padi uyukile senene bibidiji bibi bitwelele mu kyobe kisaka, byenda bikyonakanya bityebitye. Padi bimo-bimo kebyale miji bininge ne kukoma kwalamuna. Londa ano madingi a Bible: “Muntu watunangu ukevwanija ne kuvudija bufundiji, kadi muntu wañeni i yewa uyuka bwino bwa mwa kuludikila.”—Nkindi 1:5, NW.
23 Ukokeja kuyuka bwino bwa mwa kuludikila na kwendelela na kwifunda buyuki bwa Leza. Ta mutyima ku misoñanya ya Bible itala pa būmi bwa kisaka, kadi wilemunune mu bipindi bikusakila kwilemununa. Tala bakristu batame balombola kimfwa kya bu balume ne bakaji nansha bambutwile balumbuluke. Wisambe nabo. Kupityidila, lombola mitompwe yobe yonso kudi Yehova mu milombelo. (Mitōto 55:22; Fidipai 4:6, 7) Ukakukwasha ukamone būmi bwa nsangaji mu kisaka kimuletela buleme.
[Kunshi kwa dyani]
a Buluji bumo kete mungya Bisonekwa buleta lupusa lwa dilubu ne kusonga monka i “busekese”—bwa kusambakena pamo na muntu wa panja pa busongi.—Mateo 19:9.
[Bipangujo]
1-3. Mwanda’ka bavule ibakomenwe kupwija myanda mu busongi ne mu bisaka, ino mwanda’ka Bible ukokeja kukwasha?
4. Mwanda’ka myanda ikokeja kulupuka nyeke mu busongi, ne i misoñanya’ka yotupelwe mu Bible?
5. I muswelo’ka ulombola Bible kamweno ka kwilamata umbusongi?
6. Kwilamata kukokeja kulama busongi muswelo’ka?
7. Mwanda’ka kwisambila pamo i kukomene bantu bavule besonge, ino kuvwala ‘bu-muntu bupya’ kukokeja kwitukwasha namani?
8. I kika kikokeja kukwasha kitatyi kyomwitupa ku mawi na mwikadi-nobe?
9. Mwanda’ka tukokeja kunena’mba kwisambila pamo kushilulanga mu mutyima?
10, 11. I muswelo’ka ukokeja mulume kwingidija madingi adi mu 2 Petelo 3:7?
12. I muswelo’ka ukokeja kulombola mukaji’mba ulemekele mulumyandi buleme bwa mushike?
13. I muswelo’ka ufwaninwe kulombola milangwe idi mu mutyima mu ndoe?
14. Ukalonga kika shi mwine-pobe katelepo mutyima bininge ku misoñanya ya mu Bible itala pa busongi?
15. I muswelo’ka wisambulwilanga bambutwile bilema, ino i muswelo’ka otukatyiba kino kibidiji?
16. Mwanda’ka ufwaninwe kulondolola ku bisakibwa bya ba mu kyobe kisaka, ne kimanine pa bika?
17. I kika kifwaninwe shi usakanga bobe bana balame bijila bya Leza mu mityima yabo?
18. Mu kulombola buswe, i kimfwa’ka kyāletele Yehova ku bambutwile?
19, 20. Kulemununa bana kulumbuluke kulombanga kika, ne i muswelo’ka ukokeja kumwena bambutwile mu kimfwa kya Yehova?
21. Bambutwile bakayuka muswelo’ka shi mulemunwino wabo i mwendelemo?
22, 23. I muswelo’ka okokeja kuyuka bwino bwa mwakuludikila mwanda wa kūbaka kisaka kya nsangaji?
TOMPA BUYUKI BOBE
Mwanda’ka kwilamata, kwisambila pamo, buleme ne kalemo, biletanga nsangaji mu busongi?
I muswelo’ka ukokeja bambutwile kulombola buswe ku babo bana?
I myanda’ka imo-imo itala pa kulemununa bana?
[Kifwatulo pa dyani dituntulu pa paje 147]