Muswelo wa Kunekenya Bulwi Botulwa na bya Kusakasaka Bibi

1. Le i bubine’ka butala bantu bonso ba kubulwa kubwaninina?

LELO kodi mutanwe na bya kusakasaka bikomo mpata bikutonona ulonge kintu kishikilwe Yehova? Shi i amo, kokilanga’mba ubatanwa na ditompo dikatampe mpata kedyafikīle muntu nansha umo. Bible unena’mba: “I kutupu ditompo dimufikīle kedyafikīle bantu.” (1 Ko. 10:13)a Nanshi kino kishintulula’mba, bya kusakasaka bibi byolwa nabyo, kudi ne bakwabo balwa nabyo. Kudipo bunka, na bukwashi bwa Yehova, ubwanya kunekenya.

2. Le i matompo’ka amoamo ekondanga na bene Kidishitu bamo ne befundi ba Bible? (Tala ne bifwatulo.)

² Bible unena’mba: “Muntu ne muntu utompibwanga pa kukokwa ne kongolwa na bya kusakasaka bya aye mwine.” (Yak. 1:14) Kintu kyongola umo kibwanya kwishila na kyongola mukwabo. Kimfwa, mwine Kidishitu umo ubwanya kutompwa na kilokoloko kya kulāla na muntu wa ngitu ingi; mukwabo nandi na muntu wa ngitu yandi. Boba badi batala porno babwanya kutononwa kujokela mu kibidiji’kya. Bavule badi batoma dyamba ne bintu bikwabo bikolwañana babwanya nabo kwikonda na bulwi bwa muswelo umo. Bino i bya kusakasaka bibala-binga bibwanya kwikonda nabyo bene Kidishitu bamo ne befundi ba Bible. Kyaba kimo tubwanya kwiivwana pamo bwa mutumibwa Polo wālembele amba: “Popa ponsaka kulonga kyoloke, kibi kidi ponka pamo nami.”—Loma 7:21.

3. Le bya kusakasaka bibi kebipu bibwanya kwikala na lupusa’ka pa muntu?

³ Shi ulwanga na kya kusakasaka kibi kekipu ubwanya kwimona bu kudipo na bukomo, kebidi’nka bwa abe unenwe’nka kuponena mu bubi’bwa. Kadi ubwanya kwimona bu kudipo na lukulupilo, kebidi’nka bwa abe watyibilwa kala mambo na Yehova mwanda’tu ubatanwa na bino bya kusakasaka bibi. Yuka’mba ino milangwe yonso ibidi ke ya binepo! Pa kulombola bubinga botwanenena namino, kino kishinte kisa kulondolola bino bipangujo bibidi: (1) I kwepi kutambanga milangwe ya kwimona bu ba kubulwa bukomo ne ba kubulwa lukulupilo? (2) I muswelo’ka obwanya kunekenya bulwi bolwa na bya kusakasaka bibi?

LE “YEWA MUBI” USAKANGA TULANGE NAMANI?

4. (a) Mwanda waka Satana usakanga twimone bu ketudipo na bukomo? (b) Mwanda waka tubwanya kunena’mba tudi na bukomo bwa kulwa na matompo?

⁴ Satana usakanga tulange amba ketudipo na bukomo bwa kwimanija kitatyi kyotutompibwa. Yesu wādi uyukile amba tukatompibwa, o mwanda wafundije balondi bandi kulombela’mba: “Koketutweja mu kutompibwa, ino witunyongolole kudi yewa mubi.” (Mat. 6:13) Satana unenanga’mba shi muntu watompibwa kakakōkelapo Yehova. (Yoba 2:​4, 5) Mwanda waka ulañanga namino? Mwanda Satana mwine wākokelwe na bya kusakasaka byandi, wāpela kushala mukōkele kudi Yehova. O mwanda ulañanga’mba tudi bwa aye, amba shi tubatompibwa tukanyema Yehova. Satana wālangile ne kulanga’mba Mwana mubwaninine wa Leza nandi ukapona shi watompibwa! (Mat. 4:​8, 9) Ino molangila: Le na bubine ketudipo na bukomo bwa kunekenya bya kusakasaka bibi? Mhm, tudi nabo! Tunenanga pamo bwa mutumibwa Polo wālembele amba: “Mu byonsololo ngidi na bukomo kupityila kudi yewa unkomeja.”—Fid. 4:13.

5. Le tubayuka namani amba Yehova ukulupile amba tubwanya kunekenya bulwi botulwa na bya kusakasaka bibi?

⁵ Yehova i mwishile kulampe na Satana, mwanda Yehova aye ukulupile amba tubwanya kunekenya bulwi botulwa na bya kusakasaka bibi. Le tubayuka kino namani? I mwanda Yehova wālaile amba, kukekala kibumbo kikatampe kya bantu bakalama bululame bwabo bene bakapanda pa kyamalwa kikatampe. Le kino kishintulula bika? Yehova mwine kabwanyapo kubepa i munene amba i bantu bavule, ke batyetyepo kete baketabijibwa nandi bakatwela mu ntanda mipya; bakekala “bakende minkukumba yabo ne kwiitōkeja mu mashi a Kana ka Mukōko.” (Kus. 7:​9, 13, 14) Kibamweka patōka’mba, Yehova ketumonengapo bu ba kubulwa bukomo bwa kunekenya bulwi botulwa na bya kusakasaka bibi.

6-7. Mwanda waka Satana ukimbanga twimone bu ketudipo na lukulupilo kitatyi kyotutompibwa?

⁶ Satana usakanga twimone bu ketudipo na bukomo, ino kadi amba ketudipo ne na lukulupilo lwine—kebidi bwa batwe batyibilwe kala mambo na Yehova mwanda’po’tu tubaikala na bya kusakasaka bibi. Le pano napo mwanda waka Satana ulañanga namino? I mwanda Satana kadipo na lukulupilo, Yehova ke mumutyibile kala mambo amba kakamonepo būmi bwa nyeke. (Ngo. 3:15; Kus. 20:10) Ne kutatana kwine mpika, Satana ukimbanga twiivwane bu ketudipo na lukulupilo, mwanda batwe tutengele kwimwena dyese dyakakapebwapo aye. Ino na bubine, batwe tudi na lukulupilo. Bible witukulupija’mba Yehova usakanga kwitukwasha, ino kekwituponejapo. Aye “kasakilepo muntu nansha umo oneke, ino usaka bonso bafikile pa kwisāsa.”—2 Pe. 3:9.

⁷ Nanshi, shi tulange amba ketudipo na bukomo ne na lukulupilo lwa kunekenya bulwi botulwa na bya kusakasaka bibi, nabya tubalanga mu muswelo witusakila Satana tulange. Kuyuka kino kuningijanga kusumininwa kwetu kotusumininwe kumukomena.—1 Pe. 5:​8, 9.

LE NGIKADILO YETU YA BU BANTU BA BUBI IBWANYA KWITULENGEJA TWIMONE NAMANI?

8. Kutentekela pa kulonga kintu kibi, le i kika kikwabo kyotutelelwa bu bantu ba bubi? (Ñimbo ya Mitōto 51:5) (Tala ne “Nshintulwilo ya Kishima.”)

⁸ Kutentekela pa Satana, kudi kintu kikwabo kitulengeja twimone bu ketudipo na bukomo ne na lukulupilo lwa kunekenya bulwi botulwa na bya kusakasaka bibi. Le i kintu’ka? I ngikadilo ya bu bantu ba bubi mine yotwāpyene ku bambutwile betu babajinji.b—Yoba 14:4; tanga Ñimbo ya Mitōto 51:5.

9-10. (a) Le ngikadilo ya bu bantu ba bubi yālengeje ba Adama ne Eva balonge bika? (Tala ne kifwatulo.) (b) Le ngikadilo ya bu bantu ba bubi itulengejanga netu twimone namani?

⁹ Tutalei byālongele ba Adama ne Eva pobāikele mu ngikadilo ya bu bantu ba bubi. Abo pa kupwa kutombokela Yehova, bāsakile kwifya ne kuputa imbidi yabo. Dibuku Étude Perspicace des Écritures, dinena’mba: “Bubi bwēbalengeje betopeke, bazumbije mutyima, beivwane bu ba kubulwa mutyima-ntenke, kadi bafwe bumvu.” Bino bintu biná byādi pamo bwa byumba bya njibo byādi bishityilwe’mo ba Adama ne Eva. Ba Adama ne Eva bādi babwanya’tu kunangila enka mu bino byumba biná ino kutambila panja pa njibo kutupu. Kebādipo babwanya kunyema ngikadilo yabo ya bu bantu ba bubi.

¹⁰ Inoko batwe ngikadilo yetu ibeshila’ko na yādi’mo ba Adama ne Eva. Batwe tudi na kinkūlwa kibwanya kwitutōkeja ku bubi ne kwitulengeja twikale na mutyima wa mundamunda utōka, kine kekitalepo ba mulume ne mukaji babajinji’ba. (1 Ko. 6:11) Kadi batwe twi bapyane’tu ino ngikadilo ya bubi. Nanshi i kya kutulumukwa shi mu ino ngikadilo netu ketwitopeka, ketuzumbija mutyima, ketwimone bu ba kubulwa mutyima-ntenke, ne kufwa bumvu. Ne kadi bidi, Bible unena’mba bubi i bumune bantu. I bumune “enka ne . . . boba bene kebalongelepo bubi na mwājilwidile Adama.” (Loma 5:14) Nansha uno mulangwe byoubwanya kutyumuna bantu mutyima, keufwaninwepo kwitulengeja twimone bu ba kubulwa bukomo ne lukulupilo lwine. Ino i milangwe mibi yotufwaninwe kupalwila kulampe. Le tukeipalula namani?

11. Le tukalonga namani shi ketwimone bu ketudipo na bukomo, ne mwanda waka? (Bene Loma 6:12)

¹¹ Shi ketwimone bu ketudipo na bukomo—ko kunena’mba bukomo bwa kunekenya bulwi botulwa na bya kusakasaka bibi, twimonei pamo bwa ngikadilo ya bubi “isamba” netu, ino batwe tupela kwiivwana. Mwanda waka? Mwanda Bible witufundija’mba ketufwaninwepo kuleka bubi bwendelele ‘kwitubikala bulopwe.’ (Tanga Bene Loma 6:12.) Kino kilombola’mba tubwanya kwitongela batwe bene kuleka kufikidija bya kusakasaka bibi’bya. (Ngt. 5:16) Yehova uyukile amba tubwanya kukomena matompo; shi ketwadipo tubwanya kwiakomena, kadipo wa kwitulomba twiakomene. (Kup. 30:​11-14; Loma 6:6; 1 Ts. 4:3) Nanshi kibamweka patōka’mba, tudi na bukomo bwa kulwa na bya kusakasaka bibi.

12. Le tukalonga namani shi ketwimone bu ketudipo na lukulupilo, ne mwanda waka?

¹² Ne pano pene, shi ketwimone bu ketudipo na lukulupilo bwa batwe batyibilwa kala mambo na Yehova mwanda’tu wa bya kusakasaka bibi byotudi nabyo, twimonei pamo bwa ngikadilo ya bubi “isamba” netu, netu tupela kwiivwana. Mwanda waka? Mwanda Bible witufundija’mba Yehova wivwanije ngikadilo ya bu bantu ba bubi yotudi’mo. (Ñim. 103:​13, 14) “Uyukile bintu byonso” potudi, kubadila’mo ne miswelo mine ilengeje ngikadilo yetu ya bu bantu ba bubi itutonone tulemenene ku bibi. (1 Yo. 3:​19, 20) Tubwanya kwikala batōka ne kwitabijibwa na Yehova, shi tuleke kulonga bubi bwine bwitutonwena ku bya kusakasaka bibi. Mwanda waka tubanena namino?

13-14. Le kwikala’tu na bya kusakasaka bibi kushintulula’mba tubakomenwa? Shintulula.

¹³ Bible ushiyañanya kulongalonga bubi (kintu kyotubwanya kwitongela) na kusaka kulonga bubi (kintu kibwanya kwiila akyo kine). Kimfwa, bantu bamo mu bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji ba mu Kodinda bādi bidi balongalonga busekese bwa bantu ba ngitu imo. Polo wālembele amba: “Mo mwadi mwikadile ne bamobamo mu bukata mwenu.” Lelo kino kishintulula’mba kebākidipo na kilokoloko kya kulonga busekese na bantu ba ngitu yabo? I bikomo kulanga namino, mwanda bino bilokoloko byādi ke byale miji mobadi, inoko bene Kidishitu bālongele bukomo bwa kwīfula ne kwepuka kulonga mungya bya kusakasaka byabyo’bya, bāitabijibwe na Yehova. Wēbamwene bwa abo ‘bāoijibwa tō.’ (1 Ko. 6:​9-11) Ye mwakokeja kukumwena nobe.

¹⁴ Nansha shi ulwanga na bya kusakasaka bibi bya muswelo’ka, nobe ubwanya kwibinekenya. Shi kebipwididilepo, ubwanya kwīfula ne kuleka kufikidija “bya kusakasaka bya ngitu ne bya milangwe [yobe].” (Ef. 2:3) Le ukebilonga namani amba unekenye bulwi bolwa na bya kusakasaka bibi?

BYA KULONGA PA KUNEKENYA

15. Shi ukimba kunekenya bulwi bolwa na bya kusakasaka bibi, mwanda waka kufwaninwepo kwidimba abe mwine?

¹⁵ Pa kunekenya bulwi bolwa na bya kusakasaka bibi, kufwaninwepo kwidimba abe mwine pa bukōkekōke bobe. Tadija kutyina wakeongola na “milangwe ya bubela.” (Yak. 1:22) Kutyepeka mwanda, kimfwa na kulanga’mba, ‘Mwene kudi batoma kumpita ami,’ nansha na kutopeka bakwabo, kimfwa na kunena’mba, ‘Shi wami mukaji wadi unsenswe nkyadipo wa kuponena mu kutala porno’—kulanga namino kukalengeja upēlelwe kuponena mu ditompo. Nanshi kokatompa kubingija mwiendelejo obe mubi, nansha ke mu ñeni yobe mwine. Wiselele kiselwa kya bilupuka ku bilongwa byobe.—Ngt. 6:7.

16. Le ukaningija namani kusumininwa kobe kwa kulonga byobya byoloke?

¹⁶ Kutentekela pa kuleka kwidimba pa bukōkekōke bobe, ufwaninwe ne kuningija kusumininwa kobe kwa kuleka kuponena’mo. (1 Ko. 9:​26, 27; 1 Ts. 4:4; 1 Pe. 1:​15, 16) Yuka bintu bine bikulengejanga wikale na mutyima wa kulonga kintu kibi ne kitatyi kyobiyanga. Padi utompibwanga na ditompo dya muswelo kampanda, ne padi difikanga mu nsá kabidye mu difuku. Le utompibwanga bininge kitatyi kyokōkele, nansha i shi ke bufuku bininge? Mona ditompo’dya mu ñeni, kupwa kowiteakanya pa mokalongela’po shi dibafika. Kitatyi kiyampe kya kwiteakanya i kumeso kwa ditompo kufika.—Nki. 22:3.

17. Le i bika byotubwanya kwifunda ku kimfwa kya Yosefa? (Ngalwilo 39:​7-9) (Tala ne bifwatulo.)

¹⁷ Tala mwālongele Yosefa pātompele mukaja Potifela kumongola. Muswelo waāpelele wādi wa kiponka na ponka kadi na kusumininwa. (Tanga Ngalwilo 39:​7-9.) Le i bika byotwifunda ku uno mwanda? Yosefa wādi musumininwe kala mu mutyima kupela kuyata mukaja bene, kumeso ne kwa mukaja Potifela kumongola. Mo monka nobe, ningija kusumininwa kwa kulonga byoloke kumeso kwa ditompo kufika. Mu uno muswelo, shi ditompo dibafika bikakupēlela kulonga mungya butyibi bokwete kala.

‘WITOMPE NYEKE’

18. Le ukabwanya namani kunekenya bulwi bolwa na bya kusakasaka bibi? (2 Bene Kodinda 13:5)

¹⁸ Pa kunekenya bulwi bolwa na bya kusakasaka bibi, ufwaninwe ‘kwitompa nyeke,’ ko kunena’mba kubandaula kyaba ne kyaba bilongwa byobe. (Tanga 2 Bene Kodinda 13:5.) Bandaula kyaba ne kyaba milangwe yobe ne bilongwa byobe, kupwa nshinta ponso posakilwa kushinta. Kimfwa wadi ubapele kuponena mu bubi kampanda, wiipangule abe mwine’mba: ‘Le byadi bibansela kitatyi kinga pa kupela?’ Shi wadi ubaije pa kupela, koketopeka. Ino kwata’ko manwa a amba ukaleke kwija shi ditompo’dya dibaiya monka. Wiipangule kimfwa’mba: ‘Le nkokeja kutyepeja’ko bula bwa kitatyi kipitanga’po pa kufundula milangwe mibi mu mutwe? Le bya kwipwija nabyo mukose byontoñanga bilengejanga ditompo dikale dikomo kukomena? Shi bintu bibi bibamweka mu kitulumukila, ntalanga kungi kiponka na ponka? Le ngivwanijanga’mba misoñanya ya Yehova i ya kamweno nyeke, nansha byobibwanya kunomba kwīfula?’—Ñim. 101:3.

19. Kyaba kimo tukwatanga butyibi bwampikwa tunangu bumweka bu butyebutye, ino le bubwanya namani kulengeja tukomenwe kunekenya bulwi botulwa na bya kusakasaka bibi?

¹⁹ Kufwaninwepo kutyepeka mwiendelejo mubi. Bible unena’mba: “Mutyima i ñongojani kutabuka kintu kyo-kyonso kadi i mubimubi.” (Yel. 17:9) Yesu wānenene amba ku mutyima kutambanga “milangwe mibi.” (Mat. 15:19) Kimfwa, muntu wadi ke muleke kutala porno, ubwanya kitatyi pa kupita’po kulanga’mba kepadipo mwanda kutala bifwatulo bilangula bilokoloko mwanda’po’tu kebilombwelepo patōkelela mutaka wa bantu. Nansha muntu ubwanya kwipa bubinga’mba, ‘Kibi i kufikidija bilokoloko bibi’bya ino kulangulukila’po’tu kekudipo na mwanda.’ Muntu wa mutyima umongola uno muswelo udi bwa aye ukwata “mpango ya bya kusakasaka bya ngitu.” (Loma 13:14) Le ukepuka namani kino’ki? Jingulula butyibi butyebutye bwampikwa tunangu bokwata ne kwepuka’bo, mwanda bubwanya kukutwala ku butyibi bukatampe bwampikwa tunangu, kimfwa bwa kulonga bubi.c Pela mifwatakanyo nansha “milangwe mibi” yo-yonso ikulengeja ubingije mwiendelejo mubi.

20. Le buno bulwi botulwa nabo busa kufula namani, ne i bukwashi’ka botudi nabo dyalelo busa kwitukwasha tufikile’po?

²⁰ Monka motwefundila’kyo, pa mwanda wa Yehova tudi na bukomo bwa kukomena matompo. Kadi pa mwanda wa lusa lwa Leza tudi na lukulupilo lwa kukamona būmi bwa nyeke mu ntanda mipya. Bine, ikekala nsangaji kotudi kwingidila Yehova na ñeni ne na mutyima utōka! Inoko tamba’nka pano, tukulupilei amba tudi na bukomo ne na lukulupilo lwa kunekenya bulwi botulwa na bya kusakasaka bibi. Na bukwashi bwa Yehova, tukanekenya!