Twikalei Nyeke na Kisanso kya ku Mutyima

1. Le i bika bilombola’mba kisanso kya bumuntu i kutupu’kyo dyalelo?

BIBLE wālaile amba mu mafuku a mfulo bantu bakabulwa “kisanso kya bumuntu.” (2 Tm. 3:1, 3) Tumonanga buno bupolofeto bufikidila dyalelo. Kimfwa, dilubu dikalañanyanga bisaka midiyo ne midiyo, dyalengeja bambutwile belobele, kadi bana nabo balange amba kebebasenswepo. Padi nansha ke bisaka bidi mu njibo imo kebipwenepo bininge. Mudingidi umo wa bisaka wanenene amba: “Ba inabana, shabana, ne bana bene, abo bonso kebelametepo, ino balamete ku maolodinatele, tabulete, telefone, ne makayo a video. Nansha bino bisaka byobidi mu njibo imo, ino kebeyukilepo biyampe.”

2-3. (a) Mungya Bene Loma 12:10, le i bāni botufwaninwe kusanswa kisanso kya ku mutyima? (b) Le i bika byotusa kwisambila’po mu kino kishinte?

² Ketusakangapo kwikala pamo bwa bantu ba mu ino ntanda bampikwa buswe. (Loma 12:2) Shako ketufwaninwepo kusanwa’nka bantu ba mu kyetu kisaka kisanso kya ku mutyima, ino i ne boba botubutulwa nabo mu lwitabijo. (Tanga Bene Loma 12:10.) Le kisanso kya ku mutyima i bika? I kishima kifunkila nakampata pa kipwano kya mpwaninine kipwene bantu ba mu kisaka. Buno bo buswe botufwaninwe kusanswa kisaka kyetu kya ku mushipiditu, batutu ne bakaka bene Kidishitu. Shi tulombola kisanso kya ku mutyima, batwe bonso tukengidila Yehova mu bumo kadi na nsangaji.​—Mika 2:12.

³ Pa kusaka twikale na kino kisanso kya ku mutyima ne kwikilombola, tutalei ñeni yotubwanya kuboila ku bimfwa bya mu Bible.

YEHOVA I “MUYULE KISANSO KYA KU MUTYIMA”

4. Le Yakoba 5:11 unena bika pa buswe bwa Yehova?

⁴ Bible witulombola ngikadila miyampe ya Yehova. Kimfwa unena’mba, “Leza i buswe.” (1 Yo. 4:8) Enka’tu bidi bino binenwa bitukokela kwadi. Inoko kadi Bible unena’mba Yehova “i muyule kisanso kya ku mutyima.” (Tanga Yakoba 5:11.) Bine, bino i binenwa bilombola’mba Yehova witusenswe bininge!

5. Le Yehova ulombolanga lusa namani, ne i muswelo’ka otubwanya kumwiula?

⁵ Tuvulukei amba Yakoba 5:11 ukwatañanya kisanso kya Yehova kya ku mutyima na lusa, ngikadila yandi mikwabo itukokela kwadi. (Div. 34:6) Muswelo umo witwivwaninanga Yehova lusa, i na kwitulekela bilubo byotulonga. (Ñim. 51:1) Mu Bible, lusa lulombanga bivule kupita’ko’tu kulekela muntu bitupu. Lusa i muswelo wiivwananga muntu ku mutyima shi wamone muntu mukwabo mu tusua, kupwa lwamulengeja alonge bukomo bwa kumukwasha. Yehova ulombola’mba usakanga bininge kwitukwasha kutabuka ne inabana na wandi mwana. (Isa. 49:15) Shi tudi mu tusua, lusa lwa Yehova lumulengejanga etukwashe. (Ñim. 37:39; 1 Ko. 10:13) Netu tubwanya kulombola batutu ne bakaka lusa na kwibalekela ne kuleka kwibafītyilwa shi abetutyumuna mutyima. (Ef. 4:32) Ino muswelo muyampe otubwanya kulombola lusa i na kukwasha batutu ne bakaka badi mu makambakano. Shi buswe bwitulengeja twivwanine bakwetu lusa, nabya twiulanga Yehova, mwine ulombolanga kisanso kya ku mutyima kutabuka muntu ye-yense.​—Ef. 5:1.

BA YONAFANE NE DAVIDA “BEKUTA MU BUMO KE BALUNDA BININGE”

6. Lelo ba Yonafane ne Davida bēlombwele namani kisanso kya ku mutyima?

⁶ Mu Bible mudi nsekununi ya bantu bampikwa kubwaninina bālombwele kisanso kya ku mutyima. Tulangulukilei’ko bidi pa kimfwa kya ba Yonafane ne Davida. Bible unena’mba: “Yonafane ne Davida bekuta mu bumo ke balunda bininge, kadi Yonafane washilula kumusanswa mwaesanshilwe aye mwine.” (1 Sa. 18:1) Bāshingile Davida māni mwanda wa kupingakena Solo bu mulopwe. Ebiya, Solo wāivwanina Davida mukao, kakimbe kumwipaya. Ino Yonafane mwanā Solo kākwatakenyepo shandi wādi ukimba kwipaya Davida. Ba Yonafane ne Davida bēlaile amba bakekala nyeke balunda ne kwikwatakanya.​—1 Sa. 20:42.

7. Le i bintu’ka byādi bikokeja kulengeja ba Yonafane ne Davida baleke kwikala balunda?

⁷ Kisanso kya ku mutyima kyādi kīsenswe ba Yonafane ne Davida, kibwanya kwitutulumuja bininge shi tulangulukile pa bintu bimobimo byādi bibwanya kwibalengeja baleke kwikala balunda. Kimfwa Yonafane wādi mukudile Davida ku kintu kya myaka 30. Yonafane wādi ubwanya kufula ku kunena’mba, kakokejapo kupwana na uno nkasampe kadi muntu wampikwa bwino. Ino, Yonafane kādipo umwene Davida bu muntu wa munshi.

8. Le i kika kinenenwa’mba ba Yonafane ne Davida bādi balunda bayampe?

⁸ Yonafane wādi ukokeja kwivwanina Davida mukao. Byaādi mwanā Mulopwe Solo, Yonafane wādi ukokeja kumona’mba aye ye mpyana wa lupona lwa shandi. (1 Sa. 20:31) Inoko Yonafane wādi mwityepeje, kadi wādi ulamete Yehova. O mwanda wākwatakenye ne pa mfulo butongi bwa Yehova bwa kutonga Davida bu mulopwe wa kupingakena shandi. Kadi wādi ulamete Davida, nansha kino byokyālobeje Solo.​—1 Sa. 20:32-34.

9. Le Yonafane wādi umwene Davida bu wa lwana? Shintulula.

⁹ Yonafane byaādi usenswe Davida kisanso kya ku mutyima, kāmumwenepo bu wa lwana. Yonafane wādi na bwino bwa kwela miketo, kadi wa bulwi mukankamane. Bantu bādi bamuyukile aye ne shandi Solo amba “badi lubilo kupita mikebo” kadi “bakomokomo kupita bantambo.” (2 Sa. 1:22, 23) O mwanda Yonafane wādi ukokeja kwianinya bintu bya bukankamane byaālongele. Inoko Yonafane kāsakilepo kwitāka na Davida ne kumukwatyilwa mukao. Yonafane wātendēle Davida pa bukankamane bwandi ne kikulupiji kyandi mudi Yehova. Na bubine, Yonafane wāshilwile kusanswa Davida na mwaesanshilwe kitatyi kyobāipaile Ngodiata kudi Davida. Le i muswelo’ka otubwanya kulombola’mba tusenswe batutu ne bakaka kisanso kya ku mutyima?

I MUSWELO’KA OTUBWANYA KULOMBOLA KISANSO KYA KU MUTYIMA DYALELO?

10. Lelo binenwa bya amba, ‘twisanswe bininge batwe bene na bene ne mutyima umo’ bishintulula bika?

¹⁰ Bible witunena ‘twisanswe bininge batwe bene na bene ne mutyima umo.’ (1 Pe. 1:22) Yehova i mwitushile kimfwa. I mwitusanswe bininge, kadi shi tumulamate, kakalekapo kwitusanswa. (Loma 8:38, 39) Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “bininge,” kileta mulangwe wa muntu ulonga bukomo bukatampe bwa kulombola buswe. Kyaba kimo, kebipēlangapo kulombola kisanso kya ku mutyima kyotusenswe banabetu mu lwitabijo. Shi bakwetu abetulobeja, tufwaninwe ‘kwitūkijija mutyima na buswe batwe bene na bene, twielela’ko bya binebine kulama bumo bwa mushipiditu mu kijimba kya ndoe kilungila pamo.’ (Ef. 4:1-3) Shi tulonga bukomo bwa kulama “kijimba kya ndoe,” ketukamonepo’nka bilubo bya banabetu. Tukalonga bukomo bwa kumona banabetu na mwibamwena Yehova.​—1 Sa. 6:7; Ñim. 130:3.

11. Mwanda waka kyaba kimo i bikomo kwikala na kisanso kya ku mutyima?

¹¹ Kebipēlangapo nyeke kusanswa batutu ne bakaka kisanso kya ku mutyima, nakampata shi tuyukile biyampe bilubo byabo. Mobimwekela, bene Kidishitu bamo ba mu myaka katwa kabajinji bādi na ano makambakano. Kimfwa, bimweka bu ba Evodia ne Shintake bāingile pampikwa makambakano “pamo [na Polo] pa mwanda wa myanda miyampe.” Ino bākomenwa kwiivwana pa bubinga kampanda. Ebiya Polo wēbanena “bekale na ñeni imo yonka mudi Mfumwetu.”—Fid. 4:2, 3.

12. Le i muswelo’ka otubwanya kusanswa batutu ne bakaka kisanso kya ku mutyima?

¹² Le i muswelo’ka otubwanya kusanswa batutu ne bakaka kisanso kya ku mutyima dyalelo? Shi tubayuka banabetu mu lwitabijo biyampe, tubwanya kupēlelwa kwibevwana ne kwibasanswa kisanso kya ku mutyima. Bukulu ne bibidiji kebifwaninwepo kwitukalakanya. Tuvulukei amba, Yonafane wādi mukudile Davida ku kintu kya myaka 30; ino wāpwene nandi bininge. Lelo mu kyenu kipwilo mudi muntu mukukudile nansha mwanuke obwanya kupwana nandi? Shi upwane nandi, ukalombola’mba usenswe “kisaka kyonso kya banabetu.”​—1 Pe. 2:17.

13. I kika kinenenwa’mba ketubwanyapo kusanswa bantu bonso mu kipwilo mu ludingo lumo?

¹³ Lelo kusanswa banabetu mu lwitabijo kisanso kikatampe, kushintulula’mba tufwaninwe kusanswa bantu bonso mu kipwilo mu ludingo lumo? Aa, kebibwanikapo. Ke bibipo kulamata bantu bamo kupita bakwabo pa mwanda wa bintu bimo byotusenswe pamo nabo. Yesu wāityile batumibwa bonso bu “balunda,” ino wādi usenswe Yoano bininge. (Yoa. 13:23; 15:15; 20:2) Nansha nankyo, Yesu kādipo umwene amba Yoano i mutabuke bakwabo. Kimfwa, ba Yoano ne mwanabo Yakoba pobākamulombele kifuko kya ntumbo mu Bulopwe bwa Leza, Yesu wēbasapwidile amba: “Kushikata ku kuboko kwami kwa lundyo nansha ku lunkuso lwami ke kyamipo kya kupāna.” (Mako 10:35-40) Shi tusaka kwiula Yesu, ketufwaninwepo kumona balunda ba pa mutyima bu batabuke balunda netu bakwabo. (Yak. 2:3, 4) Mwanda kulonga namino kukaleta nkalañani, kintu kekifwaninwepo kwikala mu kipwilo kya bwine Kidishitu.​—Yude 17-19.

14. Mungya Bene Fidipai 2:3, le i bika biketukwasha tuleke kwitāka?

¹⁴ Shi twisenswe kisanso kya ku mutyima, ketuketākapo mu kipwilo. Tuvulukei amba Yonafane kākimbilepo kwitāka na Davida ne kumumona bu muntu obalwila nandi lupona. Batwe bonso tubwanya kwiula kimfwa kya Yonafane. Kokakwatyilwa banabenu mukao pa mwanda wa bwino bwabo, “ino na kwityepeja, [mona] bakwenu amba i [bakupite] bukatampe.” (Tanga Bene Fidipai 2:3.) Vuluka’mba muntu yense ubwanya kukwasha’ko mu kipwilo. Shi twikale nyeke betyepeje, tukamona bintu biyampe bidi mu batutu ne bakaka ne kuboila ñeni ku kimfwa kyabo kya kikōkeji.​—1 Ko. 12:21-25.

15. Le i ñeni’ka yowaboila ku mwanda watene kaka Tanya ne kyandi kisaka?

¹⁵ Shi tubatanwa na makambakano mu kitulumukila, Yehova wituseñanga kupityila ku kisanso kya ku mutyima ne bukwashi bwitukwasha batutu ne bakaka. Tulangulukilei bidi pa mwanda watene kisaka kimo pa kupwa kutanwa ku mpangiko ya Dya Mposo ya Kitango kya Matanda kyalongelwe mu États-Unis mu 2019, kyadi kinena’mba “Buswe Kebukankalwangapo!” Kaka Tanya, inabana wa bana basatu unena’mba: “Potwadi tujokela ku otela na motoka, motoka mukwabo walumbakana, wetukonga. I kutupu watapilwe bilonda, ino twadi’nka na misanshi, twatamba mu motoka ketwimene mu dishinda. Twamona muntu umo witudyobola kufula kwa dishinda tukakande mu wandi motoka. Nandi wadi tutu wadi utamba ku kitango. Kadi kaimenepo bunka bwandi. Banabetu bakwabo batano batambile ku Suede nabo baimana. Bakaka betupamba bīpa ami ne wami mwana mwana-mukaji, tweivwana biyampe! Nebakulupija’mba tudi’tu’nka biyampe, ino bapela kwitushiya. Baikala netu kufuka ne byafikile bamiñanga, ne kumona’mba bintu byonso kebidi biyampe. Mu ano makambakano onso, twamwene buswe bwitusenswe Yehova. Uno mwanda wetukweshe tusanswe batutu ne bakaka bininge, kadi tusanswe Yehova bininge ne kumufwija’ko.” Le ubwanya kuvuluka kitatyi kyowadi usakilwa bukwashi, ebiya mwanenu mu lwitabijo wakulombola kisanso kya ku mutyima?

16. Le tudi na bubinga’ka bwa kulombwela kisanso kya ku mutyima?

¹⁶ Tulangulukilei pa bintu bilupukanga’ko shi twisenswe kisanso kya ku mutyima. Tuseñanga batutu ne bakaka mu kitatyi kya makambakano. Tukwasha bantu ba Leza bekale nyeke mu bumo. Tulombolanga’mba twi bana ba bwanga ba Yesu, kadi kino kikokelanga bantu ba mityima miyampe ku mutōtelo wa bine. Ne kadi, tutumbijanga “Tata wa lusa lukatampe ne Leza wa kusenga konso” Yehova. (2 Ko. 1:3) Nanshi batwe bonso twikalei na kisanso kya ku mutyima ne kwikimwekeja!