Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 3
Lombola Amba Ukulupile Mudi Yehova
Nkindi 3:5, 6—“Kokesumbidila Ñeni ya Abe Mwine”
“Kulupila mudi Yehova na mutyima obe onso.” Tulombolanga’mba tukulupile mudi Leza kitatyi kyotulonga bintu mwasakila. Tufwaninwe kukulupididila mudi Leza, ke na mutyima wetu onso kadi. Mu Bible, mutyima ufunkila pa muntu wa munda, mwine mubadilwa mwiivwanino wa muntu, kukanina kwa mutyima, milangwe, ne mwikadila. Nanshi, kukulupila mudi Yehova na mutyima wetu onso ke mwiivwaninopo’tu, ino kulomba bivule. Ye kyotutoñanga kulonga, mwanda tukulupile na kusumininwa amba Umpangi wetu uyukile i bintu’ka bya mvubu kotudi.—Bene Loma 12:1.
“Kokesumbidila ñeni ya abe mwine.” Tusakilwa kukulupila mudi Leza mwanda ke biyampepo kwisumbidila ñeni yetu ya kubulwa kubwaninina. Shi twikulupile’tu enka batwe bene nansha kuleka mwiivwanino wetu uludike mashinda etu, nabya tukokeja kukwata butyibi bumweka dibajinji bu buyampe, ino ku mfulo bwalupula bipa bibi. (Nkindi 14:12; Yelemia 17:9) Tunangu twa Leza i tutabuke bininge tunangu twetu. (Isaya 55:8, 9) Shi tuludikwa na milangwe yandi, nabya tukekala na būmi buyampe.—Ñimbo ya Mitōto 1:1-3; Nkindi 2:6-9; 16:20.
Nkindi 3:5, 6—“Kokesumbidila Ñeni ya Abe Mwine”
“Mu mashinda obe onso mute mutyima.” I biyampe kuyuka mumweno wa Leza mu ngikadilo mikomo yo-yonso ya mu bwetu būmi, ne mu butyibi bukatampe bo-bonso botukwata. Tuloñanga namino na kumulomba etupe buludiki, ne kwitukwasha tulonge mungya byaetulombola mu Kinenwa kyandi Bible.—Ñimbo ya Mitōto 25:4; 2 Temote 3:16, 17.
“Ukōlolanga tushinda tobe.” Leza ōlolanga kashinda ketu na kwitukwasha twiendeje mungya misoñanya yandi myoloke. (Nkindi 11:5) Namino twepukanga makambakano a bituputupu ne kwikala na būmi bwa nsangaji ya kashā.—Ñimbo ya Mitōto 19:7, 8; Isaya 48:17, 18.
Wielele’ko—Endelela Kumeso
Muntu utenwe na myanda mishileshile umbūmi ukokeja kwiongola’mba: ‘Mwene uno mwanda ke muntane ne pakwabo. Ndyukile kala mwa kulongela.’ Lelo kunena namino to tunangu? Nkindi 3:7 udyumuna’mba: “Ko kekalapo bu-wañeni mu meso obe abe mwine.” Eyo, bupotolodi bo bufwaninwe shabo kutandabula mumweno wetu tuyuke myanda ya kubandaula mu ngikadilo kampanda ya mu būmi bwetu. Ino shi twendelela kumeso ku mushipiditu, bupotolodi bwetu bufwaninwe ne kukunka ñeni ne mityima yetu tuyuke amba, pa kubwanya byotulonga, tusakilwa kweselwa madyese na Yehova. Nanshi kwendelela kwetu kekumwekangapo patōka mu kulwa kotulwa na myanda na kwikulupila batwe bene, ino i mu kwiubija bukidibukidi mudi Yehova wa kwituludika mu būmi bwetu. Kwilombolanga mu kukulupila kotukulupile amba i kutupu kintu kikokeja kulongeka shi aye kasakilepo amba kilongeke, ne mu kulama kotulama kipwano kya kukulupila ne kusanswa Tata wetu wa mūlu.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Nkindi
3:3. Tufwaninwe kuswa mpata kanye ne bubinebine kadi ne kwibimwekeja patōkelela na motumwekejanga malungo a mwishingo a lupoto lukomo. Ne kadi, tufwaninwe kulemba ino ngikadilo mu mutyima wetu ne kwilamija’yo munda mwetu.
10-16 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 4
“Lama Mutyima Obe”
Le I Muswelo’ka Obwanya Kulama Mutyima Obe?
4 Mu Nkindi 4:23, kishima “mutyima” i kingidijibwe mwanda wa kufunkila pa “muntu wa munda” nansha ‘mufyame.’ (Tanga Ñimbo ya Mitōto 51:6 ne kunshi kwa dyani.) Mu muneneno mukwabo, “mutyima” ufunkilanga pa milangwe mifyame, mwiivwanino, kukanina kwa mutyima, ne kusakasaka. I mwine motwikadile munda, ke motumwekelapo’tu panja.
Le I Muswelo’ka Obwanya Kulama Mutyima Obe?
10 Shi tusaka tubwanye kulama mutyima wetu, tufwaninwe kujingulula byaka ne kulonga’po kintu bukidibukidi mwanda wa kwikinga. Kishima kyalamwinwe bu “lama” mu Nkindi 4:23 kituvuluja mwingilo wādi wingila mulami. Mu mafuku a Mulopwe Solomone, balami bādi balamina kibundi pa mumbu ne kudyumuna bantu shi abamone kyaka. Kulama kino mu ñeni, kusa kwitukwasha tuyuke byobya byotufwaninwe kulonga pa kukankaja Satana aleke kona mulangilo wetu.
11 Mu bitatyi bya kala, balami bādi bengila pamo na batulama ba ku bibelo bya kibundi. (2 Sa. 18:24-26) Abo bonso bādi bakwasha pa kukinga kibundi na kushita milango kityi kyo-kyonso kibwanya kwiya walwana. (Neh. 7:1-3) Mutyima wetu wa mundamunda mufundijibwe na Bible, ubwanya kwingila pamo bwa mulami na kwitudyumuna kitatyi kitompa Satana kutamba’dyo mutyima wetu—ko kunena’mba kitatyi kyatompa kuludika milangwe yetu, mwiivwanino, kukanina kwa mutyima, ne kusakasaka kwetu. Kitatyi kyonso kitudyumuna mutyima wa mundamunda, tufwaninwe kwiuteja ne kushita kibelo mu muswelo wa kyelekejo.
Le I Muswelo’ka Obwanya Kulama Mutyima Obe?
14 Pa kulama mutyima wetu, ketufwaninwepo’nka kwiushita ku lupusa lubi ino i ne kwiushitula ku lupusa luyampe. Tulangulukilei monka pa kyelekejo kya kibundi kijokolokwe na lubumbu. Kalama wa ku kibelo wādi ushita bibelo bya kibundi kutyina walwana wakatwela, ino wādi ushitula’byo kyaba kikwabo mwanda wa kutweja byakudya ne bintu bikwabo bya kamweno. Shi bibelo kebyādipo bishitulwa, bantu ba mu kibundi bādi ba kufwa nzala. Netu mo monka, tufwaninwe kushitula mityima yetu iludikwe na milangwe ya Leza.
“Lama Mutyima Obe!”
Mwanda waka tufwaninwe kulama mutyima wetu wa kyelekejo? Leza wātonwene Mulopwe Solomone alembe amba: “Kutabuka bintu byonso byolama, lama mutyima obe, mwanda mo mudi masulo a būmi.” (Nkindi 4:23) Mvubu ya būmi bwetu bwa dyalelo ne lukulupilo lwa būmi bwa kumeso, bimanine pa mwikadile mutyima wetu wa kyelekejo. Mwanda waka? Mwanda Leza umonanga mu mutyima wetu. (1 Samwele 16:7) Mutyima, i muntu wetu wa munda, ko kunena’mba muntu “mufyame wa mutyima,” mwine ulombola mwiivwaninanga Leza potudi.—1 Petelo 3:4.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Lelo Witabije Kukungila Yehova?
4 Kisonekwa kya Nkindi 4:18 kitulombola’mba, “kashinda ka bantu boloke kadi pamo bwa kitōkeji kya lubanga kyeñenya kyenda kibaila’ko kufika ne bikanda dyuba mu mitwe.” Bino binenwa bifunkila pa muswelo ulombolanga Yehova bantu bandi mpango yandi bityebitye. Uno vese ubwanya kadi ne kufunkila pa muswelo wendelelanga mwine Kidishitu bityebitye ku mushipiditu. Bilombanga kitatyi pa kusaka amba muntu apwane na Yehova. Shi twifunda senene ne kwingidija madingi obetupa mu Kinenwa kya Leza ne mu bulongolodi bwandi, tukatamija bityebitye ngikadila na ya Kidishitu. Kadi tukayuka Leza senene. Tutalei bidi muswelo wāelekeje Yesu uno mwanda.
17-23 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 5
Ikala Kulampe na Busekese
w00 15/7 p. 29 mus. 1
Ubwanya Kushala Nyeke Mwilame mu Ntanda Myoneke
Mu luno lukindi, mwana-mukaji moneke i mutelwe’mo bu mwana-mukaji “mweni”—nansha’mba ndumba. Binenwa byaongola nabyo nsongwalume bitobala pamo bwa kisá kya būki, kadi bisenena kutabuka māni a mpafu. Mwene’mba i enka namino mushilwilanga bantu bavule bakimbañana mwanda wa kulonga busekese? Kimfwa, mulembi umo muyampe mpala wa myaka 27 witwa bu Amy unena’mba: “Uno mwana-mulume wa ku kaji untele mutyima bininge, kadi untendelanga ponso pamona mukenga. Bisangajanga kuyuka’mba kudi muntu ukutele mutyima. Ino njingulwile amba kine kyalongela bino, i mwanda ukimbanga nonge nandi busekese. Nkikalekapo nansha dimo byalonga’bi binekenye.” Binenwa biyampe bya ñongojani, ekale i mwana-mulume nansha mwana-mukaji, divule dine bikalanga bikoka. Ino pa kwibikomena, bilombanga kujingulula kitungo kyabyo. Nanshi i biyampe twingidije bukomo bwetu bwa kulanguluka.
w00 15/7 p. 29 mus. 2
Ubwanya Kushala Nyeke Mwilame mu Ntanda Myoneke
Bipa bibi bilupukanga mu kulonga busekese bilulanga pamo bwa ndulwe, kadi bikalanga na bui pamo bwa kipete kya bui kubidi—bisansanga, kadi bileta’nka ne lufu. Kimfwa, bipa bilupukanga divule ku busekese i kutopekwa na mutyima wa mundamunda, mēmi a kubulwa kusaka ne misongo isambuka kupityila ku busekese. Kadi langulukila ne pa misanshi ikeivwana mwinē pobe mu malango pa mwanda wa kino kilongwa. Kilongwa’tu kimo kya kubulwa lulamato, kibwanya kuleta bilonda bisansa mu bula bwa kitatyi kilampe. Bine, busekese butapanga ku mutyima.
w00 15/7 p. 29 mus. 5
Ubwanya Kushala Nyeke Mwilame mu Ntanda Myoneke
Tufwaninwe kulonga byonso byotubwanya mwanda wa kwikala kulampe na bantu ba busekese. Lelo i kika’le kyotuketūdila mu mashinda abo na kuteja minjiki yabo mibi, kutala makayo mabi, nansha kutala porno? (Nkindi 6:27; 1 Bene Kodinda 15:33; Bene Efisesa 5:3-5) Nanshi ketwakalongai bintu bya bulembakane bibwanya kwibafwenya kotudi, pamo bwa kwiselembeja nabo ne kuvwala nansha kwidyangula byampikwa butūkanye!—1 Temote 4:8; 1 Petelo 3:3, 4.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
w00 15/7 p. 29 mus. 7
Ubwanya Kushala Nyeke Mwilame mu Ntanda Myoneke
Pano Solomone kakomeneja pa bipa bibi bilupukanga mu kulonga busekese. Makoji ne kwipwija bulēme, i bintu bibidi byendela pamo. Mwene’mba i kwizobeja shi wipāne abe mwine mwanda wa kupwija bilokoloko byobe nansha bya muntu mukwabo? Kadi mwene’mba i kubulwa kwilēmeka kulonga kilongwa kya kusambakena pamo na muntu ke mwinē pobepo?
24-30 KWEJI 3
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 6
Ñeni Yotuboila ku Kanyengelele
it-1 p. 115 mus. 1-2
Kanyengelele
‘Tunangu twa Kitetyima.’ ‘Tunangu’ twa tunyengelele ketutambengapo ku bukomo bwa kulanga, ino tutambanga ku kitetyima kitupēle Umpangi wato. Bible wisambila pa kanyengelele amba, “Kateakanyanga byakudya byako mu bushipo, kadi kakongakanyanga byakudya byako mu mwangulo.” (Nki 6:8) Tunyengelele tuyukene bininge tutanwa mu Paleshitina, i tunyengelele twitwa bu twangudi, nansha bu tubabidimye (Messor semirufus). Tuno tunyengelele tubīkanga miseke ku muketeko wa mvula ne mu bushipo, ebiya twaingidija’yo kitatyi kikalanga kikomo kusokola byakudya, mwine mubadilwa ne kitatyi kya mashika makomo. Tuno tunyengelele twikalanga kubwipi na bipūdilo, mwanda kwikalanga nkunwa ne miseke mivule. Shi mvula waleta kitalela ku nkunwa’kwa, tunyengelele twangudi twiilupulanga panja ne kwiyanika pa dyuba. Kadi biyukene ne amba tutalulanga misele ya miseke kutyina yakamena mu kibīko. Tunyengelele twangudi tuyukenanga ku mashinda ato otupitanga’mo ne ku mfumba yotushiyanga panja pa kibīko kyato.
Kimfwa kya Kwiula. Bino bintu bityetye biloñanga kanyengelele byefundwa, bitukwasha twivwanije kidyumu kya amba: “Enda kudi kanyengelele abe muzoze; bandaula mashinda ako wikale wa tunangu.” (Nki 6:6) Tunyengelele ketuyukenepo’tu enka kupityila ku kitetyima kyato kya kuteakanya bya kumeso, ino tuyukene ne pa mwanda wa kūminina kwato ne kusumininwa kwato. Divule dine, tunyengelele twikalanga tusela na kusumininwa bintu bilēma kwitupita misunsa ibidi, padi ne kupita. Tuloñanga bukomo bwato bonso mwanda wa kuvuija mwingilo wato na kupela kujokela kunyuma, nansha shi tubamone amba tubwanya kupona, kushetemuka nansha kupulumuka. Twingidilanga pamo bya binebine, tuloñanga bukomo bwa kulama kifuko kyato kikundulwe, kadi twitele mutyima umo ku mukwabo. Kitatyi kimo tukwashanga totwa twasanshijibwa nansha twakōka na kwitujokeja mu kīkalo kyato.
w00 15/9 p. 26 mus. 3-4
Ikala Nyeke Muntu Uyukene Biyampe
Pamo bwa kanyengelele, le netu tubulwepo kwikala bengidi bankanka? Kwingila bininge ne kulonga bukomo bwa kulumbulula mwingilo wetu i kwa kamweno kotudi, ekale kudi witutala, nansha kadi’kopo. Ekale i masomo, i mingilo yetu ya ku ngitu, nansha i mingilo ya ku mushipiditu, tufwaninwe kuvuija’byo ne pa mfulo. Monka mumwenanga kanyengelele mu mwingilo wako mukomo, Leza usakanga netu ‘tusangele mwingilo wetu onso mukomo.’ (Musapudi 3:13, 22; 5:18) Byotumwenanga mu mwingilo wetu mukomo, i mutyima wa mundamunda utōka, ne kusangela byotulonga.—Musapudi 5:12.
Solomone waingidija bipangujo bibidi bilanguluja, mwanda wa kukankamika muzoze epāne mu mingilo, amba: “Abe muzoze, le ukalāla papo kufika ne kitatyi’ka? Le ukabūkanga mu tulo tobe kitatyi’ka?” Ebiya mulopwe kanena biloñanga nzonge amba: “Kulāla’ko bityetye, kukunuka’ko bityetye, kukōkolokwa bityetye, makasa mu kyadi, kadi bulanda bobe bukāya pamo bwa kabwalāla, ne bufudile bobe pamo bwa muntu uvwele byabulwi.” (Nkindi 6:9-11) Muzoze palēle kyādi, bulanda bumutambanga’dyo bukidi pamo bwa kabwalāla, ne bufudile nabo pamo bwa muntu uvwele byabulwi. Biyombo bityani ne lusungesunge biyulanga bukidi bonka mu madimi a nzonge. (Nkindi 24:30, 31) Ujimijanga mu byaingila mu kakitatyi katyetye’tu. Le mukulu wa kaji ukatūkijija nzonge mutyima kufika ne kitatyi’ka? Ne mwanā masomo wivwana mukose wa kwifunda, ubwanya kutengela’mba ukabinga?
Byabupeta bya ku Mushipiditu
w00 15/9 p. 27 mus. 3
Ikala Nyeke Muntu Uyukene Biyampe
Bubi busamba-bubidi butelelwe mu nkindi i bwa mu kikonge, kadi mudi kisengele miswelo yonso ya bubi. Kimfwa, “meso a kwizunzula” ne “mutyima ukuta nkuku mibi” i bubi buloñwanga mu milangwe. “Ludimi lubepa bubela” ne “kamoni wa bubela ubepa ponso pafoma” i bubi bwa mu binenwa. “Makasa amwanga mashi ampikwa mambo” ne “maulu anyemena lubilo ku bibi” i bubi bwa mu bilongwa. Kutabukidila, kintu kishikilwe Yehova i muntu usangela kuleta nkalañani pa bukata bwa bantu badi bafwaninwe kwikala mu ndoe. Kuvudila’ko kwa bibalwa, kutamba ku isamba kutūla ku isamba-ibidi, kulombola’mba nanshi mulongo ukyendelela, mwanda bantu bakivudijija’ko bilongwa bibi.
31 KWEJI 3–6 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 7
Epuka Bintu Bibwanya Kukutūla pa Ditompo
w00 15/11 p. 29 mus. 5
“Lama Mbila Yami Wikale Mūmi Nyeke”
Dididisha ditadila’po Solomone didi na tunyungilo—bimweka bu i kalongwe na tumalate twikimbakane padi tusōngwe. Pa kapita i kāni, mfindi yenda itwela mu bipito, Solomone wamone nsongwalume umo udi mu kyaka. I mutelwe bu “wampikwa mutyima” mwanda kadipo na bujinguludi, nansha’mba na ñeni. Mobimwekela, uyukile senene kifuko kyananga’mo kadi uyukile ne bibwanya kumufikila’mo. Nsongwalume wafwena kubwipi na “difinko dya mwana-mukaji,” wenda dya ku njibo yandi. Le uno mwana-mukaji i ani? Ne i nkuku’ka yadi nayo?
w00 15/11 p. 30 mus. 4-6
“Lama Mbila Yami Wikale Mūmi Nyeke”
Milomo ya uno mwana-mukaji isenena. Mukopokwe mu meso, wesambe nandi na kusumininwa konso. Utonga senene kishima kyonso kyanena, mwanda wa kongola uno nsongwalume. Panena’mba ke mulambule bitapwa bya kipwano mu dine difuku’dya ne kufikidija mpiko yandi, wemwekeja bu moloke, ne kwifya amba udi na makambakano ku mushipiditu. Bitapwa bya kipwano byādi bitūlwa ku tempelo mu Yelusalema byādi bwa mwita wa ntanda, bukula, māni ne vinyu. (Bene Levi 19:5, 6; 22:21; Umbadilo 15:8-10) Muntu wādi utūla’kyo byaādi upebwa’mo kipindi kyandi ne kya kyandi kisaka, uno mwana-mukaji wādi ukimba kunena’mba kwandi kudi byakudya bivule ne bitomibwa. Mwanda udi padi tō: Shi nsongwalume ende’ko, usa kupityija kitatyi kiyampe. I mutambe kwandi, mwanda’tu wa kukakimba’nka nsongwalume’u. Bine, i bintu bitenga bininge kwivwana binenwa na bino. Mwifundi umo wa Bible unena’mba, “Na bubine, uno mwana-mukaji wātambile kwandi mwanda wa kukakimba muntu, ino le i enka uno nsongwalume waākakimbile? Poso’tu enka muntu mulembakane bwa uno nsongwalume ye ubwanya kumukulupila.”
Wēneñenye mwanda wa amonwe, wāingidija binenwa bya bongojani mwanda evwanwe, kupamba bīpa mwanda wa kutenga, ne kutompeja na milomo yandi. Kupwa, uno ñongojani wālangula ne kyumvwanino kya kulula na kunena’mba: “Ne mwāle pa butanda bwami bya kwipūta bilumbuluke, bukonge bwa ku Edipito bwa misombelo palapala. Ne mukuse pa butanda bwami mpakwa, aloé, ne shinamona.” (Nkindi 7:16, 17) I muteakanye kitanda kyandi na kwikineñenya na bukonge bwa ku Edipito bwa misombelo palapala, i mutonge mananshi mayampe a mpakwa, aloé ne shinamona, ne kwiakusa’po.
Ubweja’ko amba, “Iya, tukolwe buswe kufika ne ku lubanga, tusangele pamo bukena bukatampe.” Nanshi luno lwito kelusapo kwimanina enka pa kudīla byakudya pamo, aa. Wamulaya ne amba, basa kusambakena pamo. Luno lwito lubasangaja bininge uno nsongwalume! Pa kumunekenya ne pa mfulo, wabweja’ko amba: “Mwanda wami mulume kadipo ku njibo; i mwende lwendo lulampe. Waselele ne kafuko ka lupeto, kadi kakajokapo kufika ne mu difuku dya kweji mutuntulu.” (Nkindi 7:18-20) Wamukulupija’mba bakekala na mutyima-ntenke, mwanda wandi mulume i mwende mu mingilo kadi kasapo kujoka panopano. Uno mwana-mukaji waingidija bunwa bwa pa bula pa kongola uno nsongwalume! “Wamubombola ne kumunekenya bya binebine. Wamongola na binenwa bya lushiñanya.” (Nkindi 7:21) Pa kukomena dino ditompo, bilomba kwikala bwa Yosefa. (Ngalwilo 39:9, 12) Ino le uno nsongwalume wādi bwa aye?
w00 15/11 p. 31 mus. 2
“Lama Mbila Yami Wikale Mūmi Nyeke”
Lwito lubanekenya uno nsongwalume. Ne kulangulukila’po kwine mpika, kamulonda pamo bwa “ñombe wenda ku kutapwa.” Monka kemubwaninyapo muntu udi mu bikulo kwipandija ku mfuto yobamupa, ye mwaponena nsongwalume mu bubi. Kamwenepo kyaka nansha kimo, kufika enka ne “bisaba muketo dityima dyandi,” ko kunena’mba, kufika enka ne byatapwa kilonda kibwanya’nka ne kumutwala ku lufu. Luno lufu lubwanya kwikala lwa ku ngitu mu buluji bwa amba, ubwanya kubela misongo isambuka itamba ku kusambakena pamo, mine ibwanya kumutwala ku lufu. Kino kilonda kibwanya ne kumutwala ku lufu lwa ku mushipiditu; “būmi bwandi budi mu kyaka.” Aye ense ne būmi bwandi bonso i bitengwe bya binebine, kadi walonga bubi bukatampe ku meso a Leza. Wāpelakana kuponena mu kina kya lufu, pamo bwa koni kanyemena mu kidiba!
Byabupeta bya ku Mushipiditu
w00 15/11 p. 29 mus. 1
“Lama Mbila Yami Wikale Mūmi Nyeke”
Solomone ubweja’ko amba, “Wibikutyile ku minwe yobe, wibilembe pa kipāpo kya mutyima obe.” (Nkindi 7:3) Minwe twiimonanga kitatyi ne kitatyi na meso etu, kadi twiingidijanga divule mwanda wa kuvuija byotusaka kulonga. Mo monka ne ñeni yotuboila mu byotwifunda mu Bisonekwa ne buyuki botudi nabo pa Bible, tufwaninwe kwibivuluka kitatyi kyonso, ne kwibileka bituludike mu byonso byotulonga. Tunenwe kwibilemba pa kipāpo kya mutyima wetu, ko kunena’mba, bikale bu mwikadila wetu wa mu būmi.
7-13 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 8
Teja Tunangu Tutelelwe bu Muntu
“Nsenswe Tata”
7 Mu vese 22, tunangu tunena’mba: “Yehova wānongele bu ngalwilo ya dishinda dyandi, Mwingilo umbajinjibajinji mu mingilo yandi ya tamba kala.” Bisambilwa pano ke’nkapo tunangu, mwanda tunangu ‘ketwalongelwepo.’ Kadi ketudipo na ngalwilo, mwanda Yehova udi’ko nyeke kadi udi nato nyeke. (Ñimbo ya Mitōto 90:2) Inoko, Mwanā Leza i “umbedi wa byonso byakupangibwa.” Wāpetejibwe, ko kunena’mba wāpangilwe; kumeso kwa mingilo ya Yehova ya kalā. (Bene Kolose 1:15) Mwana wāikele’ko kumeso kwa diulu ne ntanda kwikala’ko, enka na munenena’kyo Nkindi. Kadi byadi Mwanda, Musedi wa myanda ya Leza, ye aye kimfwa kibwaninine kisokwelwe kya tunangu twa Yehova.—Yoano 1:1.
“Nsenswe Tata”
8 I bika byādi bilonga Mwana mu bula bwa kitatyi kilampe paādi kaile pano panshi? Vese 30 witulombola’mba wādi pabwipi na Leza bu “mwingidi mukatampe.” Le ko kunena namani? Bene Kolose 1:16 ushintulula’mba: “Kupityila kudi aye bintu bikwabo byonso byāpangilwe mūlu ne pano pa ntanda pene, . . . Bintu bikwabo byonso byāpangilwe kupityila kudi aye ne mwanda wa aye.” Nanshi, Yehova Umpangi wāingidije wandi Mwana, Sendwe mwine mukata, mu kupanga bipangwa bikwabo byonso—tamba ku bipangwa bya ku mushipiditu momwa mūlu kutūla ne ku umbuo wa ntanda, ne byonso bimweka bidi’po, kimfwa mityi, banyema beshileshile, ne mukulwa wa bipangwa bya pano panshi byonso: muntu. Kyaba kimo tukokeja kudingakanya kwingidila pamo kwa Tata ne Mwana na kwa kapita wa mingilo ne mūbaki, mwine ufikidija mpango ya kapita. Nanshi potutendela kipangwa kyo-kyonso, na bubine, tutendelanga Kapita Mukatampe wa mingilo. (Ñimbo ya Mitōto 19:1) Inoko, tufwaninwe kadi kuvuluka mu ñeni nsangaji yādi na Umpangi ne wandi “mwingidi mukatampe.”
9 Kitatyi kingila pamo bantu babidi bampikwa kubwaninina, kyaba kimo bakolelwanga kupwana nyeke. Ino ba Yehova ne wandi Mwana kebadipo uno muswelo! Mwana wāingile na Shandi myaka na myaka, kadi i mulombolwe mu Bible bwa aye unenamba: “Nādi nsangala ku meso andi kitatyi kyonso.” (Nkindi 8:30) Bine wādi uloelelwe kwingila pamo na Shandi, ne kwisanswa nandi. I amo, Mwana wādi wa kwifwana ne kwiula ngikadilo ya Shandi Leza. Ke kya kutulumukapo shi kijimba kya buswe kya ba Shabana na Mwana kyādi kikomo! Na bubine mūlu ne panshi i kutupu kijimba kya buswe kikomo ne kya nyeke bwa kino.
Tusangelei Yesu—Davida Mukatampe Kadi Solomone Mukatampe
14 Kudi enka muntu umo upityile tunangu twa Solomone. Uno muntu i Yesu Kidishitu utelwa bu “wakukilapo Solomone buleme.” (Mat. 12:42) Yesu wādi na “binenwa bya muya wa nyeke ne nyeke.” (Yoa. 6:68) Kimfwa, mu Busapudi bwa ku Lūlu, i mulete misoñanya idi mu nkindi ya Solomone. Solomone wāshintulwile bintu bivule bikokeja kupa mutōtyi wa Yehova nsangaji nansha katōkwe. (Nk. 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20) Ino Yesu wānene ukoma amba nsangaji ne dyese dya bine ditambanga ku bintu bikwatañene na kutōta Yehova ne ku kufikidila kwa milao ya Leza. Wānene amba: “Dyese dyo dyabo bakulandapala pa mutyima, ke-buntu bulopwe bwa Leza bo bwabo.” (Mat. 5:3) Boba balonda misoñanya idi mu bufundiji bwa Yesu bafwenanga kudi Yehova, “nsulo ya būmi.” (Mit. 36:9; Nk. 22:11; Mat. 5:8) Na bubine, Yesu to tunangu twisokwele, “ñeni ya Leza.” (1 Kod. 1:24, 30) Yesu Kidishitu, byadi Mulopwe Meshiasa, nanshi udi na “mushipiditu wa bwino.”—Is. 11:2.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
g 14/5 p. 16
Tunangu “Twelanga Lubila”—Le Witwivwene?
▪ Dibuku The World Book Encyclopedia dinena’mba, Bible dyo “dibuku dyabanibwe bininge kupita mabuku makwabo mu bula bwa mānga. I mwalamunwe misunsa mivule kadi mu ndimi mivule, kupita mabuku makwabo onso.” Bible mutuntulu nansha kipindi, udi’ko mu ndimi kubwipi kwa 2 600. Kino kyo kilengeje bisaka bya bantu 90 pa katwa bikale nandi.
▪ Kadi tunangu “twelanga lubila na diwi dikatampe” mu buluji bukwabo. Tutanga mu Mateo 24:14 amba: “Kadi ino myanda miyampe ya Bulopwe ikasapulwa pa ntanda yonso ikelwe na bantu mwanda wa bukamoni ku mizo yonso, ebiya mfulo [ya ino ntanda] keiya.”
14-20 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 9
Ikala Muntu wa Tunangu, Ke wa Kibengopo
‘Ivwana Binenwa bya wa Tunangu’
4 Na bubine, tubwanya kukomenwa kwitabija madingi a mu muswelo mumwekelele. Tubwanya padi’nka ne kuloba. Mwanda waka? Nansha byotubwanya kupēlelwa kwitabija’mba twi bampikwa kubwaninina, padi tubwanya kukomenwa kwitabija madingi shi muntu wetulombola kilubo kampanda kyotulongele. (Tanga Musapudi 7:9.) Tubwanya padi kukimba kwibingija. Tubwanya padi kutatana kukanina kwa mutyima kwa yewa witudingila, nansha kuloba pa muswelo waetudingila. Tubwanya padi’nka ne kuboya bilubo yewa witudingila na kunena’mba: ‘Kafwaninwepo kundingila! Mwene nandi uloñanga bilubo!’ Kadi shi madingi keetusangejepo, tubwanya padi kwiapumpunya nansha kunena muntu mukwabo etudingile mwanda ukanena bintu byotusaka kwivwana.
‘Ivwana Binenwa bya wa Tunangu’
12 Le i bika bikokeja kwitukwasha twitabije madingi? Tufwaninwe kwikala betyepeje ne kuvuluka’mba twi bampikwa kubwaninina, kadi kyaba kimo tubwanya kulonga bintu bya bulembakane. Monka motwanenenanga kala, Yoba nandi wāikele na mumweno mubi. Ino wāshintyile milangwe yandi mwenda mafuku, Yehova nandi wāmwesela. Mwanda waka? Mwanda Yoba wādi mwityepeje. Wālombwele amba i mwityepeje na kwitabija madingi āmudingile Edihu, nansha Edihu byaādi mwanuke kwadi. (Yoba 32:6, 7) Kwityepeja kuketukwasha netu twingidije madingi nansha shi tumona’mba ketufwaninwe’opo, kadi nansha shi mwine witudingila i mwanuke kotudi. Mukulumpe umo mu Kanada unena’mba, “byoketwimonengapo mu muswelo witumona bakwetu, le tukendelela namani kumeso shi kekudipo muntu wa kwitudingila?” Le i ani mu bukata mwetu kasakilwapo kutamija kipa kya mushipiditu ne kwingila biyampe mwingilo wa bwine Kidishitu?—Tanga Ñimbo ya Mitōto 141:5.
13 Mona madingi bu kilomboji kilombola’mba Leza ukusenswe. Yehova witusakilanga biyampe. (Nki. 4:20-22) Paetudingilanga kupityila ku Kinenwa kyandi, ku mabuku esambila pa Bible, ne ku banabetu mu lwitabijo batame ku mushipiditu, ulombolanga’mba witusenswe. Kisonekwa kya Bahebelu 12:9, 10 kinena’mba, uloñanga namino “mwanda wa kamweno ketu.”
14 Tá mutyima ku madingi, ke ku muswelopo obakudingila. Kyaba kimo, tubwanya kumona’mba kebetudingilepo mu muswelo muyampe. Shako, muntu yense uleta madingi ufwaninwe kwialeta mu muswelo obabwanya kwietabija. (Ngt. 6:1) Inoko shi i batwe bobadingila, i biyampe kuta mutyima ku ñeni iboilwa’ko, nansha shi tulanga’mba adi afwaninwe kuletwa mu muswelo muyampe. Tubwanya kwiipangula’mba: ‘Nansha shi nkisangedilepo muswelo obandingila, le mubyaanena mudi kintu kya bine? Le mbwanya kuleka kuta mutyima ku bilubo bya muntu waundingila ne kuboila ñeni ku madingi andi?’ I kya tunangu kukimba muswelo wa kumwena mu madingi obetudingila.—Nki. 15:31.
w01 15/5 p. 30 mus. 1-2
‘Ikala na Tunangu Amba Wikale na Būmi Bulampe’
Muswelo witabanga muntu wa tunangu ku bulemununi i mwishile na muswelo witabanga wa kibengo. Solomone unena’mba: “Dingila muntu wa tunangu, nandi ukakusanswanga. Abila wa tunangu, nandi ukekala wa tunangu kutabuka.” (Nkindi 9:8b, 9a) Muntu wa tunangu uyukile amba “i kutupu kulemununwa kumwekanga bu kusangaja mutyima ponka na ponka, ino kusanshijanga mutyima; inoko kupanga kipa kya ndoe kya boloke mungya kala ku boba bafundijibwa nako.” (Bahebelu 12:11) Nansha madingi byoamwekanga bu asanshija mutyima, mwanda waka twiapele nansha kusaka kwibingija, batwe papo tuyukile amba kwietabija kuketwikadija ba tunangu kutabuka?
Mulopwe wa tunangu wendelela na kunena’mba, “Fundija muntu moloke, nandi ukabweja ku buyuki bwandi.” (Nkindi 9:9b) Batwe bonso tusakilwa kwendelela kufunda ekale twi ba tunangu nansha banunu. Bine bisangajanga’po kasha kumona enka ne banunu bininge bene, betabija bubine ne kwipāna kudi Yehova! Nanshi netu tulongei bukomo bwa kulama nyeke mutyima wetu wa kusaka kufunda, ne kwingidija nyeke bukomo bwetu bwa kulanga.
w01 15/5 p. 30 mus. 5
‘Ikala na Tunangu Amba Wikale na Būmi Bulampe’
Kulonga bukomo bwa kwikala na tunangu, i kiselwa kya muntu ne muntu. Solomone wālombwele’kyo patōka na kunena’mba: “Shi ubaikala wa tunangu, wi wa tunangu mwanda wa kamweno ka abe mwine; ino shi wi wa kibengo, ukasela’kyo bunka bobe.” (Nkindi 9:12) Muntu wa tunangu, umwenanga mu tunangu twandi, wa kibengo nandi wiletelanga masusu aye mwine. Na bubine, twangulanga kyotukuna. Nanshi i biyampe ‘tute kutwi ku tunangu.’—Nkindi 2:2.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Nkindi
9:17—Lelo “mema mebwe” i mema’ka, ne mwanda waka “atobala”? Bible udingakanyanga nsangaji ya kusambakena pamo kwa mu busongi na kutoma mema atalala a mu mushimwa, nanshi mema mebwe elekeja bulādi bwa busekese bulongwa mu bufyafya. (Nkindi 5:15-17) Mulangwe wa kufyamakana pa kulonga’bo umwekeja’mba mene mema’a atobala.
21-27 KWEJI 4
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 10
Le I Bika Biletanga Nsangaji ya Bine?
w01 15/7 p. 25 mus. 1-3
‘Muntu Moloke Weselwanga’
Moloke weselwanga ne mu muswelo mukwabo. “Maboko mazoboloke akalenga bulanda, ino maboko a kininga aletanga bupeta. Mwana ulonga bintu na bujinguludi ukongakanyanga byangulwa mu bushipo, ino mwana ulonga bya bumvu ulālanga bukidi bonka mu mwangulo.”—Nkindi 10:4, 5.
Bino binenwa bya mulopwe bitala nakampata bengidi ba mu kitatyi kya mwangulo. Kitatyi kya mwangulo ke kitatyipo kya kulāla. I kitatyi kya kwingila na kininga kadi mu mansá mavule. Bine, i kitatyi kya kwingila na kampeja-bukidi.
Yesu wēsambīle pa mwangulo wa bantu, ke wa misekepo, paālombwele bana ba bwanga amba: “Mwangulo i mukatampe, ino bengidi i batyetye. O mwanda, abijai Mwinē mwangulo [Yehova Leza] atume bengidi mu mwangulo wandi.” (Mateo 9:35-38) Mu mwaka wa 2000, bantu midiyo 14 ne kupita batenwe ku Kivulukilo kya lufu lwa Yesu—kino kibalwa kyadi kipite buvule bwa Batumoni ba Yehova misunsa ibidi ne kupita. Bine, madimi ‘atōkanga tō mwanda wa kwangula’! (Yoano 4:35) Batōtyi ba bine babijanga Mwinē mwangulo atume bengidi bavule koku balonga mwendele milombelo yabo na kwingila na bupyasakane mwingilo wa kulonga bana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20) Kadi Yehova i mwesele bininge bukomo bwabo! Mu mwaka wa mingilo wa 2 000, kwabatyijibwe bantu 280 000 ne kupita. Bano nabo, baloñanga bukomo bwa kwikala bafundiji bayampe ba Kinenwa kya Leza. Nanshi, tutanei nsangaji na kwingila bininge mu mwingilo wa kulonga bana ba bwanga mu kino kitatyi kya mwangulo.
w01 15/9 p. 24 mus. 3-4
Nangila mu ‘Kashinda Kōloke Swā’
Solomone wakomeneja pa mvubu ya boloke. Wanena’mba: “Bupeta bwa mpeta i kibundi kyandi kikomejibwe. Ino musala wa balanda i bulanda bwabo. Mwingilo wa moloke utwalanga ku būmi; ino bipa bya mubi bitwala ku bubi.”—Nkindi 10:15, 16.
Monka mwikadilanga bantu na mutyima-ntenke mu ludingo kampanda mu kibundi kikingwe, bupeta nabo bubwanya kukinga muntu ku myanda kampanda ya mu būmi. Bulanda nabo bubwanya kuletela muntu musala shi watanwa na mwanda wampikwa kulaya. (Musapudi 7:12) Inoko, padi mulopwe wa tunangu wādi wisambila pa kyaka kikalanga na bupeta ne na bulanda bwine. Mpeta ubwanya kwikala na mutyima wa kusaka kutūla kikulupiji kyandi kyonso mu bupeta, na kulanga mu ñeni yandi amba bintu bya bulēme byadi nabyo bidi “pamo bwa lubumbu lukinga.” (Nkindi 18:11) Mulanda nandi ubwanya kwikala na mumweno mubi wa amba, byadi mulanda kekudipo kiyampe kyakamona mu mafuku a kumeso. Mu uno muswelo, kekudipo nansha umo mobadi ubwanya kwilongela dijina diyampe kumeso a Leza.
it-1 p. 340
Dyese
Yehova Weselanga Bantu. “I dyese dya Yehova dipetejanga muntu, kadi aye kabwejanga’kopo misanshi nansha dimo.” (Nki 10:22) Yehova weselanga boba baitabija na kwibakinga, kwibapa ntundubuko, kwibaludika, kwibakwasha amba bintu bibendekele senene, kuvuija bisakibwa byabo, ne na kwibapa bya kwibakwasha.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Nsangaji ya Kunangila mu Bululame
18 “Dyese dya Yehova” bo bupeta bwa ku mushipiditu bwapeteje bantu bandi. Kadi witukulupija amba “kalundilekopo kanjia nansha kamo kene.” (Nkindi 10:22) Ino mwanda waka matompo ne bikoleja bifikilanga bantu ba dikōkeji ba Leza, ne kwibaletela njia ne masusu? Bikoleja ne makambakano bitufikilanga pangala pa buno bubinga busatu bukatampe. (1) Kukanina kwa mutyima wetu wa bubi. (Ngalwilo 6:5; 8:21; Yakoba 1:14, 15) (2) Satana ne bademona bandi. (Efisesa 6:11, 12) (3) Ntanda imbi. (Yoano 15:19) Nansha Yehova byalekele bino bintu bitufikila, na bubine, ke ayepo wituletela’byo. “Ke-bintu byonso byakupanwa bilumbuluke, ne byabuntu bibwane, bilupukanga mūlu, bitūkanga kudi Shandya bitōkeji.” (Yakoba 1:17) Madyese a Yehova keadipo na kanjia nansha kamo kene.
28 KWEJI 4–4 KWEJI 5
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA | NKINDI 11
Kekyakalupuka mu Kyakanwa!
w02 15/5 p. 26 mus. 4
Bululame Buludikanga Bantu Boloke
Bululame bwa bantu boloke ne bunonga-bibi bwa banonga-bibi bikalanga na lupusa pa bantu. Mulopwe wa Isalela wānenene amba, “Kapondo kaletelanga mukwabo musala na kyakanwa kyako, ino boloke bakūlwanga na buyuki.” (Nkindi 11:9) Le i ani kayukilepo amba buvubavuba, lubabo lubilubi, mīsambo ya kiboja, ne binenwa bya bituputupu bisansanga bakwabo? Inoko binenwa bya moloke abyo i bitōka, bilangulukile’po, kadi bya kulangila bakwabo. Buyuki bumupandijanga, mwanda bululame bwandi buletanga bukamoni bubepulula bubela bobamubepela.
w02 15/5 p. 27 mus. 2-3
Bululame Buludikanga Bantu Boloke
Bekadi ba kibundi badi na būmi buyampe, baletanga ndoe kadi bōbakanga bakwabo mu kibundi. Kino kibundi i kuzunzulwe, ko kunena’mba, mudi ntundubuko. Ino boba bashikatyile kubabañana, banenena bakwabo bibi ne kwibabepela, baletanga musala, kubulwa nsangaji, kukalañana, ne tuvutakanya. Bikalanga namino nakampata shi bano bantu badi na kitenta kampanda kadi i bayukane. Mu kibundi kya uno muswelo mwikalanga tuvutakanya, kutyiba milomo, koneka kwa mu mwikadilo, ne kukoma kwa misokwe.
Musoñanya udi mu Nkindi 11:11 wingilanga muswelo umo onka ne ku bantu ba Yehova bene babungakenanga pamo mu kipwilo, kidi pamo bwa kyabo kibundi kya kyelekejo. Shi bantu ba ku mushipiditu, ko kunena’mba baludikwa na bululame, badi na lupusa luyampe mu kipwilo, kino kikalengeja bantu bekale ba nsangaji, bengila, bekwasha kadi baletela Leza ntumbo. Yehova weselanga kino kipwilo, kadi mwikalanga ntundubuko ya ku mushipiditu. Shako, kwikalanga bantu kampanda kebasangelangapo mwendela bintu kadi bamona’mo’nka bilubo, ne kwisamba bibi. Bano bantu badi pamo bwa “muji wa bulembe” ubwanya kwandabala ne kona bakwabo badi’tu senene. (Bahebelu 12:15) Bakimbanga kupebwa madyese ne kutumba. Basalajanga myanda na kwiuninga amba bakulumpe, nansha’mba mu kipwilo mudi bukondame, ntondo, nansha bintu bikwabo pamo bwa bino. Byakanwa byabo bibwanya kuleta kwilalulula mu kipwilo. Le tubulwe’po kujika kitwi ku byobanena, ne kwielela’ko kwikala bantu ba ku mushipiditu batuntwila ku ndoe ne bumo mu kipwilo?
w02 15/5 p. 27 mus. 5
Bululame Buludikanga Bantu Boloke
Kino i kilongwa kibi mpata kiloñanga muntu wampikwa kusansanya, nansha’mba “wampikwa ñeni”! Katoñengapo bya kunena, o mwanda ufulanga ku kubaba bantu ne ku kwibatuka. Bakulumpe bafwaninwe kupēlakana mwanda wa kufudija uno mwikadila mubi. Muntu wa kusansanya aye kadipo bwa “wampikwa ñeni,” mwanda uyukile ne kitatyi kya kwikala talala. Pa kyaba kya kusokola myanda mifyame, aye ulamanga bifyame. Kadi muntu wa kusansanya i “muntu ukulupilwa,” mwanda uyukile amba minenakanya ifikijanga muntu ku kulonga bilubo bivule. I wa lulamato ku batōtyi nandi kadi kasalajangapo myanda yabo mifwane mine ibwanya kwibatūla mu kyaka. Bine, muntu wa lulamato i dyese mu kipwilo!
Byabupeta bya ku Mushipiditu
g20.1 p. 11, kapango
Mwa Kulwila na Kuvutakanibwa Ñeni
“KANYE KABWANYA KUKUKWASHA UTYEPEJE’KO KUVUTAKANIBWA ÑENI”
“Muntu wa kanye umwenanga’mo aye mwine, ino muntu mubimubi wiletelanga makambakano aye mwine.”—NKINDI 11:17.
Mu dibuku dimo (Overcoming Stress) mudi shapita umo unena’mba “Kanye Kabwanya Kukukwasha Utyepeje’ko Kuvutakanibwa Ñeni.” Dokitele umo Tim Cantopher unena’mba, kulongela bakwetu bintu na kanye kubwanya kulumbulula bukomo bwa ngitu ne kuleta nsangaji. Pakwabo napo, muntu wampikwa kanye nansha wa kasusu kekalangapo na nsangaji mwanda upalulanga bakwabo.
Kadi ketubwanyapo kuvutakanibwa ñeni bininge shi twimona batwe bene biyampe. Kimfwa, ketufwaninwepo kusaka kulonga bintu byoketubwanyapo. Kadi ketufwaninwepo kwipēlula. Yesu Kidishitu wānenene amba: “Sanswa mukwenu mowisanshilwe abe mwine.”—Mako 12:31.