KIPINDI 5
Bubinebine Butala pa Majende, Bukinda, ne Bufwityi
1. Kukulupila mu majende, mu bukinda, ne mu bufwityi i kusambakane muswelo’ka?
“MU Afrika, kwipangula amba bamfwityi badi’ko’ni nansha kebadi’kopo i buvila,” dyo dibuku Mutōtelo wa Kishi wa mu Afrika (Angele) dinena, kupwa dibweja’ko amba “ku bene Afrika ba miswelo yonso, bufwityi i kintu kekidi mwa kubudilwa’ko.” Mu bakulupile mu majende, mu bukinda ne mu bufwityi, mudi bambulwa kufunda ne bafunde masomo malampe. Bendeji ba Kiislamu ne ba Bipwilo bya Kine Kidishitu nabo batūdile’mo kikulupiji.
2. Mungya mulombwela lukulupilo ludi na bavule, lelo bukomo bwa majende butambanga kwepi?
2 Mungya muyukile bantu bavule mu Afrika, kudi buninge nansha bukomo kampanda bwa maleñanya, bwa ku mushipiditu. Amba Leza ye mwinē’bo. Mishipiditu ne bankambo bāfwile kala babwanya kwingidija’bo. Ne bantu bamobamo nabo i bayuke mwa kwakila’bo ne kwingidija’bo, mu biyampe (majende a kwishīka) nansha mu bibi (majende a kuloañana).
3. Lelo majende a kuloañana i majende’ka, ne bantu balañanga amba aloñanga bika?
3 Majende a kuloañana, nansha bukinda, i a kuloa nao balwana. Bantu balañanga amba boba badi na ano majende badi na bukomo bwa kutuma midima, bafwifwi, nyuki, nansha bishi bikwabo bya kukasuma bantu. Majende a kuloañana alangilwanga na bavule amba o alengejanga mavita, buumba, misongo, nansha ke lufu.
4. I bika bilañanga bantu pa bamfwityi, ne i binenwa’ka binenanga bamo bapityile mu bya bufwityi?
4 Kupwa palonda bufwityi. Bantu banenanga amba bamfwityi bashiyanga yabo imbidi bufuku, batumbuka kebaketana na bamfwityi bakwabo mwa kukadila matyima a bobaloile. Bantu balekanga bya bufwityi bo abo basapulanga amba imbidi ya bamfwityi ishalanga ilēle mu abo matanda. Kifwa, julunale umo wa mu Afrika wapitulukile mu byanene boba balekele bya bufwityi (nakampata bansongwakaji) amba: “Ami naipaile bantu 150 ku maakishida a matukutuku.” “Ami naipaile bana batano na kwibatoma mashi abo onso.” “Ami naipaile bami babishinka basatu mwanda banumbile.”
5. Majende a kwishīka i majende’ka, ne akwanga namani?
5 Majende a kwishīka alangilwanga amba akiñanga bantu ku bibi. Boba badi nao bavwalanga lumpete nansha nkano ya majende. Batoma bwanga bwa kwishīka, pakwabo beshinga’bo pa yabo imbidi. Bajīka mu abo mobo nansha panshi bijimba byobalangila amba bidi na bukomo bwa kwibakinga. Batūla kikulupiji mu tukuya mukutyilwe bisonekwa bya Koran nansha bya Bible.
Bubela ne Bongojani
6. Le Satana ne bandi bademona bādi balonga bika pa kala, ne i muswelo’ka otufwaninwe kumona bukomo bwabo?
6 I amo, Satana ne bademona i balwana baleta kyaka ku bantu. Badi na bukomo bwa konakanya ñeni ne būmi bwa bantu. Pa kala, bādi batwela mu bantu ne mu banyema, bebakwata ne kwibakwata. (Mateo 12:43-45) Eyo, ketutyepekelepo bukomo bwabo, inoko ketufwaninwepo kwibalangila bukomo bupitepite bokebadipo nabo.
7. Satana witusakilanga tukulupile bika, ne i kifwa’ka kilombola kino patōka?
7 Satana i shayuka mu bongojani. Ongolanga bantu na milangwe ya amba udi na bukomo bupitepite, abo bwakadipo nansha nabo. Tulete kifwa: Mu malwi alwilwe mu ntanda imo ya mu Afrika, basola badi badidija kiñoma mwanda wa kukwatyija babo balwana moyo. Kumeso kwa kwibatamba, basola badi bomba kine kiñoma’kyo kya bisongo bivule ne kudidija mata. Kyobadi basaka i balwana nabo balange amba abatambwe na kibumbo kidi na mata makomo mavule. Ne Satana nandi mo monka, usakanga bantu balange amba bukomo bwandi i bwakubulwa mikalo. Kyafwila’tu i kukwatyija bantu moyo balonge kiswa-mutyima kyandi pa kyaba kya kiswa-mutyima kya Yehova. Pano tubandaulei bidi mabela asatu asakanga Satana bantu bakulupile’o.
8. I bubela’ka bumo busalajanga Satana?
8 Bubela bumo busalajanga Satana i bwa amba lufu kelufwangapo pakubulwa mulambikwa; kibi kyo-kyonso kyakubulwa mulongi umweka na meso kitambanga ku maleñanya. Kifwa, shi mwana wafu luba lwa maladia. Inandi ubwanya’nka ne kuyuka amba maladia i luba lutambanga ku tumwe. Aye kadi ulanga amba i mfwityi utumine kamwe kabaiya kusuma wami mwana.
Kyaba kimo bintu bibi bilongekanga’tu nabyo’nka nabya
9. Bible ulombola namani amba ke Satanapo ulengejanga bikoleja byo-byonso?
9 Eyo, Satana udi shandi na bukomo bwa kulenga bikoleja, ino kulanga amba udi na bukomo bwa kulenga bikoleja byo-byonso i kwitupa. Bible unena’mba: “Lubilo keludipo ku bapēla, nansha bulwi ku bakomo, nansha bidībwa ku wañeni nansha bupeta ku bantu ba kwivwanija nansha buntu ku bantu ba manwa; [mwanda kitatyi ne myanda yampikwa kulaya bifikilanga, NW] bonso.” (Musapudi 9:11) Munyemi wa lubilo ubwanya kupēla kupita’ko bakwabo, ino kubwina mpika. “Myanda yampikwa kulaya” yamubudija kubwina. Ubwanya kukukala wapona, nansha wabela, nansha wakakwa ngitu. Bino i bintu bifikilanga muntu yense. Kebitambangapo’nka kudi Satana nansha kudi mfwityi, nabyo bilongekanga’tu’nka nabya.
10. Bantu banenanga bika pa bamfwityi, ino tubayuka namani amba buno i bubela?
10 Bubela bwa bubidi busalajanga Satana i bwa amba bufuku, bamfwityi bashiyanga yabo imbidi kebaketana na bamfwityi bakwabo mwa kukadila matyima a bobaloile. Wiipangule’po bidi amba: ‘Shi bamfwityi babwanya kulonga namino, le bashiyanga imbidi yabo namani?’ Muya i muntu, na motwamwena kala, ke kintupo kampanda kikokeja kutamba mu muntu. Mushipiditu nao i bukomo bulamine būmi bupanga umbidi buninge, ino kebukokejapo kulonga kintu pakubulwa umbidi.
Bamfwityi kebakokejapo kushiya yabo imbidi
11. I kika kinenenwa amba bamfwityi kebadipo mwa kushila imbidi yabo, le ne abe nobe ukulupile bino?
11 Ne muya, ne mushipiditu, kepadipo kibwanya kushiya umbidi kekikalonga kintu kampanda, shi kiyampe shi kibi. Nanshi, bamfwityi kebadipo mwa kushila imbidi yabo. Bine kebaloñangapo bintu byobanena nansha byobalanga amba byo byobaloñanga.
12. Satana ukulupijanga bantu namani amba ke balonge bintu abo kulonga’byo mpika?
12 Tukokeja kushintulula namani binenwa bya badi na bufwityi? Satana ukulupijanga bantu amba ke bapite kala mu bintu kampanda, abo kupita’mo mpika. Ulangija bantu na bimonwa amba ke bamone, ke bevwane, nansha ke balonge kala bintu, abo kulonga’byo mpika. Mu uno muswelo, Satana ukulupile kubombola bantu kudi Yehova ne kwibapa milangwe amba binena Bible i bya bubela.
13. (a) Le majende a kwishīka i mayampe? (b) Bisonekwa binena namani pa majende?
13 Bubela bwa busatu i bwa amba majende a kwishīka—alangilwa amba o a kwikinga nao ku majende a kuloañana—i mayampe. Bible kashiyañenyepo majende a kuloañana na a kwishīka. I mujidike majende onso. Ivwana munenena bijila byāpēne Yehova ku muzo wa Isalela pa majende ne pa bantu bādi nao:
“Kemukajendulapo bya majende.”—Levi 19:26.
“Mwana-mulume, nansha mwana-mukaji, ba bikudi bya kaya-mulongo, nansha bamajende, kufwa bakafikijibwa ne ku lufu.”—Levi 20:27.
“Kekukatanwapo mobe, nansha umo, . . . ulonga byamwiko, nansha uloañana, nansha wamajende, nansha mfwityi, nansha wipangula bibanda, nansha wamaleñanya.”—Kupituluka 18:10-14.
14. Mwanda waka Yehova wājidikile bijila bya kukankaja majende?
14 Bijila byādi bilombola patōka amba Leza kasakepo bantu bandi kwaka majende. Yehova wāpēne bino bijila ku bantu bandi mwanda wādi wibaswele ne kadi kādipo usaka bamunwe bupika na moyo nansha na kabutyibutyi. Kādipo usaka basusulwe na bademona.
15. Bible ulombola namani amba Yehova i mukomo kupita’ko Satana?
15 Bible katengelepo twanda tonso kamo ne kamo pa bikokeja kulonga bademona ne byokebakokejapo kulonga, inoko ulombola amba Yehova Leza udi na bukomo bupite kulampe kwine bwa Satana ne bademona bandi. Yehova ke mupangije kala Satana mūlu. (Kusokwelwa 12:9) Yuka kadi amba Satana wālombele lupusa lwa kukatompa Yoba, wākōkela ne kidyumu kyāmudyumwine Leza amba kokepaya Yoba.—Yoba 2:4-6.
16. Tufwaninwe kwabija ani wa kwitukinga?
16 Nkindi 18:10 unena’mba: “Dijina dya Yehova i bu-kitēba kikomokomo: Moloke unyemenamo ne kupanda wapanda.” Nanshi tufwaninwe kwabija Yehova wa kwitukinga. Bengidi ba Leza kebakimbangapo bikuya nansha manga a kwishīka ku bibibibi bikolomona Satana ne bademona, kadi kebatyinangapo kuloibwa na bankinda. Bakulupile mu binena Bible amba: “Mwanda meso a Yehova akeñenya kusambakanya ntanda yonsololo, konsokonso pi na pi, kwilomboja mukomo wa boba ba mutyima mubwaninine kwadi.”—2 Bilongwa 16:9.
17. Yakoba 4:7 witupa kikulupiji’ka, ino i kika kyotufwaninwe kulonga?
17 Nobe ubwanya kwikala na kino kikulupiji shi wingidile Yehova. Yakoba 4:7 unena’mba: “Kōkelai Leza; mumukomene dyabola, nandi ukemunyema.” Shi wingidile Yehova Leza wabine, umukōkele ne kumukōkela, nankyo kulupila amba ukakukinga.