Mu Dishinda Dikatampe Mudi Bwanapabo Butyetye

Kisaka kimo kya bantu basatu​—tata, lolo, ne mwana mutyetye wabakaji​—bādi bashikete mu njibo mu kibundi kya Sydney, mu Australie kitatyi kyāokele mudilo ku yabo njibo. Bātompele kutambila lubilo pa malolo, ino ku malolo kwādi kukaikilwe na midindi ya byuma. Pamwanda wa bino byuma bikaikwanga ku malolo mwanda wa kwikinga, muntu ukūlanga bantu mu mudilo kābwenyepo kwibapandija. Inandya-mwana ne shandya-mwana bāfwile mu mwishi ne mu kimbidimbidi kya mudilo. Mwana, mwana-mukaji wākafwidile ku lupitalo.

I KYABULANDA, kino kisaka kyāfwile pamwanda wa midindi ya byuma yobādi balangila’mba ikebakinga! Uno mwanda ulombola’mba mu kino kyetu kitatyi ke enkapo kino kisaka kyo kyādi na njibo yādi mikingwe na midindi ya byuma ne bibelo bifungibwe na maloko makomokomo. Bavule mu balondakani netu badi na mobo ne bifuko byubakwe pamo’nka bwa masakwa. Mwanda waka? Bakimbanga ndoe ya mu ñeni ne mutyima nteke. Uno mwanda upepeja mutyima bininge, “mu ntanda mutumbijibwa bwanapabo” bantu beuvwana bu bakubulwa kyaka enka shi befungila mu mobo abo, pamo’nka bwa bantu babuloko! Pamwanda wa kutandabuka kwa kibalwa kya balondakani netu, banuke kebakokejapo kukaya pakubulwa kyaka mu kiwanza nansha kwenda ku masomo pakubulwa kushinjikilwa na mbutwile nansha muntu mutame. Mu mitamba mivule ya būmi, bwanapabo bupepukanga pamo’nka bwa luvula.

Kimfwa kya Būmi Bwishile

Kitatyi kyādiko bankambo betu kyādi muswelo ungi. Pobādi banuke, bādi bakokeja kukaila konso kobādi basaka pakubulwa kumvwa moyo. Pobādi bansongwazele, kebādipo balakana mwanda wa kutula midindi ya byuma nansha maloko makomokomo ku mobo abo. Bādi mu bwanapabo, ne mu mutamba mukatampe bādi na bwanapabo. Ino bankambo betu bāmwene kwalamuka kwa ngikadilo ya kisaka kya bantu umbula bwa būmi bwabo. Ngikadilo yakubulwa bulunda, ya mwino mukatampe; mu bifuko bivule buswe bwa mulondakani netu bwāikele kupingakanibwa na moyo wa kutyina mulondakani netu, moyo ulenga myanda ileta bulanda bukatampe yotwadi tubatela kungala. Konakanibwa kwa mvubu ya mwikadilo mulumbuluke kwenda kutamina pamo na kubulwa bwanapabo. Bantu basenswe “mwikadilo umpya mulumbuluke,” ino nabubine, mwikadilo mulumbuluke keukikalangakopo ne kwikala kwine.

Mwifundi umo wakala wa ku Nivelesite ya Queensland, Dr. Rupert Goodman, wāsonekele’mba: “Dyalelo, bansongwazele badi mu kyaka kya kukimba kuloelelwa mu miswelo mivule . . . mwiendelejo wa umbūmi utumbija ‘muntu aye mwine’: kwisangaja abe mwine, kuyuka myanda ya abe mwine, kuvuija mpango ya abe mwine, kukimba kamweno ka abe mwine.” Kadi ubwejako’mba: “Myanda yamvubu kimfwa kwifula, kwipela, kwingila bininge, kubeja lupeto, kulemeka balupusa, kusanswa ne kupa bambutwile buleme . . . keikiyukenepo na bantu bavule.”

Kyabine, Dishinda i Dikatampe

Boba bayukile bupolofeto bwa Bible kebakabezemukapo pa kumona kutandabuka kwa ngikadila ya kwitumbika kwa muntu aye mwine, mwanda Yesu Kristu wādyumwine bevwaniki bandi amba: “Kyokya kibelo i kikatampe kyenda kukoneka, ne dishinda nadyo monka, kadi bakatwela monka i bangi bangi. Ino kabelo ka kutwala ku būmi: a! a! a! butyeko! ne dishinda monka: ne bakwikamona i batyetye.” (Mateo 7:​13, 14) Mu dishinda dibajinji, mudi njibo mikatampe mutwela bantu bavule, i “dikatampe” dine mwanda kemudipo misoñanya ya Bible ilondwa difuku ne difuku itala pa mwikadilo ne mwiendelejo wa umbūmi mulumbuluke. Disangajanga boba bonso basakanga kulanga monso mobasakila ne kulonga bintu byonso bibasangaja​—pakubulwa mbila, nansha biselwa kampanda.

Bine, bantu bavule batongele dishinda dikatampe bafwatakanyanga’mba badi mu bwanapabo. Ino bavule umbukata mwabo batakikwanga na ngikadila ya mwino itumbijibwa dyalelo. Bible unena’mba: baludikwa na “mushipiditu [wingidija lupusa] mudi bāna bampikwa kikōkeji.” Uno mushipiditu wibatakika bekale na būmi bukwatañene na “bya kilokoloko [kya] ngitu . . . kulonga byonka bikimbakimba ngitu,” nansha bikale byabusekese, bunkolwankolwa, nansha muswelo umbi wa mwa kukimbila lupeto, ntumbo, nansha lupusa.​—Efisesa 2:​2, 3.

Dishinda Dikatampe Ditwala ku Bonakani

Jingulula’mba boba beludikila mu dishinda dikatampe batakikwanga mwanda wa kulonga “byonka bikimbakimba ngitu.” Kino kilombola’mba kebadipo na bwanapabo nansha butyetye​—badi na mfumu wabo. I bapika ba ngitu. Kadi kwingidila uno mfumu kukokeja kwibaludikila ku masusu makomo: bipupo bya mba isambukilañana ku busekese, dilubu nansha kukalañana, bisanso mungitu ne muñeni pamwanda wa kutoma dyamba ne kukolwa malwa, twimanine bidi enka pano. Nsulo ya bilongwa bya bukalabale, bwivi, ne kulāla bana-bakaji kubukomo i mulangwe wa kwisakila kamweno, ukankamikwa mu dino dishinda dikatampe. Kadi, dino ‘dishinda ditwala ku bonakani,’ byodikidiko ne pano, bipa bitambako bikekala kupepeja mutyima nakampata.​—Nkindi 1:​22, 23; Ngalatea 5:​19-21; 6:7.

Tubandaulei bimfwa bibidi bya myanda yabine yāfikile Mary ne Tom ba mu Australie.a Mary wāponene mu kyongo, bunkolwankolwa kutentekelapo ne mwiendelejo wa busekese. Inoko nsangaji yādi nayo yāmujimine. Nansha byādi kala mubutule bana babidi, būmi bwandi bwāmwekele bu bwakubulwa mvubu. Wāfityilwe mutyima bininge pāyukile’mba wādi na luba lwa SIDA.

[Kunshi kwa dyani]

Tom wāfityilwe mutyima mu miswelo mivule. Unena’mba: “Nātamīne ku mishio ya kipwilo kungala kwa ntanda ya Queensland. Ponādi na myaka 16, nāshilwile kutoma malwa mu muswelo mukomo. Wami tata, ba muyomba, ne balunda bami abo bonso bādi ba nkolwankolwa bakatampe, penepo nāmwene’mba wādi mwanda mwendelemo kulonga. Nādi kentome malwa a muswelo onso, kushilwila na munkoyo kufika ne ku lutuku lwa lutwe lukomo bininge. Nāshilwile monka kukaya makayo a kufuta lupeto a kukanda pa mpunda, pavule nādi njimija lupeto lonādi mfutwa kupwa kwa mwingilo mukomo. Lwādi lupeto luvule, mwanda nādi mfutwa biyampe ku mwingilo wami wa kuketa byonge byakupunga nabyo sukadi.

“Kupwa nāsonga mukaji, kadi twābutula bana. Kyaba kya kukwatakanya biselwa byami, nādi nonga myanda yādi ilonga balunda nami: kukolwa, kukaya makayo a kufuta lupeto, ne kūmana. Pavule bādi bankuta mu kaso. Ino mu bino byonso kyamwenyinemopo kamweno nansha katyetye. Būmi bwami bwādi bwenda boneka. Bwādi buyule na bikambija.”

Eyo, mu kwipāna ku bilokoloko bibi, Tom ne Mary kēbesanshijepo enka abo bene, ino kadi bāsuswile bisaka byabo. Kyabulanda, bansongwazele bakwabo bavule bātompanga kongolwa na ngikadila ya mu dishinda dikatampe, itabijibwa na bantu bonso, iludikila ku bwanapabo bubi. Yō! Shi bansongwazele badi bakokeja nansha kujingulula ino pentyi ya pangala ibalombola buno bwanapabo! Shi badi bakokeja kujingulula myanda ilongibwa mu dino dishinda dikatampe​—kuyuka bipa bikangula boba bonso beludikilamo. Bine, i dishinda dikatampe ne kekikomenepo kutwelamo. Ino bukata bwine i bwa mafingo adyo. Shi tusaka kwingidija tunangu, tufwaninwe kulanguluka senene pa mwanda wabine wa’mba: “Yewa ukunine ku ngitu ya aye mwine, ukangulanga bubole konka ku ngitu.”​—Ngalatea 6:8.

Inoko, kudi butongi bulumbuluke. I bwa kashinda katyetye. Mu kano kashinda mudi bijila’ka, kadi i katyetye ne kafintakane muswelo’ka? Ne katwala kwepi?