Watchtower KIBĪKO PA ENTELENETE
Watchtower
KIBĪKO PA ENTELENETE
Kiluba
Ā
  • Ā
  • ā
  • Ē
  • ē
  • Ī
  • ī
  • Ō
  • ō
  • Ū
  • ū
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Ó
  • ó
  • Ñ
  • ñ
  • BIBLE
  • BILUPWILWE
  • KUPWILA
  • mwbr23 Kweji 3 p. 1-9
  • Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo

Pano i patupu video

Yō, bibakoma kupūtula video.

  • Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
  • Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo—2023
  • Tumitwe twa Myanda
  • 6-12 KWEJI 3
  • 13-19 KWEJI 3
  • 20-26 KWEJI 3
  • 27 KWEJI 3–2 KWEJI 4
  • 10-16 KWEJI 4
  • 17-23 KWEJI 4
  • 24-30 KWEJI 4
Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo—2023
mwbr23 Kweji 3 p. 1-9

Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo

© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

6-12 KWEJI 3

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 1 BILONGWA BYA MAFUKU 23-26

“Kuteakanibwa kwa Butōtyi bwa mu Tempelo”

it-2-F p. 133

Bene Levi

Davida wāteakenye senene mwingilo wa bene Levi, na kutonga’ko bantu batala mingilo, bemaniji, batyibi, batulama ba pa kibelo, balami ba byabulēme ne bantu bavule ba kukwasha’ko babitobo mu tempelo, mu bipango, mu byumba bya kudīla’mo kukwatañana na byabuntu, bitapwa, mwingilo wa kwitōkeja, kupima bulēmi, kupima bulampe ne mingilo mikwabokwabo ya balami. Kadi batuimba bene Levi bāteakanibwe mu bisumpi 24, enka na mwādi mwabanibwe mwingilo wa babitobo bene bādi bengila beshinta. Bādi bapebwa mingilo kupityila ku bubale. Ye mobādi bapēla ne batulama ba ku bibelo, bibelo bya abo kulama.—1 Bi 23; 25; 26; 2Bi 35:3-5, 10.

it-2-F p. 657

Kitobo

Babitobo bādi bengila mingilo ya mu tempelo munshi mwa bemaniji. Bādi bata bubale pa kwibābila mingilo. Kisumpi ne kisumpi mu bino bisumpi 24, kyādi kingila misunsa ibidi ku mwaka, musunsa ne musunsa yenga mutuntulu. Bimweka bu babitobo bonso bādi bengila mu bitatyi bya mafetyi, mwanda byamulambu byādi bikala bivule, enka mobālongele mu kitatyi kya kupānwa kwa tempelo. (1Bi 24:1-18, 31; 2Bi 5:11; dingakanya na 2 Bi 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19) Mu bitatyi bimo, kitobo wādi ubwanya kwingila mingilo kampanda mine keibadilwapo mu mingilo yādi ipebwa babitobo. Pādi Yesu pano pa ntanda, pa mwanda wa kuvula kwa bitobo mingilo ya mu yenga yādi myabanibwe mu bisaka bya mu kisumpi. Kisaka ne kisaka kyādi kingila difuku dimo nansha mafuku mavule kulondakana na buvule bwabo, mungya bisela bya balabi.

it-2-F p. 358

Minjiki

Pādi pāteakanya Davida kūbakwa kwa tempelo ya Yehova, wātūdile’ko bene Levi 4 000 ba kwimba. (1Bi 23:4, 5) Mu bano bantu, mwādi bantu 288 “bafundijibwe kwimbila Yehova, bonso badi bapotolwele’byo.” (1Bi 25:7) Bano batuimba bonso bādi bengila munshi mwa buludiki bwa Asafa, Hemana ne Yedutuna (padi wādi witwa ne bu Etana). Bano bonso’ba bādi ba ku lutundu lwa umo mu bana basatu ba Levi, Ngelashoma, Kohata ne Meladi. Na bubine bino bisaka bikatampe bisatu byādi mu mwingilo wa batuimba ba ku tempelo. (1Bi 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Bana ba bano bana-balume basatu bādi 24, kadi bonso babadilwa mu batuimba 288 ba bwino boketudi batele kala. Mwana ne mwana wādi utongwa mungya bubale mwanda wa kwikala bu mutwe wa kisumpi kimo kya batuimba. Mu umo ne umo mu bano bana basatu, mwādi bantu 11 bādi “bebipotolwele” senene, kadi bano bantu bātongelwe mu babo bana ne mu bene Levi bakwabo. Bābwene 288 ([1 + 11] × 24 = 288) batuimba bene Levi bādi bebipotolwele, bādi babanibwe enka na mwādi mwabanibwe babitobo mu bisumpi 24. Shi bano bantu bashele’ko, ko kunena’mba ‘befundi’ 3 712 bāabanibwe, nankyo mu kisumpi ne kisumpi mu bisumpi 24, kyābwejibwe’ko bantu kintu kya 155. Ko kunena’mba muntu ne muntu wādi upotolwele’byo wādi na kintu kya bene Levi 13 ba kufundija. (1Bi 25:1-31) Bantu bela bimpungidi byobādi babitobo, bādi babwanya kubwejibwa ku bene Levi batuimba.—2Bi 5:12; dingakanya na Umb 10:8.

it-2-F p. 620

Kalama wa pa Kibelo

Mu tempelo. Kitatyi kityetye kumeso kwa aye kufwa, Mulopwe Davida wāteakenye bene Levi bakwingila ku tempelo, kubadila’mo ne batulama bene bādi 4 000. Kisumpi ne kisumpi kyādi kingila yenga mutuntulu. Bādi na kiselwa kya kulama njibo ya Yehova, kushita ne kushitula bibelo pa kitatyi kifwaninwe. (1Bi 9:23-27; 23:1-6) Kutentekela pa uno mwingilo wa bu kalama, bamo bādi batala byabuntu byādi bileta bantu bya kukwasha ku tempelo. (2Ba 12:9; 22:4) Mwenda mafuku, kitobo mukatampe Yehoyada pa kushinga māni Yehoashe a bu mulopwe, kwātūdilwe batulama ba kulama bibelo bya ku tempelo mwanda wa kukinga Yehoashe wakepaibwa na Mulopwe-mukaji Atadia. (2Ba 11:4-8) Pāonakenye Mulopwe Yoshia butōtyi bwa bubela, balami ba pa kibelo bāmukweshe’ko na kufundula bintu byādi mu tempelo, byādi bingidijibwa mu butōtyi bwa Bāla. Bino bintu byāsōkelwe panja pa kibundi.—2Ba 23:4.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w22.03 p. 22 mus. 10

Butōtyi bwa Bine Bukakubweja’ko Nsangaji

10 Tutōtanga Yehova kitatyi kyotwimbanga ñimbo pamo. (Ñim. 28:7) Bene Isalela bādi bamwene amba, kwimba i kintu kya mvubu mu butōtyi bwabo. Mulopwe Davida wātongele bene Levi 288 bu batuimba ba ku tempelo. (1 Bi. 25:1, 6-8) Dyalelo nadyo, tulombolanga’mba tusenswe Leza kitatyi kyotwimba ñimbo ya mitendelo. Diwi dyetu kedidipo na mwanda mukatampe. Langulukila pa kino kimfwa: Kitatyi kyotwisambanga, “batwe bonso tukukalanga divule dine,” inoko kino kekitulengejangapo tuleke kwisamba mu kipwilo nansha mu busapudi. (Yak. 3:2) Muswelo umo onka, ketufwaninwepo kuleka kwimbila Yehova mitendelo mwanda’po’tu diwi dyetu i dityani.

13-19 KWEJI 3

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 1 BILONGWA BYA MAFUKU 27-29

“Mbutwile wa Buswe Udingilanga Wandi Mwana”

w05 1/3 p. 19 mus. 9

Tulamei Byobya Bituyukanya bu Bene Kidishitu

9 Tompa abe mwine bubinebine bwa mu Bible. Bintu bituyukanya bu bengidi ba Yehova bikazoza shi kebimāninepo pa buyuki bwa Bisonekwa. (Fidipai 1:9, 10) Mwine Kidishitu umo ne umo—nkasampe ne mutame—ufwaninwe kutompa aye mwine ne kumona shi bine byaitabije bo abo bubinebine budi mu Bible. Polo wākankamikile banababo betabije amba: “Tompai byonso, mulame’ko byobya biyampe.” (1 Tesalonika 5:21, MB) Bene Kidishitu bansongwa batamine mu bisaka byakaminwe Leza bafwaninwe kuyuka amba lwitabijo lwabo ke lwa bambutwilepo babo. Davida wānene Solomone wandi mwana’mba “yuka Leza wa shobe ne kumwingidila ne mutyima mubwaninine.” (1 Bilongwa 28:9) Nanshi Solomone kādipo’tu enka wa kutala shandi mwāikadile na lwitabijo mudi Yehova, ehe. Ino wādi ufwaninwe nandi kuyuka aye mwine Yehova, ne i bine wāmuyukile. Wālomba Leza’mba: “Bampeko bidi ñeni ne kuyukidija amba ntambe, ntwele ku meso a bano bantu bano’ba.”—2 Bilongwa 1:10.

w12 1/4 p. 22 mus. 13

Lama Mutyima Mubwaninine Kudi Yehova

13 Ñeni yotuboila’ko idi patōka. Tufwaninwe kufwijibwa’ko shi twingilanga kyaba ne kyaba ino mingilo milumbuluke kadi ileta nsangaji pamo bwa, kutanwa ku kupwila ne kutambila mu mwingilo wa budimi. Ino kwingidila Yehova na mutyima mubwaninine kulombanga bivule. (2Bil. 25:1, 2, 27) Shi Mwine Kidishitu endelele kusanswa mu mutyima wandi bintu bidi “kunyuma”—ko kunena amba bintu bimo bya mu būmi bwa ino ntanda—udi mu kyaka kya kujimija mwimānino wandi muyampe kudi Leza. (Luka 17:32) Enka shi bine tujile “pakatampe pene byobya bibibibi; [ne kulamatyidila] byobya bilumbuluke biyampe” tukafwaninwa “bulopwe bwa Leza.” (Loma 12:9; Luka 9:62) Nanshi batwe bonso tufwaninwe kukimba kuyuka shi kudi kintu kya mu ntanda ya Satana, ekale kimweka bu kya kamweno nansha kisangaja, kikokeja kwitukankaja tuleke kwendeleja kumeso tumweno twa Bulopwe na mutyima onso.—2 Kod. 11:14; tanga Fidipai 3:13, 14.

w17.09 p. 32 mus. 20-21

“Wikomeje Mutyima . . . ne Kulonga’kyo”

20 Mulopwe Davida wāvulwije Solomone amba Yehova ukekala nandi kufika’nka ne bikapwa lūbako lwa tempelo. (1 Bilongwa 28:20) Na bubine Solomone wālangulukīle pa bino binenwa, kadi kālekelepo bwanuke bwandi ne kubulwa bwino bimukankaje kwingila mwingilo wāmupelwe. Inoko, wālombwele bukankamane bukatampe, kadi kupityila ku bukwashi bwa Yehova, wāvuya kūbaka tempelo mikatampe mpata mu myaka isamba-ibidi ne kipindi.

21 Yehova byaākweshe Solomone, nanshi ubwanya netu kwitukwasha twikale bakankamane ne kuvuija mwingilo wetu, mu kisaka ne mu kipwilo mwine. (Isaya 41:10, 13) Shi tulombole bukankamane mu mwingilo wa Yehova, nabya tukakulupila’mba uketwesela tamba’nka pano ne mu mafuku āya kumeso. Shi ke pano, “wikomeje mutyima . . . ne kulonga’kyo.”

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w17.03 p. 29 mus. 6-7

Kulama Bulunda Pobudi mu Kyaka

Davida wādi na balunda bakwabo bāmukweshe mu kitatyi kya makambakano. Umo bidi i Hushai, utelwa na Bible bu “mulunda na Davida.” (2 Samwele 16:16; 1 Bilongwa 27:33) Padi wādi mwingidi wa mu kipango, mulunda wa pabwipi ne wenda na mulopwe, mwine wādi kyaba kimo uyuka ne tufyame.

Abisalome mwanā Davida paādi kasompola bulopwe, bene Isalela bavule bēkupile ku mutamba wa Abisalome, ino Hushai, kijila. Pādi panyema Davida, Hushai wādi nandi. Davida wātyumukilwe mutyima mpata pa kumona wandi mwana ne bantu bakwabo bakulupile bamwaba. Inoko, Hushai wādi umulamete nyeke, bwa muntu witabija kutūla būmi bwandi mu kyaka ne kufikidija mwingilo wa kukalakanya nkuku. Hushai kālongelepo bino bintu mwanda’tu amba i mwingidi wa mulopwe. Ino wēlombwele bu mulunda wa binebine.—2 Samwele 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.

20-26 KWEJI 3

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 1-4

“Mulopwe Solomone Wākwete Butyibi Bwampikwa Tunangu”

it-1-F p. 181 mus. 3

Byabulwi

Mu buludiki bwa Solomone, kwābwejibwe shapita mupya utala mānga ya bulwi bwa bene Isalela. Mu buludiki bwandi mwādi ndoe, ino wāvudije tubalwe ne makalo. (Tala MAKALO.) Tubalwe tuvule twāpotelwe mu Edipito ne kuselelwa mu Isalela. Kibundi kyonso kyādi kya kūbakwa kufulakufula. Bibundi bivule byāūbakilwe mu bifuko bishileshile, mwanda wa mwa kwikadila’mo bino bisumpi bya bulwi. (1Ba 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Bi 1:14-17) Inoko Yehova kāeselepo bino byālongele Solomone, lufu lwandi ne kwabanibwa kwa bulopwe pabidi byālengeje babulwi bandi bazōze. Enka na mwānene’kyo Isaya mwenda mafuku amba: “Malwa abo boba batūkila ku Edipito mwanda wa kukimba bukwashi, boba besumbidile tubalwe, boba bakulupile makalo a divita mwanda’po i mangimangi, ne tubalwe twa divita mwanda’po i tukomokomo. Ino kebatalengapo kudi Mwine Ujila wa Isalela, kadi kebakimbengapo Yehova.”—Isa 31:1.

it-1-F p. 430

Dikalo

Mu Isalela, byabulwi bya makalo kebyādipo bivule bininge kumeso kwa Solomone kubikala. Byādi namino mwanda Leza wāpeleje mulopwe kuvudija tubalwe, byakamweka’mba muzo ukiñwanga na byabulwi. Uno musoñanya wātyepeje makalo mwanda i byendwa nabyo byādi bikokwa na tubalwe. (Kup 17:16) Samwele paādi udyumuna bantu pa lupusa lukekala na mulopwe pa bantu, wēbalombwele amba: “Ukayata benu bana bana-balume webatūla pa makalo andi.” (1Sa 8:11) Pātompele ba Abisalome ne Adoniya kuyata bulopwe, umo ne umo wēlongēle dikalo, ne bantu 50 ba kwenda lubilo kumeso andi. (2Sa 15:1; 1Ba 1:5) Davida pawānekenye mulopwe wa Zoba, wēlamije’ko tubalwe 100 twa makalo.—2Sa 8:3, 4; 10:18.

Pādi pakomeja Mulopwe Solomone byabulwi bya Isalela, wāvudije makalo, afika 1 400. (1Ba 10:26, 29; 2Bi 1:14, 17) Kutentekela pa Yelusalema, kwādi ne bibundi bya makalo, mwine mobādi balamina ne kulongolola bino byendwa nabyo bya bulwi.—1Ba 9:19, 22; 2Bi 8:6, 9; 9:25.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w05 1/1 p. 15 mus. 6

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Bubidi wa Bilongwa bya Mafuku

1:11, 12. Yehova wāmwene kulomba kwālombele Solomone amba na bubine usakanga na mutyima umo kwikala na tunangu ne na buyuki. Ne milombelo yetu nayo yotulomba kudi Leza isokolanga nanshi byobya byotudi ku mutyima. I biyampe twikale kubandaula bintu byotunena mu milombelo.

27 KWEJI 3–2 KWEJI 4

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 5-7

‘Mutyima Wami Ukekala’po Nyeke’

w02-F 15/11 p. 5 mus. 1

Ketwakilekai Kwibungila Pamo

Mwenda mafuku paikele Davida ke Mulopwe mu Yelusalema, wālombwele mutyima wa kūbaka njibo mwanda wa ntumbo ya Yehova. Davida byaādi muntu wa bulwi, Yehova wāmulombwele amba: “Kusapo kūbaka njibo ya dijina dyami.” Pa kyaba kyandi, Yehova wātongele Solomone mwanā Davida amūbakile tempelo. (1 Bilongwa 22:6-10) Tempelo pa kupwa kūbakwa mu bula bwa myaka isamba-ibidi ne kipindi, Solomone wēipēne mu 1026 Y.K. Yehova wāitabije kino kyūbakwa, wanena’mba: “Napandula ino njibo yowaubaka na kutūla’po dijina dyami lonso, kadi meso ami ne mutyima wami bikekala’po nyeke.”. (1 Balopwe 9:3) Ponso pādi pekala bene Isalela na kikōkeji kwadi, Yehova wādi witabija ino njibo. Inoko pobādi baleka kulonga byobya byoloke, Yehova wādi upela kino kifuko. Kadi njibo’ya yādi ikala ke “milwi ya masala.”—1 Balopwe 9:4-9; 2 Bilongwa 7:16, 19, 20.

it-2 F p. 1048

Tempelo

Mānga yayo. Ino tempelo yādi’ko kufika mu 607 Y.K., poyāonakanibwe na kibumbo kya basola ba Babiloni, mu buludiki bwa Mulopwe Nebukaneza. (2Ba 25:9; 2Bi 36:19; Yel 52:13) Pādi paponena Isalela mu butōtyi bwa bubela, Leza wādi uleka mizo isusule Yuda ne Yelusalema, pamo ne kusala tempelo ne byabulēme byayo. Kadi mu bitatyi bimo, tempelo yādi isūlwa. Mu mafuku a Lehaboma mwanā Solomone, Shishake mulopwe wa Edipito wāselele byabulēme bya mu tempelo (993 Y.K.) papo pādi kepapite’tu myaka 33 na poyāpēnwe. (1Ba 14:25, 26; 2Bi 12:9) Mulopwe Asa mu (977-937 Y.K.) wādi ulēmekele njibo ya Yehova, inoko paādi usaka kukinga Yelusalema, wālongele bya bulembakane na kutyiba milomo Bene-Hadada I mulopwe wa Shidea, na kumutumina ndalama ne olo ya mu bibīko byabulēme bya mu tempelo, mwanda wa kuketa kipwano na Baasha mulopwe wa Isalela.—1Ba 15:18, 19; 2Bi 15:17, 18; 16:2, 3.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w10-F 1/12 p. 11 mus. 7

Uyukile Senene “Mutyima wa Muntu”

Milombelo ya Solomone ibwanya kwitusenga. Muntu kabwanyapo padi kwivwanija motwiivwanina,—“bilonda byetu” ne “ masusu etu.” (Nkindi 14:10) Inoko Yehova aye uyukile mityima yetu, kadi witutele mutyima byabinebine. Shi tumupungulwile mityima yetu mu milombelo, nabya tukapēlelwa kūminina makambakano etu. Bible amba, “Koku mwela kuzumbazumba kwenu konso kwadi, mwanda aye wimutele mutyima.”—1 Petelo 5:7.

10-16 KWEJI 4

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 8-9

“Wāmwene Tunangu na Mvubu”

w99-E 1/11 p. 20 mus 4

Pavudilanga’ko Buntu

Na bubine, mulopwe-mukaji wa Sheba, byāmulombele kitatyi ne bukomo pa kukamona Solomone. Sheba wādi pa kifuko kitwa dyalelo bu ntanda ya Yemene. Uno mulopwe-mukaji wāendele ukende pa makalo andi lwendo lwa makilometele 1 600 na ku Yelusalema. Enka na mwānenene’kyo Yesu amba, “wātambile ku mfulo ya ntanda.” Mwanda waka uno mulopwe-mukaji wa Sheba wāendele lwendo lulampe nenki? Wāile “kwivwana tunangu twa Solomone.”—Luka 11:31.

w99-E 1/7 p. 30 mus 4-5

Bupempudi Buyampe Bininge

Nansha nankyo, mulopwe-mukaji wāfikile mu Yelusalema “na kibumbo kya bantu kikatampe bininge, pamo ne bangamedia baselele māni a balasome ne olo mingi bininge ne mabwe malēme.” (1 Balopwe 10:2a) Bamo banenanga’mba, mu “kibumbo kya bantu kikatampe bininge,” mubadilwa ne bandi babulwi. Bino ke byabinepo, uno mulopwe-mukaji wādi nkomokomo kadi mulēme bininge, wāendele na madolala malēme midiyo makumi na makumi.

Yuka’mba, uno mulopwe-mukaji wāivwene ntumbo ya Solomone “kukwatañana na dijina dya Yehova.” Kāendelepo mwanda wa byabusunga. Na bubine, kintu kikatampe kyāendēle uno mulopwe-mukaji, i kukemwena tunangu twa Solomone, padi ne kukayukila’ko myanda kampanda itala Yehova Leza wandi, ke wa Solomone kadi. Bimweka’mba mulopwe-mukaji wādi wa ku musuku wa Shema nansha Hama bene bādi batōta Yehova. Padi wādi usaka kuyuka myanda itala mutōtelo wa bankambo bandi.

w99-E 1/7 p. 30-31

Bupempudi Buyampe Bininge

Mulopwe-mukaji wa Sheba pa kwimwena mwādi mwikadile tunangu twa Solomone, “washala mu kanwa pululu”. (1 Balopwe 10:4, 5) Bamo Balamunanga bino bishima bu “kemwakidipo kadi mushipiditu mwadi.” Mwifundi umo unena’mba, wāpungile. Nansha bikale namani, bintu byaāmwene ne kwivwana byātulumwine uno mulopwe-mukaji. Wāityile bengidi ba Solomone bu bansangaji, mwanda bādi babwanya kuteja uno mulopwe wa tunangu. Kadi wāesela Yehova pa kutūla Solomone pa lupona, kupwa wāpa mulopwe bintu bya bei. Olo yaāmupēle mungya dyalelo ibwana madolala 40 000 000. Solomone nandi wāpēle mulopwe-mukaji byabuntu, “byonso byaadi usaka ne byaalombele.”— 1 Balopwe 10:6-13.

it-2-F p. 873

Solomone

Mulopwe-mukaji pa kupwa kumona buya bwa dyangi bwa tempelo ne bwa njibo ya Solomone, mwādi mwingidila bengidi bandi ba ku meza, batuseya ne muvwadilo wabo, ne bitapwa byandi bisōkwe byaādi ulambula kyaba ne kyaba ku tempelo, “washala mu kanwa pululu.” Wānena’mba, “Tala! Myanda yobansapwidile keifikilepo ne pa bukata pene. Tunangu tobe ne bupeta bobe i bitabuke kulampe kwine myanda yonaivwene.” Kupwa wāita bengidi bādi bengidila mulopwe, bu bansangaji. Pa kumona bino byonso wātendela Yehova ne kumwesela, mwanda wālombwele buswe pa Isalela na kutonga Solomone ekale bu mulopwe pa Isalela, wa kutyiba mambo na bululame ne na boloke.—1Ba 10:4-9; 2Bi 9:3-8.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

it-2-F p. 1110

Lupona

Lupona lwa Solomone lo lupona lumo kete lwisambīlwe’po kamo ne kamo mu baludiki bonso bāludikile mu Isalela. (1Ba 10:18-20; 2Bi 9:17-19) Bimweka bu lwādi pa “kibidi kya pa kibelo,” kyūbakwa kyādi pa Lūlu lwa Modia mu Yelusalema. (1Ba 7:7) Lwādi lupona lukatampe lwa meno a banzovu, lulamikwe’ko ne olo mikundule. Kadi lupona lwādi na kya kusendalela’ko kijokoloke kunyuma kwalo. Kwādi kadi ne pa kutūla maboko ku lubavu ne lubavu lwa kityi. Nansha kityi kya bulopwe byokyādi kipungwe na meno a banzovu, ino kupungwa kwāpungilwe bintu bikwabo bya mu tempelo kulombola’mba kwādi ne mityi, olo mikundule, ne malata a meno a banzovu. Ku bantu bādi belutala, bādi babwanya kunena’mba i lupungwe lonso’nka na meno a banzovu ne olo. Pa kupwa kutela matabula 6 pa kufika ku lupona, vese ubweja’ko amba: “Bantambo babidi badi bemene dya popa pa kutūla maboko. Kadi kwadi bantambo 12 badi bemene pa matabula asamba’a, ntambo ne ntambo ku mfulo kwa ditabula ne ditabula pa matabula asamba’a.” (2Bi 9:17-19) Ntambo welekeja lupusa lufwaninwe lwa bubikadi. (Ngo 49:9, 10; Kus 5:5) Bantambo 12 byobādi bakwatañene na bisaka 12 bya bene Isalela, padi kino kyādi kyelekeja kukōkela ne kukwatakanya muludiki wa luno lupona. Kadi kwādi ne kitūlo kya maulu kya olo. Luno lupona lwa meno a banzovu ne olo lwādi luzunzulwe, lwādi na kya kusendalela’ko, kadi lwādi lujokolokwe na bantambo. Mungya bintu byasokwele befundi ba kishiyekulu, bilembwe pa milawalawa nansha pa bilembwa, luno lupona lwādi lupite mpona yonso ya mu oa mafuku’a. Mulembi wa Bilongwa bya Mafuku wādi na bubinga paālembele amba: “Kekwadipo bulopwe bukwabo bwapungile kintu kidi namino.”— 2Bi 9:19.

17-23 KWEJI 4

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 10-12

“Mwena mu Madingi a Tunangu”

w18.06 p. 13 mus. 3

Wādi Ukokeja Kwitabijibwa na Leza

Bine Lehaboma wāmwene uno mwanda bu dikinga! Shi etabije byamulomba bantu, nabya aye, ba mu kyandi kisaka, ne ba mu kipango kyandi bādi ba kwisuminwa bintu bimo bya katutu ne kulomba bantu bintu bityetye. Ku mutamba mukwabo, shi apele nabya bantu bakamutombokela. Le wādi wa kulonga’po namani? Uno mulopwe mupya wākepangwile bidi bana-balume banunu, bādi badingidi ba Solomone. Kupwa kadi Lehaboma wākalomba madingi ku bankasampe ba yandi myaka. Lehaboma pa kulonda madingi a bankasampe, wākwata butyibi bwa kususula bantu. Wākebalondolola’mba: “Tata walemēje lupungu lwenu, ino nanshi ami nkalunda’lo; tata wemudingile na bibaka, ino ami nkemudingila na tuminye.”—2 Bilongwa 10:6-14.

w01-F 1/9 p. 28-29

Mwa Kukwatyila Butyibi Buyampe

Yehova i mwitupe bene Kidishitu batame mu kipwilo babwanya kwitukwasha mu kukwata butyibi. (Efisesa 4:11, 12) Mu mwanda utala madingi, ketufwaninwepo kulonda bantu bamo, bakimbanga madingi ku bantu bavule kufika ne byobasokola muntu wibadingila byobasaka kuteja. Baletanga madingi akwatañene na bisaka yewa mwine ulomba’o. Mu uno mwanda tuvulukei kimfwa kya Lehaboma. Paādi ukimba kukwata butyibi bukatampe, bāmudingile kudi bana-balume banunu bene bāingile na shandi. Pa kyaba kya kulonda abo madingi, aye wakepangula bansongwalume baātamine nabo. Kino kyāmulengeje akwate butyibi bubi, kadi wājimija kipindi kikatampe kya bulopwe.—1 Balopwe 12:1-17.

Shi ukimba madingi, kalombe’o ku bantu kebemwene bivule mu būmi, ne bantu bayukile biyampe Bisonekwa, kadi balonda misoñanya myoloke. (Nki 1:5; 11:14; 13:20) Shi bibwanika langulukila pa misoñanya itala mwanda’wa, ne pa myanda mikwabo yoyukile. Shi ukwate butyibi mungya Kinenwa kya Yehova, nabya butyi’bwa bukekala buyampe.—Fidipai 4:6, 7.

it-2-F p. 754 mus. 3

Lehaboma

Mitatulo ya Lehaboma ne mutwe mūmu, byālengeje bantu bavule bamutombokele. I enka kisaka kya Yuda ne kya Benjemani, byobyāendelele kukwatakanya njibo ya Davida, kubadila’mo ne babitobo ne bene Levi ba mu malopwe onso abidi, ne bantu bakwabo ba mu bisaka dikumi kebādipo beele mu myanda ya bisaka.—1Ba 12:16, 17; 2Bi 10:16, 17; 11:13, 14, 16.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

it-1-F p. 618-619

Bandemona badi bwa Bambuji

Binenwa bya Yoshua bidi mu Yoshua 24:14 bilombola’mba, bene Isalela bāselele bilongwa bimobimo bya mu butōtyi bwa bubela pobādi mu Edipito. Ezekyele nandi ulombola’mba, kudi bilongwa bya bajentaila byāendelele mu Isalela mu myaka mivule. (Ezk 23:8, 21) Befundi bamo ba Bible bamona’mba, i pa buno bubinga bwāpedile Leza kijila ku bene Isalela kibakanda kutūla “bitapwa ku bandemona badi bwa bambuji” mu ntanda mutuputupu. (Lev 17:1-7) Yeloboame nandi wētongēle “babitobo bandi ba pa mitenta ne ba bandemona badi bwa bambuji ne ba byana bya ñombe byaalongele.” (2Bi 11:15) Buno butōtyi bwa mbuji byobwādi mu Isalela, kino kilombola’mba bwādi butādile mu Edipito, nakampata kunshi kwa Edipito. Hérodote (II, 46) ulombola’mba butōtyi bwa mu Edipito bwālengeje Bangidiki bakulupile mu leza Pan ne satyrs baleza ba mató bene bobanena’mba bādi na masengo, mukila, ne mikono na ya mbuji. Bantu bamo banenanga’mba, kupityila ku uno leza wa bajentaila umweka kipindi bwa nyama, ko kulengeje bantu banze kufwatula Satana bu udi na masengo, mukila ne mikono mungya kibidiji kyādi kitumbe mu bantu bādi betela bu bene Kidishitu ba mu myaka ya kunyuma.

Na bubine, bano bambuji batelwa bu (seʽi·rimʹ) ke bayukenepo mu ka mwanda kamo ne kamo. Bamo Balañanga’mba wādi’tu i mbuji wa bine, bakwabo nabo amba i leza wādi na bupunga bwa mbuji. Inoko ino myanda yonso keilombwelwepo patōkelela. Mwanda kekudipo vese mukwabo, ubingija ino milangwe ya bantu. Kino kishima kingidijibwe kilombola’mba, bene bādi batōta uno leza bādi bamumona mu ñeni bu udi pamo bwa mbuji nansha bu udi na myoya. Ku mutamba mukwabo, kishima “bambuji” kingidijibwe mu ano mavese, padi i kingidijibwe mwanda wa kufutulula butōtyi bonso bwa bilezaleza. Mo monka ne mu bisonekwa bivule, kishima bilezaleza, kitambanga ku kishima kibajinji-bajinji kifunkila pa “tuvwi,” ino ke kunenapo amba bino bilezaleza byādi bipungwe na tuvwi.—Lev 26:30; Kup 29:17.

24-30 KWEJI 4

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 13-16

“Le I mu Bitatyi’ka Motubwanya Kukulupila Mudi Yehova?”

w21.03 p. 5 mus. 12

A Bankasampe—Le Mukalonga Bika pa Kusaka Amba Bantu Bakwabo Bemukulupile?

12 Mulopwe Asa pākidi nkasampe, wādi mwityepeje kadi mukankamane. Kimfwa, paāpingakenine shandi Abija, wāshilwile kutalula butōtyi bwa bilezaleza. Kadi “wasapwila Yuda akimbe Yehova Leza wa bakulutuba babo kadi alame Bijila ne mbila.” (2 Bi 14:1-7) Ne kadi Zela mwine Efiopya paātambile Yuda bulwi na basola 1 000 000, Asa wālongele bintu na tunangu wālomba Yehova amukwashe amba: “A Yehova, boba bokwasha bekale bangi nansha ba kubulwa bukomo, kobe ke mwandapo. Witukwashe, a Yehova Leza wetu, mwanda tukwikulupīle.” Bino binenwa biyampe bilombola’mba, Asa wādi ukulupile bininge amba Yehova udi na bukomo bwa kumukūla aye ne bantu bandi. Asa wākulupile mudi shandi wa mūlu, “ebiya Yehova wanekenya bene Efiopya.”—2 Bi 14:8-12.

w21.03 p. 5 mus. 13

A Bankasampe—Le Mukalonga Bika pa Kusaka Amba Bantu Bakwabo Bemukulupile?

13 Bine, kukabulwepo kwitabija’mba kulwa na basola 1 000 000 kyādi kikoleja kikatampe, kadi ye kikoleja kyānekenye Asa. Inoko i kya bulanda, mwanda Asa paātenwe na kikoleja kityetye’tu, kālombelepo Yehova amukwashe. Ino pa kuzakajibwa na Baasha mulopwe mubi wa Isalela, Asa wākalombele bukwashi kudi mulopwe wa Shidea. Buno butyibi bwāmuletēle musala! Yehova wālombola Asa kupityila kudi mupolofeto Hanani amba: “Byowakulupile mudi mulopwe wa Shidea ino kwakulupilepo mudi Yehova Leza obe, kibumbo kya divita kya mulopwe wa Shidea kibapande mu kuboko kobe.” Bine, tamba pene’pa Asa wādi ke enka wa mavita. (2 Bi 16:7, 9; 1 Ba 15:32) Le i ñeni’ka yotuboila’ko?

w21.03 p. 6 mus. 14

A Bankasampe—Le Mukalonga Bika pa Kusaka Amba Bantu Bakwabo Bemukulupile?

14 Ikala nyeke mwityepeje kadi kulupila nyeke mudi Yehova. Powabatyijibwe, walombwele lwitabijo lukatampe ne kikulupiji mudi Yehova. Kadi Yehova nandi wakupele na nsangaji dyese dya kwikala mu kyandi kisaka. Kintu kyofwaninwe kulonga pano i kukulupila nyeke mudi Yehova. Shako bibwanya kumweka bu bipēla kukulupila mudi Yehova kitatyi kyofwaninwe kukwata butyibi bukatampe. Ino le mu butyibi bukwabo namo le? Bine, i biyampe ukulupile mudi Yehova kitatyi kyokwata butyibi, kubadila’mo ne butyibi butala kwipwija mukose, kwitabija kaji ka ntanda ne kwitungila bitungo mu būmi. Kokakulupila mu tunangu twa abe mwine. Ino kimba misoñanya ya mu Bible ikwatañene na ngikadilo yodi’mo, ebiya wiilonde. (Nki. 3:5, 6) Shi ulonge namino, ukasangaja Yehova kadi bantu ba mu kyenu kipwilo bakakulēmeka.—Tanga 1 Temote 4:12.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w17.03 p. 19 mus. 7

Ingidila Yehova na Mutyima Mubwaninine!

7 Le tukayuka namani shi twi bepāne na mutyima mubwaninine kudi Yehova? Tubwanya kwiipangula’mba: ‘Le nkakōkela Yehova nansha pobimweka bu bikomo? Lelo ne musumininwe ne pa mfulo kulama butōki bwa kipwilo?’ Vuluka bukankamane bwādi na Asa pa kubikula nkambo wandi pa kitenta kya bu inamfumu! Padi kyaba kimo nobe usakilwa bukankamane na bwa Asa. Kimfwa, le ukalonga namani shi muntu wa mu kisaka nansha mulunda nobe walonga bubi ne kupela kwisāsa, ku mfulo wapangwa? Le ukasumininwa kuleka kupwana na uno muntu? Le mutyima obe ukakutonona ulonge bika?

    Mabuku a mu Kiluba (1993-2025)
    Tamba
    Twela
    • Kiluba
    • Tumina
    • Byosaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Bijila bya Mwingidijijo
    • Bitala Myanda Mifyame
    • Mwa Kujadikila Myanda Mifyame
    • JW.ORG
    • Twela
    Tumina