Lelo Ubwanya ‘Kwabukila ku Masedonya’?

1. I kika kyālengeje polo ne bapwani nandi babukile ku Masedonya?

¹ Kubwipi na mwaka wa 49 K.K., mutumibwa Polo wātalukile ku Antyioka wa Shidea mu lwendo lwa bubidi lwa bumishonele. Wādi na kitungo kya kupempula Efisesa ne bibundi bikwabo bya mu Azia Minele. Inoko, wātambwile lwito lwa ku bukomo bwa mushipiditu sandu lwa’mba “abukila kuno ku Masedonya.” Polo ne bapwani nandi bāitabije na nsangaji, penepo bāikala na dyese dya kushimika kipwilo kibajinji mu uno mwaba. (Bil. 16:9, 10; 17:1, 2, 4) Kujokoloka ntanda yonso dyalelo, kudi bipindi bimo bisakilwa mpata bakuputumina mu byangulwa. (Mat. 9:37, 38) Lelo nobe ubwanya kukwasha’ko?a

2. Mwanda waka bantu bamo kebasakangapo kuvilukila mu ntanda ya bweni?

² Padi nobe wabilanga kwikala mishonele na mwādi mwikadile Polo, ino kwalangile na kusumininwe kuvilukila mu ntanda ya bweni. Kadi padi kubwanyapo kufunda masomo a Ngileade mwanda wa myaka yobe, nansha wi nkungakaji, nansha kadi padi udi na bana batyetye. Pakwabo kadi kwalangile kuvilukila ku ntanda ya bweni mwanda ulanga amba kubwanyapo kwifunda ludimi lukwabo. Nansha padi wi muviluke mu yenu ntanda pa mwanda wa misokwe, penepa kotyina kuviluka monka. Inoko pa kupwa kubandaula ino myanda ne kulombela ponka, ukokeja kujingulula’mba keibwanyapo kukukankaja kuvilukila ku ntanda ya bweni kusakilwa basapudi bavule.

3. Mwanda waka kebilombepo enka kufunda masomo a bumishonele pa kubwanya kusapula mu ntanda ya bweni?

³ Le Bilomba Enka Kufunda Mosomo a Bumishonele? Lelo i kika kyākweshe Polo ne bapwani nandi babwanye mwingilo wabo? Bādi bakulupile mudi Yehova ne mushipiditu sandu wandi. (2 Kod. 3:1-5) Nanshi, ukokeja kubwanya kusapula mu ntanda ya bweni nansha shi ngikadilo yodi’mo keikupepo mukenga wa kufunda masomo a pa bula. Vuluka kadi amba, utambulanga kyaba ne kyaba bufundiji ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike ne ku Kupwila kwa Mingilo. Ne shi udi na kitungo kya kukafunda ku Ngileade nansha ku masomo makwabo na ano, shi uvilukile mu ntanda mikwabo kukatompa mwingilo wa bumishonele, ukemwena bintu bivule byokokeja kwingidija mwenda mafuku shi abakwitabija kukafunda.

4. Mwanda waka banunu kebafwaninwepo kumona’mba kebakokejapo kusapula mu ntanda ya bweni?

⁴ Banunu: Banunu bamo bapose ku mushipiditu kadi bakomo mu ngitu babwanya kukwasha bininge mu matanda musakilwa basapudi bavule. Lelo watambwile pasho ku kaji? Bamo batambulanga lupeto lubwane lwa pasho bakokeja kushikata biyampe mu ntanda mishidimuke mutūke lupoto lwa bundapi buyampe ne lwa bintu kupita mwabo.

5. Sekununa mwanda mumweke wa Tutu umo watambwile pasho penepo wavilukila mu ntanda ya bweni.

⁵ Tutu umo watambwile pasho mu ntanda mobanena Angele, wadi mukulumpe kadi pania, penepo wavilukila mu bwikike bwa Kunshi ne Kushika kwa Azia mu kifuko mwadi banangi bavule, kukengila pamo na kisumpi kya basapudi kitema banena Angele. Kino kisumpi kyasapwidile beni 30 000 badi bashikata mu uno mwaba. Myaka ibidi pa kupita’po, bantu 50 bashilula kutanwa ku kupwila. Uno tutu ulemba’mba: “Kuviluka kwami kwandetele madyese makatampe a kutendelwa onadi nkyamwene kashā. Kitatyi kibampubwe kya kwimusekunwina madyese a kutendelwa onemwenine’mo!”

6. Sekununa mwanda mumweke wa kaka umo nkunga wavilukile mu ntanda musakilwa basapudi bavule.

⁶ Bakaka Bankunga: Yehova wingidijanga bakaka mu muswelo utulumukwa mwanda wa kusalaja myanda miyampe mu matanda musakilwa basapudi bavule. (Mit. 68:11) Kaka umo nkunga wadi na kitungo kya kukatandabula mwingilo wandi mu ntanda ya bweni, ino bambutwile bandi badi basaka kumukinga. Penepa watonga ntanda yampikwa’mo tuvutakanya twa myanda ya politike ne ya misokwe, kupwa wasonekela bilo ya musambo, nabo bamukwasha na kumupa bulombodi bupotoloke bwa kwaenda’kwa. Watene madyese mavule mu myaka isamba yaashikete mu ntanda’ya. Unena’mba: “Kwetu nadi wa kwikala na mikenga mityetye ya kusokola bifundwa bya Bible. Ino kwingidila kokwa kusakilwa basapudi bavule, i kunkwashe ñendeje bifundwa bya Bible bivule ne kutamija bwino bwa kufundija.”

7. Fumika’ko mwanda mumweke wa kisaka kyavilukile mu ntanda ya bweni.

⁷ Bisaka: Shi udi na bana, le kino kikakukankaja kuvilukila mu ntanda ya bweni kukasapula myanda miyampe? Bambutwile bamo ba bana babidi, umo udi na myaka mwanda mukwabo na myaka dikumi, bakwete butyibi bwa kutompa kuvilukila mu ntanda ya bweni. Inabana usoneka amba: “Tufwija’ko bikatampe pa kutamija betu bana kuno, mwanda bapwene na bapania ba pa bula ne bamishonele. Būmi bwetu i buyule nsangaji mwanda twi bavilukile kokwa kusakilwa basapudi bavule.”

8 Le bikokejika kukengila mu ntanda ya bweni kwampikwa kwifunda ludimi lukwabo? Shintulula.

⁸ Mwanda wa Ludimi: Le mwanda utala kwifunda ludimi lweni kukakunkakaja kuvilukila mu ntanda mikwabo? Padi ludimi lowisamba lunenwanga ne mu matanda makwabo asakilwa basapudi ba Bulopwe bavule. Ba mukaji ne mulume bamo besamba Angele bavilukile mu ntanda mobanena Kieshipanyole mwadi beni bangi besamba Angele. Pa kupwa kutambula bulombodi bwa bilo ya musambo bulombola bipwilo bivule bya mu Angele bisakilwa basapudi bavule, batonga’ko kimo penepo bakekipempula misunsa ibidi. Bajokela kwabo, kupwa batyepeja lupeto lobalupulanga ku kweji, ne kubika lupeto lwa kwingidija mu mwaka umo. Kitatyi pokyabwene kya kuviluka, batutu ba mu uno mwaba bebakweshe na njibo ya lupoto lutūke.

9, 10. Lelo i bika bifwaninwe kubandaula boba bavilukile ntanda-bene, ne mwanda waka?

⁹ Bantu Bavilukile Ntanda-bene: Lelo wi muviluke mu yenu ntanda kumeso kwa kwifunda bubinebine? Padi pano mu yenu ntanda musakilwa bakwangula bavule. Lelo ukokeja kujokela kwenu mwanda wa kukakwasha’ko? Padi ukapēlelwa kusokola njibo bukidibukidi kutabuka mweni utamba ntanda ingi. Kadi, padi wisambanga ludimi lwa mu yenu ntanda. Ne kadi bantu bakokeja kwitabija musapu wa Bulopwe owibasapwila abe kupita’ko wa muntu obamwene bu mweni.

¹⁰ Muntu umo watambile mu Albani wavilukila mu Itadi bu lefije, wasokwele kaji kayampe, ne wadi utumina kisaka kyandi lupeto mu Albani. Kupwa kuyuka bubinebine, washilwile kufundija Kialbania ku kisumpi kya bapania ba pa bula ba mu Itadi badi kebavilukila mu Albani mwanda wa kukwasha kokwa kusakilwa basapudi bavule. Uno tutu usoneka’mba: “Badi benda mu mwaba konadi nshikata. Kebadipo bayukile ludimi lwisambwa’ko inoko badi’tu basangedile kwenda’ko. Ami nesambanga Kialbania kadi ntamine mu Albani. Penepa mwanda waka ngidi muno mu Itadi?” Tutu wakwata butyibi bwa kujokela mu Albani kukasapula myanda miyampe. Unena’mba: “Le nealakanyanga pa kushiya kaji ne lupeto mu Itadi? Nansha dimo! Nasokwele mwingilo mwinemwine mu Albani. Mwingilo wa mvubu mpata kondi ne undetela nsangaji ya nyeke i kwingidila Yehova na bintu byonso byondi nabyo!”

11, 12. Le i bika bifwaninwe kulonga boba basaka kuvilukila mu ntanda ya bweni?

¹¹ Mwa Kulongela: Polo ne bapwani nandi kumeso kwa kwenda ku Masedonya, bādi basaka kwenda kushika, ino ‘bākankajibwe na Mushipiditu Sandu,’ penepo baenda kungala. (Bil. 16:6) Pobādi kebadi kubwipi na Bityinia, Yesu webakankaja. (Bil. 16:7) Yehova, kupityila kudi Yesu, utalanga mwingilo wa busapudi. (Mat. 28:20) Nanshi, shi usaka kuvilukila mu ntanda ya bweni, kimba buludiki bwa Yehova mu milombelo.—Luka 14:28-30; Yak. 1:5; tala kapango “Mwa Kuyukila shi Ntanda Yosaka Kwenda’mo Isakilwa Basapudi Bavule.”

¹² Ipangula bakulumpe ne Bene Kidishitu bapose ba mu kyenu kipwilo bakukwashe. (Nk. 11:14; 15:22) Tanga myanda yotulupwile mu mabuku ya mwa kukengidila ntanda ya bweni, kupwa longa bukimbi bwa matanda olanga kwenda’ko. Le ubwanya kukapempula nansha’tu mu mafuku matyetye ntanda yolanga kuvilukila’mo? Shi ubakwata butyibi bwa kuvilukila mu ntanda ingi, ubwanya kulembela bilo ya musambo ya mu ntanda’ya bakulombole myanda mikwabo, tala adelese idi mu Annuaire wa panopano. Inoko, pa kyaba kya kutuminina mukanda obe ku bilo ya musambo, abila’o bidi bakulumpe ba penu, nabo bakabweja’ko myanda yabo kumeso kwa kutuma’o.—Tala Balongololwe Mwa Kulongela Kiswa-Mutyima kya Yehova, paje 111-112.

13. Le bilo ya musambo ikakukwasha muswelo’ka, ino i myanda’ka ikutala abe mwine?

¹³ Bilo ya musambo ikakulombola myanda ya mu ntanda yosaka kwenda’ko ikakukwasha ukwate butyibi, inoko keikakupotelapo mikanda, kwa kushikata, mukanda wa dishinda nansha mikanda mikwabo ya Leta ne njibo mwa kushikata. Ino i myanda ikutala yofwaninwe kubandaula na kusumininwa kumeso kwa kuviluka. Kadi, i abe mwine ukenda ku Leta kukandikija mukanda wa dishinda ne myanda ya kaji. Boba baviluka bafwaninwe kuyuka’mba bakeselela kiselwa abo bene ne kulonga bibasakila Leta.—Ngat. 6:5.

14. Le boba bakapempula ntanda mukankajibwe mwingilo ne bavilukile’mo, bafwaninwe kudyumuka mu myanda’ka?

¹⁴ Mu Matanda Mukankajibwe Mwingilo: Batutu ne bakaka ba mu matanda amo basakilwa kwikala badyumuke mu butōtyi bwabo. (Mat. 10:16) Basapudi bakapempula ano matanda ne bavilukile’mo bakokeja, abo bene kuyuka mpika, kulengeja bantu bavumbule mwingilo wetu, ne kutūla būmi bwa batutu ba mu ano matanda mu kyaka. Shi usaka kuvilukila mu ntanda ingi, tukulomba wandikile bilo ya musambo ya kwenu kupityila ku kitango kya bakulumpe ba mu kyenu kipwilo kumeso kwa kwenda.

15. Le boba kebakokejapo kuviluka babwanya namani kutandabula mwingilo wabo?

¹⁵ Shi Kukokejapo Kuviluka: Shi kukokejapo kuvilukila mu ntanda ingi, kokatyumukwa mutyima. Padi “kibelo kikatampe kya mīngilo” kikwabo i kikushitwilwe. (1 Kod. 16:8, 9) Mutadi wa kyenu kipindi ukokeja kuyuka kipwilo kisakilwa bukwashi kidi kubwipi na kwenu. Padi ukokeja kukwasha mu kipwilo nansha kisumpi kya ludimi lweni kidi kubwipi na kwenu. Nansha kadi ukokeja kutandabula mwingilo obe mu kyenu kipwilo. Nansha wikale mu ngikadilo’ka, kintu kya mvubu i kutōta na muya onso.—Kol. 3:23.

16. I bika byotukokeja kulongela boba basaka kuvilukila mu ntanda ya bweni?

¹⁶ Lelo uyukile’ko Mwine Kidishitu mutame ku mushipiditu udi na kitungo kya kukengila mu ntanda ya bweni? Nankyo mukwashe ne kumukankamika! Kitatyi kyātalukile Polo mu Antyioka wa Shidea, kyādi kibundi kya busatu ku bukata mu Umbikalo wa Loma (kupwa Loma ne Alekesandala). Kipwilo kya Antyioka byokyādi na mwaba mukatampe uno muswelo padi kino kyādi kisaka Polo endelele na kwibakwasha kadi i kino kyāivwene bulanda pāebashile. Inoko Bible kalombwelepo amba banabetu bātyumwine Polo mutyima aleke kwenda. I kimweke’mba pa kyaba kya kwikala na mumweno mwīpi, bavulukile’mba ‘budimi i pano pa ntanda.’—Mat. 13:38.

17. Tela bubinga busakilwa ‘kwabukila ku Masedonya.’

¹⁷ Polo ne bapwani nandi bāeselwe bininge pa kwitabija lwito lwa kwabukila ku Masedonya. Pobādi mu Fidipai kibundi kya mu Masedonya, bātene’mo Didya, penepo “Mfumwetu wamushitwile mutyima wandi’mba, até konka ku binenwa bīsambwa kudi Polo.” (Bil. 16:14) Langa’po bidi nsangaji yāivwene Polo ne bapwani nandi bamishonele kitatyi kyābatyijibwe Didya ne kisaka kyandi kyonso! Mu matanda mavule, mudi bantu ba mityima myoloke pamo bwa Didya kebaivwene musapu wa Bulopwe. Shi nobe ‘wabukile ku Masedonya’ ukevwana nsangaji ya kusokola bantu ne kwibakwasha.

[Kunshi kwa dyani]

[Kapango pa paje 5]

Mwa Kuyukila shi Ntanda Yosaka Kwenda’mo Isakilwa Basapudi Bavule

• Tala Annuaire wa panopano. Ta mutyima bininge ku bungi bwa basapudi ne bungi bwa bantu ba ntanda’ya.

• Kimba mu dibuku Index bishinte ne myanda mimweke ya mu ntanda’ya.

• Ipangula basapudi ke bende mu mine ntanda’ya nansha ke bashikate’mo.

• Shi usaka kukasapula mu ntanda inenwa’mo lobe ludimi, tala kimfwa ku Entelenete uyuke i bantu banga badi mu mine ntanda’ya besamba lobe ludimi.