“Tá Mutyima Obe Pa” Tempelo Ya Leza!

“Mwana muntu . . . tá mutyima obe pa byonsololo byo nkakulombola abe . . . sapula byonso byomona ku njibo ya Isalela.”​—EZEKYELE 40:4.

I MU mwaka wa 593 K.K.K., mwaka wa 14 tamba Isalela uselwa bu musungi. Bayuda bashikete mu Babiloni bemwene bu badi kulampe byamwiko na ntanda yabo yobetembanga. Bavule umbukata mwabo bāmwene Yelusalema dya mfulo paādi ulakuka ndaki ya mudilo, mpembwe yandi mikomokomo itūtwa lukuluku, mobo a ntumbo ādi’mo abundulwa. Tempelo ya Yehova​—yādi bu kilukwa kitumbija kibundi, kitako kimo kete kya mutōtelo utōka pano pantanda ponso⁠—yāshala ke bityakuku bitupu. Papo bumisungi bwa bene Isalela bukyendelela. Kukishele myaka 56 ebiya kunyongololwa kwēbalailwe kufike.​—Yelemia 29:10.

² Ezekyele mupolofeto wakikōkeji pa kulanga mulādile tempelo ya Leza mu masala ku makilometele tutwa na tutwa, ke kikailo kya banyema ba ntanda, bulanda bubamukwata. (Yelemia 9:11) Buzi, shandi kimubutula, wādi wingila mu mine tempelo’yo bu kitobo. (Ezekyele 1:⁠3) Ezekyele nandi wādi wa kwikala na ano madyese amo onka, ino wāselwa bu musungi ukidi nkasampe, pamo ne bamfumu ba Yelusalema mu 617 K.K.K. Papo Ezekyele kasenselela ku myaka 50, mobimwekela kakidipo na kikulupiji kya kukamona Yelusalema monka nansha kukōbaka na bakōbakulula tempelo. Fwatakanya’po bidi, mokyākunkile Ezekyele ku mutyima pa kumona kimonwa kya tempelo ya ntumbo!

³ Kino kimonwa kya myanda mivule, kitanwa mu mashapita kitema a mukanda wa Ezekyele, kyāpele bene Yuda bāselelwe bu misungi mulao wākomeje lwitabijo lwabo. Mutōtelo utōka wādi wa kujōkejibwa! Mu tutwa twa myaka tamba penepa, kutūla’nka ne ku dyalelo, kino kimonwa kikalanga nyeke nsulo ya kukankamikwa ku bonso basenswe Yehova. Muswelo’ka? Tubandaulei bidi buluji bwa kimonwa kya Ezekyele ku bene Isalela bāselelwe bu misungi. Kidi na bipindi bikatampe biná: tempelo, butobo, mfumu, ne ntanda.

Tempelo Ibajokejibwa

⁴ Dibajinji, Ezekyele waselelwa “pa lūlu lulalula nakampata.” Dya kushika kwa lūlu kudi tempelo mikatampe, pamo bwa kibundi kya nsakwa. Mwikeulu, wa “kumweka kwandi kwādi’nka bwa kumweka kwa mukuba,” watenteka mupolofeto pa kiteba kilampe kupita mobo onso. (Ezekyele 40:​2, 3) Kimonwa pa kwendelela, Ezekyele wamone mwikeulu upima na katentekeji bipimo bya bibelo bibidi bibidi bya tempelo bitūnge pasatu pamo ne tudimbwa twabyo twa balami, ne kipango kya panja, kipango kya munda, byumba bidīlwa’mo, madabahu, ne kipandulwamo kya tempelo pamo ne Kikola ne Kikola Nakampata kine.

⁵ Kupwa papo, Yehova mwine wamweka mu kimonwa. Watwela mu tempelo kakulupija Ezekyele amba i Aye mwine usa kushikata’mo. Ino wanena’mba njibo Yandi ifwaninwe bidi kusubulwa, amba: “Pano namino kadi bafundule bwitwa bwabo ne ngitu mifwe ya balopwe babo, kulampe na ko ndi, penepo nkekalanga umbukata mwabo nyeke.” (Ezekyele 43:​2-4, 7, 9) Ino “ngitu mifwe ya balopwe babo” i bankishi. Balopwe ba Yelusalema bantomboki ne bantu bāsubije tempelo ya Leza na bankishi ne kwibalonga ke balopwe babo. (Enzankanya na Amose 5:26.) Bano bankishi bādi bafwe, kebādipo baleza nansha balopwe bōmi, o mwanda bādi bu byabusala ku meso a Yehova. Bādi ba kutalulwa’mo.​—Levi 26:30; Yelemia 16:18.

⁶ Lelo kikatampe kine kyāletēlwe kino kipindi kya kimonwa i kika? I kupa bamisungi kikulupiji kya kujokejibwa kutuntulu kwa mutōtelo utōka mu tempelo ya Leza. Kadi, kupimwa kwa tempelo kyādi kilomboji kya Leza kilombola’mba binebine kino kimonwa kikafikidilanga. (Enzankanya na Yelemia 31:​39, 40; Zekadia 2:​2-8.) Butōtyi bonso bwa bankishi bwādi bwa kufundulwa. Penepa Yehova kaesela monka njibo yandi.

Butobo ne Mfumu

⁷ Babitobo nabo bādi banenwe kusubulwa, kutōkejibwa tō. Bene Levi bādi ba kutopekwa mwanda bāponene mu kutōta bankishi, ino bana ba kitobo Zadoki bādi ba kufwijibwa’ko ne kweselwa mwanda bāshele bampikwa kiko.a Inoko bisumpi byonso bibidi byādi bya kwikala na byepelo mu mwingilo wa mu njibo mijokejibwe ya Leza​—kuno kupebwa byepelo kwādi kwimanine pa kikōkeji kya muntu ne muntu. Kadi, Yehova wāsoñenye amba: “Bakalombola bantu bami kusansanya umbukata mwa bikola ne byabitupu, ne kwibalombola kusansanya umbukata mwa kyadisubi ne kitōka.” (Ezekyele 44:​10-16, 23) Nanshi babitobo bādi ba kujokejibwa ne kūminina kwabo na kikōkeji kwādi kwa kwibapadilwa mpalo.

⁸ Kino kimonwa kisambila ne pa muntu umo utelwa bu mfumu. Muzo wādi kala na bamfumu, tamba’nka mu mafuku a Mosesa. Kishima kya Kihebelu na·siʼʹ, kyalamwinwe bu mfumu, kyādi kifunkila padi mutwe wa njibo, wa kisaka, nansha wa muzo. Mu kimonwa kya Ezekyele, baludiki ba Isalela bonso mu kikonge i batopekwe, mwanda basusulanga bantu, ino abebadingila bekale biyampe, bampikwa mboloji. Eyo, mfumu wikwete’ko na mingilo mu mutōtelo utōka, nansha byakabadilwapo mu kabumbo ka babitobo. Utwela utamba mu kipango pamo na bisaka byambulwa kwikala bya babitobo, washikata mu bukonde bwa Kibelo kya Kutunduka, kaleta bitapwa bimobimo bya kwelela bantu. (Ezekyele 44:​2, 3; 45:​8-12, 17) Pano kimonwa kibakulupija bantu ba ku muzo wa Ezekyele amba muzo ukajokejibwa ukeselwa dyese dya kwikala na baludiki bifwa biyampe, bana-balume bakakwata kabumbo ka babitobo makasa abidi, balongolola senene bantu ba Leza ne kwikala bifwa bilumbuluke mu myanda ya kumushipiditu.

Ntanda

⁹ Ku mfulo, mu kimonwa kya Ezekyele mudi ne ntanda ya Isalela. Yādi ya kwabanibwa, kisaka ne kisaka na kyakyo kyaba. Ne mfumu nandi wādi wa kwikala’mo na bupyani. Ino babitobo kebādipo ba kwikala na bupyani, mwanda Yehova wānene’mba: “Amiwa ne bupyani bwabo.” (Ezekyele 44:10, 28; Umbadilo 18:20) Kino kimonwa kyālombwele’mba kyaba kya mfumu mu ntanda’ya kikekala bukila ne bukila bwa kifuko kya pa bula kitwa bu kyabuntu kikola. Kino kifuko kyādi kipindi kya ntanda kya mafinko aná kyabanibwe mu mikenza isatu​—wa kungala wādi wa bene Levi besāse, wa pa bukata wa babitobo, wa kunshi nao wa kibundi pamo ne ntanda ya bumeni. Tempelo ya Yehova yādi ya kushimikwa mu mukenza wa babitobo, umbukata mwa kifuko kya kyabuntu.​—Ezekyele 45:​1-7.

¹⁰ Bine, byonso bino byākunkile mityima ya bonso bāselelwe bu misungi! Kisaka ne kisaka kyādi kikulupile kukatambula bupyani mu ntanda’ya. (Enzankanya na Mika 4:4.) Mutōtelo utōka o wādi wa kupebwa’mo kifuko kizunzulwe kadi kya pa bukata. Ino tala mu kimonwa kya Ezekyele, mfumu ulombwelwe’mba ukekala mu ntanda ipēnwe na bantu bu kyabuntu, mudi ne babitobo. (Ezekyele 45:16) Ko kunena’mba mu yoya ntanda mijokejibwe’ya, bantu bādi ba kukwasha ku mingilo ya boba batongwa na Yehova bu ba kwibatangidila, kwibakwatakanya byabinebine na kwingila nabo mungya bulombodi bwabo. Kunena mu kīpi, ino ntanda yādi kyelekejo kya bulongolodi, kya kwingidila pamo ne kya mutyima-ntenke.

¹¹ Lelo Yehova wādi wa kwesela ntanda yabo? Bupolofeto i bulondolole kino kipangujo na bishima bileta kyanga ku mutyima bilombola moikekadila. Kudi munonga upulumuka ku tempelo, wenda ubaya kowenda, ao utwela mu Dijiba Difwe, ke lui lukatampe. Mwine’mo upungulula mema alengalele, biluwe papo bibetunge milongo ku lubungo bikwata mwita wa lui. Ku mungo ya munonga kudi mityi mivule ipa bipa mwaka onso mutuntulu, bya kudya ne bya bundapi.​—Ezekyele 47:⁠1-​12.

¹² Ku misungi, uno mulao ubapite monka mu bupolofeto bubajinji bwa kujokejibwa bobādi basenswe byamwiko. Mwanda bapolofeto bādi bafumika na bukomo bwa Yehova bāshintulwile kala misunsa mivule mwādi mwa kwikadila Isalela mujokejibwe ne ukashikata’mo bantu pamo bwa mu paladisa. Lubila lwa amba, bifuko bya masala bikaloa monka, o wādi mwanda wa bupolofeto wādi unenwanenwa. (Isaya 35:​1, 6, 7; 51:3; Ezekyele 36:35; 37:​1-​14) O mwanda bantu bādi batengele amba madyese a Yehova apāna būmi akakuka mulungu pamo bwa munonga usuluka ku tempelo mijokejibwe. Penepo, muzo mufwe kumushipiditu wādi wa kusanguka. Bantu bajokejibwe bādi ba kweselwa na kupebwa bana-balume​—babipanda bakomo kumushipiditu, boloke kadi bapose pamo bwa mityi yāmwenwe ku mungo ya munonga, bana-balume ba kutangidila kūbakulula ntanda yāsadilwe masala. Ne Isaya nandi wāsonekele pangala pa ino “mityi [mikatampe] ya boloke” yādi ya ‘kushimika maputu a kala.’​—Isaya 61:​3, 4.

Kimonwa Kikafikidila Kitatyi’ka?

¹³ Lelo misungi yājokele yaōngwelwe bitupu? Ehe! Mu 537 K.K.K., bāshele’ko bājokejibwe baālukile mu ntanda yabo yobādi betemba. Mwenda mafuku maputu a kala āubakululwa na bwendeji bwa ino ‘mityi mikatampe ya boloke’​—kifwa Ezela musoneki, mupolofeto Hakai ne Zekadia, ne Yoshua Kitobo Mukatampe. Bamfumu, kifwa ba Nehemia ne Zelububele, bābikala mu ntanda’ya biyampe, na boloke. Tempelo ya Yehova yālongololwa monka, ne byabuyabuya byandi bya būmi​—ko kunena’mba madyese eselwanga boba balonda kipwano kyandi​—byāvudila’ko monka. (Kupituluka 30:19; Isaya 48:​17-​20) Dyese dimo bidi dyobāeselwe i buyuki. Mwanda butobo bwājokelejibwe mingilo yabo, babitobo bēkwata’ko na kufundija bantu Bijila. (Malaki 2:7) Pa kulonga namino, bantu bāsanguka monka kumushipiditu, bāikala bengidi ba Yehova bapa bipa biyampe, enka na mokyāelekejibwe na Dijiba Difwe dyāikele ke dyūmi, dyālenga babiluwe kukwata mwita.

¹⁴ Lelo bino binkumenkume ko kufikidila konso kwa kimonwa kya Ezekyele? Mhm; kwādi kukishele kintu kikatampe kutabuka. Ivwana: Tempelo yāmwenwe na Ezekyele na bubine keyāubakilwepo moyālombwedilwe. Ino Bayuda bākwete kino kimonwa na kininga, bālonda bintu bimobimo enka mo byādi bilombwedilwe.b Inoko tempelo ya mu kimonwa ayo yādi mikatampe mpata isambakana’nka ne pa Lūlu lwa Modia lonso, kifuko kyādi’po tempelo imbajinji. Kadi, tempelo yāmwene Ezekyele keyādipo mu kibundi, yādi mitololwe kulampe pa kyaba kikwabo kya ntanda, ino tempelo ya bubidi yāubakilwe’nka popa pādi tempelo imbajinji, munda mwa kibundi kya Yelusalema. (Ezela 1:​1, 2) Kadi, pa bute pa bute, kekudipo munonga wādi ukuka mema tamba ku tempelo ya mu Yelusalema. Nanshi Isalela wa kala wāmwene’tu kufikidila kutyetye kwa bupolofeto bwa Ezekyele. Kino kilombola’mba kwādi kwa kwikala kufikidila kukatampe mpata kwa kumushipiditu kwa kino kimonwa.

¹⁵ I kyabine, tufwaninwe kutengela kufikidila kukatampe kwa kimonwa kya Ezekyele mu tempelo mikatampe ya kumushipiditu ya Yehova, īsambilwe’po bivule na mutumibwa Polo mu mukanda wa Bahebelu. Ino tempelo yāshilwile kwingila kitatyi kyāshingilwe Yesu Kidishitu māni bu Kitobo Mukatampe wayo mu 29 K.K. Ino lelo kimonwa kya Ezekyele kyāfikidile mu mafuku a Yesu? Mhm, kekyāfikidilepo. Yesu, Kitobo Mukatampe, wāfikidije mwanda wa bupolofeto utala Difuku dya Kipwanyo na kubatyijibwa kwandi, na lufu lwandi lwa bu kitapwa, ne na kutwela mu Kikola Nakampata, ke mūlu kadi. (Bahebelu 9:​24) Ino tala’po, kimonwa kya Ezekyele kekilombwelepo kamwanda nansha kamo katala pa kitobo mukatampe nansha pa Difuku dya Kipwanyo. Nanshi kino kimonwa kekyādipo kifunkila pa myaka katwa imbajinji K.K. Le penepo kyādi kya kufikidila kitatyi’ka?

¹⁶ Kumeso kwa kulondolola, tujokelei bidi ku kimonwa kine. Ezekyele wāsonekele amba: “Mu bimonwa bya Leza waundeta muntanda ya Isalela; kabidi wauntūla pa lūlu lulalula nakampata, pādi kyelekejo bwa kibundi mutamba wa kunshi.” (Ezekyele 40:2) Kifuko kyamonwa mu kino kimonwa, “lūlu lulalula nakampata,” kituvuluja Mika 4:​1 unena’mba: “Mu mafuku a kumfulo’a kikafika nenki, lūlu lwa njibo ya Yehova lukakomejibwa mu nsongo ya ngulu, kadi lukazunzulwa pangala pa tungulu; ino bantu baka[tūtyiki]la ponka pa alo.” Lelo buno bupolofeto bukafikidila kitatyi’ka? Mika 4:5 ulombola’mba bushilula mu kitatyi kikielele mizo mu kutōta bilezaleza. Kunena na bubine, i mu ino yetu myaka, “mu mafuku a kumfulo,” mwazunzulwa mutōtelo utōka, ne kujokejibwa pa kyaba kyao kiufwaninwe mu būmi bwa bengidi ba Leza.

¹⁷ Lelo kyalengeje kuno kujokejibwa kufikidile i kika? Vuluka, Yehova i mwiye ku tempelo mu kinkumenkume kikatakata kya mu kimonwa kya Ezekyele, wamukome amba njibo yandi inenwe kusubulwa ku mutōtelo wa bankishi. Lelo tempelo ya Leza ya kumushipiditu yasubwilwe kitatyi’ka? Mu Malaki 3:1-5, Yehova i mutele’mo kitatyi ‘kyakāya ku tempelo Yandi’ pamo ne Yesu Kidishitu, wandi “mukendi wa kipwano.” Le kyaila i kika? Ukekala’nka bwa “mudilo wa sendwe utōkeja bilonda, ne pamo’nka bwa bifulu bya ukenda bisandi.” Kuno kutōkeja kwāshilwile mu kitatyi kya divita dibajinji dya ntanda. Byāpita namani? Eyo, Yehova i mushikate mu njibo yandi, wesela ntanda ya kumushipiditu ya bantu bandi tamba mu 1919 ne kwenda kumeso. (Isaya 66:8) Nanshi tubwanya kunena’mba kufikidila kwine kukatampe kwa bupolofeto bwa tempelo bwa Ezekyele i kuno kumonwa mu ano mafuku a ku mfulo.

¹⁸ Ino kimonwa kya Ezekyele kikafikidila monka musunsa wa mfulo mu Paladisa, pamo na bupolofeto bukwabo bwa kujokejibwa. Kine kino kyo kitatyi kimo kete kikatambula bantu ba mityima myoloke byabuyabuya bya kamfulankonko bya mpango ya Leza itala pa tempelo. Ebiya Kidishitu ukengidija mvubu ya kitapwa kya kinkūlwa kyandi, pamo na babitobo ba mūlu 144 000. Bantu bonso bakikōkeji babikelwe na Kidishitu bakafikidijibwa pa bubwaninine. (Kusokwelwa 20:​5, 6) Inoko, ke mu Paladisapo mukafikidila bikatampe bine kimonwa kya Ezekyele. Mwanda waka tunena namino?

Kimonwa Kifunkila pa Ano Etu Mafuku

¹⁹ Ezekyele wāmwene tempelo yādi ilomba kusubulwa ku mutōtelo wa bankishi ne ku bwitwa bwa kumushipiditu. (Ezekyele 43:​7-9) Kino kekikokejapo kufunkila pa mutōtelo wa Yehova mu Paladisa. Ebiya kadi, babitobo ba mu kino kimonwa bafunkilanga pa kabumbo ka babitobo bashingwe-māni bakidi pano pantanda, ke kupwapo kusangwilwa’bo mūlu nansha mu Myaka Kanunu, mhm. Mwanda waka? Ivwanija pano, babitobo i bamonwe bengila mu kipango kya munda. Bishinte bya Kiteba kya Mulami bya mu mafuku a kunyuma bilombola’mba kino kipango kifunkilanga pa kifuko kya kumushipiditu kya pa bula kikele’mo babitobo ba munshi mwa Kidishitu bakidi pano pantanda.c Kadi yuka’mba kimonwa i kilombole ne kubulwa kubwaninina kwa babitobo. Banenwe kwela bitapwa bya bubi bwa abo bene. I badyumunwe kwepuka kyaka kya kwikala badisubi​—kumushipiditu ne mu mwikadilo mwine. Nanshi kebelekejangapo bashingwe-māni bapwile kusangulwa, bēsambile’po mutumibwa Polo paāsonekele amba: “Mpungi īkavuma, ne bafu bakasangulwa ke bampikwa kubola.” (1 Kodinda 15:52; Ezekyele 44:​21, 22, 25, 27) Babitobo ba mu kimonwa i besobe na bantu pamo, bebengidila ponka’pa. Bino kebikabwanikapo mu Paladisa, mwanda kabumbo ka babitobo kakekala kala mūlu. Nanshi kino kimonwa i kilete mujiñininya mulumbuluke ulombola muswelo wingila dyalelo bashingwe-māni pamo na “kibumbo kikatampe” pano pantanda.​—Kusokwelwa 7:9; Ezekyele 42:⁠14.

²⁰ Shi ke pano, kimonwa kya tempelo kyāmwene Ezekyele kifunkilanga pa bipa bilumbuluke bitamba ku kusubulwa kwa kumushipiditu byenda bifikidila dyalelo. Ino lelo kino kidi na buluji’ka kodi? Uno ke mwandapo mudyambakane wikondwa nao bitupu mu myanda ya Leza, mhm. Kino kimonwa kikwatañene bikatampe na butōtyi bwa difuku ne difuku botōtanga Yehova, Leza umo kete wabine. Kishinte kilonda’ko kisa kwitulombola muswelo obikwatañene.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1. Bantu batongwe ba Leza bādi mu ngikadilo’ka mu 593 K.K.K.?

2. Mwanda waka Ezekyele wādi ukwatwa bulanda pa kuvuluka tempelo ya Leza yādi mu Yelusalema?

3. (a) Kimonwa kya Ezekyele kya tempelo kyādi na kitungo’ka? (b) Lelo i bipindi’ka biná bikatampe bya kimonwa?

4. Le i kwepi kwaselelwa Ezekyele mu kimonwa kyandi, wamone’ko bika, ne i ani wakamunangija’ko?

5. (a) Yehova wakulupija Ezekyele bika? (b) “Ngitu mifwe ya balopwe babo” yādi ifwaninwe kufundulwa mu tempelo yādi bika, ne mwanda waka kyādi kya mvubu kwiifundula?

6. Kupimwa kwa tempelo kwādi kushintulula bika?

7. I myanda’ka yānenwe itala pa bene Levi ne pa babitobo?

8. (a) I bāni bādi bamfumu mu Isalela wa kala? (b) Mfumu wa mu kimonwa kya Ezekyele wādi wikwete’ko na mingilo’ka mu mutōtelo utōka?

9. (a) Ntanda yādi ya kwabanibwa namani, ne i bāni kebādipo ba kutambula bupyani? (b) Kyabuntu kikola kyādi kika, ne munda mwakyo mwādi bika?

10. Bupolofeto bwa kwabanibwa kwa ntanda bwādi bushintulula bika ku bene Yuda bakikōkeji bāselelwe bu misungi?

11, 12. (a) I muswelo’ka wākulupije Yehova bantu bandi na bupolofeto amba ukesela ntanda yabo mijokejibwe? (b) I bika byādi byelekejibwa na mityi yādi ku mungo ya munonga?

13. (a) Yehova wāesele mu buluji’ka bantu bandi bājokejibwe na ‘mityi mikatampe ya boloke’? (b) Bupolofeto butala pa Dijiba Difwe bwāfikidile muswelo’ka?

14. Mwanda waka kwādi kufwaninwe kwikale kufikidila kwa bupolofeto bwa Ezekyele kutabukile kokwa kwa kujoka kwa Bayuda kutamba mu Babiloni mobāselelwe bu misungi?

15. (a) I kitatyi’ka kyāshilwile kwingila tempelo ya Yehova ya kumushipiditu? (b) I bika bilombola’mba kimonwa kya Ezekyele kekyāfikidilepo kitatyi kyādi Kidishitu pano pantanda?

16. Kifuko kyāmwenenwe’po kimonwa kya Ezekyele kituvuluja bupolofeto’ka bukwabo, ne kino kitukwasha namani twivwanije kitatyi kya kufikidila kukatampe kwa kimonwa kya Ezekyele?

17. Bupolofeto bwa Malaki 3:​1-5 bwitukwasha muswelo’ka tuyuke kitatyi kyatōkejibwe tempelo ya mu kimonwa kya Ezekyele?

18. I kitatyi’ka kikafikidila dya mfulo kimonwa kya tempelo?

19, 20. I kika kinenenwa’mba kufikidila kukatampe kwa kimonwa i kumweke dyalelo, ino ke mu Paladisapo?

Lelo Ukivulukile?

◻ Le i kufikidila’ka kubajinji kwa kimonwa kya Ezekyele kya tempelo ne babitobo bayo?

◻ I muswelo’ka wābadikile kufikidila kimonwa kya Ezekyele kya kwabanibwa kwa ntanda?

◻ Pājokejibwe Isalela wa kala, i bāni bāingile bu bamfumu bakikōkeji ne i bāni bāingile bu ‘mityi mikatampe ya boloke’?

◻ I kika kinenenwa’mba kimonwa kya Ezekyele kya tempelo kyendanga kifikidila kufikidila kwakyo kukatampe mu ano mafuku a ku mfulo?