Myanda ya Kunyemena’ko ya Kabuku ka ku Kupwila Būmi ne Mwingilo
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 KWEJI 9
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA NKINDI 29
Pela Nkulupilo ne Bisela Kebikwatañenepo na Bisonekwa
w16.11 p. 5, kapango
Bimonwa Bitala pa Boba Badi Mūlu
Bantu midiyo ne midiyo badi’nka bwa boba badi mu buloko, mwanda bamuninwe na kabutyibutyi ne moyo wa kutyina mishipiditu imbi. Pa kwikinga, bakimbanga nsanzo, tukūya, ne bijimba. Kudipo ne kyowibilongela kine. Bible witukulupija’mba: “Meso a Yehova akeñenya kusambakanya ntanda yonsololo, konsokonso pi na pi, kwilomboja mukomo wa boba ba mutyima mubwaninine kwadi.” (2 Bilongwa 16:9) Yehova, Leza wa bine, mwine wa bukomo kupita Satana, ukakukinga shi umukulupile bya binebine.
Pa kukingwa na Yehova, ufwaninwe kuyuka byobya bimusangaja ne kwibilonga. Kimfwa, mu myaka katwa kabajinji, bene Kidishitu ba mu Efisesa babungīle pamo mikanda yabo yonso ya majende ne kwiisōka. (Bilongwa 19:19, 20) Nobe mo monka, pa kukingwa na Leza, ufwaninwe kusumbula, nsanzo, tukūya, mānga, ne bitabo bya majende, bijimba bya “kwikinga” nabyo, nansha kintu kyo-kyonso kikwatañene na bandemona.
Bingija Bubine Butala pa Lufu
13 Shi ukitatana pa kilongwa nansha kibidiji kampanda, nabya lombela kudi Yehova, mulombe na lwitabijo akupe tunangu twa bwine Leza. (Tanga Yakoba 1:5.) Kupwa longa bukimbi mu mabuku etu. Shi bibwanika, kepangule bakulumpe ba kyenu kipwilo. Kebakakulombolapo bya kulonga, ino bakakulombola misoñanya ya kamweno ya mu Bible, pamo bwa ino yotwesambila’po. Shi ulonge namino, ukebidija ‘ñeni yobe ya kujingulula’ bintu, kadi ino ñeni ikakukwasha “mwa kushiañenya ne kiyampe ne kibi.”—Bah. 5:14.
“Nkendanga mu Bubine Bobe”
12 Bibidiji ne bilongwa kebisangajapo Leza. Bantu ba mu kisaka, botwingilanga nabo, ne bakwetu ba ku masomo babwanya kwituningila tukatanwe ku mafetyi abo. Le i bika bibwanya kwitukwasha tukomene kuningilwa kwa kutanwa ku bibidiji ne mafetyi keasangajapo Yehova? Tufwaninwe kuvuluka nyeke bubinga bwine kebwitabijijepo Yehova ano mafetyi. Tubwanya kukimba mu mabuku etu ne kuvuluka muswelo wāshilwile mafetyi amoamo. Shi tulangulukila pa bubinga bwa mu Bisonekwa boketufetelangapo ano mafetyi, tukakulupila’mba tunangilanga mu dishinda ‘ditabijibwe na Mfumwetu.’ (Efisesa 5:10) Shi tukulupile mudi Yehova ne Kinenwa kyandi, ketukatyinapo bilanga bantu.—Nkindi 29:25.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it “Lushiñanya” mus. 1
Lushiñanya
Kushiñanya muntu i kumwanya na bunwa mwanda wa kumusangaja; kusāsula; kwanya muntu bipitepite, bya bubela, nansha bya buzazangi. Kyaba kimo, lwikalanga na kitungo kya kulangula buswe bwa kwisakila mu yewa obashiñanya nansha kumulengeja emone bu i wa bitupu, nanshi lushiñanya ke luyampepo. Muntu ushiñanya usakanga’tu kwiswija nansha padi i mwanda’tu wa bamupe bintu kampanda, divule dine i mwanda wa kulengeja yewa obashiñanya emone bu udi na mapu a kulongela yewa umushiñanya kintu nansha kumutendela nandi. Divule dine, lushiñanya lwikalanga na kitungo kya kuta muntu dikinga. (Nki 29:5) Lushiñanya ke kiyukenopo kya tunangu tutūka mūlu, ino i kiyukeno kya tunangu twa ntanda tumwekelanga ku kwisakila, mboloji ne buzazangi. (Yak 3:17) Kufukula, kubepa, kusāsula nansha kutendela bantu, ne kulengeja bakwabo bemone bu babituputupu, kebisangajangapo Leza.—2Ko 1:12; Ngt 1:10; Ef 4:25; Kol 3:9; Kus 21:8.
8-14 KWEJI 9
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA NKINDI 30
“Kokampa Bulanda Nansha Bupeta”
Lelo I Buswe’ka Buletanga Nsangaji ya Bine?
10 Na bubine, batwe bonso tusakilwa lupeto. Lwitukwashanga mu myanda palapala. (Musapudi 7:12) Ino le tubwanya kwikala na nsangaji shi tudi’tu’nka na bisakibwa byetu bya mvubu? En-en! (Tanga Musapudi 5:12.) Akula mwanā Yake wālembele amba: “Kokampapo bufudile, nansha bupeta bwine; ndīshe ne bidībwa bimfwaninwe biyampe.” I bipēla kwivwanija mwanda waka uno muntu kādipo usaka kwikala mulanda wa tyō. Wānenene amba kādipo usaka kwiba, mwanda kwiba kwādi kwa kufutulwija Leza. Ino mwanda waka kādipo usaka kwikala mpeta? Wānenene amba: “Kutyina’mba nakekuta, ke nkwalakana, na’mba: Lelo Yehova i ani, a?” (Nkindi 30:8, 9) Padi nobe uyukile’ko bantu bakulupile mu bupeta pa kyaba kya kukulupila mudi Leza.
11 Muntu usenswe lupeto kabwanyapo kusangaja Leza. Yesu wānenene amba: “I kutupu ubwanya kwingidila bamfumwandi babidi bu umpika, nabya ukashikwa’ko umo wasanswa’ko mukwabo nansha kadi ukalamata umo ne kupēleka mukwabo. Kemukokejapo kwingila bu bapika ba Leza koku kadi bapika ba Bupeta.” Kadi wānenene amba: “Lekai kwibīkila byabulēme pano pa ntanda, padi bīshi ne nkutu bya kwibidya ne bangivi ba kutwela baiba. Ino mwibīkilei byabulēme byenu momwa mūlu, mokebidibwapo na bīshi ne nkutu, kadi kemutwelapo bangivi baiba.”—Mateo 6:19, 20, 24.
12 Bengidi ba Yehova bavule baloñanga bukomo bwa kwikala na būmi bupēla. I bamone amba kulonga namino kwibapanga kitatyi kivule kya kwingidila Yehova kadi kwibaletelanga nsangaji. Jack, ushikatanga mu États-Unis, wapotolweje njibo yandi mikatampe mwanda wa bengile bupania aye ne wandi mukaji. Ushintulula’mba: “Kebyadipo bipēla kushiya njibo yetu miyampe ne lubanza mu yetu ntanda.” Inoko mu bula bwa myaka mivule kunyuma, wadi ujoka kwinjibo mufītwe mwanda wa makambakano a ku kaji. Unena’mba: “Wami mukaji byaadi pania wa lonso, aye wadi nyeke na nsangaji. Wadi uvudile kunena’mba, ‘Ngidi na mukulu wami wa kaji mukatakata kupita bonso!’ Nami byokendi pania, pano batwe bonso twingidilanga Muntu umo, Yehova.”
w87 15/5 p. 30 mus. 8
Tyinai Leza Amba Mwikale na Nsangaji
◆ 30:15, 16—Le i mwanda’ka mukatampe udi mu bino bimfwa?
Bino bimfwa bilombola’mba muntu wa makomwa-meso katondwangapo. Minsundu itomanga mashi bininge, enka na mukimbilanga bantu ba lwiso lupeto ne lupusa pampikwa kutondwa. Mo monka ne kibundu nakyo kekitondwangapo, ino kikalanga nyeke pululu mwanda wa kutambula boba bafwa. Ndá ya ñumba ilombanga bana. (Ngalwilo 30:1) Nshi myūmu itomanga mema a mvula, kupwa yauma bukidi bonka. Ne mudilo nao usōkanga bintu byelelwe munda mwao, kupwa watuma lubimbi lukasōke bintu bibwanya kutēma bidi mubwipi nao. Mo mwikadile ne bantu ba lwiso. Inoko boba baludikwa na tunangu tutamba kudi Leza, kebaludikwangapo kitatyi kyonso na kwisakila kwa uno muswelo.
Mwa Kwikadila mu Būmi Mungya Misokwe Yobe
Shi ukimba kupota kintu kampanda, shilwila’ko kubika lupeto. Mulangwe wa kubika lupeto kumeso kwa kupota kintu kampanda ubwanya kumweka bu wa kala, inoko o muswelo wa tunangu pa kwepuka makambakano atala mwingidijijo wa lupeto. Kulonga namino kukwashanga bavule baleke kupota bintu ku ndeni kadi baleke kutanwa na bintu bibi bilupukanga’ko, kimfwa kwibapoteja bintu na bei mikande. Bible unena amba kanyengelele kadi na “tunangu” mwanda “kakongakanyanga byakudya byako mu mwangulo” byokakengidija mu mafuku a kumeso.—Nkindi 6:6-8; 30:24, 25.
Ikala Nyeke Mweni wa Yehova!
18 I biyampe tubandaule muswelo otumona lupeto. Wiipangule amba: ‘Le divule nangulukilanga pa lupeto ne pa bintu byombwanya kupota shi ngidi nalo? Le shi naapula lupeto, ndejalejanga pa kufuta mapu na kulanga’mba muntu ongapwile kasakilwa’lopo? Le kwikala na lupeto kunengejanga nemone bu muntu wa mvubu? Le Lunengejanga nkomenwe kwikala na buntu? Le monanga batutu ne bakaka bu basenswe bintu bya ku ngitu mwanda’po’tu badi na lupeto? Le nkimbanga kupwana enka na bampeta?’ Tudi na mukenga muyampe wa kwikala beni ba Yehova. Tubwanya kulama dino dyese na kuleka kusanswa lupeto mu būmi bwetu. Shi tulonge namino, Yehova kaketwelapo nansha dimo!—Tanga Bahebelu 13:5.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Tunangu twa Yehova I Tumweke mu Bipangwa
11 Kibila nakyo i kipangwa kityetyetyetye kyotukokeja kuboila’ko ñeni mivule. (Tanga Nkindi 30:26.) Kiifwene pamo bwa kalulu kakata inoko ka matwi mēpi, majokoloke, ne maulu mēpi. Kano kanyema kekalanga mu myala. Meso amona kulampe a kibila nao ekikiñanga, pamo ne mena ne mita ya mabwe mokinyemenanga shi kibamone bakimba kwikidya. Kwikala kwikalanga bibila kitanda umbumo nako kwibikiñanga ne kwibiletela kyanga mu kitatyi kya mashika.
12 Lelo i ñeni’ka yotuboila ku kibila? Imbajinji, yuka amba uno nyema kelekelelangapo bamukwate. Ino wingidijanga meso andi mwa kumwena kulampe walwana, kadi ushikatanga kubwipi na bwina nansha na muta mwa kufyamina. Netu mo monka, tufwaninwe kwingidija meso a ku mushipiditu mwa kujingulwila byaka bifyeme mu ntanda ya Satana. Mutumibwa Petelo wāsoñenye Bene Kidishitu amba: “Tūkijai mityima, tengelai, wimushikilwe, ke dyabola kadi, unangakana bwa ntambo ubuluma, ukimba wakubokota.” (1 Pet. 5:8) Yesu paādi pano pa ntanda wādi nyeke utala, wilama ku matompo onso a Satana adi akimba kona bululame bwandi. (Mat. 4:1-11) Bine, Yesu wāshidile balondi bandi kimfwa kilumbuluke!
13 Muswelo umo wa kutala i kumwena mu bulami bwa ku mushipiditu bwitupele Yehova. Kwifunda Kinenwa kya Leza ne kutanwa ku kupwila i bintu byoketufwaninwepo kwilwa. (Luka 4:4; Bah. 10:24, 25) Kadi, kibila pamo na bakwabo mu kitanda, batwe netu tufwaninwe kwitana na banabetu mwanda wa “kwikankamika kwa bātwe bonso” pamo. (Loma 1:12) Shi tumwena mu bulami bwitupa Yehova, nabya tubaitabija byālembele mulembi wa mitōto Davida amba: “Yehova i kidibwe kyami, ne nsakwa yami, ne munyongolodi wami; Leza wami, i kidibwe kya bukomo, mudi aye e monka mo nkakulupila.”—Mit. 18:2.
15-21 KWEJI 9
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA NKINDI 31
Byotwifunda ku Madingi a Lolo Kudi Wandi Mwana
Komeneja mu Bana Misoñanya ya Mwikadilo
Fundija bubinebine bonso butala kusambakena pamo. Bidyumu shabyo bidi na mvubu. (1 Kodinda 6:18; Yakoba 1:14, 15) Inoko, Bible ushintulula dibajinji amba kusambakena pamo i kyabuntu kya Leza, ke dikingapo dya Satana. (Nkindi 5:18, 19; Lwimbo lwa Ñimbo 1:2) Kulombola benu bana enka bibi kukokeja kwibapa mumweno munyengakane, wambulwa kukwatañana na bisonekwa pa uno mwanda. Corrina, nsongwakaji umo wa mu Franse unena’mba, “Bambutwile bami badi batyityijanga bininge busekese, kino kyampele milangwe mibi itala kusambakena pamo.”
Longai bukomo benu bana bayuke bubinebine bonso butala kusambakena pamo. Nadia, ushikatanga mu Meksike unena’mba, “Nsakanga nyeke kulombola bami bana ba myaka dikumi ne musubu amba kusambakena pamo kusangajanga kadi i kuyampe, ne Yehova Leza mwine wāpele bantu basangele’ko. Ino i kufwaninwe enka mu busongi. Kukokeja kwitupa nsangaji nansha masusu, mungya motwingidijija’ko.”
Wisambile na Bana pa Mālwa
Kwata kala mulangwe wa kwisambila’po. Mark, shabana umo wa mu Beletanye unena’mba: “Kutoma mālwa kubwanya kuvutakanya bankasampe ñeni. Naipangwile wami mwana wa myaka mwānda, shi umona’mba i biyampe’ni nansha i bibi kutoma mālwa. Nkyamuzakejepo, ne kino kyamukweshe alombole mumweno wandi pampikwa kafinda.”
Obe mwana ukata mutyima ku byonena shi wisambila nandi misunsa mivule pa mālwa. Mungya myaka idi na obe mwana, wisambile nandi ne pa mālwa kitatyi kyomwisamba nandi myanda mikwabo ya mu būmi, kimfwa mwa kwikingila ku byaka bya mu dishinda ne myanda itala kusambakena pamo.
Mushile kimfwa kiyampe. Bana badi pamo bwa butonge—bubutanga bintu byonso byobebutubika’mo—kadi bukimbi nabo bulombola’mba bana beulanga bininge bintu bilonga bambutwile. Ko kunena’mba shi utomanga mālwa mwanda wa kwitalula’ko milangwe nansha kwipwa bulanda, obe mwana nandi ukamona’mba pa kupwa makambakano a mu būmi i biyampe kutoma mālwa. Nanshi ikala kimfwa kiyampe kya kulondela’po. Toma mālwa pantomeno.
g17.6 p. 9 mus. 5
Fundisha Bobe Bana Kwityepeja
Wibakwashe bekale na mushipiditu wa kupāna. Kwasha obe mwana amone amba “nsangaji ya kupāna itabukile ya kupebwa.” (Bilongwa 20:35) Namani? Mubwanya kuteakanya pamo mulongo wa bantu basakilwa bukwashi pamo bwa kukatwalwa bakapote bintu, kukebanangija, nansha kulongolwelwa bintu kampanda. Enda na obe mwana, pokakwasha bamo mu bano. Leka obe mwana emwene nsangaji yodi nayo ne muswelo omwena mu kuvuija bisakibwa bya bakwabo. Mu uno muswelo ukafundija obe mwana kwityepeja mu muswelo muyampe bininge, ko kunena’mba kupityila ku kimfwa kyobe.—Musoñanya wa mu Bible: Luka 6:38.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
w92 1/11 p. 11 mus. 7-8
Mwādi Mupityila Bufundiji mu Bitatyi Byālembelwe Bible
7 Mu Isalela, bana bādi bafundijibwa na bambutwile babo bonso babidi pobādi bakidi banuke bininge. (Kupituluka mu Bijila 11:18, 19; Nkindi 1:8; 31:26) Mwifundi wa Bible Mangenot walembele mu dibuku Dictionnaire de la Bible, amba: “Shi mwana wayuka’tu kunena, wādi wifunda bisonekwa bityetye bya mu Bijila. Inandi wādi umupitulukila mu vese umo; shi wayuka’ye, wāmupa vese mukwabo. Mwenda mafuku, bambutwile bādi basela mavese malembwe pantu ādi akwatyīle kala bana ku mutwe, bebapa’o ku makasa. Mu uno muswelo, bādi bebafundija kutanga, kupwa pobādi batama bādi bendelela na kwifunda bufundiji bwa mu butōtyi na kutanga ne kulangulukila pa bijila bya Mfumwetu.”
8 Kino kilombola’mba manwa mabajinji ādi engidijibwa mu bufundiji i a kukwatyila bintu ku mutwe, bebilama ku mutyima. Bintu byobādi befunda bitala Mbila ya Yehova ne muswelo waādi ulongela bantu bandi bintu byādi bifwaninwe kutwela mu mutyima. (Kupituluka mu Bijila 6:6, 7) Bādi bafwaninwe kulangulukila’po. (Ñimbo ya Mitōto 77:11, 12) Kwādi bintu bivule byādi bikwasha bankasampe ne banunu bapēlelwe kukwatyila bijila pa mutwe. Mwine mubadilwa ne mulembelo wa maalufabe elonda, kimfwa mu Ñimbo ya Mitōto mudi mavese amo adi vese ne vese ushilula na disomo dingi mungya mwilondela maalufabe (mo monka ne Nkindi 31:10-31); bishima bishilula na disomo nansha diwi dya muswelo umo; kadi bādi bengidija ne bibalwa, kimfwa mu kipindi kya bubidi kya Nkindi shapita 30.
22-28 KWEJI 9
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA MUSAPUDI 1-2
Endelela na Kufundija Lukongo Lwiya’ko
‘Bino Bintu Pá’byo Bantu Bakōkele’
3 Tusenswe kwingidila Yehova ne kukwata na bulēme mingilo yetu. Batwe bavule tusangelanga mpata mwingilo wetu ketukisakepo ne kwiuleka. Ino yō, shi muntu wanunupa kakibwanyapo kulonga byonso byaadi ulonga pa bunkasampe. (Musapudi 1:4) Uno i mwanda ukambakanyanga bininge bantu ba Yehova. Dyalelo, mwingilo wa busapudi wendanga ubaila’ko, kadi bulongolodi bwa Yehova nabo bwingidijanga busendwe bwa panopano mwanda wa myanda miyampe ifikile bantu bavule. Kyaba kimo banunu babwanya kukolelwa pa kwifunda manwa mapya a mwa kusapwila. (Luka 5:39) Kadi, shi muntu watama, bukomo ne buninge bityepanga. (Nkindi 20:29) O mwanda nanshi i kya mvubu bakulu bafundije bankasampe mwanda wa kwingila mingilo mivule mu bulongolodi bwa Yehova.—Tanga Ñimbo ya Mitōto 71:18.
4 Kebipēlangapo nyeke ku boba badi na lupusa kupāna mingilo ku bankasampe. Kuleka mingilo yobadi basenswe kubwanya kwibasansa. Kulanga’tu kwimika mwingilo wa pa bula obadi bengila kubwanya kwibakambakanya ku mutyima. Nansha babwanya kulanga’mba shi kebengilepo abo bene mwingilo’wa, nabya keukengilwapo senene. Padi babwanya kulanga’mba kebadipo na kitatyi kya kufundija bakwabo. Bankasampe nabo bafwaninwe kutūkija mutyima shi kebebapelepo biselwa mu kipwilo.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it “Musapudi” mus. 1
Musapudi
Dijina dya Kihebelu Qo·heʹleth (dishintulula amba “Nkonga-bantu; Mukongakani; Ubunga bantu”) dilombola biyampe mwingilo wādi na mulopwe mu buludiki bwa kiteokratike bwādi’mo Isalela. (Mus 1:1, 12) Muludiki wādi na kiselwa kya kulama nyeke bantu bepāne kudi Leza mu bumo ne mu kikōkeji, kudi Leza Mulopwe wabo mwine mwine. (1Ba 8:1-5, 41-43, 66) O mwanda mulopwe wādi umonwa bu muyampe shi wādi ukwasha bantu batōte Yehova, kadi wādi umonwa bu mubi shi kādipo ulonga kino. (2Ba 16:1-4; 18:1-6) Solomone nkonga-bantu, wādi kala kadi mukonge bantu ku tempelo kitatyi ne kitatyi, bene Isalela ne beni bādi bashikata’mo mu kitatyi kityetye. Mu uno mukanda, wādi ukimba kusonsolwela bantu ba Leza kulampe na bintu bya bituputupu ne byampikwa mvubu bya ino ntanda ne kwibakongakenya ku mingilo mifwaninwe ya Leza mwine obepēne’ko muzo onso mutuntulu. Dijina dingidijibwe mu Bible wetu wa Kiluba i diselwe ku bwalamuni bwa kishima Qo·heʹleth mu Septante wa Kingidiki Ek·kle·si·a·stesʹ (Musapudi), kishintulula amba “muntu wa mu ekeleja (kipwilo; kitango).”
29 KWEJI 9–5 KWEJI 10
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA MUSAPUDI 3-4
Ningijai Monji Wenu wa Mpambo Isatu
Mwa Kutūdila Bya Busendwe pa Kifuko Kyabyo
● Kwingidija bya busendwe na tunangu kubwanya kwimukwasha mu busongi. Kimfwa balume ne bakaji bamo bebingidijinga mwanda wa kwisamba kitatyi kyokebadipo pamo.
“Ka musapu’tu katyetye kalembe amba ‘nkusenswe’ nansha’mba ‘nkulañanga’ kabwanya kushintulula bivule.”—Jonathan.
● Kwingidija bya busendwe pampikwa tunangu kubwanya kona busongi. Kimfwa, bantu bamo bengidijanga matelefone ne matabulete kitatyi kyonso, kitatyi kyebatyepa kadi bakomenwa kuta benē pabo mutyima.
“Ndyukile amba kyaba kimo wami mulume wadi ukokeja kwisamba nami shi nkyadipo ñingidija telefone yami.”—Julissa.
● Bantu bamo banenanga’mba babwanya kwisamba biyampe na benē pabo koku kadi bengidija bingidilwa byabo bya busendwe. Sherry Turkle mwifundi wa mikadila ya bantu unena’mba luno i “lufumo lwa kulonga bivule mwa kimo.” Na bubine, byobya byobeta bu bwino bwa kulonga bivule mwa kimo ke bwinopo bwa bine. Unena’mba, “shi tulonga bintu bivule mwa kimo, ketukalonga’byopo biyampe.”
“I biyampe ba mulume ne mukaji kwisamba, ino ke mu kitatyipo kilonga mulume bintu bikwabo. Shi wami mulume ulonga bintu bivule mwa kimo, unengejanga nange amba usangedile kwikala’nka na kingidilwa kyandi kya busendwe.”—Sarah.
Bintu bya kuyuka: Muswelo oingidija bya busendwe ubwanya kwimukwasha mu busongi bwenu nansha kwibona.
Lamai “Lubimbi lwa Yah” Lutēma
12 Le boba besongele babwanya kwiula muswelo’ka ba Akwila ne Pishila? Langulukila pa bintu bivule byomunenwe abe ne mwinē pobe kulonga. Lelo mwingidilanga’ko mingilo imo pamo pa kyaba kya kwiingila bunka? Kimfwa, ba Akwila ne Pishila bādi basapula pamo. Lelo mutūlanga’ko mpangiko kitatyi ne kitatyi ya kusapwila pamo? Kadi ba Akwila ne Pishila bādi bengidila pamo. Padi abe ne mwinē pobe kemwingilangapo kaji ka muswelo umo, ino mubulwe’po kwingidila pamo tumingilo twa ku njibo? (Mus. 4:9) Kitatyi kyomwingidila pamo mwingilo kampanda, mukeivwana’mba mudi mu bumo kadi mukekala na mukenga wa kwisamba. Ba Robert ne Linda abalonga mu busongi pano ke myaka 50 ne musubu. Robert unena’mba: “Na bubine, ketudipo na kitatyi kivule kya kupityija pamo mu kwipwija mukose. Inoko shi tukenda masāni pamo na wami mukaji nansha kitatyi kyaiyanga kunkwasha’ko poñingila panja mu jardin, binsangajanga bininge. Kwingidila pamo kwitulungilanga mu bumo. Buswe bwetu bwendanga buvudila’ko.”
13 Inoko vulukai amba, kwikala pamo kekushintululapo nyeke amba ba mulume ne mukaji badi mu bumo. Mwana-mukaji umo musongwe wa mu Brezile unena’mba: “Mu ano etu mafuku mwikele’ko bilabi bivule, najingulwile amba tubwanya kuponena mu dikinga dya kulanga’mba tupityijanga kitatyi pamo mwanda’po’tu tushikete mu njibo imo. Namwene amba kwikala pamo kekubwenepo. Bilomba ne kuta mutyima ku bisakibwa bya mwinē pami.” Tala biloñanga ba Bruno ne wandi mukaji Tays pa kwita mutyima umo ku mukwabo. Bruno unena’mba: “Kitatyi kyotushikatyila pamo, tutūlanga matelefone etu kulampe ne kusangela kitatyi kyotupityija pamo.”
14 Ino le tunene namani shi abe ne mwinē pobe, kemusangelangapo kupityija kitatyi pamo? Padi kemusangelangapo bintu bimo, nansha padi mwilobejanga. Le i bika byomubwanya kulonga? Tuvulukei kimfwa kya mudilo kyotwesambilanga’po ku ngalwilo. Keushilulangapo kiponka na ponka bu lubimbi. Bilombanga kusonshila’po nkuni bityebitye. Ne banwe nenu, mubulwe’po kushilula na kupityija pamo kitatyi kityetye difuku ne difuku? Longai bintu byomusangela banwe bonso, ke bintupo bya kwimukolomwena kubulwa kumvwañana. (Yak. 3:18) Shi mushilule bityebitye, buswe bomwisenswe nabo bukavudila’ko.
Lamai “Lubimbi lwa Yah” Lutēma
3 Pa kusaka’mba “lubimbi lwa Yah” lwikale nyeke lutēma, ba mulume ne mukaji bafwaninwe kulonga bukomo bwa kwikala mu kipwano kityite na Yehova. Le kino kipwano kikebakwasha namani mu busongi? Shi ba mulume ne mukaji bakwete na bulēme kipwano kyobapwene na Tata wabo wa mūlu, bakōkelanga bukidibukidi madingi andi, mene akebakwasha bepuke ne kukomena makambakano adi abwanya kulengeja buswe bobesenswe butalale. (Tanga Musapudi 4:12.) Kadi bantu badi mu kipwano kiyampe na Yehova, baloñanga bukomo bwa kumwiula ne kwikala na ngikadila na yandi, pamo bwa kanye, kitūkijetyima, ne lulekelo. (Ef. 4:32–5:1) Ba mulume ne mukaji badi na ino ngikadila bapēlelwanga kuningija buswe bobesenswe. Kaka Lena, mwine walonga mu busongi myaka 25 ne kupita unena’mba: “I bipēla kusanswa ne kulēmeka muntu usenswe Yehova.”
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it “Buswe” mus. 39
Buswe
“Kitatyi kya kusanswa.” Bantu kebafwaninwepo kusanshibwa i enka boba bamonwa na Leza bu kebafwaninwe’bopo, nansha boba bepāne mu kulonga bibi. Buswe i bulombolwe ku bonso, shi kebalombwele patōkelela amba bashikilwe Leza. Ino abelomboja’mba bashikilwe Leza, kino kyo kitatyi kifwaninwe kufudija buswe bwetu kobadi. Yehova Leza ne Yesu Kidishitu basenswe boloke kadi bashikilwe kujilula bijila. (Ñi 45:7; Bah 1:9) Bantu kebafwaninwepo kulombolwa buswe, i boba bashikilwe shikwē Leza wa bine. Ne kadi bidi, ketukamwena’mopo kintu nansha kimo kiyampe shi tusanswe bantu ba uno muswelo, mwanda boba bashikilwe Leza kebaketabapo biyampe ku buswe bwa Leza. (Ñi 139:21, 22; Isa 26:10) I byendele’mo nanshi Leza ebashikwe, ne kutūnga kitatyi kya aye kulonga’po kintu pa bibatala.—Ñi 21:8, 9; Mus 3:1, 8.
6-12 KWEJI 10
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA MUSAPUDI 5-6
Muswelo Otulombolanga’mba Tulēmekele Leza Wetu Mukatampe
Lēmeka Yehova na Kwikala na Bulēme
17 Tufwaninwe kuta mutyima ku kwikala na bulēme potutōta Yehova. Musapudi 5:1 unena’mba: “Kokitwelapo kitweletwele mu njibo ya Leza.” Ba Mosesa ne Yoshua bānenwe kuvula bilato pobādi pa kifuko kikola. (Div. 3:5; Yos. 5:15) Bādi bafwaninwe kulonga namino mwanda wa kulombola bulēme ne kalēmo. Babitobo ba mu Isalela bāsoñanibwe kuvwala mizanza ya butonge mwanda wa “kufya pa ngitu ya mutaka wabo.” (Div. 28:42, 43) Kino kyādi kibakankaja kumwekeja ngitu yabo ya bumvu pobādi bakanda ku madabahu. Ense wa mu kisaka kya babitobo wādi ufwaninwe kulama misoñanya ya bulēme ya bwine Leza.
18 Bulēme mu butōtyi bulomba kalēmo ne bulēmantu. Pa kwikala na kalēmo ne bulēmantu, tufwaninwe kulonga bintu na bulēme. Bulēme bwetu kebufwaninwepo kwikala bwa ku kanwa nansha bwa kajilwilo bitupu. Kebufwaninwepo kwimanina enka pa kumonwa na bantu, ino i na kumonwa na Leza—ubandaulanga mityima yetu. (1 Sam. 16:7; Nk. 21:2) Bulēme bufwaninwe kubadilwa mu bumuntu bwetu, kadi ngikadilo, mulangilo ne kipwano kyetu na bakwetu bifwaninwe kutādilwa na bulēmantu, enka ne muswelo otwimona ne otwiivwana mwine. Bine, bulēme bwetu bufwaninwe kumweka patōka mu byonso byotunena ne mu byotulonga kadi kyaba kyonso. Mu mwanda utala mwiendelejo, mwikadilo, muvwadilo, ne mwidyangwilo wetu, tufwaninwe kulama byānene mutumibwa Polo amba: “Kemukilonga byakukoleja, shi kika, shi kika, mwanda wa kunena’mba mingilo yetu yaketutopekwa bibi bibi. Ino umbintu byonso twiyūkanyei bātwe bene bu-bengidi ba Leza.” (2 Kod. 6:3, 4) Tunengejei “senene, shē, lufundijo lwa Leza Mupandiji wetu mu bintu byonsololo.”—Tet. 2:10.
Lumbulula Milombelo Yobe Na Kifundwa Kya Bible
21 Yesu wālombele na kalēmo ne lwitabijo ponka. Kimfwa, kumeso kwa kusangula Lazalasa, “Yesu watalwila meso mūlu kanena’mba: Abe Tata, ubafuko, nakufwijako byōbañivwana. Kadi ami ndyūkile’tu nansha mafuku onso mēne ungivwananga.” (Yoa. 11:41, 42) Lelo milombelo yobe ilombola amba udi na kalēmo ne lwitabijo uno muswelo? Kwifunda lulombelo lwa kulondela’po lwānenene Yesu na kalēmo, ukamona amba bintu bya mvubu bidi’mo i pamo bwa kuyukanya buujila bwa dijina dya Yehova, kufika kwa Bulopwe bwandi, ne kulongeka kwa kiswa-mutyima kyandi. (Mat. 6:9, 10) Langulukila pa milombelo yobe. Le ilombola amba utele mutyima ku Bulopwe bwa Yehova, ku kulongeka kwa kiswa-mutyima kyandi, ne ku kuyukanibwa kwa buujila bwa dijina dyandi dikola? Bine, ifwaninwe kulombola’kyo.
“Futa Kyokya kyo Wapikile’kyo”
12 Powabatyijibwe, walaile Yehova amba ukamwingidila na būmi bobe bonso ne kulonga bukomo mwanda wa kulonda misoñanya yandi. Inoko lubatyijo i ñanjilo’tu. Kitatyi pokyenda kipita, batwe bonso tufwaninwe kwendelela na kwibandaula. Tubwanya kwiipangula’mba: ‘Le kipwano kyami na Yehova ke kidi namani na ponabatyijibwe? Le nakimwingidilanga na mutyima onso? (Kolose 3:23) Le nombelanga kyaba kyonso? Le ntañanga Bible difuku ne difuku? Le mpwilanga kitatyi ne kitatyi? Le nsapulanga kitatyi ne kitatyi ponso pobibwanika? Nansha, le nkikidipo na bupyasakane mu ino mingilo?’ Mutumibwa Petelo wētudyumwine’mba shi tubulwe bupyasakane, i kyaka kibwanya kwitulengeja tuleke kwingidila Yehova. Tubwanya kwepuka kino na kulonga bukomo bwa kutama mu lwitabijo, mu buyuki, mu kūminina, ne mu bwine Leza.—Tanga 2 Petelo 1:5-8.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
Bipangujo Bya Batangi
Kisonekwa kya Musapudi 5:8 kīsambila pa muludiki umwesha mulanda malwa ne kuponeja moloke. Muludiki wādi ufwaninwe kuvuluka’mba nandi wādi utalwa na muntu mukwabo umutabukile nansha udi na lupusa lukatampe kumupita mu umbikalo. Kadi kudi padi bakwabo badi na bitenta bikatampe bininge. Ino i kya bulanda, mwanda mu buludiki bwa muntu, bano baludiki bonso babwanya kwikala babi, ne kadi bantu ba munshi basusukanga mu miswelo mivule.
Inoko, nansha shi ino myanda imweka bu keiletapo lukulupilo, batwe tubwanya kusengibwa pa kuyuka’mba Yehova ‘utalanga’nka ne bengidi bakatampe ba bulēme’ mu umbikalo wa muntu. Tubwanya kulomba Leza ne kwela biselwa byetu bilēma kwadi. (Ñim. 55:22; Fid. 4:6, 7) Tuyukile amba “meso a Yehova anangakananga koku ne koku pa ntanda yonso mwanda wa kulombola bukomo bwandi pangala pa boba badi na mutyima mubwane kwadi.”—2 Bi. 16:9.
Nanshi, kisonekwa kya Musapudi 5:8 kituvuluja mwine mwikadile umbikalo wa bantu; mudi nyeke muntu wa lupusa lukatampe kutabuka. Kadi kya mvubu kutabuka, uno vese ubwanya kwitukwasha tuvuluke amba Yehova ye mutabuke bukatampe, bine, Wa Lupusa Mukatakata Mwine. Pano uludikanga kupityila kudi wandi Mwana, Yesu Kidishitu, Mulopwe wa Bulopwe. Mwinē Bukomo Bonso, mwine umwene bintu byonso, i moloke kadi mululame, enka ne wandi Mwana mwine.
13-19 KWEJI 10
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA MUSAPUDI 7-8
“Enda “ku Njibo ya Madilo”
it “Madilo” mus. 9
Madilo
Kitatyi kya Kudila. Musapudi 3:1, 4 unena’mba kudi “kitatyi kya kudila ne kitatyi kya kusepa; kitatyi kya kuyoyokota miyoa ne kitatyi kya kuja.” Muntu byadi wa kufwa, mutyima wa ba tunangu udi “ku njibo ya madilo” pa kyaba kya ku njibo ya masobo. (Mus 7:2, 4; dingakanya na Nki 14:13.) Uno wikalanga mukenga wa muntu wa tunangu kulombola lusa ne kusenga, kepukangapo uno mukenga mwanda’tu wa kwisangaja. Kino kimukwashanga avuluke amba nandi i wa kufwa ne kulama ku mutyima kukanina kuyampe ku meso a Umpangi wandi.
Kwasha Bakwenu Balwe na Makambakano
15 William, wafwidilwe mukaji pano ke padi myaka, unena’mba: “Nsangalanga kitatyi kisekununa bakwetu myanda ya wami mukaji; kino kinkulupijanga’mba badi bamusanswe ne kumulēmeka. Buno i bukwashi bukatampe kondi. Ngivwananga nsangaji mikatampe, mwanda wami mukaji wadi mulēme kondi kadi wadi unkwasha bininge mu būmi.” Bianca, kaka umo wa kishala unena’mba: “Nseñwanga shi bakwetu balombela nami ne kuntangila kisonekwa kimo nansha bibidi. Kitatyi kyobesamba myanda ya wami mulume ne kyobevwana ponebalombola yandi myanda kinkwashanga.”
“Dilai na Boba Badila”
16 Milombelo yetu ibwanya kukwasha batutu ne bakaka badi na bulanda. Tubwanya kwibatela mu milombelo nansha kulombela nabo pamo. Nansha padi byobibwanya kukoma kulonga namino pa mwanda wa kinku kya kusaka kudila, milombelo yobe itamba ku mutyima ibwanya kwikala na bukomo bwa kusenga. Dalene uvuluka’mba “Kitatyi kyadi kīya bakaka kunkankamika, nadi nebanena balombele nami pamo. Badi betabija kulombela, dibajinji badi balwa na bya kunena, inoko kitatyi kyonso badi balombela’tu mu kīpi na diwi ditunduke, kadi milombelo yabo yadi itamba ku mutyima. Lwitabijo lwabo lukomo, buswe bwabo, ne kunta mutyima kwabo byakomeje bininge lwitabijo lwami.”
“Dilai na Boba Badila”
17 I bikomo kuyuka senene bula bwa kitatyi kikapwa bulanda bwa muntu ne muntu. Kitatyi kifwa muntu otusenswe, dibajinji balunda ne babutule bavule bekalanga bāya kwitusenga. Kupwa bakusankana wa kwandi wa kwandi, inoko boba badi na bulanda basakilwanga nyeke busengi. Nanshi ikala na mutyima wa kwibakwasha. “Mulunda usanswanga mafuku onso nyeke, mukimonya-malwa wilombola bu-mwanabo.” (Nkindi 17:17) Tufwaninwe kusenga boba badi na bulanda kitatyi kyonso kyobasakilwa busengi bwetu.—Tanga 1 Tesalonika 3:7.
18 Vuluka amba muntu ubwanya kulēmenenwa na bulanda kitatyi kyo-kyonso. Pamo i padi ku fetyi, pateja minjiki kampanda, patala mafoto, paingila, palula luvumba, paivwana diwi diifwene na dya ufwile, nansha pafika mu bitatyi kampanda bya pa mwaka. Wa kishala pashilula dibajinji kulonga bintu bunka bwandi, kimfwa kukapwila, kwenda ku kitango nansha ku Kivulukilo, bibwanya kumupa bulanda bukatampe. Tutu umo unena’mba “Mwaka walondele’po, pafikile difuku dyotwetundaile, naivwene bulanda bukatampe, kadi kebyadipo bipēla. Inoko batutu bamo ne bakaka bakwete’ko mpangiko ya kwibunga pamo na balunda nami ba pa mutyima kutyina’mba nakemona bu ngidi bunka.”
19 Vuluka’mba boba badi na bulanda basakilwanga nyeke kukankamikwa, ke enkapo mu bitatyi bya pa bula. Junia ushintulula’mba, “Divule kukwashibwa ne kupempulwa mu bitatyi byampikwa kwikala bya pa bula i kwa kamweno mpata. Bino bitatyi bikalanga na mvubu mpata kadi biletanga busengi bwa binebine.” I bine, ketubwanyapo kupwididila bulanda bwabo nansha bushiyena, inoko tubwanya kusenga boba badi na bulanda na kwibalongela’ko tubintu. (1 Yoano 3:18) Gaby unena’mba: “Na bubine mfwijanga’ko Yehova pa mwanda wa bakulumpe ba buswe baunkwatakenye mu bitatyi bikomo. Baunkweshe mone’mba kuboko kwa buswe kwa Yehova kudi nami.”
Byabupeta bya ku Mushipiditu
“Pa Kino Bonso Bakayuka’mba Mwi Bami Bana ba Bwanga”
18 Kitatyi kimo tubwanya kumona’mba i biyampe tukesambe na mwanetu wetulobeje. Inoko kumeso kwa kulonga namino, i biyampe twiipangule amba: ‘Le ndyukile myanda senene?’ (Nki. 18:13) ‘Le abulwe padi byawalongele webilongele pampikwa kuyuka?’ (Mus. 7:20) ‘Le nami kendi mulonge’po kilubo kya uno muswelo?’ (Mus. 7:21, 22) ‘Shi nakemone nandi, mbulwe kubaija mwanda pa kyaba kya kwiupwija?’ (Tanga Nkindi 26:20.) Shi twitūdile’ko kitatyi kya kubandula bino bipangujo, padi buswe botusenswe banabetu buketutonona twilwe mwanda’wa.
20-26 KWEJI 10
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA MUSAPUDI 9-10
Ikala Nyeke na Mumweno Muyampe pa Matompo
Kokolwa ‘Kujingwa Mutyima Padi Yehova’
20 Topeka mwine ufwaninwe kutopekwa. Mwanda waka tufwaninwe kulonga namino? Mwanda, tubwanya kulengeja makambakano etu batwe bene. Shi bibaikala uno muswelo, tufwaninwe kwitabija kwitopeka batwe bene. (Ngat. 6:7) Kokakolwa kutopeka Yehova pa makambakano. Mwanda waka kumutopeka i kubulwa ñeni? Langulukila pa kino kimfwa: Motoka ubwanya kwikala na bukomo bwa kwenda lubilo bininge. Ino langa’po shi shofele wabweja’ko lubilo kupita mu kitonto, ebiya walonga akishida. Lelo i muntu weupungile ufwaninwe kutopekwa pa ino akishida? Mhm! Mu muswelo umo onka, Yehova wētupangile na bwanapabo bwa kwitongela. Ino kadi i mwitupe bulombodi bwa mwa kukwatyila butyibi bwa tunangu. Penepa, kine kyotutopekela Umpangi wetu mwanda wa bilubo byetu i kika?
21 Na bubine, makambakano etu onso keatambangapo ku bilubo byetu ne bilongwa byetu bibi. Bintu bimo bilongekanga mwanda wa “kyaba ne mwikadilo wa bu-muntu.” (Mus. 9:11) Ino shi ke pano, ketwakelwai amba Satana Dyabola ye kalenga byanzwe mubajinji wa bintu bibi. (1 Yoa. 5:19; Kus. 12:9) Aye ye walwana—ke Yehovapo!—1 Pet. 5:8.
Yehova Umwene Bengidi Bandi Betyepeje na Bulēme
10 Kadi kwityepeja kwitulengejanga tupēlelwe kūminina makambakano a mu būmi. Na bubine, tubwanya kumona mu būmi bintu bimweka’mba i bibi ne amba ke byolokepo. Solomone mulopwe wa tunangu wānenene amba: “Namone bengidi pa tubalwe ino bamfumu’ko benda lwa nshi pamo’nka bwa bengidi.” (Mus. 10:7) Boba badi na bwino buvule ke ponsopo pobatendelwanga. Kadi kyaba kimo boba badi na bwino butyetye babwanya kulēmekibwa bininge. Nansha nankyo, Solomone wānenene amba i biyampe tumone būmi enka mobwikadile pa kyaba kya kuta mutyima’nka ku bibi bilongeka. (Mus. 6:9) Shi twi betyepeje, tukapēlelwa kumona būmi enka mobwikadile, pa kyaba kya kukimba bwikale motusakila.
Le Kwipwija Mukose Kobe I Kuyampe?
MU Bible, tutana’mo binenwa bilombola’mba Yehova kasakengapo’nka twikale na būmi kete, ino usaka kadi twibusangele. Kimfwa, Mitōto 104:14, 15 inena’mba Yehova ulengejanga ntanda “[ilupule] bidibwa panshi; kadi ne vinyu ya kutōkeja mutyima wa muntu, ne māni a kunanamija mpala yandi, kadi mukate ukomeja mutyima wa muntu.” Bine, Yehova utamijanga bidimibwa amba bilupule bidibwa bya miseke, māni ne vinyu mwanda wa kukwatakanya būmi bwetu. Kadi vinyu ‘isangaja mutyima wa muntu.’ Nansha byokeidipo na mvubu pa kwikala na būmi, ino iletanga nsangaji. (Mus. 9:7; 10:19) Eyo, Yehova witusakilanga tusangale ne kwikala na mutyima muyule “tusepo.”—Bil. 14:16, 17.
2 Nanshi, ketudipo na bubinga bwa kwimvwanina bumvu bwa kwitūdila’ko kitatyi kya kutala “bidi ne ku byoni bya mūlu” ne “byamaluba bya muntanda” nansha kwingila mingilo itusangaja ne kukumbanya būmi bwetu. (Mat. 6:26, 28; Mit. 8:3, 4) Būmi bulumbuluke i “kyabuntu kya Leza.” (Mus. 3:12, 13) Kumona makayo bu kyabuntu kuketutonona twikingidije mu muswelo usangaja yewa mwine witupele’kyo.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it “Lubabo, Buvubavuba” mus. 4, 8
Lubabo, Buvubavuba
Lubabo lubwanya kwalamuka ke buvubavuba, buvubavuba nabo bwafikija muntu kubi. O mwanda Musapudi 10:12-14 amba: “Milomo ya kivila i musala wandi. Binenwa bibajinji bitamba mu kyakanwa kyandi i bulembakane, binenwa byandi bya mfulo nabyo i bulubi bwa malwa. Ino mulembakane wisambanga’nka kwisamba.”
Lubabo lubwanya kwikala lusansa bininge nansha bityetye (lubwanya kwikala buvubavuba nansha kusenselela ku buvubavuba), mu miswelo yonso lubabo i lubi, lusansanga kadi luletanga lupotopoto. Muntu ubwanya kubabana na kukanina kubi nansha pampikwa kukanina kubi. Nansha bikale namani, muntu ubabana witūlanga pabi ku meso a Leza, mwanda ‘kulengeja lupotopoto mu bana na bana’ kubadilwa mu bintu byashikilwe. (Nki 6:16-19) Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “vubavuba” nansha “yewa usambilañana” i di·aʹbo·los. Kino kishima i kingidijibwe mu Bible ne bu kitenta kya Satana “Dyabola,” vubavuba mukatampe wa Leza. (Yoa 8:44; Kus 12:9, 10; Ngo 3:2-5) Kino kilombola nsulo ya buvubavuba.
27 KWEJI 10–2 KWEJI 11
BYABULĒME BYA MU KINENWA KYA LEZA MUSAPUDI 11-12
Ikala na Bukomo bwa Ngitu Buyampe ne Kusangela Būmi
g 3/15 p. 13 mus. 6-7
Dyuba ne Kaluvula I ‘Bukomo bwa Kipangila Bwipaya Bīshi’
Dyuba didi na bukomo bwa kipangila bwipaya bīshi. Dipepala Journal of Hospital Infection dishintulula’mba “bīshi bivule bya mu luvula bileta misongo kebyumininangapo mikejima ya dyuba.”
Le i muswelo’ka obwanya kumwena mu buno “bukomo bwa kipangila bwipaya bīshi”? Ubwanya padi kutamba panja mwanda wa kukoka’ko luvula ne kwimana pa dyuba mu bula bwa kitatyi kampanda kifwaninwe. Kulonga namino kukakukwasha bininge.
Kwata na Bulēme Kyabuntu kya Leza kya Būmi
6 Bible ke dibukupo dīsambila pa myanda ya bukomo bwetu bwa ngitu ne pa byotufwaninwe kudya. Inoko nansha nankyo, witulombolanga milangwe ya Yehova pa bino bintu. Kimfwa, witusoñanya kusonsolola “bintu bisansa” bibwanya kona umbidi wetu. (Mus. 11:10) Mudīlo-mpata ne mutomeno-mpata i bipelejibwe mu Bible, mwanda bibwanya kona bukomo bwetu bwa ngitu, enka ne kwitwipaya. (Nki. 23:20) Yehova usakanga twikale na kwīfula kitatyi kyotutonga bintu bya kudya ne bya kutoma, ne buvule bwabyo.—1 Ko. 6:12; 9:25.
7 Tubwanya kukwata butyibi bulombola’mba tufwijanga’ko bininge pa kyabuntu kya Leza kya būmi, na kwingidija bukomo bwetu bwa kulanga. (Ñim. 119:99, 100; tanga Nkindi 2:11.) Kimfwa, tutoñanga biyampe bintu byotufwaninwe kudya. Shi tusenswe byakudya kampanda inoko tubajingulula’mba biketubeleka, tuloñanga bukomo bwa kuleka kwibidya. Kadi tulombolanga tunangu na kulāla biyampe, kwitamuna bidyoma kitatyi ne kitatyi, ne kwikala kyaba kyonso na bukundwe ku ngitu ne mu mobo etu.
“Ikalai ba Kulonga Kinenwa”
2 Batwe bengidi ba Yehova twi bantu ba nsangaji. Mwanda waka? Tudi na bubinga buvule bwa kwikadila na nsangaji, inoko bubinga bukatampe i amba tutañanga kitatyi ne kitatyi Kinenwa kya Leza kadi tuloñanga bukomo bwa kwingidija byotwifunda’mo.—Tanga Yakoba 1:22-25.
3 Kwikala “ba kulonga kinenwa” kwitulengejanga tumwene’mo mu miswelo mivule. Kimfwa, kitatyi kyotwingidija myanda yotutanga mu Kinenwa kya Leza, tumusangajanga, kadi kulonga namino kwituletelanga nsangaji. (Mus. 12:13) Kadi tulumbululanga kipwano kyetu na ba mu kisaka ne na banabetu mu lwitabijo. Padi nobe wi mwimwene kino mu bobe būmi. Ne kadi, twepukanga makambakano mavule atananga boba kebakōkelapo bijila bya Yehova. Na bubine, twitabije byānenene Mulopwe Davida. Pa kupwa kutela mu lwimbo bijila, misoñanya, ne butyibi bwa Yehova, wāfudije amba: “Mu kulama’bo, mudi mpalo mikatampe.”—Ñim. 19:7-11.
Byabupeta bya ku Mushipiditu
it “Kuludikwa na Mushipiditu Ujila” mus. 10
Kuludikwa na Mushipiditu Ujila
Kudi bubinga bulombola amba boba bāingidijibwe na Leza mwanda wa kulemba Bible, kebādipo bapebwa na mushipiditu bya kulemba kishima ne kishima. Tutanga bitala mutumibwa Yoano amba, Kusokwelwa kwa ku bukomo bwa “umpuya wa Leza” kwamulombwelwe kupityila kudi mwikeulu “mu biyukeno” ne amba Yoano “nandi wasapula bukamoni bwa kinenwa kyaletele Leza ne bukamoni bwaletele Yesu Kidishitu, bine, bintu byonso byawamwene.” (Kus 1:1, 2) Kupityila ku “buludiki bwa mushipiditu [kishima pa kishima, “mu mushipiditu”]” Yoano wāselēlwe “mu difuku dya Mfumwetu” ne kwivwana bamulombola’mba: “Bino byomona’bi lemba’byo mu muvungo.” (Kus 1:10, 11) Nanshi bimweka bu Leza wālekele balembi ba Bible bengidije bukomo bwabo bwa kulanguluka mwanda wa kutonga bishima ne binenwa bishintulula bimonwa byobāmwene (Hab 2:2), aye’ko ye wādi wibaludika mwanda wa bilembwa bya mfulo bikale bikwatañane, bya bine, kadi mwendele mpango ya Yehova. (Nki 30:5, 6) Binenwa bidi mu Musapudi 12:9, 10, bilombola’mba mulembi wādi ufwaninwe kulonga bukomo, mwanda wādi ufwaninwe kulanguluka, kulonga bukimbi, ne kutūla milangwe mu ndudi mwanda wa bikale “binenwa bisangaja ne kulemba binenwa byoloke bya bubine.”—Dingakanya na Luk 1:1-4.