Yehova Leza wa mpango

“Binebine, mo nalangila, e mo kikafikidilamo; kabidi mo natela mutyima e monka mo kikafikidila.”​—ISAYA 14:24.

MU BIFUKO byonso, bantu beipangulanga’mba: “Lelo būmi budi na kitungo’ka?” Mwimaniji umo wa myanda ya mapolitike mu ntanda ya kupona wānene’mba: “Kupita mokyādi kikadile pakala, bantu bavule beipangulanga’mba ‘lelo twi ba ani? Būmi bwetu budi na kitungo’ka?’” Kitatyi kyāipangwilwe bankasampe na zyulunale umo amba lelo kitungo kya būmi i kika, kubwipi kwa abo bonso balondolwele’mba: “I kulonga monso musakila mutyima obe.” “I kwingidija kitatyi kyonso kyotudi nakyo umbūmi.” “Kwisangaja umbūmi bininge.” “I kubutula bana, kwisangaja, kupwa ke lufu.” Bavule bādi balanga’mba būmi i bufudile enka pa bino bintu kete. Kekwādipo nansha umo wēsambile pa myanda ikāya kumeso itala pa būmi bwa pano pantanda.

² Mwifundi umo wañeni wādi wifunda filozofi ya Conficius wānene’mba: “Shintulwilo yamfulo ya būmi ikokeja kutanwa mu mwikadilo wetu wa mafuku onso.” Kukwatañana na uno mulangwe, bantu bafwaninwe kwendelela na kwibutula, kwielaela umbula bwa myaka 70 nansha 80, kupwa bafwa ne kutukila lonso. Muntu umo wañeni ukulupīle mu lufundijo lunena’mba muntu wātambile ku kwialamuna wānene’mba: “Tukokeja kukimba kilondololwa ‘kyapeūlu,’ ino i kutupu’kyo.” Ku bano bantu bakulupīle mu lufundijo lwa kwialamuna, būmi i bulwi bukatampe mwanda wa lupandilo, ne lufu yo mfulo ya byonso. Filozofi ya uno muswelo, keipanangapo kikulupiji umbūmi.

³ Bavule kebetabijangapo amba būmi budi na kitungo pakumona mususukila bantu umbūmi bwabo. Mu kino kyetu kitatyi kimwekele bantu bu abafika pa nsongo ya busendwe, mu byañeni ne mu bya kupungapunga, kubwipi kwa miliyare mituntulu ya bantu, kujokoloka ntanda yonso, babelanga bikomo ne kubulwa kudya biyampe. Tununu ne tununu twa bana, bafwanga ku mwaka ne mwaka pamwanda wa bino bikambija. Mu kino kyetu kitatyi, bantu bafwa mu mavita, badi misunsa iná kutabuka boba bāfwile umbula bwa myaka yonso 400 pamo, yapityile kunyuma. Buñonaona, bikandangobo, kutoma dyamba, kupomoka kwa kisaka, SIDA, ne mbá mikwabo isambulwilwa na bulalañani​—kubala nkonde i kuswa. Baludiki ba ino ntanda kebaletelepo malondololo ku bino bikambija.

⁴ Ngikadilo ya uno muswelo yāfikije mwana-mukaji umo kukulombola milangwe idi na bantu bavule: “Būmi kebudipo na mvubu. Byokudi bintu bibibibi uno muswelo, nanshi būmi kebudipo na shintulwilo nansha imo.” Muntu umo ke mununu nandi wānene’mba: “Umbūmi bwami bonso nādi neipangula nyeke mwanda’ka ndi na būmi. Shi būmi budi na kitungo, kekikidipo na mvubu kondi.” Mwanda bantu bavule kebayukilepo mwanda’ka Leza ulekele masusu, ngikadilo ya makambakano idi mu ino ntanda keibapelepo kikulupiji kyabinebine mu myanda ikāya kumeso.

⁵ Nansha ke bakulumpe ba bipwilo bene, kebomvwañenepo pa uno mwanda, kebayukilepo kitungo kya būmi. Muledi wakala wa Katedrale St. Paul mu Londres wānene’mba: “Umbula bwa būmi bwami bonso, nalongele bukomo bwa kuyuka kitungo kya būmi. . . . Nākomenwe.” I bine, bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo bavule bafundijanga’mba pa kufwa, bayampe bendanga mūlu, babi bendanga mu kalunganyembo ka mudilo lonso. Kukwatañana na ino milangwe, pano pantanda bantu bakendelelanga na būmi bwa masusu. Ne shi Leza wādi usaka’mba bantu bakashikate mūlu, mwanda’ka kebapangilepo tamba ku ngalwilo bu bipangwa bya mūlu pamo na mwāpangile bamwikeūlu, na kwepeja bantu na masusu? Omwanda, kubwipi kwa bantu bonso badi na milangwe mivutakane itala pa kitungo kya būmi pano panshi, nansha kupatanya’mba kebudipo na kitungo nansha kimo.

Leza wa Mpango

⁶ Inoko, dibuku disambakene konso-konso mu mānga yonso, Mukanda Ukola, ditusapwila’mba Yehova, Mfumu ubikele peulu pa umbuo wa diulu ne ntanda, i Leza wa mpango. Ditulombola’mba udi na mpango yakafikidija mu kitatyi kya kumeso, ya nyeke ne nyeke itala bantu pano panshi. Ne shi Yehova walaya kintu kampanda, kikafikidilanga binebine. Pamo’ka na munokelanga mvula mwanda wa kumeneja bikunwa, Leza wānene’mba, “ne kinenwa kyami kyalupuka mu kyakanwa kyami; kekiketolelapo bitupu ko ndi, ehe, nanshi kikalonga kyoki kyo nswele, kabidi kikafikijija biyampe’tu kintu kyo nekitumine.” (Isaya 55:​10, 11) Kyonso kinena Yehova, “e monka mokikafikidila.”​—Isaya 14:24.

⁷ Batwe bantu tukokeja kwikala na kikulupiji kyonso amba Mwinebukomobonso ukafikidijanga milao yandi, mwanda Leza “kayūkilepo kubepa.” (Tetusa 1:2; Bahebelu 6:18) Shi wetusapwila’mba ukaloñanga kintu kampanda, kinenwa kyandi kitupa kikulupiji’mba kikafikidilanga bine. Kidi pamo’nka na kekipwe kulongeka kala. Unena’mba: “Ami ne Leza, ino kekudipo ungi nansha umo; ami ne Leza kekudipo nansha umo wīfwana nami. Ufumika bya kungalwilo ne bya kumfulo, ne ku byaba bya kalakala bintu kebyalongelwepo; na’mba: Kukala ñeni kwami kukafikijibwa, nami nkalonga kiswa-mutyima kyami kyonsololo; . . . Nesambe’kyo, nkafikidija’kyo; natonge, nami nkalonga’kyo.”​—Isaya 46:​9-11.

⁸ Pakwabo kadi, Yehova “kasakilepo’mba, nansha umo ōneke, mhm, poso’mba bonsololo bafikile pa kwalamuka pa mutyima.” (2 Petelo 3:9) Pamwanda wa buno buluji, kasakilepo muntu nansha umo abulwe kumuyuka. Mupolofeto Azadia wānene’mba: “Shi mumukimba [Leza], aye ukatanwa ko mudi, ino shi mumulekelele, aye nandi ukemulekelela banwe.” (2 Bilongwa 15:​1, 2) Omwanda nanshi boba basaka kuyuka Leza na bubinebine pamo ne mpango yandi bakokeja kwikibwanya shi balonge bukomo bwa kumukimba.

⁹ Kumukimba kwepi? Ku boba bakimba Leza na bubinebine, imutūleko Kinenwa kyandi, Bible. Kupityila ku wandi mushipiditu sandu, bukomo bwingila bumo bonka bwāingidije pa kupanga diūlu ne ntanda, Leza wāludikile bantu bakikokeji basoneke myanda yotufwaninwe kuyuka itala pa mpango yandi. Kimfwa, pamwanda utala bupolofeto bwa Bible, mutumibwa Petelo unena’mba: “Kubanga manga kekwaīlepo, nansha patyetye pene, monka muswidile mutyima wa muntu, mhm, ino bantu bapandulwemo banenene monka mo batwadilwetwadilwe kudi Mushipiditu Sandu.” (2 Petelo 1:21) Mutumibwa Polo nandi wanena’mba: “Bisonekwa byonsololo bisonekeja Leza shi bika, shi bika, byo bimwenwamo pa kufundija, ne kukwasha, ne kudingila madingi, ne kulombola ñeni ya umboloke amba muntu wa Leza ēkale umbwanye byonso, ne kulongololwa biyampe senene shē mu mīngilo yonso milumbuluke.”​—2 Temote 3:​16, 17; 1 Tesalonika 2:13.

¹⁰ Jingululai kino, Kinenwa kya Leza kekitupengapo bipatuke nansha byakubulwa kubwaninina, mhm, ino ikitubwanye mu “byonso, ne kulongololwa biyampe senene.” Kitukwashanga ­tuyuke senene Leza i ani, mpango yandi, ne i kika kyasakila bengidi bandi. Byobyotukokeja kutana mu dibuku dilembelwe na Leza. Ne yo nsulo imo kete kotukokeja kutana buyuki bwabinebine butala padi Leza. (Nkindi 2:​1-5; Yaono 17:3) Na kulonga uno muswelo, ketukekalapo “bu-bāna-ba-lukeke kusunkanibwa, ne kupūlulwa ku bivula byonso bya lufundijo, ku budyumuku bwa bantu bwa buzazangi, monka mwikadile kubembeka kwa kyongo.” (Efisesa 4:​13, 14) Mulembi-wamitoto wālombwele mulangwe muyampe: “Mwanda obe [Leza] i kinanu kya ku maulu ami, kadi i kitōkeji kya mu dishinda dyami.”​—Mitoto 119:105.

Wendanda Wiisokola Bityebitye

¹¹ Ku ngalwilo bininge kwa kisaka kya muntu, Yehova wayukije mpango yandi itala pa ino ntanda ne bantu badipo. (Ngalwilo 1:​26-30) Ino kitatyi kyāpelele bambutwile betu babajinji kuludikwa na Leza, muzo wa muntu wāponene mu fukutu wa kumushipiditu ne mu lufu. (Loma 5:12) Inoko, Yehova wādi uyukile’mba kukekalanga boba bakasakanga kumwingidila. Omwanda, umbula bwa tutwa twa myaka, wāikele kuyukija mpango yandi bityebitye ku bengidi bandi bakikokeji. Bamo bamo mu boba bēsambile nabo i Enoke (Ngalwilo 5:24; Yuda 14, 15), Noa (Ngalwilo 6:​9, 13), Abalahama (Ngalwilo 12:​1-3), ne Mosesa (Divilu 31:18; 34:​27, 28). Amose, mupolofeto wa Leza, wāsonekele’mba: “Mfumwetu Leza kakalongapo nansha kamo kene, ino usokwela kifibwe kyandi bengidi bandi, ke bapolofeto kadi.”​—Amose 3:7; Daniele 2:​27, 28.

¹² Kitatyi kyādi Mwana Leza, Yesu Kristu pano pantanda, kubwipi kwa myaka 4 000 kunyuma kwa butomboki bwa mu Edena, myanda mivule itala pa mpango ya Leza yāsokwelwe. Yādi itala nakampata pa mpango ya Leza ya kutulako Bulopwe bwa mūlu bwa kuludika ntanda yonso. (Daniele 2:44) Buno Bulopwe o wādi mutwe wa mwanda wa bufundiji bwa Yesu. (Mateo 4:17; 6:10) Aye ne bandi bana babwanga bāfundije’mba munshi mwa Bulopwe, mpango ya Leza imbajinji itala pa ino ntanda ne pa bantu ikafikidilanga. Ntanda ikālamumwanga ke paladisa mukashikata bantu babwaninine, bakekalako nyeke ne nyeke. (Mitoto 37:29; Mateo 5:5; Luka 23:43; 2 Petelo 3:13; Kusokwelwa 21:4) Pakwabo kadi, Yesu ne bandi bana babwanga bālombwele myanda ikalongeka mu mine ntanda impya’ya kupityila ku bingelengele byobādi balonga na bukomo bwebāpele Leza.​—Mateo 10:​1, 8; 15:​30, 31; Yoano 11:​25-44.

¹³ Mu Pentekosa wa 33 K.K., mafuku 50 kupwa kwa kusanguka kwa Yesu, mushipiditu wa Leza wāpungulukile pa kipwilo kya balondi ba Kristu. Penepo, bapingakena pa Isalela wakubulwa kikokeji, ke bantu ba Leza ba kipwano. (Mateo 21:43; 27:51; Bilongwa 2:​1-4) Kupungululwa kwa mushipiditu sandu mu kine kitatyi’kya kwālombwele bukamoni bwa’mba tamba’nka penepa, Leza ukalombolanga bubinebine butala pa mpango yandi kupityila ku kingidilwa kipya. (Efisesa 3:10) Mu myaka katwa imbajinji K.K., bipindi bishīleshīle bya mwingilo wa kipwilo kya bwine-Kristu, byāshimikilwe.​—1 Kodinda 12:​27-31; Efisesa 4:​11, 12.

¹⁴ Dyalelo, bantu bakimba bubinebine bakokeja kujingulula kipwilo kyabine kya bwine-Kristu kupityila ku ngikadilo ya Leza ya kamweno kakatampe yobalombola ku bakwabo, buswe. (1 Yoano 4:​8, 16) Eyo, buswe bwa bubana-nabana i kayukeno kayukilwangapo bwine-kristu bwabine. Yesu wānena’mba: “Po ponka po bakemuyūkila bu-bāna-bami-babwanga ponka pa kwisanswa mo mwikadile banwe bene.” “Kyo kijila ­kyami kino na’mba, mwisanswe bānwe bene ne bene monka mo nemusanshilwe.” (Yoano 13:35; 15:12) Kadi Yesu wāvulwije bemvwaniki bandi’mba: “Mwi balunda nami, wivwane mulongele monka mo nemujidikila.” (Yoano 15:14) Bengidi ba Leza babinebine i boba bengidija mbila ya buswe umbūmi bwabo. Kebekinenangapo enka kukanwa bitupu, mwanda “kwitabija nako kwampikwa mīngilo i kufwe.”​—Yakoba 2:26.

Mwinya Wenda Umunika

¹⁵ Yesu wātobele butobo’mba mwenda mafuku, kipwilo kyabinebine kya bwine-kristu kikendelelanga na kutambula kitokeji kitala pa mpango ya Leza. Wālaile balondi bandi amba: “Ino aye Nsenga-mukwashi, Mushipiditu Sandu, ukatuma Tata mu dijina dyami, aye ukemulombolanga byonsololo, ne kwimuvulula byonso byo nemusapwila bino.” (Yoano 14:26) Kadi Yesu wānene’mba: “Ebiya, ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa ­panopantanda.” (Mateo 28:20) Kino kitokeji, kya bubinebine kitala padi Leza ne mpango yandi kyendanga kivudilako umbengidi ba Leza. Eyo, “kashinda ka boloke kadi pamo’nka bwa mwinya weñenya tō-o, wenda ukamba kweñenya, ne kweñenya kufika enka ne mubukata mwa dyuba.”​—Nkindi 4:18

¹⁶ Dyalelo, kino kike kya kumushipiditu kimunikanga bininge, mwanda tudi mu kitatyi kifikidila bupolofeto buvule bwa mu Bible nansha kitatyi kyobudi kubwipi na kufikidila. Kitulombola’mba tudi mu “mafuku a kumfulo” ya ino ngikadilo imbi ya bintu. Kino kyo kitatyi kitelwa bu “mfulo ya panopantanda”; ikapingakanwanga na ntanda impya ya Leza. (2 Temote 3:1-5, 13; Mateo 24:​3-13, MB) Ka na mokyātobelwe na Daniele, pano pano ponka, Bulopwe bwa Leza bwa mūlu “bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo [adiko dyalelo], kadi bukemananga nyeke.”​—Daniele 2:44.

¹⁷ Umbukata mwa bupolofeto bufikidila mu kino kitatyi, mudi bumo busekumwinwe mu vese 14 wa Mateo shapitra 24. Yesu Unenamo’mba: “Ino myanda-miyampe ya buno bulopwe īkasapwila panopantanda ponso, ke kiyūkeno kya kuyūkila pa kusapwila’yo ku mizo yonso. Penepo nankyo po pakafikidila ne pamfulo pene.” Kujokoloka ntanda yonso, uno mwingilo wa busapudi bwa Bulopwe ulongwanga na miliyo ya ba Tumoni twa Yehova. Ne tutwa twa tununu twa bantu twilunganga kobadi mwaka ne mwaka. Kino i kikwatañane na bupolofeto bwa Isaya 2:​2, 3 bunena’mba: “Kikafikanga mu mafuku a kumfulo’kwa,” ya ino ntanda imbi, bantu ba mu mizo mishileshile bakayanga ku mutōtelo wabine wa Yehova, ne ‘ukebalombola mashinda andi ne bakananganga mu tumashinda twandi.’

¹⁸ Bano bantu bapya bapungulukilanga ku mutōtelo wa Yehova pamo bwa “dikumbi,” na mokyātobelwe mu Isaya shapitra 60 vese 8. Vese 22 ubwejako’mba: “Katyetye kakālamuka kanunu, kadi katyutyu’ka ke muzo mukomo; ami Yehova nkapelakanya’byo mu bitatyi byayo.” Bukamoni bulombola’mba kine kitatyi’kya i dyalelo. Ne bantu bapya bakokeja kwikala na kikulupiji kya’mba na kwilunga ku ba Tumoni twa Yehova, bakekuta umbumo na kipwilo kyabine kya bwine-kristu.

¹⁹ Mwanda’ka tukokeja kunena uno muswelo? Mwanda bano bantu bapya, pamo ne miliyo ya bantu badi kala mu bulongolodi bwa Yehova, ibapāne būmi bwabo kudi Leza ne baloñanga kiswamutyima kyandi. Kino kilomba ne kwikala na būmi bukwatañene na mbila ya buswe bwa Leza. Bukamoni bwakyo i buno: bano bakristu ‘ibabunde bipete byabo ke makasu ne mikobe yabo ke mpete ya kukukula nayo mityi; ne kebakefundepo bulwi monka ehe.’ (Isaya 2:4) Ba Tumoni twa Yehova bonso kujokoloka ntanda yonso bekiloñanga mwanda bengidijanga buswe. Kokunena’mba kebakokejapo nansha dimo kukwata matá ne kulwa divita abo-bene na bene nansha kulwa na bantu bakwabo, mhm. Pa kino, badi bunka bwabo​—ibeshīle na bipwilo bya mitōtelo ya pano pantanda. (Yoano 13:34, 35; 1 Yoano 3:​10-12, 15) Kebekujangapo mu kwilalulula kwa mizo, mwanda badi mu kisaka kya bubana-nabana kujokoloka ntanda yonso kyubakilwe pototo na buswe, bwa ‘kwibalamakanya pamo senene.’​—Kolose 3:​14, MB; Mateo 23:8; 1 Yaono 4:​20, 21.

Bavule Batoñanga Kubulwa Kuyuka

²⁰ Kitatyi kyenda kimunika kitōkeji kya kumushipiditu umbukata mwa bengidi ba Leza, basheleko ba pano pantanda nabo bendanga bakulukila mu fukutu mukatampe wa kumushipiditu. Kebayukilepo Yehova nansha mpango yandi mine. Mupolofeto umo wa Leza wālombwele’kyo amba: “Ino talapo bidi, fukutu ikapūta panshi, ne fukutu fututu bwi-i bantu’ba.” (Isaya 60:2) Kino i kyabine mwanda bantu kebalombolapo kusangela musapu kwabinebine na kwifunda myanda itala padi Leza, nansha kulombola kilokoloko kya kusaka kumusangaja. Yesu wānene’mba: “O mwanda wa kuponena uno, amba mwinya ubaiya panopantanda, nanshi bantu basensweko fukutu​—ku mwinya mpika​—mwanda mīngilo yabo yadi mibi. Ke-bantu bonso bakulonga bibibibi bashikilwe mwinya, nansha kufwena ku mwinya mpika, mwanda wa kutyina’mba mingilo yabo yakasokoka.”​—Yoano 3:​19, 20.

²¹ Bantu ba uno muswelo kebatelepo mutyima wabinebine ku kusaka kuyuka kiswamutyima kya Leza. Pakyaba kya kwikilonga, būmi bwabo bwimanine enka pa kulonga kiswamutyima kya abo bene. Pamwanda wa kubulwa kuyuka kiswamutyima kya Leza, ibetūle abo bene mu ngikadilo ya kyaka, mwanda Kinenwa kyandi kinena’mba: “Yewa upumpunya kutwi kwandi ku kwivwana mukanda-wabijila, lulombelo lwandi nalo i lwa munyanji.” (Nkindi 28:9) Bipá bya mashinda abo obatongele bidi pa mutwe wabo abo bene. Mutumibwa Polo wāsonekele’mba: “Kemukyongolwai; Leza kabengwepo kibengo, mhm; ke-mintu kyonka kikunine muntu, shi kika shi kika, kyo kyonka kyākāngula.”​—Ngalatea 6:7

²² Inoko, kudi bantu bavule bene basaka nabubinebine kuyuka kiswamutyima kya Leza, bamukimba na bubinebine, ne bafwena kwadi. Yakoba 4:8 unena’mba: “Fwenai kudi Leza, nandi ukemufwena.” Ku bantu ba uno muswelo Yesu unena’mba: “Ino yewa kadi ulonga byabinebine aye wiya konka ku mwinya’mba mīngilo yandi īmwekelele yālongelwe mudi Leza.” (Yoano 3:21) I ngikadilo milumbuluke bininge iteakenye Leza ku boba baya ku mwinya! Kishinte kikalondako, kikesambila pa ino ngikadilo ikāya kumeso ileta nsangaji.

[Bipangujo]

1, 2. I kika kinena bantu bavule pamwanda utala kitungo kya būmi?

3, 4. Ngikadilo idi mu ino ntanda idi na lupusa’ka pa milangwe ya bantu itala pa būmi?

5. Mwanda’ka tukokeja kunena’mba mitōtelo imilumbakanye milangwe ya bantu pamwanda utala kitungo kya būmi?

6, 7. I kika kitusapwila Bible kitala pa Mulopwe wa diulu ne ntanda?

8. Lelo boba bakimba kuyuka Leza na bubinebine bakokeja kumutana?

9, 10. (a) I kika kitudilwe boba basaka kuyuka Leza? (b) Bubandaudi bwa Kinenwa kya Leza bukokeja kwitupa muswelo wa kulonga kika?

11. I muswelo’ka usokwela Yehova mpango yandi ku bengidi bandi?

12. Yesu wāleteleko kitokeji pamwanda utala mpango ya Leza muswelo’ka?

13. Mu kipwano kya Leza na bantu, i kwalamuka’ka kwaikeleko mu pentekosa wa 33 K.K.?

14. Bantu bakimba bubinebine bakokeja kujingulula kipwilo kyabine kya bwine-kristu muswelo’ka?

15. Bengidi ba Leza bakokeja kwikala na kikulupiji’ka?

16. Kike kya kumushipiditu kitulombola’mba ketudi kwepi mungya mpango ya Leza?

17, 18. I bupolofeto’ka bukatampe bwenda bufikidila mu kino kyetu kitatyi?

19. Mwanda’ka tunena’mba bantu bapya belunga ku ba Tumoni twa Yehova bekutanga umbumo na kipwilo kyabine kya bwine-kristu?

20, 21. Mwanda’ka bantu bavule badi mu fukutu fututu bwi-i? (2 Kodinda 4:4; 1 Yoano 5:19)

22. Bantu bavule basaka kuyuka Leza pano baloñanga kika?

Ukalondolola Namani?

◻ I kika kinena bantu bavule pamwanda utala kitungo kya būmi?

◻ I muswelo’ka welombwele Yehova aye mwine bu Leza wa mpango?

◻ I muswelo’ka wamunikile kitōkeji kya kumushipiditu bininge mu myaka katwa imbajinji K.K.?

◻ Dyalelo kipwilo kyabine kya bwine-Kristu kikokeja kuyukwa muswelo’ka?