Shabana Kadi Mukulumpe—Vuija Bino Biselwa Byonso

“Ino, wivwane muntu kayūkilepo nansha mwakulelela kipango kyandi, nankyo le ayūkeko namani mwakulelela kipwilo kya Leza?”​—1 TEMOTE 3:5.

MU KIPWILO kibajinji kya bwine-kristu, mwādi batadi bankungulume, basonge bampikwa bana, ne bakwabo na bisaka ne bana. Bakristu bamo-bamo bāshele bankungulume, mwanda bālondele madingi āpene Polo ku bene Kodinda, shapita 7. Yesu wānene’mba: “[Kudi] bantungu bamo . . . bakwitungula abo bene, ke bantungu ponka pa mwanda wa bulopwe bwa mūlu.” (Mateo 19:12) Nkungulume wa uno muswelo, kakolelwapo pa kukunga lwendo lwa kukakwasha banababo, pamo na mwādi mwendela Polo, padi ne bamo-bamo umbukata mwa bendi-nandi.

² Bible kalombwelepo shi ba Banabasa, Mako, Shilasa, Luka, Temote ne Tetusa bādi bankungulume. Wivwane bādi basonge, nankyo kebādipo bakolelwa na bisakibwa bimo-bimo bya bisaka, mwanda bādi bapebwa mingilo mishileshile ilomba kwenda lwendo lulampe. (Bilongwa 13:2; 15:​39-41; 2 Kodinda 8:​16, 17; 2 Temote 4:​9-11; Tetusa 1:5) Bādi benda na babo bakaji, na mwādi mwendela nandi Petelo ne “batumibwa bakwabo,” mokimwekela, bādi benda na babo bakaji konso kobādi batundulukila. (1 Kodinda 9:​5) Kimfwa Akwila ne Pishila, ba mulume ne mukaji bādi benda batwala Polo, tamba ku Kodinda, Efisesa, Loma, kupwa bājokela kadi ku Efisesa. Bible kalombwelepo shi bādi bakubulwa bana. “Bipwilo byonso bya baJentaila” byēbafwijijeko pamwanda wa kwipāna kwabo mu mwingilo. (Loma 16:​3-5; Bilongwa 18:​2, 18; 2 Temote 4:19) Bine, ne dyalelo kudi balume ne bakaji bavule bakokeja kuvilukila ku bifuko kudi kusakibwa kukatampe, kukakwasha bipwilo bikwabo pamo na mwādi mulongela ba Akwila ne Pishila.

Bu Shabana ne bu Mukulumpe

³ I kimweke patōka’mba bakristu bakulumpe bavule bādi mu kipwilo kya mu myaka katwa imbajinji K.K. bādi basonge, ne bana milongo. Pālombwele Polo ngikadilo yādi isakibwa ku mwana-mulume “usaka bukulumpe bwa kilelo,” wāshilwile’mba yao mukristu ufwaninwe kwikala “wakulela kipango kyandi biyampe byonka, ne bāna bandi bonka bakumukōkela, ne buleme ponka.”​—1 Temote 3:1, 4.        

⁴ Enka na motwēkimwenene, mutadi kādipo usakilwa amba poso wa bana nansha musonge, mhm. Ino wivwane uno mukristu i musonge, pa kutongibwa’ye bu mukulumpe nansha bu mwingidi wa mingilo, wādi ufwaninwe kwikala muntu mwimanine bumutwe bwandi bifwaninwe byonka, musanswe wandi mukaji, nkanka, ulamine bana bamukōkele senene shē. (1 Kodinda 11:3; 1 Temote 3:​12, 13) Ino shi waikala na bukope bukatampe mu kuludika kipango kyandi, yao tutu wādi utalulwa madyese a pabula ādi nao mu kipwilo. Mwanda waka? Polo wāshintulwile’mba: “Ino, wivwane muntu kayūkilepo nansha mwakulelela kipango kyandi, nankyo le ayūkeko namani mwakulelela kipwilo kya Leza?” (1 Temote 3:5) Shi ba ku andi mashi abapele kumukōkela, lelo bantu bangi ke pepi?

“Wa Bana Bandi Betabije”

⁵ Pādi uludika Tetusa mwanda wa kukatonga batadi mu kipwilo kya mu Kelete, Polo wālombwele’mba: “Mukulumpe yense ufwanyinwe kwikala muntu wampikwa kutopekwa, mwana-mulume wa mukaji umo. Kadi ekale wa bana bandi betabije bampikwa kutopekwa’mba badi ne ngikadilo imbi, nansha’mba i bampikwa kikōkeji. Mwanda mukulumpe muledi, ufwanyinwe kwikala wampikwa kutopekwa, mwanda i mulami wa kipwilo kya Leza.” “Wa bana bandi betabije,” kino kisakibwa kishintulula kika?—Tetusa 1:6, 7, MB.

⁶ Dijina “bāna ba kwitabija” difunkila pa banuke bapāne kala būmi bwabo kudi Yehova kadi babatyijibwe, nansha pa banuke bapangila ku kwipāna ne ku kubatyijibwa. Bantu ba mu kipwilo basakanga bidi kumona bana ba mukulumpe na mwikadilo muyampe kadi bakikōkeji. Kifwaninwe kumweka patōka’mba, bine mukulumpe uloñanga bukomo bwandi bonso mwanda wa kutamija lwitabijo lwa bandi bana. Mulopwe Solomone wāsonekele’mba: “Tamija mwana mu dishinda dimufwaninwe, kadi nansha mu bununu kakasasukamopo, ehe.” (Nkindi 22:6) Ino kikekala namani shi mwana mupwe kutambula bufunduji bwa uno muswelo wapele kwingidila Yehova, nansha walonga bubi bukatampe?

⁷ I kimweke patōka’mba lukindi lutelelwe kūlu’lu ke mbilapo keitupwe. Mwanda keluyatapo muntu bwanapabo bwa kwītongela. (Kupituluka 30:​15, 16, 19) Shi mwana mwana-mulume nansha mwana-mukaji wafikila pa myaka ya kwiselela kiselwa aye mwine, ufwaninwe kwityibila mbila aye mwine ya kwipāna ne kubatyijibwa. Shi i kimweke patōka’mba mukulumpe upanga wandi mwana bukwashi bwa kumushipiditu, bulombodi ne lufundijo bimufwaninwe, ino mwana kutonga kwingidila Yehova mpika, shandi kakatalulwapo madyese a bu mutadi ponka na ponka. Ino shi mukulumpe udi na mulongo wa bana banuke ku njibo, bamusomboloka umo umo, babomboka pangala pa misongo ya kumushipiditu, kafwaninwepo kadi kumonwa bu “wakulela kipango kyandi biyampe.” (1 Temote 3:4) Kikatampe kidi’po i kino: Kifwaninwe kumweka patōka’mba, bine mukulumpe uloñanga bukomo bwandi bonso ekale na “bana betabije bampikwa kutopekwa amba badi ne ngikadilo imbi, nansha’mba i bampikwa kikōkeji.”a

Musonge “Mukaji Wakubulwa Kwitabija”

⁸ Polo wātumine mukanda kudi bakristu bādi na bakaji bakubulwa kwitabija’mba: “Shi kadi mwanetu udi ne mukaji wakubulwa kwitabija, shi aye udi ne mutyima wakwikala ne ao mwanetu, nandi kakamushiapo, ehe . . . Ke-muntu . . . mukaji nandi wampikwa kwitabija wa pandulwamo na mwanetu, shi ke nankyopo, nabya bāna benu i bampikwa kutōka tō. Wivwane shi i monka muno bāna benu badi tō. Ke-wi-muntu . . . abe mulume, nobe lelo uyūke namani amba: Mpandijanga mukaji?” (1 Kodinda 7:​12-14, 16) Kino kishima “wakubulwa kwitabija” kekifunkilapo pa mukaji wampikwa kuyuka nkulupilo ya mutōtelo, ino kifunkila pa mukaji wakubulwa kwipāna kudi Yehova. Ekale Muyuda, nansha muntu utōta bilezaleza bya bwine-ntanda. Dyalelo mukulumpe ukokeja kwikala na mukaji udi mu mutōtelo ungi, nansha witabija’nka byamwene na meso nansha ukulupile bu Leza kadikopo. Shi mukaji usakile kushikata nandi, kafwaninwepo kumulubula pangala pa mutōtelo ungi wadi’mo. Ufwaninwe ‘kwikala nandi monka mwendele buyuki, ne kumulēmeka pamo bwa kintu kya bukomo butyetye, kya bwana-bukaji,’ koku ukulupile kumupandija.​—1 Petelo 3:7; Kolose 3:19.

⁹ Shi mutadi udi na bana, ufwaninwe kwimanina senene bumutwe bwandi bwa bu mulume ne bu shabana na ‘kwibatamija biyampe monka mu madingi, ne mu lufundijo lwa Yehova.’ (Efisesa 6:4) Mu matanda mavule, Leta i mupe ba mulume ne mukaji lupusa lwa kufundija bana myanda ya Leza. Pa kino, mukaji ukokeja kulomba kufundija bana nkulupilo ne milongelo ya mu wabo mutōtelo ne kwenda nabo ku kyabo kipwilo, kukwatañana na lupusa lwapelwe.b Ino bana bafwaninwe kulonda kibalombola wabo mutyima wa munda-munda mufundijibwe na Bible, kutyina’mba bakatweja mutwe mu bisela bya mutōtelo wabubela. Shabana ye mutwe wa kisaka, ufwaninwe kwingidila lupusa lwapelwe mwanda wa kwifunda na bana ne kwenda nabo ku Njibo ya Bulopwe. Pobakafikila pa butame bobakokeja kwityibila mbila abo bene, baketyibila mbila ya kutonga i dishinda’ka dyobakalonda. (Yoshua 24:15) Shi bakulumpe bakwabo ne bantu badi mu kipwilo abamone’mba bine shabana uloñanga bukomo bwandi bwa kufundija bandi bana dishinda dya bubinebine mungya mbila, nankyo kakatalulwapo mwingilo wandi wa bu mutadi.

‘Wa Kulela Njibo Yandi mu Muswelo Mulumbuluke’

¹⁰ Nansha ke ku mukulumpe udi na bana ne mukaji mukristu mwine, kujadika kitatyi kya kuta mutyima ku biselwa byandi kudi mukaji, kudi bana, ne kya ku kipwilo ke mwandapo upēla. Bisonekwa binena patōka’mba kiselwa kibajinji kya mukristu udi na bana i kukengelela wandi mukaji ne bandi bana. Polo wāsonekele’mba: “Shi muntu kalamapo bakisaka kyandi, kutabukidila i ba mu njibo yandi, nankyo wapele lwitabijo, wabipidila kutabuka ne wampikwa kwitabija mwine.” (1 Temote 5:8, MB) Mu uno mukanda umo onka, Polo wānene’mo amba enka bantu basonge bēlombola bu balume ne bashabana bayampe ye abo kete bafwaninwe kutongwa bu batadi.​—1 Temote 3:​1-5.

¹¹ Mukulumpe kafwaninwepo ‘kulama’ bakisaka kyandi enka kungitu kete, ino i ne kumushipiditu, ne kwibaswa. Solomone, Mulopwe watunangu wāsonekele’mba: “Longolola mwingilo obe panja, kadi longa’o mu budimi; penepa kulonda ubaka njibo yobe.” (Nkindi 24:27) Ko kunena’mba, shi mukulumpe kavuija bisakibwa bya kungitu, bya kisanso, ne bya kwipwija nabyo mukose bya mukaji ne bana, ufwaninwe kuvuluka ne kwibobaka kumushipiditu. Bilomba kitatyi kilampe​—kyakakokejapo kupāna ku myanda ya kipwilo. Inoko nakyo kikamulupwila būmi bwa nsangaji mu kisaka ne ngikadilo ya kumushipiditu milumbuluke. Mwenda mafuku, shi kisaka kyandi i kikomo kumushipiditu, mukulumpe kakapityijapo kadi kitatyi kivule na kwikonda na myanda ya kisaka. Kino kikamushila mukenga wa kuta mutyima ku myanda ya kipwilo. Kimfwa kyandi kya bu mulume ne bu shabana muyampe kikaleta kamweno ka kumushipiditu ku kipwilo.​—1 Petelo 5:​1-3.

¹² Kulela njibo senene kulomba ne kwitūdila’ko kitatyi kya kwendeja kifundwa kya kisaka. I kiyampe bininge mukulumpe abadikile kuleta kimfwa mu uno mwanda, ke-pantu bisaka bikomo kumushipiditu bibundanga bipwilo nabyo bikomo. Kitatyi kya mukulumpe kekifwaninwepo kupwila’nka ku madyese angi a mingilo, wabulwa ne kitatyi kya kwifunda na mukaji ne bana. Shi kidi uno muswelo, nankyo ufwaninwe kubandaula dipya mpangiko yandi. Ukokeja kwalamuna mpangiko yandi, kwityiba’ko kitatyi kimo mu kyapityijanga mu myanda mikwabo, nansha kutalula’ko madyese amo mu bitatyi bimo-bimo.

Butadi bwa Ndiñamano

¹³ Madingi atala pa kwikala na ndiñamano mu biselwa bya kisaka ne bya mu kipwilo, ke menipo. “Umpika wabinebine ne wamanwa” udingilanga bakulumpe pa uno mwanda tamba myaka mivule. (Mateo 24:45) Myaka 37 ne kupita kunyuma, Kiteba kya Mulami kya 15 kweji 1, 1960, paje 22 (Falanse) kyādyumwine’mba: “Lelo kekifwaninwepo kwikala na ndiñamano mu bino biselwa, mu kino kyetu kitatyi? Mu ino ndiñamano, ta mutyima ku bisakibwa bya ba mu kyobe kisaka mokyendele. Bine, Yehova Leza kasakilangapo muntu apityije kitatyi kyandi kyonso mu mingilo ya pa kipwilo, upandija’nka banababo ne bakwabo, pakubulwako kupandija ba mu kipango kyandi. Kiselwa kibajinji kya mulume i wandi mukaji ne bandi bana.”

¹⁴ Kiteba kya Mulami kya 1 kweji 11, 1986, paje 22 (Falanse), kidingila’mba: “Kupyasakena umbusapudi kisaka kyonso pamo kukaningisha kipwano kyenu, ino nakampata, bana bafwaninwe kupebwa luñanyañanya lwa pa banwe bene, ne kwibalombola kisanso kikatampe. Omwanda kilombanga kwikala na ndiñamano, kuyuka i kitatyi’ka kyofwaninwe kupityija mu bya . . . kipwilo, koku kadi ukwatakanya ‘bobe’ kumushipiditu, kungitu ne mu myanda itala kisanso. [Mukristu] ufwaninwe ‘kwifunda dibajinji kulombola lulamato lwandi lwa kudi Leza ku ba mu [kyandi] kisaka.’ (1 Temote 5:​4, 8)”

¹⁵ Lukindi lumo lwa mu Bible lunena’mba: ‘Kipango kishimikwanga na tunangu, ebiya kyakomejibwa na kusansanya.’ (Nkindi 24:3) Eyo, pa kusaka’mba mutadi avuije biselwa byandi bya kiteokratike, koku ushimika kipango kyandi, bine kimulomba nakampata kwikala na tunangu ne kusansanya. Mungya bisonekwa, butadi bwandi kebufudilapo pa kipindi kimo, mhm. Kimulomba kuvuija biselwa byandi mu kisaka ne mu kipwilo. Omwanda ufwaninwe kwikala na kusansanya mwanda wa kwikala na ndiñamano pabukata bwa bino bipindi bibidi. (Fidipai 1:​9, 10) Ufwaninwe kwikala na tunangu twa kuyuka bintu bitabukile mvubu umbūmi bwandi. (Nkindi 2:​10, 11) Nansha utele mutyima ku madyese andi a pa kipwilo bininge namani, ufwaninwe kuvuluka’mba byadi mulume kadi shabana, kiselwa kyandi kibajinji kimupele Leza i kukengelela kisaka kyandi ne kwikipandija.

Bashabana Bayampe Kadi Bakulumpe Bayampe

¹⁶ Mukulumpe udi na bana badi na mwikadilo wanibwa ukapēlelwa. Mwanda wapu kala kwifunda mwa kukwatakenya kyandi kisaka, ubwanya kukwasha bisaka bikwabo mu kipwilo. Ukevwana biyampe makambakano obadi nao kadi ukokeja kuleta madingi a bintu byapwile kala kwingidija kwandi. Tudi na nsangaji pa kumona tununu tuvule twa bakulumpe kujokoloka ntanda yonso bavuija mwingilo mulumbuluke, abo bamo balume, bashabana kadi batadi.

¹⁷ Pa kwikala mukulumpe, muntu udi na kisaka ufwaninwe kwikala mukristu mutame kumushipiditu, ukwatakanyanga mukaji ne bana, koku ulongolola myanda yandi senene mwanda wa kushiya’ko kitatyi kya kuta mutyima ku bakwabo ba mu kipwilo. Kafwaninwepo kuvulaminwa’mba mwingilo wandi wa bukumbi ushilulanga mu yandi njibo. Ba mu kipwilo kebakebajimijijapo kitatyi kyabo bipitepite mwanda bayukile’mba bakulumpe badi na bakaji ne bana, badi na kiselwa kya kisaka ne kya kipwilo. Kimfwa mukulumpe udi na bana bakenda ku masomo kesha lubanga, kafwaninwepo kushalashala kupwa kwa kupwila kwa kyolwa. Banabetu pa kipwilo bafwaninwe kumwivwana pa uno mwanda ne kukwatyilwa mukwabo lusa.​—Fidipai 4:5.

Bakulumpe Betu Bafwaninwe Kwikala Balēme Kotudi

¹⁸ Bubandaudi bwetu bwa 1 Kodinda shapita 7 botwalonga bubetukwasha, pa kuyuka’mba kudi bankungulume bavule balondele kidyumu kya Polo bengidija kyaba kyabo mu kwingidila kamweno ka Bulopwe. Kadi kudi tununu tuvule twa batutu basonge bakubulwa bana batele bakaji babo mutyima monka mokifwaninwe, koku bengila bu batadi balumbuluke mu madistrike, mu bipindi, mu bipwilo ne mu misambo ya Watch Tower, bengidila umbumo na babo bakaji bapebwa luñanyañanya. Kumfulo, bashabana bavule kebakwatakanyangapo’nka babo bakaji ne babo bana kete, ehe, ino betūdile’ko kitatyi kya kwingidila banababo bu bakumbi bayampe mu bipwilo kubwipi kwa 80 000 bya bantu ba Yehova.​—Bilongwa 20:28.

¹⁹ Mutumibwa Polo wāsonekele’mba: “Bakulumpe balela kipwilo biyampe nabo bafwanyinwe kulemekibwa bikatampe, kutabukidila i boba bakankamene kusapula Myanda Miyampe ne kufundija.” (1 Temote 5:17,  MB) Eyo, bakulumpe balelañana mu muswelo muyampe ku mobo abo ne mu kipwilo, tufwaninwe kwibasanswa ne kwibalēmeka. Bine tufwaninwe ‘kukwata bantu ba uno muswelo na bulēme.’​—Fidipai 2:29.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1, 2. (a) Mu myaka katwa imbajinji, i muswelo’ka wābwenye batadi bankungulume ne basonge bakubulwa bana kwingidila banababo? (b) Akwila ne Pishila, i kimfwa kilumbuluke mu muswelo’ka ku balume ne bakaji bavule dyalelo?

3. I kika kilombola’mba bakulumpe ba mu myaka katwa imbajinji bādi bantu basonge ne bisaka’bo?

4. Le i kika kyādi kisakibwa ku bakulumpe bādi na bakaji ne bana?

5, 6. (a) I kisakibwa’ka kya ku bana kyālombwele Polo kudi Tetusa? (b) I kika kitengelwanga ku bakulumpe badi na bana?

7. (a) Mwanda waka i kimweke patōka’mba Nkindi 22:6 kalombwelepo mbila keitupwe? (b) Mwanda waka mukulumpe kakokejapo kujimija madyese andi ponka na ponka shi wandi mwana wapele kwingidila Yehova?

8. Mukulumpe ufwaninwe kwikala namani na wandi mukaji wampikwa kwitabija?

9. Mu matanda mupelwe ba mulume ne mukaji lupusa lwa kufundija bana nkulupilo ya mu kipwilo kyabo, mukulumpe ukalonga’po namani, ne kino kikatenga ku madyese andi muswelo’ka?

10. Shi mutwe wa kisaka i mukulumpe pa kipwilo, kiselwa kyandi kibajinji kilemenene ku mutamba’ka?

11. (a) I mu miswelo’ka mukokeja mukulumpe ‘kubwanya bisakibwa bya ba kisaka kyandi’? (b) I muswelo’ka okikokeja kukwasha mukulumpe mu mingilo ya kuvuija biselwa byandi pa kipwilo?

12. I mu myanda’ka ya mu kisaka ifwaninwe bashabana bengila bu bakulumpe kuleta’mo kimfwa kilumbuluke?

13, 14. I madingi’ka aletanga ‘umpika wabinebine ne wamanwa’ ku bakulumpe badi na bisaka?

15. Mwanda waka mukulumpe udi na mukaji ne bana usakilwanga kwikala na tunangu ne kusansanya?

16. Mukulumpe udi na bana ukapēlelwa namani mu mwingilo wandi wa bukulumpe?

17. (a) I kika kekifwaninwepo kwilwa shabana kadi mukulumpe? (b) Bakwabo ba pa kipwilo bafwaninwe kumulangila’ko muswelo’ka?

18, 19. (a) Bubandaudi bwetu bwa 1 Kodinda shapita 7, bubetuyukija kika? (b) Bakristu bana-balume ba uno muswelo, tufwaninwe kwibamona muswelo’ka?

[Kapango pa paje 18]

Bisaka bikomo kumushipiditu bibundanga bipwilo bikomo

Kupituluka’mo

◻ Le tubayuka namani’mba bakristu bavule ba mu myaka katwa imbajinji K.K. bādi na bisaka?

◻ I kika kisakibwa ku bakulumpe basonge badi na bana, ne mwanda waka?

◻ Kwikala na “bana betabije” kishintulula kwikala na bana ba muswelo’ka, ino kikekala namani shi mwanā mukulumpe pa kipwilo wapele kwingidila Yehova?

◻ I mu bintu’ka mufwaninwe mukulumpe ‘kubwanya bisakibwa bya bandi’?