I muswelo’ka oswele kinenwa kya Leza?

“Ē! mo nswelele mukanda-obe-wa-bijila! I kufwatakanya kwami dyuba dyonso.”—MITŌTO 119:97.

BANA-BALUME ne bana-bakaji tutwa na tutwa twa midiyo badi na Bible wa wandi wa wandi. Ino kwikala na Bible ne kuswa Kinenwa kya Leza i bintu bibidi bishile. Muntu utanga Kinenwa kya Leza na dimodimo lelo udi na bubinga bwa kwitela’mba uswele’kyo? Mhm, kadipo nabo! Bantu bakwabo badi bapēlwile Bible, ino pano batañanga’ye difuku ne difuku. Abefunde kuswa Kinenwa kya Leza, ne kufwatakanya’mo “dyuba dyonso” pamo bwa mulembi wa mitōto.—Mitōto 119:97.

² Muntu umo wafundile kuswa Kinenwa kya Leza i Nasho Dori. Aye ne balunda nandi mu lwitabijo i bengidile Yehova na kūminina mu bula bwa myaka makumi ne makumi mwabo mu Albani. Mu myaka yonso’yo, Batumoni ba Yehova badi bakankajibwe, ko kunena’mba bano bene Kidishitu bakikōkeji kebadipo batambula mabuku esambila pa Bible, ino lwitabijo lwa Tutu Dori lwadi nyeke lukomo. Namani? “Kitungo kyami,” ye aye unena, kyādi kya “kutanga Bible nansha’tu nsaa imo ku difuku, kino nekilongele kubwipi kwa myaka 60 kumeso kwa ngikale na kafi.” Ne potunena pano Bible kalupwilwe yense mutuntulu mu Kialabania, ino Tutu Dori wefundile Kingidiki ukidi mwanuke, o mwanda wadi utanga Bible mu luno ludimi. Butangi bwa Bible bwa kitatyi ne kitatyi bwakweshe Tutu Dori mu matompo meshileshile, bukokeja kwitukwasha ne batwe.

“Mwikale kwabila” kinenwa kya Leza

³ Mutumibwa Petelo wāsonekele amba: “Bwa twana-twalukeke tupya tukidi tutyila, mwikale kwabila mabele malumbuluke a mutyima ampikwa kyongo [a kinenwa, NW].” (1 Petelo 2:2) Monka mwabidilanga mwana wa lukeke mabele a inandi, ne bene Kidishitu batele mutyima ku bisakibwa byabo bya kumushipiditu nabo mo monka, baloelelwanga kutanga Kinenwa kya Leza. Le nobe uloelelwanga’ko? Shi kuloelelwanga’kopo, kokazoza. Ukokeja nobe kutamija kyaka kya kwabila Kinenwa kya Leza.

⁴ Pa kutamija kino kyaka, ufwaninwe bidi kwidingila abe mwine, kwitūdila butangi bwa Bible bu kibidiji kyobe kya difuku ne difuku shi bibwanika. (Bilongwa 17:11) Eyo, padi kukabwanyapo kulonga pamo bwa Tutu Dori wadi utanga Bible nsaa mituntulu ku difuku. Ino mungya bukomo bobe, witūdile’ko kitatyi kya kubandaula Kinenwa kya Leza difuku ne difuku. Bene Kidishitu bavule balangukanga lubanga na bwē mwanda wa kulanguluka pa kisonekwa kampanda kya Bible. Mwene uno i muswelo muyampe wa kushilula difuku? Bakwabo basangelanga kufudija difuku na kutanga Bible, kumeso’tu kwa kulāla. Bakwabo nabo batanga’ye mu kitatyi kikwabo kyobamona bu kifwaninwe. Kikatampe kisakwa i kutanga Bible kitatyi ne kitatyi. Kupwa, washiya’ko ne kyaba kya kulanguluka pa byotanga. Tubandaulei bifwa bimobimo bya bantu bamwenine byabuyabuya mu butangi ne kulanguluka pa Kinenwa kya Leza.

Mulembi wa mitōto wādi uswele bijila bya Leza

⁵ Mulembi wa Mutōto wa 119 wādi ukwete byabine Kinenwa kya Leza na mutyika. I ani wālembele uno Mutōto? Bible kamutelelepo. Inoko kupityila ku myanda ilembelwe’mo, twi bayuke myanda pala pala imutala ne kujingulula’mba būmi bwandi bwādi bwa makambakano mpata. Bantu baādi nabo bādi bamweka bitupu bu batōtyi ba Yehova, abo kuswa misoñanya ya Bible pamo bwa aye mpika. Ino uno mulembi wa mitōto kālekelepo kulonga byoloke pangala pa mwikadila wabo. (Mitōto 119:23) Shi nobe ushikatanga nansha shi wingilanga na muntu kalēmekelepo misoñanya ya mu Bible, usa kwimwena kudingakana kuvule kwa ngikadilo yodi’mo na yādi’mo uno mulembi wa mitōto.

⁶ Uno mulembi wa mitōto wakaminwe Leza kādipo wimwene bu moloke, mhm. Wātelele pakubulwa kafinda kubulwa kubwaninina kwandi. (Mitōto 119:5, 6, 67) Ino kādipo usaka kubikalwa na bubi. Wāipangwile amba: “Lelo kukatōkeja mulumyana dishinda dyandi i kwepi?” Kupwa wālondolola’mba: “Ponka pa kutámo mutyima mwendele mwanda obe.” (Mitōto 119:9) Penepa wābweja’ko na kulombola lupusa luyampe ludi na Kinenwa kya Leza amba: “Kinenwa kyobe nabīka’kyo umutyima wami, na’mba nakakupya mambo.” (Mitōto 119:11) Bine, lupusa lwitukwasha kwepuka kulubila Leza ludi na bukomo bukatampe!

⁷ Bankasampe bene Kidishitu bafwaninwe kubandaula binenwa bya mulembi wa mitōto. Mwanda dyalelo badi mu kyaka. Dyabola i mukanine kōna lukongo lwa batōtyi ba Yehova bakitama. Kitungo kya Satana i kukokela bene Kidishitu bankasampe baponene mu bilokoloko bya ngitu ne kujilula bijila bya Leza. Bintu bimonwa ku mavideo ne ku matelevijo pavule bilombola’nka mulangilo wa Dyabola. Bantu bantumbo balombolwa’ko bamweka bu bantu bayampe basangaja; ne busekese bobalonga bumweka bu bintu byendele’mo. Ino i musapu’ka obapāna? I uno: ‘Kusambakena pamo na muntu okemwisongele nandi shi mwisenswe banwe bonso ke bubipo.’ Yō, bankasampe bene Kidishitu bavule baponenanga mu dikinga dya uno mulangilo. Balobeja lwitabijo lwabo. Eyo, kukokwa shako ko koku! Ino lelo kuno kukokwa i kukomo komukomenwa banwe bankasampe kunekenya? Nansha dimo! Yehova i mupe bankasampe bene Kidishitu muswelo wa kunekenya bilokoloko bibi. Bakokeja kukomena kyabulwi kyo-kyonso kīkulupije Dyabola na ‘kuta mutyima ku Kinenwa kya Leza, ne kulama myanda ya Leza mu mityima yabo.’ Ino i nsaa inga yopityijanga mu kutanga Bible kitatyi ne kitatyi ne kulanguluka pa bunka bobe?

⁸ Mulembi wa Mutōto wa 119 wāelele kabobo amba: “Ē! mo nswelele mukanda-obe-wa-bijila!” (Mitōto 119:97) I bijila’ka byaādi wisambila’po? I kinenwa kisokwelwe na Yehova, kubadila’mo ne mukanda wa Bijila bya Mosesa. Dibajinji muntu ukokeja kufwatakanya amba Mukanda wa bijila ke mukulukulu kadi kekudipo muntu ubwanya kuswa’o. Ino shi tulanguluke pa bintu bishileshile bya mu Bijila bya Mosesa na mwādi mulangulukila’po mulembi wa mitōto, tusa kwimwena tunangu tudi mu bino Bijila. Eyo, mu Bijila mudi shamo bintu bivule bya bupolofeto, ino mudi kadi ne mbila ya bundapi ne itala pa byakudya ikokeja kwitupa bukundwe ne bukomo bwa ngitu. (Levi 7:23, 24, 26; 11:2-8) Bino Bijila byādi bikankamika bantu kuleka budimbidimbi mu myanda ya lupeto ne kusoñanya bene Isalela bekale na mutyima wa kanye ku bakwabo basakilwa bukwashi. (Divilu 22:26, 27; 23:6; Levi 19:35, 36; Kupituluka 24:17-21) Kutyiba mambo nako monka, bādi banenwe kutyiba pakubulwa maviyo. (Kupituluka 16:19; 19:15) Mulembi wa Mutōto wa 119 wēmwenine mu būmi bwandi bintu mobyādi bikadile bilumbuluke ku boba bādi balonda Bijila bya Leza, o mwanda ne buswe bwaādi wibiswele nabo bwādi bwenda buvudila’ko. Ne dyalelo nadyo monka na monka, bene Kidishitu pobamonanga amba kulonda kobalonda misoñanya ya mu Bible kwibalupwilanga bintu bilumbuluke, buswe bwabo ne mutyika obakwete nao Kinenwa kya Leza byendanga bivudila’ko.

Mwanā mulopwe wālongele bukomo bwa kwikala mwishile

⁹ Bintu bilembelwe mu Mutōto wa 119 i bikwatañane mpata na myanda yotuyukile yātene Hezekia mwanā mulopwe paādi ukidi nkasampe. Bafundi bamo ba Bible banenanga amba padi Hezekia ye wālembele uno mutōto. Eyo, nansha byokebiyukene shi i aye binebine, inoko tuyukile amba Hezekia wādi ulēmekele Kinenwa kya Leza. Būmi bwandi bulombola’mba wādi witabije na mutyima umo binenwa bidi mu Mitōto 119:97. Bible unena’mba: “Walamete kudi Yehova, kafundukilepo pa kumulonda, ehe, nanshi walama bijila bya Yehova byāsoñenye Mosesa.”—2 Balopwe 18:6.

¹⁰ Kukwatañana na nsekununi, Hezekia kātaminepo mu kisaka kya bantu bakaminwe Leza. Shandi, Mulopwe Ahaza, wādi mutōtyi wa bilezaleza wampikwa lwitabijo wāsokele wandi mwana—mwanabo na Hezekia—mu mudilo bu kitapwa kyelwe kudi leza wa bubela! (2 Balopwe 16:3) Hezekia kālondelepo kino kifwa kibi kya shandi, ‘wātōkeje dishinda dyandi’ ku milongelo mibi ya bujentaila na kulonda Kinenwa kya Leza.—2 Bilongwa 29:2.

¹¹ Hezekia pa kutama, wāmwene mwādi muludikila shandi mutōtyi wa bilezaleza myanda ya Muzo. Yuda papo mujokolokwe na balwana. Koku Lezina, mulopwe wa Shidea, mukute nkuku na Peka Mulopwe wa Isalela ya kwiya kutekela Yelusalema kasāla. (2 Balopwe 16:5, 6) Koku nako bene Edoma ne bene Fidishitia batwelele mu Yuda, kukwata misungi mu bibundi bimobimo. (2 Bilongwa 28:16-19) Le Ahaza wālongele bika pa kuno kūminwa? Pa kyaba kya kwabija Yehova wa kumukinga ku bene Shidea, aye wāenda’ko kudi mulopwe wa Ashidia na majika-kanwa a ndalama ne nsahabu, kutentekela’po ne byabulēme bya mu tempelo. Ino bino byonso kebyāletelepo Yuda ndoe yaendaenda.—2 Balopwe 16:6, 8.

¹² Ebiya Ahaza wāfwa, Hezekia wābikala bulopwe na myaka 25. (2 Bilongwa 29:1) Wākidi’tu nkasampe, ino aye mulopwe mulumbuluke. Wāleka kwiula mwiendelejo mubi wa shandi, wālamata ku Bijila bya Yehova. Mu bino Bijila mwādi ne lubila lwādi lulonda balopwe lunena’mba: “[Mulopwe] pakashikata pa lupona lwa bulopwe bwandi, kadi ukelembela kitentwilo kya mukanda-wabijila uno’u mu mukanda, mu owa mukanda udi ku meso a [babitobo] bene Levi; ino ukekalanga pamo nandi, kadi ukatangamo nyeke mafuku onso a bumi bwandi; amba alombolwe kwakamwa Yehova Leza wandi, ne kulama myanda yonso ya uno mukanda-wabijila ne bino bitungo bino’bi kwibilonga.” (Kupituluka 17:18, 19) Enka namino, Hezekia pa kutanga Kinenwa kya Leza difuku ne difuku, wēfunda kwakamwa Yehova ne kwepuka kupituluka mu bilubo bya shandi bilombola kubulwa bwine Leza.

¹³ Ke enkapo balopwe ba Isalela bādi bakankamikwa kuta nyeke mutyima ku Kinenwa kya Leza, ehe, ne bene Isalela bonso bādi bakaminwe Leza nabo bādi banenwe kulanguluka’po. Mutōto umbajinji unena’mba wa nsangaji i yewa wa mutyima “umutōkele mu mukanda-wabijila wa Yehova; e monka [“mwatanga na diwi ditūke,” NW] dyuba ne bufuku.” (Mitōto 1:1, 2) Mulembi wa mitōto unena’mba uno muntu “byonso byālonga bikalumbuluka.” (Mitōto 1:3) I mwishile na yewa ubudilwe lwitabijo mudi Yehova Leza, utelwa mu Bible amba: “Udi bibi na mityima ībidi ya kulangalanga monso mwāendele.” (Yakoba 1:8) Batwe bonso tusakanga kwikala na būmi bwa nsangaji, būmi bulumbuluke. I kyabine, butangi bwa Bible bwa kitatyi ne kitatyi, bushimatyije, bukokeja kwituvudijija nsangaji.

Kinenwa kya Leza kyākweshe Yesu

¹⁴ Bambutwile ba Yesu bāmutene kyaba kimo ushikete umbukata mwa bafundiji mu tempelo ya mu Yelusalema. Bine, bano bapotolodi ba Bijila bya Leza bādi “batendela pa ñeni yandi ne mwēbalondolwedile”! (Luka 2:46, 47) Papo Yesu ukidi na myaka 12. I bine, nansha byaādi ukidi nkasampe, wālombwele patōka amba uswele Kinenwa kya Leza. Mwenda mafuku, Yesu wāingidije Bisonekwa pa kujingulula Dyabola amba: “Muntu nanshi kakamwenapo būmi mu mikate yonka, mhm, poso mu myanda yonso ītamba mu kyakanwa kya Mwine Leza.” (Mateo 4:3-10) Kupwa papo, Yesu wāsapwila bekadi ba mu kibundi kyabo kya Nazala na kwingidija Bisonekwa.—Luka 4:16-21.

¹⁵ Misunsa mivule, Yesu wādi utela myanda ya mu Kinenwa kya Leza mwanda wa kubingija bufundiji bwandi. Bibumbo bya bantu bādi bamuteja byādi “bitendela kufundija kwandi.” (Mateo 7:28) Binebine—bufundiji bwa Yesu bwādi butamba kudi Yehova Leza! Ne Yesu mwine wānene’kyo, amba: “Kufundija ko ndi nako kuno kekwamipo, nanshi i kwa mwine wāntumine. Wakwinenena aye mwine, nabya wisakilanga kutumba aye mwine, nanshi yewa usakila ntumbo ya yewa wakumutuma, nankyo aye i wa binebine, ne munda mwandi mwine bukondame mutupu’bo.”—Yoano 7:16, 18.

¹⁶ Yesu i mwishile na mulembi wa Mutōto wa 119, mwanda “munda mwandi mwine bukondame [mwādi] mutupu’bo.” Mwanā Leza kādipo na bubi, “wēpelulula aye mwine, pa kukōkela [kufika ne] ku lufu.” (Fidipai 2:8; Bahebelu 7:26) Ino Yesu nansha byaādi mubwaninine, wēfundile kukōkela ku Bijila bya Leza. Kino kyo kyāmupele bukomo bwa kulama bululame bwandi. Yesu wākankeje mutumibwa Petelo paākulumwine kipete kasake kumulwila aye Mfumwandi obākwete, wāmwipangula’mba: “Lelo abe’mba ami mwine nkiyūkilepo kwela lubila kudi Tata pano ponka, nandi waumpa pano po ñimene bamwikeulu bakukila kuvula mavita ne mavita dikumi ne abidi? Ino kīkale nankyo nanshi le byobya bisonekwe bifikepo namani?” (Mateo 26:53, 54) Eyo, kufikidila kwa Bisonekwa kwādi na mvubu mikatampe kudi Yesu, kupita’ko kunyema lufu lubi, lwa munyanji. Bine, kuno ko kuswa byabinebine Kinenwa kya Leza!

Beudi bakwabo ba kidishitu

¹⁷ Mutumibwa Polo wātumīne balunda nandi bene Kidishitu mukanda’mba: “Ngiulei ami, monka mo ngiwila nami Kidishitu.” (1 Kodinda 11:1, MB) Polo wātamije buswe bwa kuswa Bisonekwa pamo bwa Mfumwandi. Usapula’mba: “Munda mwami mwine nsenswe Mukanda wa bijila wa Leza.” (Loma 7:22, MB) Polo wātelele divule myanda idi mu Kinenwa kya Leza. (Bilongwa 13:32-41; 17:2, 3; 28:23) Mu madingi andi a mfulo aādingile mwingidi nandi muswe Temote, wānene ukoma pa mvubu idi na Kinenwa kya Leza mu būmi bwa difuku ne difuku bwa “muntu wa Leza” ye-yense.—2 Temote 3:15-17.

¹⁸ Bengidi bavule bakikōkeji ba Yehova dyalelo nabo beulanga buswe bwādi na Yesu ku Kinenwa kya Leza. Ku ngalwilo kwa ino myaka katwa, nkasampe mwana-mulume umo watambwile Bible kudi mulunda nandi. Ushintulula mwamutengele ku mutyima kino kyabuntu kilēme amba: “Nasumininwe amba mfwaninwe mu būmi bwami bonso kutanga kipindi kya Bible difuku ne difuku.” Uno nkasampe mwana-mulume i Frederick Franz, kuswa kwaadi uswele Bible kwamufikije ku kulāla myaka mivule, wikele na būmi bulumbuluke mu mwingilo wa Yehova. Banabetu bashele nandi melu, bamuvulukila pa kutela kwaadi utela myanda ya mashapita matuntulu a mu Bible pa mutwe.

¹⁹ Batumoni ba Yehova besambilanga bininge pa kamweno kadi mu kutanga Bible kitatyi ne kitatyi. Yenga ne yenga, pobateakanyanga kupwila kwabo kwa Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike, batañanga mashapita kampanda a mu Bible. Babandaula myanda mikatampe ya mu Bible ku kupwila. Batumoni bakwabo bakwatanga’po mulangwe wa kwabanya butangi bwa Bible bwa ku yenga mu tupindi tusamba-tubidi, batanga kapindi kapindi difuku ne difuku. Kupwa kutanga, balanguluka pa myanda’ya. Shi kukidi kyaba, bakimbila’ko ne myanda mikwabo ya ntentekelo mu mabuku emanine pa Bible.

²⁰ Padi nobe kikulomba ‘kukūla kitatyi’ mu mingilo mikwabo pa kusaka utange Bible kitatyi ne kitatyi. (Efisesa 5:16) Inoko, byabuyabuya byokesokwela bitabukile byonso byosa kwisuminwa pano. Shi wikale na kibidiji kya kutanga Bible difuku ne difuku, ukaswa Kinenwa kya Leza bininge. Kukabulwepo kunena na mwānene mulembi wa mitōto amba: “Ē! mo nswelele mukanda-obe-wa-bijila! I kufwatakanya kwami dyuba dyonso.” (Mitōto 119:97) Kuswa Kinenwa kya Leza uno muswelo kukakuletela byabuyabuya mu mafuku āya kumeso, monka musa kwikilombwela kishinte kilonda’ko.

Lelo ubavuluka?

◻ I muswelo’ka wālombwele mulembi wa Mutōto wa 119 amba uswele bininge Kinenwa kya Leza?

◻ I ñeni’ka yotukokeja kuboila ku bino bifwa bibidi, kya Yesu ne kya Polo?

◻ Umo ne umo umbukata mwetu ukokeja kutama namani mu kuswa Kinenwa kya Leza?

[Study Questions]

1. I muswelo’ka umo ulombolanga bantu bakaminwe Leza amba baswele Kinenwa kya Leza?

2. Lwitabijo lwa Kamoni wa Yehova umo lwakomejibwe namani mu makambakano makomo?

3. I ngikadilo’ka ifwaninwe kutamija bene Kidishitu pa mwanda utala Kinenwa kya Leza?

4. Kwikala na kibidiji kya kutanga Bible difuku ne difuku kulombanga kulonga bika?

5, 6. I ñeni’ka yotukokeja kuboya mu kutanga ne kulanguluka pa byāsonekele mulembi wa Mutōto wa 119 nansha shi ketumuyukilepo dijina?

7. Mwanda waka bankasampe bafwaninwe nakampata kuta mutyima bininge ku kutanga Bible difuku ne difuku?

8. Bifwa bidi mu uno musāngo bikukwasha muswelo’ka utamije mutyika okwete nao Bijila bya Mosesa?

9. I ngikadilo’ka yātamije Mulopwe Hezekia pa mwanda utala Kinenwa kya Leza?

10. Kifwa kya Hezekia kikankamikanga namani bene Kidishitu balelelwe na bambutwile bakubulwa kwikala bene Leza?

11. Hezekia wēmwenine myanda moyāalamukile shandi wambulwa kikōkeji, lelo yāalamukile namani?

12. I bika byālongele Hezekia mwanda wa kwepuka kupituluka mu bilubo bya shandi?

13. Mwine Kidishitu ubwanya kukulupila namani amba bintu byonso byalonga kumushipiditu bikalumbuluka?

14. I muswelo’ka wālombwele Yesu amba uswele Kinenwa kya Leza?

15. Yesu wāshile kifwa namani kitatyi kyaādi usapwila bakwabo?

16. Yesu wālombwele buswe bwandi ku Kinenwa kya Leza kufika mu ludingo’ka?

17. Kinenwa kya Leza kyādi na mvubu ya muswelo’ka kudi mutumibwa Polo?

18. Tela kifwa kya muntu wa mu ano mafuku walongele bintu bilombola amba wadi ukwete Kinenwa kya Leza na bulēme.

19. Bamo balondanga namani mpangiko ya butangi bwa Bible bwa ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike?

20. I bintu’ka bisakibwa pa kusaka kusokola kyaba kya kutanga Bible kitatyi ne kitatyi?

[Picture on page 23]

Balopwe bakikōkeji bādi batanga Kinenwa kya Leza kitatyi ne kitatyi. Le nobe ye molongelanga?

[Picture on page 24]

Yesu wādi uswele Kinenwa kya Leza aye ukidi nkasampe