Watchtower KIBĪKO PA ENTELENETE
Watchtower
KIBĪKO PA ENTELENETE
Kiluba
Ā
  • Ā
  • ā
  • Ē
  • ē
  • Ī
  • ī
  • Ō
  • ō
  • Ū
  • ū
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Ó
  • ó
  • Ñ
  • ñ
  • BIBLE
  • BILUPWILWE
  • KUPWILA
  • mwbr23 Kweji 5 p. 1-10
  • Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo

Pano i patupu video

Yō, bibakoma kupūtula video.

  • Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
  • Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo—2023
  • Tumitwe twa Myanda
  • 1-7 KWEJI 5
  • 8-14 KWEJI 5
  • 15-21 KWEJI 5
  • 22-28 KWEJI 5
  • 29 KWEJI 5–4 KWEJI 6
  • 5-11 KWEJI 6
  • 12-18 KWEJI 6
  • 19-25 KWEJI 6
  • 26 KWEJI 6–2 KWEJI 7
Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo—2023
mwbr23 Kweji 5 p. 1-10

Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

1-7 KWEJI 5

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 17-19

“Mona Bakwabo na Mwibamwena Yehova”

w17.03 p. 24 mus. 7

Le Ukata Mutyima ku Bintu Byālembelwe?

7 Tutalei pano kimfwa kya Yehoshafata, mwanā Asa. Wādi na ngikadilo miyampe isangaja Yehova. Kadi wādi ulonga bintu bivule biyampe shi wakulupila mudi Yehova. Ino nandi wākwete ne butyibi butyani. Kimfwa, wākwete’ko mulangwe wa wandi mwana asonge mwanā Ahaba, mulopwe mubi. Mwenda mafuku, Yehoshafata wākelunga na Ahaba kukalwa na bene Shidea, nansha byāmupeleje’byo mupolofeto Mikaya. Mu buno bulwi, bene Shidea, bālonda Yehoshafata, bāsa kumwipaya. (2 Bilongwa 18:1-32) Paājokele ku Yelusalema, mupolofeto Yehu wāmwipangula’mba: “Lelo kifwaninwe abe kukwasha bapupakane ne kusanswa boba bashikwa Yehova’ni, a?”—Tanga 2 Bilongwa 19:1-3.

w15 1/8 p. 11-12 mus. 8-9

Langulukila pa Buswe bwa Yehova bwa Endaenda

8 Yehova usakanga tuyuke amba witusenswe. Kamonengapo’nka kubulwa kubwaninina kwetu, mwanda ukimbanga biyampe bidi motudi. (2 Bilongwa 16:9) Tutalei muswelo wāmwene Yehova biyampe byādi mudi Yehoshafata Mulopwe wa Yuda. Yehoshafata wākwete butyibi butyani bwa kukūkila Ahaba Mulopwe wa Isalela bakalwe na bene Shidea ku Lamote-ngileade. Nansha shi bapolofeto ba bubela 400 bālombwele Ahaba mulopwe mubi amba ukanekenya divita, ino Mikaya mupolofeto wa bine wa Yehova wāsapwidile Yehoshafata amba shi akalwe, ukajimina. Ne ye mokyāikadile. Ahaba wafwa ku divita, ino Yehoshafata wāpanda. Pa kupwa kwa divita, Yehova wātuma Yehu kukadingila Yehoshafata pa mwanda wa kilubo kyandi. Kadi Yehu wāmusapwila amba: “Mudi bintu bilumbuluke byatenwe mōdi.”—2 Bilongwa 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.

9 Myaka mivule kunyuma, Yehoshafata wāsapwidile bana ba balopwe, bene Levi ne babitobo kwenda mu bibundi byonso bya Yuda mwanda wa kukafundija bantu Mukanda wa Bijila wa Yehova. Babwenye mwingilo wabo mwanda enka ne bantu ba mizo ingi bāyukile Yehova. (2 Bilongwa 17:3-10) Nansha byākwete Yehoshafata butyibi butyani, Yehova kāidilwepo bintu biyampe byaālongele mafuku kunyuma mu būmi bwandi. Kino kimfwa kitusenga’po kashā mwanda kyaba kimo netu tuloñanga bilubo. Inoko, shi tulonge byonso byotubwanya mwanda wa kwingidila Yehova, nabya ukendelela kwitusanswa kadi kakelwapo bintu biyampe byotwalongele.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w17.03 p. 20 mus. 10-11

Ingidila Yehova na Mutyima Mubwaninine!

10 Yehoshafata mwanā Asa “wananga mu dishinda dya shandi Asa.” (2 Bilongwa 20:31, 32) Namani le? Pamo bwa shandi, Yehoshafata wākankamikile bantu bendelele kutōta Yehova. Wātumine bana-balume mu bibundi bya Yuda bakafundije bantu “mukanda-wabijila wa Yehova.” (2 Bilongwa 17:7-10) Wāendele’nka ne ku bifuko bya kungala kwa bulopwe bwa Isalela, ku bantu ba mu ngulu ya Efelaimi, “webajokeja kudi Yehova.” (2 Bilongwa 19:4) Yehoshafata i mulopwe “wakimbile Yehova ne mutyima wandi onso.”—2 Bilongwa 22:9.

11 Dyalelo, Yehova usakanga bantu ba ntanda yonso bafundijibwe myanda yandi, kadi netu tubwanya kukwasha ku uno mwingilo. Le wi mwitungile kitungo kya kwingila uno mwingilo kweji ne kweji? Le usenswe kufundija bakwabo Bible amba nabo bashilule kutōta Yehova? Le ulombelanga pa uno mwanda? Shi wielele’ko, Yehova ukakukwasha ushilule kifundwa kya Bible. Lelo usangelanga kwifunda na muntu Bible nansha shi bikulomba kujimija’ko kyobe kitatyi kya kukōkolokwa? Pamo bwa Yehoshafata wālongele bukomo bwa kukwasha bakwabo bashilule monka kwingidila Yehova, netu tubwanya kulonga bukomo bwa kukwasha boba kebakingilanga. Kadi bakulumpe pa kipwilo bakwatanga’ko mpangiko ya kukwasha bapangwe badi mu mwaba wa kyabo kipwilo, boba ke baleke bubi bobadi balonga.

8-14 KWEJI 5

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 20-21

“Kulupila Mudi Yehova Leza Obe”

w14 15/12 p. 23 mus. 8

Tulwei Kyapamo na Mfulo ya ino Ntanda Minunu

8 Mu kitatyi kya Mulopwe Yehoshafata, bantu ba Leza bālwile na walwana mukomo, “kibumbo kikatampe” kya bantu bādi bebajokolokele. (2 Bi. 20:1, 2) Kintu kisangaja i kino, bengidi ba Leza kebāsakilepo kulwa na walwana nabo na bukomo bwa abo bene. Ino, baābije Yehova. (Tanga 2 Bilongwa 20:3, 4.) Kadi kebālongelepo kino mungya kusaka kwa muntu ne muntu. Bible witusekunwina amba: “Yuda enselele waimana ku meso a Yehova, ne bāna batyetye babo pamo ne bakaji babo, ne babo bāna bene.” (2 Bi. 20:13) Bana nansha batame bādi bekankila’ko mu lwitabijo mwanda wa kulonda bulombodi bwa Yehova, ne Yehova nandi webakinga ku balwana nabo. (2 Bi. 20:20-27) Mwene kino i kimfwa kiyampe ku batwe bantu ba Leza kya mwa kulwila na makambakano?

w21.11 p. 16 mus. 7

Banwe Besongele Panopano—Tai Mutyima ku Kwingidila Yehova

7 Yehova wēsambile na Yehoshafata kupityila kudi mwine Levi umo witwa bu Yahaziele. Yehova wānena’mba: “Imanai, imanai kujina mpika, mumone lupandilo lwa Yehova pomudi.” (2 Bi. 20:13-17) Na bubine uno ke muswelopo ulwibwanga divita! Inoko, buno bulombodi kebwātambilepo kudi muntu; bwātambile kudi Yehova mwine. Yehoshafata byaākulupile Leza ne pa mfulo, wālonga byonka byaānenenwe kulonga. Aye ne bantu bandi pobāketene na balwana nabo, kātūdilepo kumeso kwa mulongo wa bulwi basola ba bwino, aa, ino wātūla’ko’tu batuimba bampikwa byabulwi. Yehova wāfikidije byobya byaālaile Yehoshafata; wānekenya balwana na Yehoshafata.—2 Bi. 20:18-23.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

it-2-F p. 1190 mus. 5-6

Yeholama

Yeholama wāongwelwe na bilongwa bibi bya wandi mukaji Atadia pa kyaba kya kulonda dishinda dyoloke dya shandi Yehoshafata. (2Ba 8:18) Yeholama kāipailepo’nka banababo basamba ne bamfumu bamo ba Yuda, ino wābombwele bantu kudi Yehova bashilula kutōta bilezaleza. (2 Bi 21:1-6, 11-14) Mu bula bwa buludiki bwandi mwādi enka tuvutakanya, twādi tutamba mu ntanda yandi ne twādi tutamba panja pa ntanda. Dibajinji, Edoma wātombokela Yuda; kupwa Dibena nandi wātomboka. (2Ba 8:20-22) Mupolofeto Ediya wādyumwine Yeholama mu mukanda waāmutumine, amba: “Yehova wakupila bantu bobe kikupilwa kikatampe, ne bobe bana ne bobe bakaji ne bintu byobe byonso.” Ne amba, Mulopwe Yeholama “usa kubela misongo mingi, ne misongo ya milá, kufika ne bitamba milá yobe panja mwanda wa misongo, difuku ne difuku.”—2Bi 21:12-15.

Byonso byānenene Ediya byāfikidile. Yehova wālekele Balabu ne bene Fidishitia bakwate ntanda ne kuselela mukaja Yeholama ne bandi bana mu bu misungi. Leza wālengeje bashiye’ko enka Yehoahaze (witwa ne bu Ahazia) mukala wa Yeholama. Yehova wālongele namino pa mwanda wa kipwano kya Bulopwe kyaāsambile na Davida. “Kupwa bino byonso, Yehova wamumwesha malwa na misongo keipu mu milá yandi.” Myaka ibidi pa kupita’po, “milá yandi yatamba panja” mfulo mfulō wafwa. Mo mwāfwidile uno muntu mubi, “i kutupu nansha umo wealakenye paafwile.” Bāmujīkile mu Kibundi kya Davida, “ino ke mu ntandapo ijīkwanga’mo balopwe.” Ahazia wandi mwana wāikala mulopwe pa kyandi kyaba.—2Bi 21:7, 16-20; 22:1; 1Bi 3:10, 11.

15-21 KWEJI 5

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 22-24

“Yehova Weselanga Bilongwa bya Bukankamane”

w09-F 1/4 p. 24 mus. 1-2

Yehoashe Wālekele Yehova pa Mwanda wa Balunda Babi

Bintu bilongeka mu Yelusalema kibundi mudi tempelo ya Leza, i byamwiko. Mulopwe Ahazia ukipwa’tu kwipaibwa, bintu ke bilonga inandi Atadia i bitulumukwa, wāipaya bana ba wandi mwana—bankana bandi-bandi! Le uyukile i mwanda waka?— Wādi usaka ekala bu mulopwe pa kyabo kyaba.

Nansha nankyo munkana Atadia, mwana Yehoashe wāpandijibwe ino Atadia kuyuka kintu mpika. Le wāpandile namani? Uno mwana mutyetye wādi na inandi nkaji witwa bu Yehosheba, yewāfile Yehoashe mu tempelo ya Leza. Wābwenye kulonga namino mwanda wandi mulume Yehoyada wādi Kitobo Mukatampe. Aye ne wandi mulume bālongele bukomo bwa kupandija Yehoashe.

w09-F 1/4 p. 24 mus. 3-5

Yehoashe Wālekele Yehova pa Mwanda wa Balunda Babi

Yehoashe wāfilwe mu tempelo mu bula bwa myaka isamba. Wēfundile bivule bitala Yehova Leza ne mbila yandi. Yehoashe pa kubwanya myaka isamba-ibidi, Yehoyada wākwata butyibi bwa kumubikika bu mulopwe. Le usaka kuyuka mwālongele’byo Yehoyada ne byāfikile Mulopwe Mukaji mubi Atadia nkambo wandi wa Yehoashe?

Yehoyada wāityile mu bufyafya balami ba balopwe mu Yelusalema ba mu kine kitatyi’kya. Wēbasapwila muswelo obāpandije aye ne wandi mukaji mwanā Mulopwe Ahazia. Kupwa webālombola Yehoashe, nabo bamona’mba i mufwaninwe kubikala. Penepa bakwata mpango ya kumubikika.

Yehoyada wāvwika Yehoashe kilukwa ne kutamba nandi panja. Pa kino bantu “kebakupila makasa ne kunena’mba: “Mulopwe ufwa bununu!’” Balami bādi bajokoloke Yehoashe mwanda wa kumukinga. Atadia pa kwivwana lunwa lwa nsangaji wanyemena’ko ne kwibakalakanya. Kupwa Yehoyada wāsoñanya balami ba mulopwe bepaye Atadia.—2 Ba 11:1-16.

it-1-F p. 776 mus. 8

Kibundu, Ntanda ya Kujīka’mo

Yehoyada Kitobo Mukata moloke wāpelwe dyese dya kujīkwa mu “Kibundi kya Davida pamo na balopwe,” aye ye muntu umo kete otuyukile wāpelwe dino dyese ku bantu kebakumusukupo wa bulopwe.—2Bi 24:15, 16.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

it-2-F p. 1231 mus. 10

Zekadia

12. Mwanā Kitobo Mukatampe Yehoyada. Yehoyada pa kupwa kufwa, Mulopwe Yehoashe wāvundamine butōtyi bwa bine mwanda wālondele madingi mabi pa kyaba kya kwivwana bapolofeto ba Yehova. Zekadia mwanabo na Yehoashe wa mu kisaka (2Bi 22:11), wādyumwine bantu na kusuminwa pa uno mwanda, ino pa kyaba kya kumuteja abo bamwasa mabwe mu kipango kya tempelo. Zekadia paādi kafu wānenene’mba: “Yehova mwine amone’kyo, ne kukwita wishintulwile.” Bino binenwa bya bupolofeto byāfikidile, ke’enkapo Shidea wāletele byamalwa bikatampe mu Yuda, ino kadi Yehoashe wāipailwe na bengidi bandi babidi “mwanda wamwangile mashi a bana ba kitobo Yehoyada.” Bwalamuni bwa mu Kingidiki bwa Septante ne Vulgate wa Kilateni anena’mba, Yehoashe wāipailwe mwanda wa kulubula kinongo kya mashi a “mwanā” Yehoyada. Ino bilembwa bya Masolete ne bya Peshitta wa Kine Shidea, ibitele amba “bana,” Bimweka amba, ibengidije kino kishima mu buvule mwanda wa kutyityija ne kulombola Zekadia kitobo kadi mupolofeto mwanā Yehoyada bulēme.—2Bi 24:17-22, 25.

22-28 KWEJI 5

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 25-27

“Yehova Udi na Bukomo bwa Kukupa Bivule Kutabuka Byodi Nabyo”

it-2-F p. 1186 mus. 3

Yehoashe

Yehoashe wākalobele basola tununu katwa kwa mulopwe wa Yuda mwanda wa kulwa na bene Edoma. Ino kupityila ku madingi a “muntu wa Leza wa bine” wēbajokeje nansha byaādi kemufute kumeso kwa kitatyi talenta katwa ya ndalama ($660,600), bano babulwi bākalabele pobēbajokeje, padi i mwanda bādi kebamone mu ñeni mwa kwiabidila bikwatwa. Abo pa kujokela ku Ngala batuta bibundi bya bulopwe bwa kunshi, kushilwila ku Samadia (padi ye kobaānjidile) kutūla ne ku Bete-holone.—2Bi 25:6-10, 13.

w21.08 p. 30 mus. 16

“Tompai” Buyampe bwa Yehova—Muswelo’ka?

16 Wisuminwe pa mwanda wa Yehova. Ketunenwepo kwisuminwa bintu byonso byotusenswe pa kusangaja Yehova. (Mus. 5:19, 20) Inoko shi twikake kwingidila Leza bininge mwanda wa kutyina kwisuminwa bintu mu būmi, tukokeja kulonga kilubo kimo kyonka na kyālongele muntu wa mu kyelekejo kya Yesu, wāingile bininge mwanda wa kusokola bintu bivule wāilwa’ko Leza. (Tanga Luka 12:16-21.) Tutu Christian, ushikatanga mu Franse unena’mba, “nkyadipo mpa Yehova ne kisaka kyami kitatyi ne bukomo bwami.” Ebiya aye ne wandi mukaji bakwata butyibi bwa kwikala bapania. Inoko pa kwikala bu bapania, byadi bibalomba kuleka twabo twaji. Pa kwikwatakanya, bashilwile kwingila mwingilo wa kukundula ne kusangela bintu bityetye byobadi nabyo. Lelo badi na nsangaji nansha byobesuminwe bino bintu? Christian unena’mba, “pano tusangedile mwingilo wetu wa busapudi kadi tusangalanga pa kumona bantu botwifunda nabo Bible ne botujokela befunda myanda ya Yehova.”

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w07-F 15/12 p. 10 mus. 1-2

Le Udi na Muntu wa Kukukwasha ku Mushipiditu?

Uzia wāikele mulopwe wa bulopwe bwa kunshi bwa Yuda papo aye’tu na myaka 16. Wābikele mu bula bwa myaka 50 ne kupita, kushilwila mu myaka katwa ka kitema kutūla ne mu myaka katwa ka mwānda Y.K. Uzia “wadi ulonga nyeke byoloke ku meso a Yehova.” Le i bika byāmukweshe alonde dishinda dyoloke? Nsekununi inena’mba: “[Uzia] wādi ukimba’nka kukimba Leza mu mafuku a Zekadia, mwine wāmufundije kutyina Leza wa bine; kadi kitatyi kyonso kyawadi ukimba Yehova, Leza wa bine nandi wamwikadije biyampe.”—2 Bilongwa bya Mafuku 26:1, 4, 5.

Pampikwa kwenda kulampe na binena Bible, ketuyukilepo bivule bitala Zekadia mudingidi wa mulopwe. Byaādi ye aye “wamufundije kutyina Leza wa bine,” Zekadia wāikele na lupusa luyampe lwākweshe uno muludiki nkasampe alonge byoloke. Dibuku Expositor’s Bible dinena’mba, Zekadia wādi “muntu wifunda bya binebine myanda ikola, wādi na buyuki bwa myanda ya Leza, kadi wādi ubwanya kufundija bakwabo byayukile.” Mwifundi umo wa Bible wafudile kukunena’mba, Zekadia, “wādi muntu mwipāne mu myanda ya bupolofeto ne . . . Wādi na ñeni, mwipāne, muntu muyampe; ne mobimwekela, wāikele na lupusa lukatampe padi Uzia.”

29 KWEJI 5–4 KWEJI 6

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 28-29

“Ubwanya Kwingidila Yehova Nansha shi Wimutamine mu Ngikadilo’ka”

w16.02 p. 10 mus. 8

Iulai Balunda na Yehova ba pa Mutyima

8 Būmi bwādi’mo Hezekia bwādi bwishile kulampe na bwa Luta. Aye wādi kala mu muzo mwipāne kudi Leza. Ino ke bene Isalelapo bonso bādi nyeke bakōkele. Ahaza shandya Hezekia wādi Mulopwe mubi. Kādipo ulēmekele tempelo ya Leza ne kadi wābombwele bantu batōte baleza bakwabo. Ahaza wāfudile enka ne kwela banababo na Hezekia bōmi basokwe bu bitapwa kudi leza wa bubela. Bine, Hezekia wātamine mu būmi bukomo!—2 Ba 16:2-4, 10-17; 2 Bilongwa 28:1-3

w16.02 p. 11 mus. 9-11

Iulai Balunda na Yehova ba pa Mutyima

9 Kimfwa kibi kya Ahaza kyādi kibwanya kulengeja wandi mwana Hezekia ekale mubi ku meso a Yehova. Dyalelo, kudi bantu bātanwa na makambakano ino kepamopo bwa Hezekia, inoko balañanga amba badi na bubinga bwa ‘kujingwa mutyima padi Yehova’ nansha kunenena bulongolodi bwandi bibi. (Nkindi 19:3) Bakwabo balanga’mba bibidiji bibi bya mu kyabo kisaka bikebalengeja nabo bekale na būmi bubi nansha kupyana bilubo bya bambutwile babo. (Ezekyele 18:2, 3) Le uno mulangilo i moloke?

10 Būmi bwa Hezekia bulombola amba, ke amopo! Kekudipo bubinga nansha bumo bwa kujingwa mutyima padi Yehova. Keayepo kalenga-byanzwe ka makambakano a bantu. (Yoba 34:10) I kimweke patōka amba bambutwile babwanya kufundisha babo bana kulonga biyampe nansha bibi. (Nkindi 22:6; Kolose 3:21) Ino ke kunenapo amba bibidiji bya kyetu kisaka byo biketuningila twikale bantu ba muswelo kampanda. Mwanda waka? Mwanda Yehova i mwitupe kyabuntu kya bwanapabo bwa kwitongela, kintu kilombola’mba tubwanya kutonga kulonga kiyampe nansha kibi. (Kupituluka 30:19) Le Hezekia wāingidije namani kino kyabuntu kilēme?

11 Nansha shandya Hezekia byaādi ubadilwa mu balopwe babi ba mu Yuda, ino aye Hezekia wādi mulumbuluke. (Tanga 2 Balopwe 18:5, 6.) Kālondelepo kimfwa kibi kya shandi. Inoko, wātejeje na katentekeji bapolofeto ba Yehova, pamo bwa Isaya, Mika ne Hosea. Wātele mutyima bininge ku madingi ne bulemununi bwabo. Kino kyāmutonwene apwije myanda yākolomwene shandi. Wāsubwile tempelo, wālomba Leza alekele bantu bubi, ne konakanya bilezaleza byādi mu ntanda’ya. (2 Bilongwa 29:1-11, 18-24; 31:1) Mwenda mafuku, pāile Senakediba mulopwe wa Ashidia kukimba kutamba Yelusalema, Hezekia wālombwele bukankamane ne lwitabijo. Wākulupile mu bulami bwa Yehova ne kukankamika bantu bandi. (2 Bilongwa 32:7, 8) Kitatyi kimo Hezekia wāikala na mitatulo, inoko wētyepeje pāmulemunwine Yehova. (2 Bilongwa 32:24-26) Na bubine, Hezekia i kimfwa kya kutendelwa kyotufwaninwe kwiula. Kālekelepo bibidiji bya kisaka byone būmi bwandi. Inoko, wālombwele amba i mulunda na Yehova.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w12-F 15/2 p. 24-25

Natana—Wādi Mwipāne na Lulamato ku Butōtyi Butōka

Natana mutōtyi wa Yehova wa kikōkeji wākwatakenye na mutyima umo mulangwe wa Davida wa kōbaka kifuko kibajinji kikekala bu kité kya butōtyi butōka pa ntanda. Mu kino kitatyi, bimweka’mba, Natana wēsambile bya aye mwine pa kyaba kya kwisambila mu dijina dya Yehova. Bwine bufuku’bwa, Leza wātuma mupolofeto wandi kukalombola mulopwe musapu mwishile na wabo amba: Davida kakōbakilapo Yehova tempelo. Muntu wādi wākōbaka’yo wādi ufwaninwe kwikala mu bana ba Davida. Natana wālombola Davida amba, Leza wasamba nandi kipwano kya binebine amba lupona lobe “lukakomejibwa pototo nyeke.”—2 Sa. 7:4-16.

Leza kāitabijepo butyibi bwa Natana butala kōbakwa kwa tempelo. Nansha nankyo pa kyaba kya kwiuninga uninga, uno mupolofeto mwityepeje wākwatakenye mpango ya Yehova. Kino i kimfwa kiyampe kotudi shi tubalemununwa na Leza! Byālongele Natana mwenda mafuku, byalombwele’mba, mupolofeto kājimijepo dyese dya kwitabijibwa na Leza. Na bubine, bimweka’mba Yehova wāingidije Natana pamo ne Ngade mumoni wa bimonwa mwanda wakulombola Davida ateakanye batuimba ba ku tempelo 4 000.—1 Bi. 23:1-5; 2 Bi. 29:25.

5-11 KWEJI 6

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 30-31

“Kwibungila Pamo I Kintu kya Mvubu Kotudi”

it-1-F p. 1132 mus. 4

Hezekia

Wādi Mupyasakenine Butōtyi bwa Bine. Hezekia wālombwele’mba upyasakenine butōtyi bwa Yehova tamba’tu paāshikete pa lupona na myaka 25. Kilongwa kyandi kibajinji kyādi kya kushitula bibelo bya tempelo ne kwiilongolola. Kupwa wābunga babitobo ne bene Levi wēbalombola’mba: “Pano mutyima wami ubasake kusamba kipwano na Yehova Leza wa Isalela.” Kino kipwano kyādi kimanine pa kikōkeji, nansha kipwano kya bijila byokyādi’ko kala, ino kyādi kisūlwe o mwanda byādi bibalomba kujokeja’kyo monka mu Yuda. Na bukankamane wāshilula kuteakanya mingilo ya bene Levi ne kuteakanya bingidilwa bya batuimba ne kwimba mitendelo. Kufika ne mu Kweji wa Nisane, wa kusoba masobo a Pashika ino tempelo, babitobo ne bene Levi bādi ke basūbwilwe. Mu mafuku 16 Kweji wa Nisane, tempelo yāsubulwa ne kujokeja bipungwa. Kupwa Isalela ense wāputyilwa bubi. Dibajinji bamfumu bāletele byabuntu, byamulambu bya bubi mwanda wa bulopwe, mwanda wa kipandulwe ne mwanda wa bantu. Kupwa bantu bāleta byamulambu bya kutūla pa kisōkelo tununu ne tununu.—2Bi 29:1-36.

it-1-F p. 1132 mus. 5

Hezekia

Kwikala bu badisubi byokwādi kulengeja bantu baleke kulonga Pashika pa kitatyi kifwaninwe, Hezekia wēbavulwije kijila kyādi kipā bantu lupusa lwa kulonga Pashika mu kweji wiya’ko. Kāityilepo’nka Yuda ino i ne Isalela ense kupityila ku mikanda yaātumine na banyemi mu ntanda yonso tamba ku Bela-Sheba kutūla ne ku Dani. Banyemi bāfutulwilwe na bavule; inoko bantu ba ku Ashela, ku Manase ne ku Zebuluna Bētyepeje bāketaba lwito, kadi bantu bamo ba ku Efelaimi ne ku Isakala bātenwe’ko. Kutentekela pa bano, bantu bavule ke benē Isalelapo bādi batōta Yehova nabo batenwe’ko. Bimweka bu byādi bikomo ku boba ba ku bulopwe bwa kungala bādi bakwatakenye butōtyi bwa bine kutanwa’ko. Mwanda bādi ba kwibalwa, enka na mobalongele’byo mikendi. Kutentekela pa kino, bulopwe bwa kungala bwa bisaka dikumi bwādi mu ngikadilo ya bulanda, mwanda bādi batokene mu butōtyi bwa bubela ne kutambwa na bene Ashidia.—2Bi 30:1-20; Umb 9:10-13.

it-1-F p. 1132 mus. 6-7

Hezekia

Kupwa kwa Pashika, bāsobele Masobo a Mikate Yampikwa Kiyujo mafuku asamba-abidi. Pa mwanda wa nsangaji mikatampe yobādi nayo kipwilo kyākwete butyibi bwa kubweja’ko mafuku asamba-abidi makwabo. Ino nansha byokyādi kitatyi kya makambakano bēmwenine madyese a Yehova “mu Yelusalema monso mwadi nsangaji mikatampe, mwanda tamba mu mafuku a Solomone mwanā Davida mulopwe wa Isalela kwadi kekwalongekele kintu na kino’ki mu Yelusalema.”—2Bi 30:21-27.

Bintu byālongekele kupwa papo, byālombwele amba nsangaji yobādi nayo keyādipo’tu nsangaji ya lupito mwanda wa kubungakana kobābungakene, ino kwādi i kujokejibwa kwa binebine kwa butōtyi bwa bine. Kumeso kwa bantu bātenwe ku masobo kujokela ku mobo abo, bālalakenye bikomo bikola, bātyumuna bipanda bikola, batūta ne mitenta ne bisōkelo mu Yuda, mu Benjemani monso, mu Efelaimi ne mu Manase. (2Bi 31:1) Hezekia wēbashidile kimfwa na kupondakanya nyoka wa mukuba obāpungile kudi Mosesa, mwanda bantu bādi bekimona bu kilezaleza bāfitwila’ko mwishi wa bitapwa. (2Ba 18:4) Pa kupwa kwa ano masobo makatampe, Hezekia wēbakankamikile bendelele mu butōtyi bwa bine na kuteakanya babitobo ne mwa kukwatakenya mingilo ya ku tempelo. Kadi wēbakankamikile bakōkele bijila, pamo bwa Kijila kitala bya kujikija dikumi ne byabuntu bitala byangulwa bibajinji bya kupa bene Levi ne babitobo. Kupwa bantu bāitabija na mutyima umo kulonga’byo.—2Bi 31:2-12.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w18.09 p. 6 mus. 14-15

“Shi Muyukile Bino Bintu, Mwi ba Nsangaji shi Mulonga’byo”

14 Muswelo mukwabo wa kulombola’mba twi betyepeje i kwikala bevwaniki bayampe. Yakoba 1:19 witunena ‘tupeje pa kwivwana.’ Yehova i mwivwaniki muyampe mpata. (Ngalwilo 18:32; Yoshua 10:14) Kimfwa, tanga mīsambo idi mu Divilu 32:11-14. (Tanga.) Nansha Yehova byākadipo witabije mulangwe wa Mosesa, ino Yehova wālekele Mosesa alombole mwaādi wiivwanina. Le ubulwepo kwivwana na kitūkijetyima muntu wadi na milangwe mitupe pa kala ne kulonda mwalangila? Yehova aye, wivwananga na kitūkijetyima bantu bonso bamulomba na lwitabijo.

15 Wiipangule amba: ‘Shi Yehova wityepejanga, wivwana bantu na mwaāivwanine Abalahama, Letyela, Mosesa, Yoshua, Manoa, Ediya ne Hezekia, mbulwepo nami kwibevwana? Mbulwepo kulēmeka banabetu bonso bininge na kwibevwana ne kulonda milangwe yabo shi bibwanika? Lelo kudi muntu kampanda mu kipwilo nansha mu kisaka kyetu ombwanya kuta mutyima bininge? Le nkalonga’byo namani?—Ngalwilo 30:6; Batyibi 13:9; 1 Balopwe 17:22; 2 Bilongwa 30:20.

12-18 KWEJI 6

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 32-33

“Ikala bu Nsulo ya Busengi mu Bitatyi bya Makambakano”

it-1-F p. 212 mus. 6

Ashidia

Senakediba. Senakediba mwanā Salekona II, wātambile bulopwe bwa Yuda mu mwaka wa 14 wa buludiki bwa Hezekia (732 Y.K.). (2Ba 18:13; Isa 36:1) Hezekia wātombokēle lupungu lwa bene Ashidia na kuleka kulonga na mwādi mulongela shandi Ahaza. (2Ba 18:7) Pa kino Senakediba wākatamba’dyo Yuda wānekenya bibundi 46 (dingakanya na Isa 36:1, 2), paādi mu nkambi ku Lakishi, wālombele Hezekia bya mulambu talenta 30 ya olo (c. $11,560,000) ne talenta 300 ya ndalama (c. $1,982,000). (2Ba 18:14-16; 2Bi 32:1; dingakanya na Isa 8:5-8.) Nansha byobātumine luno lupeto, Senakediba wātumine mikendi bakalombole Yelusalema etūle. (2Ba 18:17–19:34; 2Bi 32:2-20) Yehova wāipaile mu bufuku bumo basola 185,000, kino kyālengeje mulopwe wa Ashidia wādi wianya akomenwe kya kulonga ne kujokela ku Nineva. (2Ba 19:35, 36) Kwine’kwa bāmwipaya kudi bandi bana babidi ne kumupingakana pa lupona kudi wandi mwana mukwabo witwa bu Esela-Hadone. (2Ba 19:37; 2Bi 32:21, 22; Isa 37:36-38) Ino myanda yonso imilembwe mu prisme ne ya Esela-Hadone, kutalula’mo’nka kwipaibwa kwāipaibwe basola ba bene Ashidia.—PHOTOS, Vol. 1, p. 957.

w13 15/11 p. 19 mus. 12

Mushintulwila Bakumbi Basamba-babidi ne Bamfumu Mwānda Kotudi Dyalelo

12 Yehova udi nyeke na mutyima wa kwitulongela bintu byoketubwanyapo kwilongela batwe bene, ino usakanga tulonge byobya byotubwanya kulonga. Hezekia wēivwene na “bamfumu bandi, ne bakomokomo bandi,” ebiya abo bonso bakwata butyibi bwa “kujika masulo a mema ādi panja pa kibundi’pa . . . Penepa [Hezekia] wekomeja mutyima, kashimikulula nsakwa yonso yādi misabwe, watalula’yo kutūla ne ku bitēba bine ne nsakwa mikwabo panja, . . . ne kupunga byabulwi ne mangabo bya ntanda ne ntanda.” (2 Bil. 32:3-5) Pa kusaka kukinga ne kukumba bantu Bandi mu kine kitatyi’kya, Yehova wāingidije bana-balume bavule bankanka—Hezekia, bamfumu bandi, ne bapolofeto bakomo ku mushipiditu.

w13 15/11 p. 19 mus. 13

Mushintulwila Bakumbi Basamba-babidi ne Bamfumu Mwānda Kotudi Dyalelo

13 Hezekia wālongele kintu kikwabo kya mvubu mikatampe kutabuka ne pa kujika masulo a mema nansha kukomeja mpembwe ya kibundi. Hezekia byaādi mukumbi, wākongakenye bantu ne kwibakankamika ku mushipiditu na kunena’mba: “Kemukikwatapo moyo nansha nzuba mine, mwanda wa mulopwe wa Ashidia . . . mwanda ko tudi kudi mutabuke bukatampe kudi aye. Kwadi nako i kuboko kwa ngitu kudi nandi; ino o tudi nandi i Yehova Leza wetu, ne kwitukwasha ne kulwa malwi etu.” Kino i kivulujo kikomeja lwitabijo—Yehova wādi wa kulwila bantu bandi! Pa kwivwana kino kivulujo, Bayuda “balemēnena abo bene pa binenwa bya Hezekia mulopwe wa Yuda.” Yuka’mba i “binenwa bya Hezekia” byālengeje bantu bate’ko mutyima. Aye ne bamfumu bandi ne bana-balume bakomokomo, kubadila’mo ne mupolofeto Mika ne Isaya, bāikele bakumbi bayampe monka mwālaile’kyo Yehova kupityila kudi mupolofeto wandi.—2 Bil. 32:7, 8; tanga Mika 5:5, 6.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w21.10 p. 4-5 mus. 11-12

Le Kwisāsa kwa Bine Kushintulula Bika?

11 Mwenda mafuku, Yehova wālondolwele milombelo mivule ya Manase. Kupityila ku bintu byādi bilomba Manase, Leza wāmona’mba wāshinta bya binebine. Yehova wātengelwe na kuzenza kwāmuzenzele Manase, wāmujokejeja pa lupona. Manase wāingidije mikenga yaādi nayo mwanda wa kulombola kwisāsa kwandi kwa binebine. Wālongele bintu kebyālongelepo Ahaba. Wāshintyile mwiendelejo wandi. Wālwile bininge na butōtyi bwa bubela ne kukankamika bantu batōte Yehova. (Tanga 2 Bilongwa bya Mafuku 33:15, 16.) Bine, kino kyādi kilomba bukankamane ne lwitabijo, mwanda Manase wāletele dibajinji kimfwa kibi ku kyandi kisaka, ku bantu ba bulēme, ne ku bantu bandi mu bula bwa myaka mivule. Ino pano mu myaka yandi ya mfulo, Manase wālonga bukomo bwa kupwa makambakano aāletele. Mobimwekela, wāshidile Yoshia wandi munkana kimfwa kiyampe, mwine wāikele ke mulopwe muyampe bininge mwenda mafuku.—2 Ba. 22:1, 2.

12 Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Manase? Wētyepeje ne kulongela’ko bintu bikwabo. Wālombele ne kuzenza bamufwile lusa. Kadi wāshintyile mwiendelejo wandi. Wālongele bukomo bwa kupwa makambakano aāletele, bwa kutōta Yehova ne kukwasha bakwabo nabo bamutōte. Kimfwa kya Manase kipa enka ne bantu balongele bintu bibi mpata lukulupilo. Kino kimfwa kilombola’mba Yehova Leza i “muyampe kadi [kejepo] kulekela.” (Ñim. 86:5) Boba besāsa bya bine babwanya kulekelwa.

19-25 KWEJI 6

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | 2 BILONGWA BYA MAFUKU 34-36

“Lelo Umwenanga ne pa Mfulo mu Kinenwa kya Leza?”

it-1-F p. 1152 mus. 3

Huluda

Yoshia paāivwene butangi bwa “mukanda wa Bijila” wāsokwelwe na Helekia kitobo mukatampe pobādi balongolola tempelo, wātuma bantu bakepangule Yehova. Bāendele kudi Huluda, nandi webālombola kinenwa kya Yehova amba, kyamalwa kilembelwe mu “mukanda” ikya kufikila uno muzo mupondoke. Huluda wābweja’ko amba, byetyepeja Yoshia ku meso a Yehova, kakamonepo bino byamalwa byonso, ino aye ukalungwa kudi bakulutuba bandi ne kuladikwa mu kibundu kyandi mu ndoe.—2Ba 22:8-20; 2Bi 34:14-28.

w09 1/6 p. 10 mus. 20

Tupyasakenei Njibo ya Yehova!

20 Mu mwingilo wa kwaluja bintu wāingile Mulopwe Yoshia, Mupidishitu Mukatampe Hilekia “watana mukanda-wabijila wa Yehova wapelwe Mosesa.” Wātambika’o Shafana mulembi wa mulopwe; Shafana nandi watangila’o Yoshia. (Tanga 2 Bilongwa 34:14-18.) Byafula namani? Ponka’pa mulopwe wāsana mutwelo na njia ne kutuma bantu bakepangule Yehova. Leza wāleta musapu kupityila kudi Huluda, mupolofeto mukaji, wa kupeleja bisela bimo bya butōtyi byāletelwe mu Yuda. Ino Yehova wāmwene bukomo bwālongele Yoshia bwa kutalula butōtyi bwa bankishi kadi wāmwitabija nansha byaālaile amba muzo onso ukatanwa ne byamalwa. (2 Bil. 34:19-28) Le i ñeni’ka yotuboila’po? Bine, tusakanga kulonga muswelo umo’nka bwa Yoshia. Tusakanga kulonda na kampeja-bukidi buludiki bwa Yehova, na kuta mutyima ku bimfwa bya kidyumu bilombola myanda ikokeja kwitufikila shi tuleke mushipiditu wa bupondo ne kubulwa kikōkeji bitwele mu butōtyi bwetu. Netu tukulupile amba Yehova ukamona ne kwitabija kupyasakana kotupyasakena mutōtelo wa bine pamo na mwaālongele na Yoshia.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w17.03 p. 27 mus. 15-17

Le Ukata Mutyima ku Bintu Byālembelwe?

15 Shi ke pano, i ñeni’ka yotubwanya kuboila kudi Yoshia? Nansha byaādi mulopwe muyampe, Yoshia wālongele kilubo kyāmufikije ne ku lufu. (Tanga 2 Bilongwa 35:20-22.) Le i bika byālongekele? Yoshia wāendele kulwa na Neko, mulopwe wa Edipito pampikwa mwanda. Kadi, Neko mwine wāsapwidile Yoshia amba kaidilepo kulwa nandi. Bible unena’mba binenwa bya Neko byātambile “ku kyakanwa kya Leza.” Inoko Yoshia wāsaka’nka kulwa nandi, wāfwila’ko. Mwanda waka wākalwile na Neko? Bible kanenenepo’po kintu.

16 Yoshia wādi ufwaninwe kuyuka bidi shi binenwa bya Neko bitamba bine kudi Yehova. Muswelo’ka? Wādi wa kwipangula Yelemia, mupolofeto wa Yehova. (2 Bilongwa 35:23, 25) Kadi Yoshia wādi ufwaninwe kutala mwikadile myanda. Neko wādi wenda ku Kalekemishi kukalwa na muzo mukwabo, ke na Yelusalemapo. Neko kādipo utuka Yehova ne bantu bandi. Yoshia kālangulukilepo na katentekeji pa bino bintu kumeso kwa kukwata butyibi. Le kino kitufundija bika? Shi tubatanwa na myanda ne tusaka kukwata butyibi, tufwaninwe bidi kubandaula bine bibwanya kusaka’po Yehova tulonge.

17 Shi tusaka kukwata butyibi, tulangulukilei bidi pa misoñanya ya mu Bible ibwanya kwitukwasha ne pa muswelo wa kwiingidija. Myanda imo ibwanya kwitulomba kukimbila’ko myanda mu mabuku nansha kulomba mukulumpe madingi. Ubwanya kwitukwasha tulangulukile pa misoñanya mikwabo ya mu Bible. Tala bidi uno mwanda: Kaka umo i musongwe na muntu ke Kamonipo. Watandika mpangiko ya kutambila mu busapudi mu difuku kampanda. (Bilongwa 4:20) Ino wandi mulume kasakilepo akasapule mu dine difuku’dya. Wamusapwila amba ano mafuku kebakipityijangapo kitatyi pamo ne amba usaka bakanange kuntu kampanda. Ebiya kaka wakimbe mavese a mu Bible abwanya kumukwasha akwate butyibi bwa tunangu. Uyukile amba ufwaninwe kukōkela Leza ne musoñanya wa Yesu wa kulonga bana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20; Bilongwa 5:29) Ino wavuluka kadi amba mukaji ufwaninwe kukōkelelela mulumyandi ne amba bengidi ba Leza bafwaninwe kwikala na bujalale. (Efisesa 5:22-24; Fidipai 4:5) Lelo kisaka mulumyandi i kumukankaja kusapula’ni i kusaka’tu kupityija nandi kitatyi pamo? Byotudi bengidi ba Yehova, tusaka kukwata butyibi na bujalale ne bumusangaja.

26 KWEJI 6–2 KWEJI 7

BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | EZELA 1-3

“Leka Yehova Akwingidije”

w22.03 p. 14 mus. 1

Lelo Umwene Byāmwene Zekadia?

BAYUDA bāsangele bininge. Yehova Leza “watunwine mushipiditu wa Kilusa mulopwe wa Peleshia” alekelele bene Isalela, bene bālongele myaka mivule mu Babiloni bu misungi. Mulopwe wāeleje lubila’mba Bayuda bajokele ku yabo ntanda, bakobakulule “njibo ya Yehova Leza wa Isalela.” (Ezela 1:1, 3) Bine, luno lubila lwādi lusangaja’po kashā! Ko kunena’mba butōtyi bwa Leza wa bine bwādi bwa kujokejibwa mu ntanda yaāpele bantu bandi.

w17.10 p. 26 mus. 2

Makalo ne Kilukwa Bikakulama

2 Zekadia wādi uyukile amba Bayuda bājokēle ku Yelusalema bādi batōtyi ba Yehova. I boba “batununwe na Leza mu mushipiditu wabo” bāshiya mōbo ne mingilo yabo mu Babiloni. (Ezela 1:2, 3, 5) Bāshile kīkalo kyobādi bayukile senene, ino bāenda ku ntanda kwādi kekwafikile nansha dimo bavule mu bukata mwabo. Bayuda bāmwene amba kūbakulula tempelo ya Yehova kwādi na mvubu, o mwanda bāitabije kwenda lwendo lwa kintu kya makilometele 1 600, benda batyibuluka mu ntanda ya byaka.

Byabupeta bya ku Mushipiditu

w06 1/1 p. 19 mus. 1

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Ezela

1:3-6. Pamo enka na mwāshadile Bene Isalela bamo mu Babiloni, ne dyalelo nadyo mo monka, Batumoni ba Yehova kebakokejapo kwingila mwingilo wa kitatyi kyonso nansha kukengila kokwa kusakilwa bukwashi bukatampe bekalanga bakwatakanya ne kukankamika bakwabo bakokeja’byo kadi bapānanga na mutyima tō byabuntu bya kutandabula mwingilo wa kusapula Bulopwe ne kulonga bana ba bwanga.

    Mabuku a mu Kiluba (1993-2025)
    Tamba
    Twela
    • Kiluba
    • Tumina
    • Byosaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Bijila bya Mwingidijijo
    • Bitala Myanda Mifyame
    • Mwa Kujadikila Myanda Mifyame
    • JW.ORG
    • Twela
    Tumina