Lelo Kwitāka ye Lufungulo lwa Būmi bwa Nsangaji?

“KUBWINA, kekidipo pamo na bintu bikwabo, ino yo ayo mfulo ya byonso.” Dyalelo, bavule bengidijanga ino milangwe mu būmi bwabo, itelwa pavule bu ya Vince Lombardi, mufundiji wa makayo a futu, mwine Amerika. Matanda ādi a kikoministe, nao pano imeele mu kukankamika mushipiditu wa kwitāka. Ibeutweje mu byabusunga, amba o ao ukokeja kuvudija lupeto lwa ntanda lubilo-lubilo. Mu matanda a Kutunduka, bambutwile bavule batulanga babo bana mu ngikadilo ya kwitāka na bakwabo, na kwibatuma ku masomo mangi-mangi ebafundija busendwe bwa kubinga ku ma konkulu. Bano bambutwile ba meso mu mutwe, bakulupile’mba kutwela kwa babo bana ku masomo a ntumbo lo lufungulo lwa bupeta.

Bantu bavule bakulupīle’mba kwitāka lo lufungulo lwa būmi bwa nsangaji. Bafwatakanyanga’mba shi bantu ibendelele uno muswelo, i pamwanda wa kwitāka umo ku mukwabo. “Kwitāka na kukimba kitenta, kokulengeje kwendelela kwa makompanyi mavule mu Japon,” momwānenene bantu 65,9 pakatwa, bemaniji ba makompanyi makatampe a mu Japon, pobāipangwilwe na Kitango Kimanine Makompanyi a Busunga a mu Japon. Ne bimweka bu i bine makompanyi mavule a mu Japon aendelele kumeso mu kitatyi kampanda. Ino, lelo bine kwitāka ye alo lufungulo lwa būmi bwa nsangaji?

Lelo Kudi na Kamweno Kabinebine?

Bantu betāka na bakwabo, badi na mutyima wa mwino, mushipiditu wa ami-bidi. Basangalanga kitatyi kikomenwa bakwabo, na kufwatakanya’mba bantu pa kumona kukomenwa kwa bakwabo, bakokeja kukebanya. Bakokeja nansha kulongela bakwabo bibi, mwanda wa abo’ko bamone biyampe. Kukimba kumona biyampe kupityila ku kwitāka lelo kutwalanga ku kika? Yasuo, muntu wādi winyuka-ngitu mwanda wa kumona kitenta mu kompanyi yādi wingilamo, pa kuvuluka būmi bwandi bwakala, wānene’mba: “Nādi na mushipiditu mukomo wa kusaka kwitāka ne kukimba enka kukandijibwa pa kitenta, pa kwienzankanya na bakwabo, nādi nemona nyeke bu nebatabukile. Kitatyi kyobādi bapebwa kitenta kitabukile kyami, nādi neuninga difuku ne difuku na kukalela bakulumpe ba pa kaji. Nkyādipo na mulunda wabinebine nansha umo.”

Mushipiditu wa kwitāka ukokeja kadi ne kutwala muntu ku lufu lwa bukidibukidi. Muswelo’ka? Zyulunale umo wa mu Japon, Mainichi Daily News, ukwatañanya karoshi, nansha lufu lutamba ku mingilo mipite kipimo, na ngikadila itwa bu ya Type A. Bantu ngikadila ya uno muswelo, bekalanga na nketekete mikomo pamwanda wa mingilo mipite kipimo, kwitāka, ne ­mitabakano. Bamiñanga bene Amerika ba Fried­man ne Rosenman, ba misongo ya dityima, banena’mba ngikadila ya uno muswelo ikalanga ileta lubá lwa mijilo ya ku dityima. Bine, mushipiditu wa kwitaka ukokeja kuleta lufu.

Kwitāka ku mingilo, kukokeja ne kuleta kavutakanya mu ngitu ne muñeni. Tudi na kimfwa kya Keinosuke, wādi kapita mukatampe, umbajinji ku kupoteja myotoka ya kompanyi imo mikatampe ya mu Japon. Wālupukile umbajinji na kupoteja myotoka 1 250. Bāyembeka ne foto yandi mu bilo byādi bilongelwamo bitango na baludiki bamingilo ba ino kompanyi. Nansha byādi upela kwingidija bakwabo mwanda wa kwendelela kumeso, ino kompanyi yandi yādi imutonwena nyeke ku mushipiditu wa kwitāka. Kumfulo kwa mwaka umo kete, wabela lubá lukomo, wamenwa bilonda ku kifu ne ku mula. Ka mu mwine mwaka’o, bantu 15 ba mu mine kompanyi’ya batwelele mu lupitalo, mukwabo nandi weyoa ne kwiyoa.

Mushipiditu wa kusaka kwikala mwikadile ­bakwabo, utwalanga bantu ku kwitāka ne ku kusaka kulombola byabupeta byobadi nabyo. (1 Yoano 2:16) Bamwena mu mushipiditu wa uno muswelo i enka bansunga kete; kwikilonga kudi pamo bwa kusaka kupetaja bansunga ba pano panshi.​—Enzakanya na Kusokwelwa 18:11.

Mushipiditu wa kwidimba nansha wa kwitāka, nansha byoukokeja kuleta misokwe mu mwingilo, ino kekyakutulumukapo shi mulopwe Solomoni wānene’mba: “Ino pano namona mwingilo onsololo, kadi ne mingilo yonso ya manwa pa mine ino’i, muntu i wamukao kudi mwikadi nandi; kine kino’ki nakyo i kyabitupu, i kya kupanga luvula.” (Musapudi 4:4) Shi ke pano, i muswelo’ka otukokeja kulama ndoe ya mu mutyima pano potukidi mu ino ntanda ya bantu basenswe mushipiditu wa kwitāka? Pakwikiyuka, tutalei bidi kwatambile uno mushipiditu.