“Muswelo Mufwanyinwe” Pano Pafwena Mfulo
“Mfulo ya bintu byonso ke idi pabwipi. Ikalai ne muswelo mufwanyinwe.”—1 PETELO 4:7, MB.
BINO binenwa bya mutumibwa Petelo bidi pangala’bi bifwaninwe kwikala na lupusa lukatampe pa muswelo wiendeja bene Kidishitu mu būmi bwabo. Inoko, Petelo kādipo usakila batangi ba binenwa byandi basūle biselwa byabo bya kungitu nansha kuleka kukwatakanya būmi bwabo; kadi kēbakankamikilepo kwikala na kitumbuzaji pamwanda wa konakanibwa kwiya kufwena’ku. Ino, wāsoñenye’mba: “Ikalai ne muswelo mufwanyinwe.” Kwikala na “muswelo mufwanyinwe” kilombola kwikala bantu ba mulangilo muluji, babezemuka bintu, bamanwa, baluji mu muneneno wetu ne mu bilongwa byetu. Kishintulula kuleka Kinenwa kya Leza kiludike mulangilo wetu ne bilongwa byetu. (Loma 12:2) Tudi “mubukata mwa lukongo luno lukondame, ne lwa kavutakanya,” omwanda kitusakila kwikala na muswelo mufwaninwe, ye ao wa kwitwepuja ku makambakano ne ku bikambija.—Fidipai 2:15.
2 Kadi “muswelo mufwanyinwe” witupanga manwa a kwibandaula mundamunda ne kwiyuka senene. (Tetusa 2:12; Loma 12:3) Kino i kintu kya mvubu mikatampe, pamo na munenena 2 Petelo 3:9: “Aye Mfumwetu kējengapo pa mwanda-wamulao wandi, monka mufwatakenya bamobamo pa mwanda wa kwija, mhm; ino utūkijije mutyima pa[mwanda wa] bānwe, kasakilepo’mba, nansha umo ōneke, mhm, poso’mba, bonsololo bafikile pa kwalamuka pa mutyima.” Mwene tubaivwana, aye Yehova katūkijepo mutyima enka pamwanda wa bantu bakubulwa kwitabija kete, ehe, ino i ne “pa[mwanda wa] bānwe”—babundile kipwilo kya bwine Kidishitu. Mwanda waka? Mwanda “kasakilepo’mba, nansha umo ōneke, mhm.” Padi bamo kukibasakila bidi kwalamuka ne kwilemununa, bamone kubwanya bisakibwa mwa kukatambwila kyabuntu kya būmi bwanyeke. Shi kepano, tutalei myanda imoimo itusakila kwilemununa’mo.
“Muswelo Mufwanyinwe” mu Kipwano kya Batwe Bene na Bene
3 Kipango kifwaninwe kwikala kifuko kya ndoe. Bimobimo bimweka buya’nka panja, ino munda i “njibo miyule . . . lūma.” (Nkindi 17:1) Lelo bidi namani mu kyobe kisaka? Le mu kipango kyobe i mutupu “kufuna bulobo, ne lupotopoto, ne lubabo”? (Efisesa 4:31) Lelo bobe bana nabo badi namani? Le bemonanga bu baswedibwe, bomwitemba? (Enzankanya na Luka 3:22.) Lelo witūdile’ko kitatyi kya kwibafundija ne kwibeija? Lelo ‘wibalemununanga umboloke’ pa kyaba kya kutūla’po bukalabale nansha kufuna bulobo? (2 Temote 3:16) Bana i “bipyanwa bya Yehova,” omwanda utele mutyima bininge ku muswelo obalelwa.—Mitōto 127:3.
4 Lelo kidi namani ku mwine petu? “E monka mufwaninwe ne balume nabo kusanswa bakaji babo abo bene pamo bwa ngitu ya abo bene. Wakusanswa mukaji wisanshilwe aye mwine; ke-kuntu kekudipo muntu wa kwishikwa ngitu ya aye mwine, nansha umo, wīdisha biyampe, ne kwiīlela, senene, shē, pamo ponka mulongela Kidishitu ku kipwilo.” (Efisesa 5:28, 29) Mulume wa mutonko, wa kaninga-mpo, wampikwa kiluji, kashikatyijangapo bantu ku matwi talala mu kyandi kipango, ne kadi wionakenyanga kipwano kyandi na Leza. (1 Petelo 3:7) Lelo bidi namani ku bakaji? Nabo bafwaninwe ‘kukōkela balume babo bwa kudi Mfumwetu.’ (Efisesa 5:22) Mukaji ukimba kutōkeja Leza pa mutyima, upūtanga tubilubo twa wandi mulume ne kumukōkela pampikwa kumuminina. Dimodimo mukaji ukokeja kuleta mulangwe wadi nao pa mwanda kampanda. Nkindi 31:26 wisambila pa mukaji kipanda amba: “Wasama kyakanwa kyandi [na tunangu]; kadi kijila kya lusa kidi pa ludimi lwandi.” Wivwane ukwete wandi mulume senene shē, na bulēme, nankyo ukekala nyeke mu ndoe na Leza ne kuleta nsangaji mu kisaka kyonso kituntulu.—Nkindi 14:1.
5 Banwe bankasampe, lelo mushikatanga namani na bambutwile benu? Lelo mwisambanga na muneneno wa mizaulo ne kapuni utalwa kilomo-nyeka na ino ntanda’ni? Nansha mukōkele ku musoñanya wa mu Bible unena’mba: “Bānwe bāna, kōkelai bakwimubutula monka mudi Mfumwetu, ke-kintu i kyendelemo biyampe. Lemeka shobe ne inobe mwine kumo; (kyo kijila kibajinji kino kya pa mwanda-wamulao) amba umone biyampe, shē, ne myaka yobe īvule ya kwikala panopantanda”?—Efisesa 6:1-3.
6 Kadi tulombolanga “muswelo mufwanyinwe” kitatyi kyotukimba “ndoe, ne kulonda’yo” na batōtyi netu. (1 Petelo 3:11) Kwilubila ne kubulwa kumvwañanga bimwekanga nyeke. (Yakoba 3:2) Ino shi mfika ikale kutalwa kilomo-nyeka, ndoe ya kipwilo kyonso kituntulu ikekala mu kyaka. (Ngalatea 5:15) Nanshi pwijai lupotopoto bukidibukidi; kimbai kupwija myanda mu ndoe.—Mateo 5:23-25; Efisesa 4:26; Kolose 3:13, 14.
“Muswelo Mufwanyinwe” ne Biselwa bya mu Kisaka
7 Mutumibwa Polo wādingile bene Kidishitu bekale na ‘muswelo mufwaninwe.’ (Tetusa 2:12) I kya kamweno mpata, mu uno mwanda, Polo usoñanya bakaji “kusanswa balume babo, ne bāna babo bene kumo, ne [kwikala muswelo mufwaninwe], ne kwikala bakutōka tō, bakuloeja mu mōbo.” (Tetusa 2:4, 5, MB) Polo wāsonekele bino binenwa mu myaka 61-64 K.K., myaka mityetye kumeso kwa mfulo ya ngikadilo ya bintu ya Bayuda. Ino, myanda imoimo ya kungitu, kimfwa mingilo ya mu njibo, yādi nyeke na mvubu. Nanshi ba mulume ne mukaji bafwaninwe kwikala nyeke na mumweno mubwane, kadi muyampe, pangala pa biselwa byabo bya mu kipango, kutyina’mba “mwanda wa Leza wakatukwa.” Mutwe wa kisaka umo wasapwidile muntu waile kwibapempula amba, witufwile’ko lusa, njibo yetu idi’tu ne bumvu. Wamushintulwila amba i yampikwa kulongololwa “mwanda ndi pania.” Bine, i kya kutendelwa shi twipāna pamwanda wa Bulopwe, ino ketufwaninwepo kusūla būmi bwa byetu bisaka.
8 Bible usoñanya bashabana batūle byabo bisaka pa kifuko kibajinji, unena’mba, yewa uleka kusāsaketa kisaka kyandi “wavutakanya lwitabijo, watabukidilamo kubipa ne pa wampikwa kwitabija.” (1 Temote 5:8) Eyo, mishikatyilo i mishile mungya ntanda ne ntanda, ino i kiyampe kuyuka kwishisa mu myanda itala bintu bya kungitu. Mulembi wa Nkindi 30:8, wālombele’mba: “Kokampapo bufudile, nansha bupeta bwine.” Inoko bambutwile kebafwaninwepo kusūla bisakibwa bya kungitu bya babo bana. Kimfwa, lelo i kya tunangu kuleka kisaka pakubulwa bintu bya kwikwasha nabyo umbūmi mwanda wa kulondalonda madyese a Kiteokratike? Mwene kino kikokeja kususula bobe bana? Ku mutamba mukwabo, Nkindi 24:27 unena’mba: “Longolola mwingilo obe panja, kadi longa’o mu budimi; penepa kulonda ubaka njibo yobe.” I amo, nansha bintu bya kungitu byobidi na kyaba kyabyo, ino ‘kūbaka kisaka’—kumushipiditu ne mu kisanso—kyo kintu kitabukile mvubu.
9 Lelo kodi kala muteakenye kyobe kisaka pa mfuko mwa kushadila, nansha shi dyakadilwe kantu dino’di, uwaāla uwalāla? Nkindi 13:22 unena’mba: “Muntu mulumbuluke ushila bankana bandi bupyani.” Kutentekela pa bupyani bwa kushīla bana buyuki butala padi Yehova ne kipwano nandi, bambutwile bafwaninwe ne kuta mutyima ku kusāsaketa babo bana mu bintu bya kungitu. Mu matanda mavule, mitwe ya bisaka ya buledi buyampe ielaelanga mwanda wa kusokola bintu bya kwikwasha nabyo, kushiya mukanda wa bipyanwa, ne konte ya lupeto. Mwanda, “kitatyi ne myanda yampikwa kulaya” bifikilanga ne bantu ba Leza bene. (Musapudi 9:11, NW) Lupeto i “nsakwa,” omwanda kwiteakanya kulumbuluke pavule kutyepejanga’ko bufudile mu tubintu tumotumo. (Musapudi 7:12) Mu matanda mwiundapija bantu ku lwabo lupeto, pampikwa kukulupila Leta, i kipite buya kutūla mukōlo kampanda pafula wa kwiundapija nao, nansha kukuta nkuku kabidye ya kwilamina būmi.a
10 Bisonekwa binena kadi amba: “Bāna kebafwaninwepo kubīkila bakwibabutula bintu, mhm, poso bakwibabutula e babikila bāna bintu.” (2 Kodinda 12:14) Mu ino ntanda, bambutwile bavule babikilanga babo bana lupeto lwa kwibafutyila nalo masomo nansha lwa kwibapa ku busongi mwanda wa kwibapa kyalwilo kiyampe umbūmi. Lelo kodi mulange kushila bobe bana bintu bikebakwasha mu būmi bwabo bwa kumushipiditu? Kimfwa, padi obe mwana mutame uvuijanga mwingilo wa kitatyi kyonso. Bengidi ba kitatyi kyonso byokebafwaninwe kulomba nansha kukulupila kukwashibwa na bantu bakwabo, bambutwile basenswe wabo mwana bekalanga ‘bamwabila’ko bintu kampanda mungya bisakibwa byandi’ mwanda wa kumukwasha endelele nyeke na mwingilo wa kitatyi kyonso.—Loma 12:13; 1 Samwele 2:18, 19; Fidipai 4:14-18.
11 Kumona lupeto mungya molufwaninwe kumwenwa kekilombolapo kubulwa lwitabijo lwa’mba ino ngikadilo imbi ya Satana keidi pabwipi na kufula. Ino i kwikala’po na ‘tunangu tufwaninwe’ ne nangu miluji. (Nkindi 2:7; 3:21) Kitatyi kimo, Yesu wānene amba, “bāna ba uno mwaka [ino ngikadilo ya bintu, NW] bakidile kudyumuka bāna ba mu dyuba” mu myanda itala mwingidijijo wabo wa lupeto. (Luka 16:8) I amo, omwanda bamo abamone amba bafwaninwe kulemununa muswelo obengidijanga lupeto lwabo, mwanda wa bavuije bisakibwa bya byabo bisaka senene.
“Muswelo Mufwanyinwe” mu Mumweno Wetu wa Masomo
12 “Mwikadilo wa panopantanda [walamukanga],” myanda itala lupeto ne busendwe byo bine byalamuka’nka bukile bukya. (1 Kodinda 7:31) Ino, Yesu wāfundije bandi bana-babwanga bebidile ngikadilo impya yobatanwa’mo. Paēbatumine musunsa umbajinji mu mwingilo wa busapudi, wēbanene amba: “Kemukakimba byakomeka mu ñonga yenu nansha nsahabu, nansha mpalata, nansha mukuba mwine, nansha mukōlo wa dishinda, nansha bikutu bibidi, nansha bikwabilo, nansha mukombo mwine, ke-muntu wa-mīngilo wafwaninwa nandi kudishibwa.” (Mateo 10:9, 10) Ino, mu lwendo lukwabo, Yesu wēbanena’mba: “Wa ñonga asele’yo wa kimbukulu nandi monka.” (Luka 22:36) Lelo byāalamukile i bika? I ngikadilo. Bafikilwa bādi batōta mu mwine mwaba’wa bādi bañumauma mpata, omwanda papo bana-babwanga bādi bafwaninwe kwilamija mpao yabo.
13 Ne dyalelo i monka na monka, bambutwile bafwaninwe kuyuka mwendela ngikadilo yotudi’mo dyalelo mu myanda itala lupeto. Kimfwa, lelo uloñanga buninge mwanda wa bobe bana bafunde masomo senene? Kitungo kikatampe kifwaninwe nkasampe kufundila masomo i mwanda wa akekale mwingidi wabwino wa Yehova. Mwanda masomo a mvubu kutabuka onso i masomo a bintu bya kumushipiditu. (Isaya 54:13) Kadi bambutwile bafwaninwe kufundija babo bana, bayuke kwisāsaketa abo bene. Nanshi olola bobe bana, wibakwashe batonge masomo maluji, wisambile nabo pamo, mubandaule shi i biyampe nansha shi ke biyampepo kukabwanya’ko masomo makwabo. Kutyiba mbila pa bintu bya uno muswelo i kiselwa kya kisaka, bakwabo kebafwaninwepo kufutulula ino mbila. (Nkindi 22:6) Lelo tunene namani ku boba batongele kufundija babo bana ku mobo?b Eyo, pa kino, bavule bengilanga mwingilo utendelwa, ino bakwabo beumonanga bu mukomo kutabuka mobādi bafwatakenya, bashiya babo bana na bufundiji buyayate. Nanshi shi usaka kufundija bobe bana ku njibo, pikula bidi nkondo yonso yobikakulomba, ne kutadija shi binebine ubwanya kwitwika kino kiselwa ne shi udi na bwino bobwanya kufikija mwingilo ku mfulo.—Luka 14:28.
‘Kemukikimbai Bintu Bikatakata’
14 Pano kepafikile mfulo ya ino ngikadilo pano, bamo bakokeja kwipāna mu kukimbakimba bintu bibalombola ino ntanda—kaji ka ntumbo, mingilo ya misokwe, nansha bituntwa. Bandaulai kimfwa kya Baluki, musoneki wādi usonekela Yelemia. Wātompwele amba: “Yo! pano i malwa ami, mwanda Yehova walunda njia ku misongo yami; nakōka ne kubinza kwami, kadi ami kumona kololokwa mpika.” (Yelemia 45:3) Baluki wākokele. Wandi mwingilo wa bu musoneki wa Yelemia wādi mukomo, upungijañana. (Yelemia 36:14-26) Wādi umona mpungiji yandi bu yakubulwa mpwilo. Ino yādi ya kukapwa myaka 18 kumeso kwa konakanibwa kwa Yelusalema.
15 Yehova wānenene Baluki amba: “Talapo bidi, kyoki kyo naubakile ami nkatūta’kyo, ne kyoki kyo nakunine ami nkekitukuna; i enka nabya ne mu ntanda yonsololo mwine. Penepa kadi lelo ukimbe bintu bikatakata bya abe mwine’ni, a? Kokikimba’byopo.” Baluki wādi ke musendame. Wādi ‘kakimbe bintu bikatakata,’ shi bituntwa, shi ntumbo, shi kufuka ku makasa. Yehova wādi kasa ‘kutukuna, ne ntanda yonsololo mine kumo,’ lelo kukimba bino bintu kwādi kwa kwikala na mvubu’ka? Omwanda Yehova wāvulwije Baluki uno mwanda otufwaninwe kukunkamana’po: “Talapo bidi, nkaleta kyamalwa pa ngitu yonso; . . . , ino būmi bobe nkapana’bo kodi ke kyakukwata mu bifuko byonsololo moenda’mwa.” Bintu bya kungitu kebyādipo bya kupanda ku konakanibwa kwa Yelusalema! Yehova wāmulaile kukapandija’nka ‘būmi bwandi kete.’—Yelemia 45:4, 5.
16 Baluki wākōkele kololwa na Yehova, ebiya, mulao wa Yehova pa kufikidila, Baluki wāpandija būmi bwandi. (Yelemia 43:6, 7) Bine, buno i bufundiji bukatampe ku bantu ba Yehova dyalelo! Kino ke kitatyipo kya ‘kukimba bintu bikatakata.’ Mwanda waka? Mwanda “panopantanda papitanga, ne kilokoloko kyapo kīne kumo.”—1 Yoano 2:17.
Mwingidijijo Mulumbuluke wa Kitatyi Kyashala’ko
17 Shi kepano, lelo i muswelo’ka mulumbuluke otukokeja kwingidija kino kitatyi kyashala’ko? Tuboilei ñeni pa kyokya kyāfikile mupolofeto Yona. Yona wātalukile “kaenda ku Nineva, . . . , kadi waela lubila lwakunena’mba: Kubashala mafuku makumi aná, penepa Nineva ukafulamikwa.” Yona wābezemuka’tu bene Nineva bāitabija musapu wandi, ne kwisāsa besāsa! Yehova wāleka konakanya kibundi. Yona wālonga’po kika? Wādila wikodyota: “A Yehova nakwisashila, yata būmi bwami ko ndi; mwanda i kintabuke buyampe kufwa na kwikala mūmi.”—Yona 3:3, 4; 4:3.
18 Ebiya, Yehova wāfundije Yona bufundi bukatampe. “Walongolola mulundu-wamungu weukandija peulu pa Yona, amba wikale mwemba peulu pa mutwe wandi . . . Enka nenki Yona wasangala byamwiko mwanda wa mulundu-wamungu.” Ino nsangaji ya Yona yādi ya lupito, mwanda mulundu’wa kewāijijepo kufumba. Yona wāshilula “kufuna bulobo” pa kushala’ye pwe ye pwe. Yehova wāmusabila mwanda amba: “Abe ubafwila mulundu lusa . . . Lelo i namani, amiwa nkifwilapo Nineva lusa, kyokya kibundi kikatampe mo mudi bantu batabuke pa tununu katwa ne makumi abidi kebakōkejapo kusansanya ku kuboko kwabo kwa lundyo ne kwa lunkuso; kabidi ne bimunanwa bingibingi, a?”—Yona 4:6, 7, 9-11.
19 Bine, Yona wādi wisakila’nka aye mwine! Udidila’ko mulundu lusa, ino wabulwa kalusa nansha katyetye ku bene Nineva—balume nobe, kumushipiditu, ‘kebādipo bayukile kushiyañanya kuboko kwabo kwa lundyo na kwa lunkuso.’ Padi netu tukokeja kwabila konakanibwa kwa ino ntanda imbi kufikidile’tu, eyo tudi na bubinga! (2 Tesalonika 1:8) Inoko, pano potukitengele, tudi na kiselwa kya kukwasha bantu ba mityima yakubulwa budimbidimbi, ‘kebayukile kushiyañanya kuboko kwabo kwa lundyo ne kwa lunkuso.’ (Mateo 9:36; Loma 10:13-15) Lelo wabulwa’po kwingidija kino kitatyi kityetye kyashala’ko ku kukwasha bantu bavule, nabo batambule buyuki bulēme bwa Yehova? Lelo kudi’po mwingilo’ka mukwabo obwanya kudingakanya na nsangaji ya kukwasha muntu amone būmi?
Ikalai Nyeke na “Muswelo Mufwanyinwe”
20 Ino ngikadilo ya Satana byoyenda ishetemukila ku konakanibwa, ketubulwepo kutana bijika bipya. Kisonekwa kya 2 Temote 3:13 kyānene’kyo kala amba: “Babi, ne banzazangi, basa kwenda bavula ne kuvula ku kubipa.” Ino ‘kemukikōkai ne kupungila pa mityima penu.’ (Bahebelu 12:3) Mwiubijei mudi Yehova wa kwimupa bukomo. (Fidipai 4:13) Pa kyaba kya kwela milafwe ku bintu bya pa bwana bukulu, banwe mwifundei kwikala na mutyima unekena, kwibidila ino ngikadilo yenda yonekela’ko. (Musapudi 7:10) Ikalai’po na tunangu tufwaninwe, ne kulonda bulombodi bwimupa “umpika wabinebine ne wamanwa.”—Mateo 24:45-47, NW.
21 Kitatyi kyashala’ko ketwikiyukilepo. Inoko, tukulupile na mutyima umo amba “mfulo ya bintu byonso īdi pa bwipi ponka.” Bine, twikalei na “muswelo mufwanyinwe” mu kipwano kyotupwene umo na mukwabo, mu muswelo otulela byetu bisaka, ne mu biselwa byetu bya kungitu, kufika ne pakāya mfulo. Wivwane batwe bonso tulonge uno muswelo, nankyo tukatanwa “bakubulwa kiko, nansha kakoba kēne”!—2 Petelo 3:14.
[Kunshi kwa dyani]
a Kimfwa mu Amerika, bantu bavule babikijanga mukōlo wa kwiundapija nao, nansha bundapi byobulomba lupeto luvule. Bisaka bimo bya Batumoni ke biyuke amba, bamuñanga bamo betabijanga kundapa na malawa angi pambulwa kwelañana mashi, enka poso bisaka bidi na mukōlo muvwe wa kwiundapija nao. Bamuñanga bavule betabijanga kundapañana mungya pafikile mukōlo omudi nao nansha kufutwa na Leta pamwanda wa bundapi.
b Kufundija bana ku njibo i mwanda ufwaninwe muntu kwityibila’po mbila aye mwine. Tala kishinte “L’enseignement au foyer: est-ce pour vous?,” kyalupwilwe mu Réveillez-vous! 8 kweji 4, 1993.
Myanda ya Kupituluka
◻ Lelo i muswelo’ka otukokeja kulombola “muswelo mufwanyinwe” mu kipwano kyotupwene batwe bene?
◻ I muswelo’ka otukokeja kulombola bujalale mu kuvuija biselwa byetu mu kisaka?
◻ Mwanda waka bambutwile bafwaninwe kukengelela bufundiji bwa ku masomo butambula babo bana?
◻ I bufundiji’ka botwefunda kupityila ku kimfwa kya Baluki ne Yona?
[Bipangujo bya Kifundwa]
1. Lelo kwikala na “muswelo mufwanyinwe” kilombola kika?
2. Le i muswelo’ka umwenanga bene Kidishitu mu kitūkijetyima kya Yehova dyalelo?
3. I bipangujo’ka bifwaninwe kwiipangula bambutwile pangala pa babo bana?
4. (a) Le i kika kikokeja kulupuka’ko shi mulume ususula wandi mukaji? (b) Lelo bakaji bakokeja kwikala muswelo’ka mu ndoe na Leza ne kuleta nsangaji mu kisaka kyonso kituntulu?
5. Mwanda waka bankasampe bafwaninwe kulonda madingi a Bible atala pa muswelo obafwaninwe kukwata babo bambutwile?
6. I muswelo’ka otukokeja kukimba ndoe na batōtyi netu?
7. (a) I muswelo’ka wētukankamikile Polo twikale na “muswelo mufwanyinwe” mu myanda ya kungitu? (b) Balume ne bakaji bene Kidishitu bafwaninwe kumona namani biselwa byabo bya mu njibo?
8. Mitwe ya bisaka inenwe kuta mutyima muswelo’ka ku bisakibwa bya bisaka byayo mu muswelo mujalale?
9. I kika kinenenwa amba i kya tunangu mitwe ya bisaka ikale kuteakanya pa mfuko, pokeyafikilwe na lufu nansha na misongo?
10. Lelo bambutwile bene Kidishitu babwanya ‘kubīkila babo bana bintu’ namani?
11. Lelo kumona lupeto mungya molufwaninwe kumwenwa kilombola kubulwa kwa lwitabijo? Shintulula.
12. I muswelo’ka wāfundije Yesu bandi bana-babwanga kwibidila ngikadilo impya?
13. Lelo i kitungo’ka kikatampe kifundilwa masomo, ne i muswelo’ka ukokeja bambutwile kukwasha babo bana mu uno mwanda?
14, 15. (a) Le Baluki wājimije bujalale bwandi bwa kumushipiditu muswelo’ka? (b) Mwanda waka ‘kukimba bintu bikatakata’ kyādi kya bulembakane kwadi?
16. Lelo i bufundiji’ka bukokeja kwifundila bantu ba Yehova pa byobya byāfikīle Baluki?
17, 18. (a) Lelo Yona wālongele kika kitatyi kyāikele kwisāsa bene Nineva? (b) I bufundiji’ka bwāfundijibwe Yona na Yehova?
19. Lelo i milangwe’ka ya kwisakila kamweno yotufwaninwe kwepuka?
20, 21. (a) Le i miswelo’ka imoimo yotukokeja kulombola “muswelo mufwanyinwe” mu ano mafuku etushadila’ko? (b) Lelo i madyese’ka akeselwa boba badi na “muswelo mufwanyinwe” umbūmi bwabo?
[Kifwatulo pa paje 9]
Wivwane ba mulume ne mukaji besusula abo bene, nankyo bonakanyanga kipwano kyabo kyobapwene na Yehova
[Kifwatulo pa paje 11]
Bambutwile bafwaninwe kuta mutyima ku kufundija babo bana