Twendelelei Na Kunanga Ne Leza

“Nangilai mu [m]ushipiditu, nabya kemukwatwapo ne kilokoloko kya ngitu.”​—NGALATEA 5:​16.

BIBLE witulombola’mba Enoke “wadi unanga ne Leza” wabine. Nansha byaādi mu bantu ba muneneno usanshija, bakubulwa bwine Leza, wāuminine mu kunanga ne Leza kutūla ne ku lufu lwandi na myaka 365. (Ngalwilo 5:​23, 24; Yude 14, 15) Noa nandi “wadi unanga ne Leza.” Wānangile nandi, koku ulela kisaka kyandi, aku ulwa na ntanda yādi misanzwe na bamwikeulu bantomboki ne lutundu lwabo lukalabale, kadi koku wikwete’ko na lūbako, ulonda kamo ne kamo ka mwa kūbakila munkompa wa safini, wādi mukatampe kutabuka byombo byonso bya pa tulunga-lui bya mu mine myaka’ya. Wāendelele na kunanga ne Leza kupwa kwa Dilobe, nansha kutombokela Yehova byokwālangwile monka mutwe pa Babele. Bine, Noa wāendelele na kunanga ne Leza kufika’nka ne paāfwile na myaka 950.​—Ngalwilo 6:9; 9:​29.

² Panena Bible amba bano bana-balume ba lwitabijo ‘bānangile’ ne Leza, i mwingidije kino kishima mu muneneno wa kyelekejo. Ko kunena’mba ba Enoke ne Noa bādi beendeja bilombola’mba badi na lwitabijo lukomo mudi Leza. Bālongele bintu byēbasoñenye Yehova, kadi bākwatañanye būmi bwabo na bintu byobādi bayukile bitala pa kipwano kya Leza na bantu. (Enzankanya na 2 Bilongwa 7:​17.) Kebākadikilepo pa kwitabija ku kanwa bitupu bintu byādi binena Leza nansha byaādi ulonga. Bālongele byonsololo byādi bisaka Leza kobadi​—ke bimopo bikwabo koku byāshala, mhm, i byonso’tu byādi bifikile pa bukomo bwabo bwa bu bantu bakubulwa kubwaninina. Kifwa Noa, wālongele monso mwamusoñaninye Leza. (Ngalwilo 6:​22) Noa kādipo utabuka bulombodi bwādi bumupebwa, kadi kādipo na kalengwa ka kupwa bintu ke mungya kala. Wādi mupwane na Yehova, umulomba pampikwa kwishisa, mukene bulombodi bwādi bumupa Leza, bine wānangile ne Leza. Lelo nobe mo molongelanga?

Mwiendelejo wa Nyeke wa Umbūmi

³ Kumona pashilula bantu kunanga ne Leza i kintu kya nsangaji. Pobatabulanga matabula mayampe a mwendele kiswamutyima kya Yehova, balombolanga bukamoni bwa lwitabijo lwabo, mwanda pambulwa alo i kutupu kutōkeja Leza pa mutyima. (Bahebelu 11:6) Bine tudi na nsangaji, mwanda mu myaka itano yapityile’i, mwaka ne mwaka bantu 330000 ne kupita badi bepāna kudi Yehova ne kubatyijibwa! Ino pano kikatampe kikimbwa kobadi, ne kudi batwe bonso, i kwendelela na kunanga ne Leza.​—Mateo 24:13; Kusokwelwa 2:​10.

⁴ Mu mafuku a Mosesa, kyālombele lwitabijo ku kisaka kya bwine Isalela pa kusoba masobo a Pashika mu Edipito ne kukusa mashi pa kidyangwa ne pa ñunji ya bibelo bya njibo yabo. (Divilu 12:​1-​28) Ino lwitabijo lwa bavule lwāikele kutelententa pa kumona kibumbo kya Felo kibalonda kunyuma pa Kalunga Katyila. (Divilu 14:​9-​12) Mitōto 106:12 ulombola’mba i pobāpityile bōmi mu kyalo kya dijiba mūmu pō, bāmona ne mabimbi a mema moakubijija kibumbo kya bene Edipito, ko kwikala kadi ‘bāikala na lwitabijo mu kinenwa kya Yehova.’ Ino kitatyi kityetye pa kupita’po, mu ntanda mutuputupu, bene Isalela bāshilula kutompola pa mwanda wa mema a kutoma, bidibwa, ne bwendeji. Lusango lutyani lwa tubedibedi 10 twa mu 12 twājokele mu Ntanda ya Mulao, lwēbakwatyije moyo. Uno o mwanda unenena’po Mitōto 106:24 amba, “kebaitabijepo mwanda [wa Leza].” Bādi babinza kwalukila mu Edipito. (Umbadilo 14:​1-4) Lwitabijo lwabo lwādi lukoma’nka poso abamone bingelengele kampanda bilombola bukomo bwa Leza. Kebāendelelepo na kunanga ne Leza. Ku mfulo, boba bene Isalela bābulwa kukatwela mu Ntanda ya Mulao.​—Mitōto 95:10, 11.

⁵ Bible witudyumuna’mba: “Mwibandaulei bānwe bene, shi mudi monka mu lwitabijo; mwitompei bānwe bene.” (2 Kodinda 13:5) Kwikala “monka mu lwitabijo” kishintulula kulamata ku nkulupilo ya bwine Kidishitu. Kino i kya mvubu shi tusaka kunanga ne Leza mu mafuku onso a būmi bwetu. Pa kunanga ne Leza, tufwaninwe kadi kukomeja lwitabijo lwetu, na kukulupila na mutyima onso mudi Yehova. (Nkindi 3:​5, 6) Mwanda kudi bitebwa ne makinga mavule akokeja kupya’mo boba baleka kunanga ne Leza. Lelo i makinga’ka amoamo?

Epukai Dikinga dya bya Kwikulupila

⁶ Bantu bonso befundanga Bible, bepāna kudi Yehova, kupwa babatyijibwa, bayukile amba Kinenwa kya Leza kikankeje busekese ne makoji. (1 Tesalonika 4:​1-3; Bahebelu 13:4) Bano bantu i betabije amba kino kyo kyoloke. Basaka kwikala na būmi bukwatañane nakyo. Ino busekese bukidi nyeke dimo dya mu makinga a Satana keapityijanga kikwatwa. Mwanda waka?

⁷ Dibajinji, boba baponenanga mu buno bukobakane kebekalangapo padi bakanina kulonga nabya. Kepabulwe padi byādi’nka nabya ne ku bene Isalela mu Musanza wa Moabu. Kwendelwa na bana-bakaji bene Moabu ne bene Midyana kwādi kumweka dibajinji bu bulunda ne bu kizaji ku bana-balume bene Isalela bādi ke batondwe būmi bwa mu ntanda mutuputupu. Lelo i kika kyālupukile’ko pāitabije bene Isalela lwito lwa kupwana na bantu bengidila Bala, pa kyaba kya kwingidila Yehova, bantu bālekelele babo bansongwakaji (enka ne ba mu bisaka bitelwa bine) kwenda busekese na bana-balume bobādi kebesongele nabo? Bana-balume ba mu kitūlo kya Isalela pa kumona kine kisense’kya bu kiyampe, bākokwa, bēpāna mu kulonga bintu byobādi bayukididile’tu amba i bibi, lo lufu lwēbapitula kituki.​—Umbadilo 22:1; 25:​1-​15; 31:16; Kusokwelwa 2:​14.

⁸ Le mu ano etu mafuku i bika bikokeja kuponeja muntu mu dikinga dya uno muswelo? Nansha byayukile byamalwa bitambanga ku busekese, wivwane kabangilepo kyaka kya bya kwikulupila, ukokeja kwifikija aye mwine ku kyoyampepo kimukokela ku kulonga bibi, ne kulanga biluji kwine kwakoma.​—Nkindi 7:​6-9, 21, 22; 14:16.

⁹ Kinenwa kya Leza kitudyumuna pambulwa kafinda, amba ke biyampepo kwididika bu tudi na bukomo, kisense kibi kekudipo kyokitulonga. Mu kino kisense mubadilwa ne kubandila bintu bilombolwa ku matelevijo bilonga bantu bakobakane ne kutala mapepala alangula bilokoloko bya busekese. (1 Kodinda 10:11, 12; 15:33) Nansha ke kisense kya na banabetu betabije mu byaba bibibibi kikokeja kutwala ku tusua. Lwaki ludi pa bukata bwa bantu ba ngitu ingi i lukomo bininge. O mwanda bulongolodi bwa Yehova budyumunanga na buswe kuleka kwitolwela pa kasuku nansha pafula na muntu wa ngitu ingi okemwisongele nandi nansha okubutulwa nandi. Shi tusaka kunanga ne Leza, tufwaninwe kwepuka dikinga dya bya kwikulupila ne kwivwana madingi a kidyumu etupa Leza.​—Mitōto 85:⁠8.

Kokatādilwa na Moyo wa Kutyina Muntu

¹⁰ Kyaka kikwabo i kiyukijibwe patōka mu Nkindi 29:25, amba: “Kityino kya bantu kileta dikinga.” Pavule, dikinga dya kiluwe dikalanga na kipongo mwikobeka nyema nshingo, nansha lushinga lumupya ku kulu. (Yoba 18:​8-​11) Ne kutyina muntu nako kufinanga muntu lukono, wakomenwa kunena na bwanapabo ne kwiendeja mu muswelo usangaja Leza. Kusaka kusangaja bakwetu i kintu kyendele’mo, kadi kupumpunya binena bakwetu ke bwine Kidishitupo. Eyo, napo palomba kulama bujalale. Mwanda wivwane kubanga binena bantu kushilule kulongeja muntu bintu bijidikwe na Leza nansha kumulekeja kulonga byobya bisoñanya Kinenwa kya Leza, nankyo kubapu muntu wapi mu dikinga.

¹¹ Kuleka kupya mu ano makinga ke budyumukupo bwa kibutwila, mhm, i “[k]ukulupila mudi Yehova.” (Nkindi 29:25b) Nansha ke muntu wamoyo ukokeja kwikala nkanka mwimanije, shi i mukulupile mudi Leza. Mafuku onso otukidi mu mitabakano ya ino ngikadilo ya bintu ya Satana, twilamei, shi bitupu tukapya mu dikinga dya moyo wa kutyina muntu. Eyo, mupolofeto Ediya i muyukane bu muntu wāingile mwingilo na bukankamane, ino nandi wānyemene pa kukwatwa na moyo wa Yezebele wādi ukanina kumwipaya. (1 Balopwe 19:​2-​18) Petelo nandi monka na monka, wākwetwe na moyo pa kwangadikwa ngitu, wātuna’mba nkiyukilepo Yesu Kidishitu, kadi myaka pa kupita’po, na onka moyo, wālonga bintu byampikwa kukwatañana na lwitabijo. (Mako 14:66-​71; Ngalatea 2:​11, 12) Inoko Ediya ne Petelo bādi na kikulupiji mudi Yehova, o mwanda bāitabije bukwashi bwa kumushipiditu, bāendelela na kwingidila Leza mwingilo wasepelela.

¹² Bavule mu bengidi ba Yehova ba mu ano etu mafuku befundanga nabo muswelo wa kuleka moyo uleta dikinga. Kamoni umo nsongwakaji wa mu Guyane wanene amba: “Bulwi bwa kupela kulonga musakila bakwetu ku masomo i bukomo.” Kadi ubweja’ko amba: “Ino lwitabijo lwami mudi Yehova nalo lukomo.” Difuku dyamufutulwile wabo mwadimu ku meso a kalasa katuntulu pangala pa lwitabijo lwandi, wakunkamene’po talala nyā, walombela kudi Yehova. Kupwa wakalombola mwadimu bukamoni pafula, kadi na bwino. Nsongwalume umo wadi wifunda misoñanya ya Yehova mwabo mu Benin, wasumininwa kufundula nkishi wāmusongele shandi. Uno nsongwalume wajingulwile amba uno nkishi ke mūmipo, waleka ne kumutyina kwine, ino wayukile’tu amba bisa kukalabaja ba kibundi badi bakanina kala kumwipaya. Walombela kudi Yehova, kupwa bufuku wasela nkishi’wa wakamushiya mu ntanda, enka namino wetalula’ye. (Enzankanya na Batyibi 6:​27-​31.) Mwana-mukaji wa mu République Dominicaine washilwile kwingidila Yehova, wandi mulume wamunena’mba tonga’po umo, pa ami ne Yehova. Mwana-mulume wamwangadika ngitu amba’nka kwilubula nobe. Lelo moyo wamulekeje lwitabijo lwandi? Walondolwele’mba: “Shi kudi makoji onongele, papo shapo mfwe bumvu, ino shi pa mwanda utala kwingidila Yehova Leza, kekudipo kyomfwila bumvu!” Uno kaka waendelele na kunanga ne Leza, mwenda mafuku, wandi mulume welunga nandi mu kulonga kiswamutyima kya Yehova. Netu shi tukulupile mudi Tata wetu wa mūlu, bine ketukalekapo moyo wa kwakamwa muntu witutādile nansha kwitubudija kulonga byobya byotuyukile bu bisangaja Yehova.

Leka Kufutulula Madingi

¹³ Makinga amoamo a biluwe atebwanga’tu pa umpito, amba nyema ye-yense upityila’po apye, ino makwabo atebwanga na nuno ya kulabika banyema. Mo mwikadile ne bupeta, i nuno ku bantu bavule. (Mateo 13:22) Bible witusoñanya mu 1 Temote 6:​8, 9 amba loelelwai na bidibwa ne na bivwalwa byomudi nabyo. Kupwa witudyumuna’mba: “Boba batele mityima’mba, tusakwikala bampeta, nabya abaponena mu kutompibwa, abapi mu dikinga, ne mu bya kilokoloko kya bulembakane, ne kya byakwiletelela, bino bidi namino bitūkija bantu [ku] koneka, ne umbufudile.”

¹⁴ Nansha byokudi kino kidyumu, bantu bavule i bapye mu dino dikinga, mwanda kebamonangapo amba ano madingi i ebatala abo. Mwanda waka? Lelo i mitatulo ya kusaka’nka kufuka ku makasa ibatonwenanga ku kwipeneneka mu kukimba bintu bivule pa kyaba kya kwimanina pa “bidibwa, ne bivwalwa” bitusoñanya Bible amba tuloelelwe nabyo’ni? Nansha i kidyumu’ko kya Bible kyobapelwile, basumbika’mba bupeta i bobwa budi na bantu bapetele bituntwa bya ntanda ne miseke? Bible i mushiyañanye patōka, amba kufwila kupeta i kintu pa bula, kusasakata kwa kukimba kusokola kadibwa nansha kavwalwa nako kintu bwa pala. (Enzankanya na Bahebelu 13:5.) Lelo “kilokoloko kya meso”​—kya kwabila kusokola bituntwa byobamona, pakwabo ne mingilo ya kumushipiditu yashilula kusunkuta​—kyo akyo kibalabikanga kebela mingilo ya mutōtelo wabine kunyuma? (1 Yoano 2:​15-​17; Hakai 1:​2-8) Kunena na bubine, boba batele mutyima ku madingi a Bible, bananga ne Leza na kutangidija mwingilo wa Yehova kumeso mu būmi bwabo bo badyese ne dyese’po!

Tunekenyei bya Kuzumbijazumbija Mutyima bya Umbūmi

¹⁵ Bintu biputumina bantu bavule kibishi i kusokola bisakibwa bya umbūmi, ke kusakapo kupeta, ehe. Bengidi bavule ba Yehova badi na būmi bwimanine pa tubintu tubala-tunga kete. Bengila mingilo ya nshikije-dyuba, amba tumone’tu nansha kasandi ka kwikumbidija, kobo mwa kulāla bana, ne tudibwa twa kudya musunsa umo kulādidila. Bakwabo bekonda na misongo, na bununu bwabo, nansha na bwa ba mu kisaka. Bine, i kipēla bintu bya uno muswelo kwibavutakenya bitungo bya kumushipiditu byobetungile mu būmi bwabo!​—Mateo 13:22.

¹⁶ Yehova, ku buswe bwandi, i mwitulombole busengi botukasengwa mu Bulopwe bwa Meshiasa. (Mitōto 72:​1-4, 16; Isaya 25:​7, 8) Kadi witukwashanga mu myanda itala bintu bitutyintyidila umbūmi, na kwitupa madingi a kuyuka i bintu’ka bifwaninwe kutangidija kumeso. (Mateo 4:4; 6:​25-​34) Yehova witukulupijanga na bisonekwa bilombola mwaādi ukwashisha bengidi bandi ba kala. (Yelemia 37:21; Yakoba 5:​11) Witukankamikanga na buyuki bwa’mba, buswe bwandi pa bengidi bandi bakikōkeji i bwaendaenda, nansha shi kwikale byamalwa bibaponena. (Loma 8:​35-​39) Ku boba batūdile kikulupiji kyabo mudi Yehova, unena’mba: “Nkikakuzobololapo, nansha patyetye pene, nansha kukulekelela mpika.”​—Bahebelu 13:5.

¹⁷ Buno bo buyuki bukankamikanga bene Kidishitu babine, bendelela na kunanga ne Leza pampikwa kusasukila mu mashinda a ntanda. Kisela kya bwine ntanda kipupwa dyalelo ku balanda ba mu matanda mavule i kya’mba, kusela kintu kya muntu udi nabyo bivule kya kukadisha kyobe kisaka ke bwivipo. Ino boba bananga na lwitabijo i bejibe ku uno mumweno. Balēmekele kwitabijibwa na Leza kupita byonso, batala’nka kwadi, amba ye wa kwituloka mu mwiendelejo wetu wakubulwa budimbidimbi. (Nkindi 30:​8, 9; 1 Kodinda 10:13; Bahebelu 13:18) Mwana-mukaji umo wakishala wa mu India unena’mba kwingila pakubulwa nsengwa, kutentekela’po ne kininga, binkwashanga mpata. Pa kyaba kya kwidilakena na bufudile, aye utūkije mutyima, mwanda uyukile amba shi ntūle Bulopwe bwa Leza ne boloke bwandi pa kifuko kibajinji mu būmi bwami, Yehova ukangesela mu kusasakata konesasaketa, nsasaketa ne wami mwana. (Mateo 6:​33, 34) Kudi bantu tununu ne tununu pi na pi balombola’mba, nansha byokudi byamalwa byobekoka nabyo, Yehova i mpakala yabo ne kinyemeno kyabo. (Mitōto 91:2) Lelo i mpakala ne kinyemeno ne kudi abe?

¹⁸ Mafuku onso otukidi mu ino ngikadilo ya bintu, kekubulwepo makinga afwaninwe kwepukwa. (1 Yoano 5:​19) Bible wituyukijanga’o ne kwitulombola muswelo wa kwiepa. Boba basenswe Yehova binebine, batyina kumufityija mutyima, bakesontomona mu ano makinga. Shi ‘bendelele na kunanga ne mushipiditu,’ kebakaponenapo mu mashinda a bwine ntanda. (Ngalatea 5:​16-​25) Boba bonso bashimikile būmi bwabo pa kipwano kyabo na Yehova, kyepelo kikatampe kya kunanga ne Leza i kibabikilwe, ke bulunda nandi bwa nyeke ne nyeke-ke kadi.​—Mitōto 25:14.

[Questions]

1. (a) Enoke wānangile ne Leza mu ngikadilo ya muswelo’ka ne mu bula bwa myaka inga? (b) Noa wānangile ne Leza mu bula bwa myaka inga, ne i biselwa’ka bilēma byaādi wikoka nabyo?

2. Kishima ‘kunanga ne Leza’ kishintulula kika?

3. Lelo i kintu’ka kya mvubu mikatampe ku bengidi bonso ba Leza bepāne ne kubatyijibwa?

4. Nansha bene Isalela bavule bātambile mu Edipito byobālombwele lwitabijo kampanda, mwanda waka kebākatwelelepo mu Ntanda ya Mulao?

5. Myanda idi mu 2 Kodinda 13:5 ne mu Nkindi 3:​5, 6 ikwatañene namani na kunanga ne Leza?

6. I kika kiyukile bene Kidishitu bonso pa mwanda utala busekese ne makoji, ne bamonanga namani buno bubi?

7. Mu Musanza wa Moabu, bana-balume bene Isalela bēendeje muswelo’ka obādi bayukile amba wādi mubi?

8. Mu ano etu mafuku, i kika kikokeja kutwala mwine Kidishitu ku busekese bwa munyanji?

9. Lelo i bidyumu’ka bya mu Bisonekwa bitulamanga ku busekese bwa munyanji?

10. I kika kinenenwa’mba “kityino kya bantu” i dikinga?

11. (a) Lelo i kika kibwanya kwitulama ku kutādilwa na moyo wa kutyina muntu? (b) Yehova wākweshe muswelo’ka bengidi bandi bādi na moyo wa kutyina bantu?

12. I bifwa’ka bya mu ano mafuku bilombola’mba bantu bapebwanga bukwashi bwa kuleka moyo wa kutyina bantu, ubwanya kwibajokejeja kunyuma mu mingilo yabo ya kutōkeja Leza pa mutyima?

13. Lelo i dikinga’ka ditudyumwinwe’ko mu 1 Temote 6:9?

14. (a) I kika kikokeja kubudija muntu kulama madingi a kuloelelwa na bivwalwa ne na bidibwa? (b) Le i nshintulwilo’ka ya nsumbi bitupu itala pa bupeta ikokeja kufikija muntu ku kupēlula kidyumu kidi mu 1 Temote 6:9? (c) “Kilokoloko kya meso” kibwanya namani kusaba meso a bantu bamobamo bakomenwa ne kumona dikinga dyobatelwe?

15. I bintu’ka bifikilanga bantu bonso bizumbijazumbijanga mityima ya bantu ba Yehova bavule, ne i dikinga’ka dyotufwaninwe kuta’ko mutyima kitatyi kyotudi mu ano makambakano?

16. Yehova witukwashanga muswelo’ka mu myanda itala bintu bitutyintyidila umbūmi?

17. Letai bifwa bya bantu bafikilwanga na byamalwa ino abo’ko bendelela na kunanga ne Leza.

18. Lelo i lufungulo’ka lwitukwashanga ku kwepuka makinga a ntanda ya Satana?

[Kifwatulo pa paje 16]

Bavule banañanga ne Leza umbula bwa būmi bwabo bonso

Usa Kunena’po Kika?

◻ Bya kwikulupila bikokeja kwikala dikinga muswelo’ka?

◻ I kika kikokeja kwitulama ku kutādilwa na moyo wa kutyina muntu?

◻ I kika kibwanya kwitubudija kulonda madingi alombola kyaka kidi mu kulondalonda byabupeta?

◻ I kika kikokeja kwitukwasha twepuke kupya mu dikinga dya bya kuzumbijazumbija mutyima bya umbūmi?