Mwa Kutūdila Bya Busendwe pa Kifuko Kyabyo

Kwingidija bya busendwe kubwanya kwimukwasha mu busongi nansha kwibona. Le mu bwenu busongi namo?

• Byofwaninwe kuyuka

• Byobwanya kulonga

• Binena bantu besongele

• Mwa kwisambila

Byofwaninwe kuyuka

• Kwingidija bya busendwe na tunangu kubwanya kwimukwasha mu busongi. Kimfwa balume ne bakaji bamo bebingidijinga mwanda wa kwisamba kitatyi kyokebadipo pamo.

  

  “Ka musapu’tu katyetye kalembe amba ‘nkusenswe’ nansha’mba ‘nkulañanga’ kabwanya kushintulula bivule.”—Jonathan.

• Kwingidija bya busendwe pampikwa tunangu kubwanya kona busongi. Kimfwa, bantu bamo bengidijanga matelefone ne matabulete kitatyi kyonso, kitatyi kyebatyepa kadi bakomenwa kuta benē pabo mutyima.

  “Ndyukile amba kyaba kimo wami mulume wadi ukokeja kwisamba nami shi nkyadipo ñingidija telefone yami.”—Julissa.

• Bantu bamo banenanga’mba babwanya kwisamba biyampe na benē pabo koku kadi bengidija bingidilwa byabo bya busendwe. Sherry Turkle mwifundi wa mikadila ya bantu unena’mba luno i “lufumo lwa kulonga bivule mwa kimo.” Na bubine, byobya byobeta bu bwino bwa kulonga bivule mwa kimo ke bwinopo bwa bine. Unena’mba, “shi tulonga bintu bivule mwa kimo, ketukalonga’byopo biyampe.”a

  “I biyampe ba mulume ne mukaji kwisamba, ino ke mu kitatyipo kilonga mulume bintu bikwabo. Shi wami mulume ulonga bintu bivule mwa kimo, unengejanga nange amba usangedile kwikala’nka na kingidilwa kyandi kya busenswe.”—Sarah

Bintu bya kuyuka: Muswelo oingidija bya busenswe ubwanya kwimukwasha mu busongi bwenu nansha kwibona.

Byobwanya kulonga

Yuka bya kutangidija kumeso. Bible unena’mba: “Mujingulule bintu bya mvubu mikatampe.” (Bene Fidipai 1:10) Wiipangule amba, ‘le kitatyi kyompityija ne kuta kotutele mutyima ami ne mwinē pami ku bingidilwa byetu bya busendwe kwitudīlanga kitatyi twakomenwa ne kwita mutyima batwe bene na bene?’

“Bidi ne bulanda kumona mwana-mulume ne mwana-mukaji bengidija matelefone abo pobadya mu leshitola—bantu babidi batele mutyima’nka ku bingidilwa byabo bya busendwe. Ketusakengapo kumunwa bupika na bya busendwe twailwa ne kintu kya mvubu kutabuka—kipwano kyotupwene.”—Matthew

Witūdile mikalo. Bible unena’mba: “Tadijai’nka kutadija bya binebine amba muswelo omunanga ke pamopo bwa bampikwa tunangu, aa, ino i pamo bwa ba tunangu, mwingidija biyampe shē kitatyi kyenu.” (Bene Efisesa 5:15, 16) Wiipangule amba, ‘le mbwanya kwilamija’ko kitatyi kampanda kya kutanga misapu ke ya bukidibukidipo ne kwiilondolola pa kyaba kya kwiibandaula bukidibukidi enka poikifika’pa?’

“Mwene amba i biyampe kutūla telefone yami mu muswelo okeilengapo lunwa kupwa nkenondolola misapu pa kitatyi kifwaninwe. Kebavudilepo kungita nansha kuntumina musapu wa bukidibukidi ku telefone nansha ku olodinatele ufwaninwe kulondololwa kiponka na ponka.”—Jonathan.

Shi bibwanika, shiya kaji kobe ku kaji. Bible unena’mba: “Bintu byonso bidi na kitatyi kitungwe.” (Musapudi 3:1) Wiipangule bino bipangujo: ‘Le kaji kami kanondanga ne ku njibo ne kunkambakanya mu būmi kupityila ku telefone? Shi i amo, le uno mwanda udi na lupusa’ka pa busongi bwami? Le mwinē pami ukanena’po namani?’

“Pa mwanda wa bya busendwe tubwanya kwingila mu bitatyi byo-byonso. Pondi na wami mukaji, nenwe kulonga bukomo bwa kuleka kubandaula kyaba kyonso mu telefone yami ne kukimba kupwija myanda ya ku kaji.”—Matthew

Wisambile na mwinē pobe pa mwa kwingidijija bya busendwe. Bible unena’mba: “Nanshi muntu ne muntu kakikimba kamweno ka aye mwine, ino akimbe nyeke kamweno ka mukwabo.” (1 Bene Kodinda 10:24) Wisambile na mwinē pobe pa muswelo omwingidija bya busendwe, ne kushinta popa pomusakilwa kushinta. Pa kushilula, ubwanya kulonda binenenwe mu kamutwe ka mwanda mwa kwisambila kadi mu kino kishinte.

“Ami ne wami mulume twisambanga pampikwa kafinda, kadi twilombolanga shi kudi umo potudi wingidija bininge telefone nansha tabulete. Batwe bonso tuyukile amba uno ubwanya kwikala mwanda mukatampe, o mwanda tutanga mutyima bininge ku mumweno wetu batwe bonso.”—Danielle.

Bintu bya kuyuka: Yuka’mba bya busendwe i bya kukwingidila, ke mfumobepo.