Bankasampe—tamijai manwa enu a kujingulula bintu!

“Bidibwa bikomokomo i bya boba ke bapwe kutama; ke boba kadi badi ne byakwivwana nabyo byabo bībidile kala bya kuyūkidila ne bulumbuluke ne bibi.”—BAHEBELU 5:14.

“TŪKANYAI biyampe pa kunanga, kepamopo bwa bampikwa ñeni, mhm, poso bwa bañeni; ne kumwenamo byakumwenamo mu myaka, ke-mantu mafuku i mabimabi.” (Efisesa 5:15, 16) Tamba mutumibwa Polo usoneka bino binenwa tutwa twa myaka kunyuma, ‘babi ne banzazangi bendanga nyeke bavudila’ko ne kuvula ku kubipa.’ Tudi mu “myaka ya malwa” itelwa na bwalamuni bukwabo amba i bitatyi “biyule byaka.”—2 Temote 3:1-5, 13; Phillips.

² Ukokeja kwepuka bino byaka bikufyamine mu dishinda shi udi na ‘budyumuku, . . . buyuki ne manwa a kuyuka kulanga.’ (Nkindi 1:4) Mwanda Nkindi 2:10-12 unena’mba: ‘Shi tunangu tutwele mu mutyima obe, ne buyuki bwikale biyampe ku muya obe; manwa a kuyuka kulanga akakulama; kuyuka kusansanya kukakulela, kukupandija ku dishinda dibi, ku bantu besamba bintu bya impupa.’ Ino i muswelo’ka okokeja kutamija ano manwa? Bahebelu 5:14 unena’mba: “Bidibwa bikomokomo i bya boba ke bapwe kutama; ke boba kadi badi ne byakwivwana nabyo byabo bībidile kala bya kuyūkidila ne bulumbuluke ne bibi.” I amo, bwino bo-bonso bulombanga kwiibidija, ne kwingidija manwa a kujingulula bintu nako monka na monka. Kishima kya Kingidiki kingidije Polo kishintulula pa bute pa bute amba ‘kwikala bafundijibwe pamo bwa mukai wa makayo a kwitompa dikanda.’ I muswelo’ka omukashilula kuno kwifunda?

Tamijai manwa enu a kujingulula bintu

³ Yukai amba manwa enu a kujingulula bintu—bwino bwenu bwa kuyuka kusansanya biyampe ne bibi—endanga atamina’ko mu ‘kwiibidijaibidija.’ Potyiba mbila kampanda kufwaninwepo kufwatakanya, kulonga bintu na kibozo, nansha kulonda kibumbo, shi bitupu, butongi bobe kebukekalapo bwa tunangu. Shi usaka kutyiba mbila na tunangu, ingidija manwa obe a kujingulula bintu. Muswelo’ka? Dibajinji kimba bidi kujingulula mwanda onso ne pa nkote, ne bintu byonso bikwatañene nao. Shi i kyendele’mo, ipangula’po ne bipangujo. Tala i milangwe’ka yodi nayo pa uno mwanda. Nkindi 13:16 unena’mba: “Muntu ense mudyumuke ulonga ne kuyukidija.” Kupwa, tompa kutala i misoñanya’ka, nansha i bijila’ka bya mu Bible bitala pa uno mwanda. (Nkindi 3:5) Eyo, pa kusaka kulonga kino, kikulomba kwikala na buyuki bwa Bible. O mwanda Polo witukankamika batwe bonso kudya “bidibwa bikomokomo”—kwifunda ‘kubaya, ne kulepa, ne bula bwa mūlu, ne bula bwa panshi’ bwa bubinebine.—Efisesa 3:18.

⁴ Kuyuka bino kudi na kamweno mwanda twi bantu bakubulwa kubwaninina, balēmenenwa na bubi. (Ngalwilo 8:21; Loma 5:12) “Mutyima utabukile bintu byonsololo budimbañani, ubela byamwikomwiko’tu,” mo munenena Yelemia 17:9. Pampikwa kulonda misoñanya ya Leza ya kwituludika, tukokeja kwiongola batwe bene, na kulanga kintu kibi amba i kiyampe—mwanda’tu ngitu yetu yabilanga’kyo. (Enzankanya na Isaya 5:20.) Mulembi wa mitōto wāsonekele amba: “Lelo kukatōkeja mulumyana dishinda dyandi i kwepi? Ponka pa kutámo mutyima mwendele mwanda obe. Mu bitongwe byobe e mo mwena kuyūkidija; e po nshikilwe mashinda onso a bubela.”—Mitōto 119:9, 104.

⁵ Mwanda waka bankasampe bavule batamine mu bisaka bya bwine Kidishitu balondanga mashinda mabi? Le i mwanda kebekalangapo ‘batompa ku kiswamutyima kya Leza kilumbuluke, kya kuloelelwa ne kibwaninine’? (Loma 12:2) Bakwabo bendanga ku kupwila na bambutwile babo, batela ne kutela pa mutwe bufundiji bumobumo bwa kyalwilo bwa mu Bible. Ino pobepangulwanga kulombola pemanine nkulupilo yabo nansha kushintulula bintu bya mushike bidi mu Kinenwa kya Leza, buyuki bwabo bwikalanga kinsanka. Bankasampe ba uno muswelo bakokeja kongolwa bukidi bonka. (Efisesa 4:14) Shi ye moikadile ne abe, lelo wabulwapo nobe kusumininwa kwalamuka? Kaka umo nsongwakaji uvuluka’mba: “Nadi nkimba mu mabuku. Neipangula’mba, ‘Le ndyukile namani amba kino kyo kipwilo kyabine? I muswelo’ka ondyukile amba kudi Leza witwa dya bu Yehova?’ ”a Kuno kubandaula Bisonekwa na katentekeji kwamukweshe, wayuka amba bintu byamufundije bambutwile bandi i byabine!—Enzankanya na Bilongwa 17:11.

⁶ Ukokeja kuyuka bukidi “kyokya kyakusangaja Mfumwetu” shi wi mwilumbile buyuki bwa misoñanya ya Yehova. (Efisesa 5:10) Shi kumwenepo kintu kya tunangu kyofwaninwe kulonga pa mwanda kampanda, le ukalonga’po namani? Lombela kudi Yehova akuludike. (Mitōto 119:144) Tompa kwisamba ino myanda na bambutwile bobe nansha na mwine Kidishitu kampanda mupye. (Nkindi 15:22; 27:17) Madingi makwabo akokeja kukukwasha ukeatana shi ukimbe mu Bible ne mu mabuku a Sosiete Watch Tower. (Nkindi 2:3-5) Mu kwingidijaingidija manwa obe a kujingulula bintu, mo mu kutamija’o.

Kuyuka kusansanya mu kwipwija mukose

⁷ Tutalei pano mwa kwingidijija manwa a kujingulula bintu mu myanda pala pala. Kifwa, langa shi abakwite kudi balunda ku kukongakana kampanda. Pakwabo i mukanda owatambula wa lwito lwa kwitana pamo. Amba bankasampe bavule Batumoni bakatanwa’ko. Wilamija ne kalupeto ka kukaleta, ka kukapota nako tubintu tusakilwa’ko. Le ukenda’ko?

⁸ Pano ingidija manwa obe a kujingulula bintu. Dibajinji, yuka mwikadile bintu byonso. Kukekala bantu banga? I bāni bakatanwa’ko? Kukashilula kitatyi’ka? Ne kukapwa nsaa’ka? I bintu’ka bikalongwa’ko? I ani ukemanina myanda yonso? Kupwa, kimba mu mabuku, kifwa mu Index pa mutwe wa mwanda “Réunions récréatives,” ne “Divertissement.”b Bukimbi bobe bukakulombola bika? Kintu kibajinji, bukakulombola’mba Yehova kapelejepo kukongakana kwa kwisangaja. Ke-pantu Musapudi 8:15 unena’mba mu mingilo yonso, “muntu kadipo ne kintu kitabukile būya munshi mwa dyuba poso’nka kudya ne kutoma, ne kusangala.” I bine, ne Yesu Kidishitu nandi wādi wendelwa bidibwa bya pa bula kadi wākatenwe ne ku butundaile. (Luka 5:27-29; Yoano 2:1-10) Kwipwija mukose kwa mu kyungwija kwikalanga kwa kamweno shi kudi na bujalale.

⁹ Inoko kukongakana kwa pwilai kuno kuletanga nyeke kavutakanya. Tutanga mu 1 Kodinda 10:8 amba kisense kibi kyāfikije bene Isalela bampikwa kikōkeji ku kulonga busekese ne ku lufu, mu “difuku dimo dyonka bantu tununu makumi abidi ne tununumo tusatu” bāipaibwa. Kidyumu kikwabo kyotufwaninwe kulanguluka’po kitanwa mu Loma 13:13, kinena’mba: “Tunangei na bifwaninwe mu mwinya; ke mu byalupotopoto, nansha mu kukolwakolwa, nansha mu byapabutanda bīne, nansha mu bya impupa imbiimbi, nansha mu byakubobolabobola, ne mu kilokoloko kibi.” (Enzankanya na 1 Petelo 4:3.) Eyo, ketukokejapo kutunga buvule bwa bantu bafwaninwe kukongakena pamo. Inoko myanda yoketudi bamonemone ilombola amba wivwane bantu benda bavula, ne kwibatala bonso nako kwenda kukoma. Kukongakana kwa bantu batyetye kuteakanibwe senene kekuvudilepo kufula ku “byamunyanji bisuluka ku budyakata ne ku bunkolwankolwa.”—Ngalatea 5:21, MB.

¹⁰ Bukimbi bobe bukaleta bipangujo bikwabo, kifwa: Lelo kudi ne bene Kidishitu batame kadi bapye bakatanwa’ko? Ne i ani mwine wimanine’ko? Kitungo kya kuno kukongakana i kuloeja kisense kiyampe kya bu bana na bana’ni nansha i kamweno ka muntu kansangwa? Le kudi mikalo itūdilwe’ko boba bakatanwa’ko? Shi kukongakana kukekala ku mfulo kwa yenga, le kukapwa pa kitatyi kifwaninwe mwanda wa boba bakatanwa’ko bakamone muswelo wa kutambila mu mwingilo wa bwine Kidishitu mu difuku dilonda’po? Wivwane kukekala minjiki ne luja, le bikakwatañana na misoñanya ya bwine Kidishitu? (2 Kodinda 6:3) Kwiipangula bipangujo bya uno muswelo ke kintupo kipēla. Ino Nkindi 22:3 udyumuna’mba: “Muntu wañeni umona kibi penepo wefya: Ino bendalale bapita’tu ne kususuka.” I amo, ukokeja kwepuka ngikadilo ileta kyaka shi wingidija manwa obe a kujingulula bintu.

Kuyuka kusansanya mu myanda itala masomo

¹¹ Bible unena amba kuteakanya būmi bwa kumeso i kintu kiyampe. (Nkindi 21:5) Lelo abe ne bambutwile bobe mwisambilanga pa būmi bobe bwa kumeso? Pakwabo witeakanyanga mwa kushilwila mwingilo wa kitatyi kyonso bu pania. Na bubine i kutupu mwingilo ungi obwanya kutonga upityile uno ku kuleta kuloelelwa kukatampe. Shi udi na kibidiji kya kwifunda biyampe ne kutamija bwino mu mwingilo wa busapudi, yuka amba witeakanyanga mwa kukengidila kano kaji kaleta nsangaji. Le ulañanga ne muswelo okesasaketa abe mwine mu uno mwingilo? Shi mwenda mafuku ulanga kwikala na kisaka, le ukabwanya kukwatakanya kino kiselwa kikebweja’po? Kutyiba mbila mijalale, biyampe shē, pa ino myanda i kuyuka kwingidija manwa a kujingulula bintu.

¹² Mu bifuko bimo, bantu bakidi na muswelo wa kwīya bwino nansha kaji kansangwa ka mingilo ya makasa. Kudi bankasampe bafunda mwa kusungila mu kisaka nansha ku balunda nabo batame badi na twa busunga. Bakwabo nabo bafunda masomo akebakwasha mwenda myaka mu būmi bwabo. Bambutwile badi mu bifuko mwambulwa ino mikenga bakokeja padi kukwata mpangiko na babo bana ya kukafundila’ko masomo shi abapu kulanguluka senene pa uno mwanda. Kubadikila kwiteakanya uno muswelo mwa kukaselela biselwa byobe pokatama, nakampata mwa kukengidila mwingilo wa bupania myaka mivule, kekishintululapo kuleka kutūla Bulopwe bwa Leza pa kifuko kibajinji. (Mateo 6:33) Kufundila’ko masomo kekukankajangapo muntu kwingila bupania. Ivwana kifwa, nsongwakaji umo Kamoni wasakile kwingila bupania kitatyi kilampe. Paapwile masomo a sekondele, bambutwile bandi—nabo bapania balonso—bakwete mpangiko amba akafundile’ko masomo. Weafundile koku wingila bupania, pano udi na bwino bwakokeja kwisasaketa aye mwine koku wendelela na kwingila bupania.

¹³ Pa mwanda utala kufundila’ko masomo, kisaka ne kisaka kidi na bwanapabo ne kiselwa kya kukwata butyibi bwakyo. Masomo ekalanga na bukwashi shi i matongwe senene. Pakwabo akokeja kwikala kyongo. Polanga kufunda ano masomo, le witungile kitungo’ka? I kya kwilongolwela būmi na kwisasaketa abe mwine bya bulēme pokatama’ni? Nansha ‘ukimbanga bintu bikatakata’? (Yelemia 45:5; 2 Tesalonika 3:10; 1 Temote 5:8; 6:9) Ulanga namani pa myanda itala kukafundila’ko masomo adi kulampe na kwenu, pakwabo i kukashikata mu mobo a ku inivelesite? Ulanga kino i kya tunangu mungya kidyumu kya Polo kinena’mba “kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.”? (1 Kodinda 15:33; 2 Temote 2:22) Vuluka kadi amba “kubashala kitatyi kityetye tu.” (1 Kodinda 7:29, MB) Le ano masomo akakulomba myaka inga? Abulwe kukupwila myaka yobe yonso ya bunkasampe? Shi i amo, ukabwanya namani kulonda madingi etukankamika Bible amba “vuluka Umpangi obe mu mafuku obe pokidi nkasampe”? (Musapudi 12:1) Ne kadi, ulanga ano masomo akakushila’ko kyaba kya kwingila mingilo mine ya mvubu ya bwine Kidishitu, kifwa kutanwa ku kupwila, kwenda mu busapudi, ne kwifunda kifundwa kya pa abe mwine? (Mateo 24:14; Bahebelu 10:24, 25) Shi manwa obe a kujingulula bintu i manone, kukajimijapo bitungo bya kumushipiditu byowitungile abe mwine ne bikuteakeninye bambutwile bobe byofwaninwe kukafikila’po mu mafuku āya kumeso.

Kwinangila kwa bulēme

¹⁴ Mwanda mukwabo ukulomba kwingidija manwa obe a kujingulula bintu i kwinangila kwa kusaka kwisonga. Kulombola kisanso ku muntu otele mutyima ke bibipo. Ba mulume ne mukaji bēkwatyile batelelwe mu Lwimbo lwa Ñimbo bādi belongela bintu bimobimo bilombola kisanso kumeso kwa kwitundaila. (Lwimbo lwa Ñimbo 1:2; 2:6; 8:5) Dyalelo nadyo, boba benangila mwanda wa kwisonga bakokeja kumona amba i kyendele’mo kwikwata ku makasa, kwiimuna lwimu lwa pa kanwa, nansha kwipamba bīpa, nakampata shi busongi kebudi pabwipi. Ino vuluka: “Yewa wikulupila mutyima wa aye mwine i kivila.” (Nkindi 28:26) Kintu kibi bininge i kino, bavule bekwatyilanga baloñanga bintu byambulwa kwendela’mo mwanda wa kwitūla kobetūlanga abo bene mu ngikadilo ileta kyaka. Shi kwiselembeja kwapita kipimo ne kwishisa mpika; kufikijanga ku bilongwa bya munyanji bitwala pakwabo’nka ne ku busekese.

¹⁵ Wivwane mwi bekwatyile kwisonga, ke biyampepo kwitolwela pafula pa banwe bene mu ngikadilo ileta kyaka. I kipite buya banwe bonso bubidi kuloelelwa kisense pa kitango kya bantu nansha mu kifuko mudi bantu bavule. Bekwatyile bamobamo batoñanga kankunkuja wa kwibatwala. Bandaula kadi bino binenwa bya Hosea 4:11: “Vinyu, ne vinyu mipya, bifundula kwivwanija.” Malwa akokeja kuvutakanya mulangilo moloke ne kutwala bekwatyile ku kulonga bintu byobakealakanya mu mafuku a kumeso.

¹⁶ Nkindi 13:10 unena’mba: ‘Muntu wa mitatulo keye kukolomona luma, ino pa boba bomvwañana padi tunangu.’ I amo, ‘umvwañanai,’ mwisambile pamo pa muswelo omufwaninwe kwiendeja. Mwitūdilei mikalo mu myanda itala kwilombola kisanso, kadi umo ne umo ufwaninwe kulēmeka milangwe ne mutyima wa mundamunda wa mukwabo. (1 Kodinda 13:5; 1 Tesalonika 4:3-7; 1 Petelo 3:16) Kwisambila pa uno mwanda ufwanga bantu bavule bumvu kukokeja kwikala kukomo dibajinji, ino kukemulama ku makambakano makatampe akokeja kulupuka’ko.

Kufundijibwa ‘tamba ku bwanuke’

¹⁷ Kwepuka makinga a Satana i kintu kikulomba kutadija kitatyi kyonso—kutentekela’po ne bukankamane bwabinebine. Mwanda ukokeja kufikilwa na byaka, nansha shi ke bya kuningilwapo na bakwenu, bikokeja kwikala bya ku ino ntanda. Davida mulembi wa mitōto wālombele amba: “Abe wi lukulupilo lwami, abe Mfumwami Leza; wi lukulupilo lwami ne ku bwanuke bwami. Abe Leza, wanombwele ñeni ne ku bwanuke bwami; kadi ne kutūla ku dyalelo dino’di nasapwile mīngilo yobe ya kutendelwa.” (Mitōto 71:5, 17)c Davida uyukene pangala pa bukankamane bwandi. Lelo wēbutamije tamba kyaba’ka? I tamba ku bwanuke bwandi! Nansha ke kumeso kwa kulwa na kampangala Ngodiata, Davida wādi kala ke mulonge bintu bilombola bukankamane bwa kutendelwa mu kukinga luombe lwa shandi—wāipaya ntambo ne kimbwi. (1 Samwele 17:34-37) Inoko Davida wāpele Yehova ntumbo pa byonso byaālongele, amba ye “lukulupilo lwami ne ku bwanuke bwami.” Manwa a Davida a kwiubija mudi Yehova āmukweshe mpata, wānekenya byamalwa byonso byāmutene. Nobe shi wiubije mudi Yehova, ukakupa bukankamane ne bukomo bwa ‘kunekenya ntanda.’—1 Yoano 5:4.

¹⁸ Tununu ne tununu twa bankasampe pamo bwa abe ke batabule ditabula dilomba kwikala na bukankamane, bengila bu basapudi babatyijibwe basapula myanda miyampe. Tufwija’ko Leza pa mwanda wa lwitabijo ne bukankamane bomudi nabo banwe bankasampe! Ikalai nyeke basumininwe kunyema milongelo mibole ya ino ntanda. (2 Petelo 1:4) Endelelai na kwingidija manwa enu a kujingulula bintu mafundijibwe na Bible. Uno mulongelo ukemukinga ku binzengele bivule bya mu ano mafuku ne kadi mukamwena’mo lupandilo. Bine, monka musa kulombwela kishinte kyetu kya mfulo, mukalumbulula būmi bwenu.

[Footnotes]

Bipangujo bya kupituluka’mo

◻ Bankasampe bakokeja kutamija namani manwa abo a kujingulula bintu?

◻ I muswelo’ka ukokeja bankasampe kwingidija manwa abo a kujingulula bintu mu kutanwa ku kukongakana kwa bwine Kidishitu?

◻ I myanda’ka ifwaninwe kutebwa’ko mutyima kitatyi kyomuteakanya masomo a kufunda?

◻ Mwana-mulume ne mwana-mukaji bakimba kwisonga bakepuka muswelo’ka makinga a kuponena mu busekese?

[Study Questions]

1, 2. (a) Ngikadilo yotudi’mo dyalelo idingakene muswelo’ka na yoya yādi’mo bene Kidishitu babajinji mu Efisesa wa kala? (b) I manwa’ka akokeja kukukinga ku byaka, ne ubwanya kwiatamija namani?

3. I muswelo’ka okokeja kwingidija manwa obe a kujingulula bintu potyiba mbila?

4. Mwanda waka kuyuka misoñanya ya Leza i kwa kamweno?

5. (a) Mwanda waka bankasampe bamobamo balondanga mashinda a bubela? (b) Nkasampe ukokeja kulonga namani bubinebine bwikale ke bwandi?

6. I muswelo’ka okokeja kulonga “kyokya kyakusangaja Mfumwetu” Yehova?

7, 8. (a) I muswelo’ka okokeja kwingidija manwa obe a kujingulula bintu mwanda wa kuyuka shi ukatanwa ku kukongakana nansha kukatanwa’kopo? (b) I mumweno’ka udi mu Bible utala pa kwipwija mukose?

9, 10. (a) I byaka’ka bidi mu kukongakana kumokumo? (b) I bipangujo’ka byofwaninwe kwiipangula abe mwine kumeso kwa kutyiba mbila ya kwenda nansha ya kuleka kwenda ku kuno kukongakana?

11. Bankasampe bakokeja kwingidija namani manwa abo a kujingulula bintu mu kuteakanya būmi bwabo bwa kumeso?

12. (a) Bisaka bimo bitoñanga muswelo’ka kukwatañanya būmi bwabo na ngikadilo ya misokwe yalamukaalamuka? (b) Lelo kufundila’ko masomo kudi na mvubu shi muntu udi na kitungo kya kwingila mwingilo wa bupania? Shintulula.

13. Bisaka bifwaninwe kupikula muswelo’ka byobya bilomba kufundila’ko masomo?

14. (a) I misoñanya’ka ifwaninwe kuludika boba bekwatyile kwisonga mu myanda itala kwilombola kisanso? (b) I bika biloñanga bamobamo bekwatyile bilombola amba kebadipo na butyibi bulumbuluke mu ino myanda?

15, 16. I mikalo’ka miyampe ibwanya kwitūdila ba mulume ne mukaji basaka kwisonga mu kwinangila kwabo shi basaka amba kwikale nyeke kwa bulēme?

17. Davida wālongele bika bilombola amba Yehova ye wādi ‘lukulupilo lwandi tamba ku bwanuke bwandi,’ ne i ñeni’ka ikokeja kuboila’po bankasampe dyalelo?

18. I madingi’ka apelwe bankasampe bene Leza dyalelo?

[Picture on page 23]

Kwiibidija kukimba mu mabuku i bukwashi bukatampe bubwanya kutamija manwa obe a kujingulula bintu

[Picture on page 24]

Kukongakana kwa bantu batyetye kupēlanga kutala, ne kadi kekuvudilepo kufula ku byalupotopoto byakubulwa kwendela’mo

[Picture on page 24]

Bambutwile bafwaninwe kukwasha’ko babo bana mu kuteakanya masomo abo

[Picture on page 25]

Kwinangila mu kitango kya bantu i bulami