TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • re nshap. 8 dib. 37-41
  • Madikolela bua kuikala batshimunyi

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Madikolela bua kuikala batshimunyi
  • Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • “Dikenga munkatshi mua matuku dikumi”
  • Kristo udi wambila bisumbu malu
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2003
  • Tuikalayi ne butumike bualu nshikidilu ukadi pabuipi
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2002
  • Bena lulamatu ba dikima badi batshimuna nansha muvua bena Nazi babakengeshe
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2001
  • Tshidi mukanda wa Buakabuluibua wamba buebe wewe lelu
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2022
Tangila bikuabu
Buakabuluibua—Nkomenu wabu munene ukadi pabuipi!
re nshap. 8 dib. 37-41

Nshapita wa 8

Madikolela bua kuikala batshimunyi

SMIRNE

1. (a) Ntshisumbu kayi tshidi tshipeta pashishe mukenji wa kudi Yezu mutumbishibue? (b) Pa kudifunkuna yeyemuine ne miaku “Wa Kumpala ne wa Ndekelu,” ntshinyi tshivua Yezu uvuluija bena nkristo ba tshisumbu etshi?

LELU’EU, tshimenga tshia kale tshia Efeso tshikadi tshibutula. Kadi, muaba udi mukenji muibidi wa Yezu utumibua utshidi usanganyibua tshimenga tshidi ne bantu bavule. Ku nord wa dikolo dia Efeso, mutantshi wa kilometre 55, kudi tshimenga tshia Izmir tshia ditunga dia Turquie mudi, nansha lelu’eu, bisumbu binayi bia Bantemu ba Yehowa ba mitalu. Ke muaba uvua Smirne mu siekele wa kumpala. Tutabalelayi mpindieu mêyi a Yezu adi alonda aa: “Ne kudi muanjelu wa tshisumbu tshidi ku Smirne, funda ne: Mona tshidi ‘Wa Kumpala ne wa Ndekelu’ wamba, yeye wakafua ne wakapingana ku muoyo tshiakabidi.” (Buakabuluibua 2:8) Nenku, Yezu udi uvuluija bena nkristo ba ku Smirne ne: yeye ke muntu wa kumpala mupuangane uvua mushale ne muoyo mutoke ne uvua Yehowa mudipingajile nkayende ku muoyo wa mu nyuma ne ukena-ufua, ne udi wa ndekelu ku dibiishibua dia mushindu’eu. Yezu yeye muine neabiishe bakuabo bena nkristo bela manyi buonso. Nenku, udi muakanyine menemene bua kubela bana babo badi batekemene bua kupeta muoyo ukena-ufua mu diulu bu yeye.

2. Bua tshinyi bena nkristo buonso badi bakoleshibua ku muoyo ne mêyi a “eu uvua mufue ne wakupingana ku muoyo tshiakabidi”?

2 Yezu wakafila tshilejilu pa kunanukila mu makengeshibua bua buakane, ne wakapeta difutu divua dimutekela. Lulamatu luende too ne ku lufu ne dibiishibua diende diakalonda muanda eu, bidi tshishimikidi bua ditekemena dia bena nkristo. (Bienzedi 17:31) Bu muvua Yezu ‘mufue ne mupingane ku muoyo tshiakabidi,’ abi bidi bijadika se: nansha makengeshibua a mushindu kayi avuaye ne bua kunanukila bua bulelela, kabivua patupu to. Dibiishibua dia Yezu mmpokolo munene wa dikankamijibua bua bena nkristo buonso, nangananga padibo ne bua kukenga bua ditabuja diabu. Bidi nanku buebe wewe anyi? Nunku, neupetele kabidi dikankamija mu mêyi a Yezu adi alonda aa matumina tshisumbu tshia Smirne:

3. (a) Ndikankamija kayi divua Yezu mupeshe bena nkristo ba ku Smirne? (b) Nansha muvua bena nkristo ba ku Smirne bapele, bua tshinyi Yezu udi wamba ne: badi “babanji”?

3 “Ndi mumanye dikenga diebe ne bupele buebe,​—kadi udi mubanji,—​ne bipendu bia aba badi badiamba mudibo bena Yuda, pabo kabayi bena Yuda, kadi bikale nsunangonga wa Satana.” (Buakabuluibua 2:9) Yezu kêna udiwula nansha kakese bana babo ba ku Smirne; kadi, udi ubela ka-lumbandi ne musangelu. Bavua bananukile mu makenga mavule bua ditabuja diabo. Badi bapele bua bintu bia ku mubidi, misangu mikuabo mbua lulamatu luabo. (Ebelu 10:34) Nunku, badi batamba kuditatshisha bua malu a mu nyuma, ne bakadibutshila biuma mu diulu, bilondeshile mubelu wa Yezu. (Matayi 6:19, 20) Ke bua tshinyi, mfumu Mulami udi ubabala bu “babanji.”​—Fuanyikija ne Yakobo 2:5.

4. Bena nkristo ba ku Smirne bakananukila mu buluishi bua kudi banganyi, ne Yezu udi ubikila baluishi aba mu dîna kayi?

4 Yezu udi wamba nangananga muvua bena nkristo ba ku Smirne bapetangane ne buluishi bukole bua kudi bena Yuda ba ku mubidi. Mu matuku a diambedi, bena tshitendelelu tshia bena Yuda bavule bavua baluishakaja bikole bua buena-nkristo kabumuangalaki. (Bienzedi 13:44, 45; 14:19) Mpindieu, anu makumi makese a bidimu kunyima kua dibutudibua dia Yeruzaleme, bena Yuda aba ba ku Smirne bakaleja mmuenenu mubi wa muomumue, bu wa Satana. Kabiena bikemesha padi Yezu ubabikila ne: “nsunagoga wa Satana”!a

5. Mmateta kayi avua mindile bena nkristo ba ku Smirne?

5 Bu muvuabo bapetangane ne lukinu lua mushindu’eu, bena nkristo ba ku Smirne bakakoleshibua ku muoyo ne mêyi aa a Yezu: “Kutshinyi bua makenga awukadi pa kupetangana nawu. Mona, Diabolo neatungunuke ne kuela bavule ba munkatshi MUENU mu buloko, bua NUENU kutetshibua menemene, ne bua NUENU kupetangana ne dikenga munkatshi mua matuku dikumi. Udileje biebe muena lulamatu, nansha too ne ku lufu, nunku nenkupeshe tshifulu tshia butumbi tshia muoyo.” (Buakabuluibua 2:10) Misangu isatu, Yezu udi utumika apa ne muaku wa tshiena-Greke “nuenu” ku bungi, bua kuleja se: mêyi aa adi atangila tshisumbu mu kabujima katshi. Kêna mua kulaya ne: makenga a bena nkristo ba ku Smirne neajike mu tshitupa tshîpi emu. Bamue ba kudibo nebatungunuke ne kukengeshibua ne kuedibua mu buloko. Bena nkristo aba nebikale mu dikenga munkatshi mua “matuku dikumi.” Bungi dikumi budi buleja bujima peshi tshiuwidi pa bidi bitangila malu a pa buloba. Nansha bena nkristo aba ba muoyo mutoke ne babanji mu nyuma nebatetshibue mu mushindu mujima ku mubidi.

6. (a) Bua tshinyi bena nkristo ba ku Smirne kabavua ne bua kutshina? (b) Yezu udi ukomesha mukenji wende kudi tshisumbu tshia Smirne ne mêyi kayi?

6 Kadi, bena nkristo ba ku Smirne kabena ne bua kutshina anyi kupangila lulamatu nansha. Biashalabo ne lulamatu too ne ku ndekelu, nebabalamine difutu dia “tshifulu tshia butumbi tshia muoyo,” mbuena kuamba ne: muoyo wa mu diulu ukena-ufua, buabu bobo. (1 Kolinto 9:25; 2 Timote 4:6-8) Mupostolo Paulo uvua wangata difutu edi dia mushinga mukole bu dikumbanyine mulambu kayi wonso, nansha wa dijimija muoyo wende wa pa buloba. (Filipoi 3:8) Mbimueneke ne: bena lulamatu ba ku Smirne bavua pabo ne mmuenenu wa muomumue. Yezu udi ukomesha mukenji wende pa kuamba ne: “Eu udi ne matshi umvue tshidi spiritu wambila bisumbu: Mutshimunyi, kabakumuenzela bualu bubi kudi lufu luibidi.” (Buakabuluibua 2:11) Mbalamine batshimunyi muoyo ukena-ufua mu diulu, muine muoyo udi lufu kaluyi ne bukenji nansha kakese.​—1 Kolinto 15:53, 54.

“Dikenga munkatshi mua matuku dikumi”

7, 8. Anu bu tshisumbu tshia Smirne, mmunyi muvua tshisumbu tshia bena nkristo ‘tshitetshibue tshijima’ mu 1918?

7 Anu bu bena nkristo ba ku Smirne, bena mu kasumbu ka Yone ne bena mudimu nabo lelu’eu bavua ne batshidi “batetshibua menemene.” Lulamatu luabo mu dikenga ludi lubapetesha tshimanyinu bu tshisamba tshia Nzambi. (Mako 13:9, 10) Katupa kîpi kunyima kua ntuadijilu wa dituku dia Mukalenge, mukenji wa Yezu kudi bena nkristo ba ku Smirne wakatuadila kasumbu kakese ka pa buloba bujima kenza ne bena tshisamba tshia Yehowa dikoleshibua ku muoyo dia bushuwa. (Buakabuluibua 1:10) Bituadije mu 1879, bena nkristo aba bavua basuna bubanji bua mu nyuma mu Dîyi dia Nzambi ne babuabanyina bakuabo ku budisuile. Kadi, munkatshi mua Mvita ya Kumpala ya buloba bujima, bakapetangana ne buluishi bukole ne bakabakina ne lukinu lukole, bualu kabavua babuelakane mu mvita, ne bualu bavua kabidi basokolola bilema bia bukua-buena-nkristo kabayi batshina. Dikengeshibua divuabo bapetangane nadi ku disongakaja dia bamue bamfumu ba bukua-buena-nkristo diakatamba kukola mu 1918 ne kufuananganadi ne divua bena nkristo ba ku Smirne batantamene, dikale difuma kudi kominoté wa bena Yuda bavua mu tshimenga etshi.

8 Dikengeshibua dikole diakamuangalaka ku Etats-Unis ne kutamba kukola pakakuatabo mulombodi mupiamupia wa Société Watch Tower, Joseph Rutherford ne bantu muanda-mutekete ba ku benzejanganyi nende ba mudimu kuedibua mu buloko mu dia 22 Kabalashipu 1918, ne bakafundila bavule ba kudibo tshibawu tshia bidimu 20 bia buloko. Kunyima kua ngondo tshitema, bakabalekela bualu bakafuta mfranga ya tshieya. Mu dia 14 Lumungulu 1919, kabadi ka cour d’appel kakumusha tshibawu tshipange buakane tshivuabo babafundile; bakangula bilema 130 mu luapolo lua dilumbuluisha. Nzuji Manton, muena katolike wa ku Roma ne muashibue lusala lua lumu kudi Saint Grégoire le Grand, uvua mubenge mu 1918 bua kuangata mfranga ya tshieya bua bena nkristo aba, bakamufundila yeye muine tshibawu mu 1939, tshia buloko bua bidimu bibidi ne difuta dolare 10 000 bua malu asambombo avuabo bamupiisha nawu pa bidi bitangila lulombu ne diangata dia nfranga ya dikosa mishiku.

9. Mmunyi muvua Bantemu ba Yehowa bakengeshibue kudi Hitler mu Allemagne wa bena Nazi, ne bamfumu ba bitendelelu bavua basankidila muanda eu mushindu kayi?

9 Mu ditunga dia Allemagne wa bena Nazi, Hitler wakakandika mudimu wa buambi wa Bantemu ba Yehowa. Munkatshi mua bidimu, Bantemu binunu ne binunu bavua bakuatshibua ne bakengeshibua ne tshikisu tshikole mu tumponya tua midimu mienzeja ku bukole ne maloko, ne bansonga batue ku 200 bavua babenga bua kuluangana mu biluilu bia Hitler bakashipibua. Bua bamfumu ba bitendelelu, bavua bakankamija mapangadika aa, anu mudibi bilejibue ku mêyi a muakuidi kampanda muena katolike adibo bapatule mu tshikandakanda tshia La Voie allemande tshia mu dia 29 Lumungulu 1938. Mona amue a ku mêyi ende: “Kudi mpindieu ditunga pa buloba didi kasumbu ka badi badiamba mudibo Balongi ba Bible [Bantemu ba Yehowa] kakandikibue. Ke ditunga dia Allemagne! Pakangata Adolf Hitler bukokeshi ne pakamulomba tshiakabidi bepiskopo ba katolike bena Allemagne buine bualu ebu, Hitler wakandamuna ne: ‘Balongi ba Bible aba mbena tshimvundu. . . . Ndi mbabala bu bena mashimi ne tshiakuitaba bua kubipishabo bena katolike ba mu Allemagne kudi nzuji eu muena Amerike, Rutherford nansha. Ndi nkandika kashidi [Bantemu ba Yehowa] mu ditunga dia Allemagne.’” Ke muakuidi eu kusakidila ne: “Ka-lumbandi!”

10. (a) Bu muvua dituku dia Mukalenge dienda ditungunuka, mmakengeshibua kayi avua Bantemu ba Yehowa batantamene? (b) Mbipeta kayi bivua bipeteka misangu mivule mu mvita ya bena nkristo bua kupetulula budikadidi bua ntendelelu?

10 Bu muvua dituku dia Mukalenge ditungunuka, Nyoka ne dimiinu diende kabatu banji kulekela kuluisha bena nkristo bela manyi ne bena mudimu nabo nansha. Bavule ba kudibo bavua bedibue mu lukanu ne bakengeshibue bikole. (Buakabuluibua 12:17) Baluishi aba bakatungunuka ne ‘dibakebela makenga pa kushiminyina ku mikenji,’ kadi tshisamba tshia Yehowa ntshilame dipangadika edi: “Tudi ne bua kutumikila Nzambi, bu mfumu, pamutu pa kutumikila bantu.” (Musambu wa 94:20, Crampon-Tricot; Bienzedi 5:29) Mu 1954, tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi tshivua tshimanyisha ne: “Mu bidimu makumi anayi biapitshi ebi, matunga mapite pa makumi muanda-mutekete avua mangate mapangadika a kukandika Bantemu ne bakabakengesha.” Mu matunga muvua mushindu wa kudilumbuluila bua kupetulula budikadidi bua ntendelelu kumpala kua tubadi, bena nkristo aba bakenza nenku ne bavua batshimuna mu mushindu wa dikema mu matunga mavule. Anu ku Kabadi kanene ka Etats-Unis nkayaku, Bantemu ba Yehowa bavua batshimune misangu 50.

11. Mmulayi kayi wa Yezu udi utangila tshimanyinu tshia dikalaku diende uvua mukumbanyine Bantemu ba Yehowa mu dituku dia Mfumu?

11 Kakuena tshisumbu tshikuabo tshidi tshitumikila ne muoyo umue Yezu uvua mutume mukenji wa kupingaja bintu bia Kezare kudi Kezare. (Luka 20:25; Lomo 13:1, 7) Pabi, bena mu tshikuabo tshisumbu nansha tshimue kabatu banji kuedibua mu buloko ba bungi mu matunga mavule makokesha kudi mbulamatadi ya mishindu kabukabu to, ne muanda eu utshidi utungunuka too ne lelu’eu, nansha mu matunga a ku Amerike, a ku Mputu, a mu Afrike ne ku Azi. Mulayi munene wa Yezu udi utangila tshimanyinu tshia dikalaku diende uvua ne mêyi aa: “Nenku, nebanufile mu dikenga ne nebanushipe, kabidi nebanukine kudi matunga wonso bua dîna dianyi.” (Matayi 24:3, 9) Mêyi aa mmakumbane bushuwa pa bena nkristo Bantemu ba Yehowa mu dituku dia Mukalenge.

12. Mmunyi muvua kasumbu ka Yone kakoleshe tshisamba tshia Nzambi ku muoyo bua dikengeshibua?

12 Bua kukolesha tshisamba tshia Nzambi ku muoyo bua dikengeshibua, kasumbu ka Yone kavua katungunuke ne kutshivuluija mushinga wa mêyi a Yezu kudi bena nkristo ba ku Smirne. Tshilejilu, pakatuadija dikengeshibua kudi bena Nazi, mu tshidimu tshia 1933 ne tshia 1934, Tshibumba tshia Nsentedi tshiakapatula biena-bualu bu mudi: “Kanubatshinyi nansha kakese!,” tshishindamene pa Matayi 10:26-33, “Tshikutu tshia kapia,” tshishindamene pa Danyele 3:17, 18 ne “Mukana mua ntambue,” tshishindamene pa Danyele 6:22. Mu bidimu bia 1980 muakapatulabu mukanda eu bua musangu wa kumpala, Bantemu ba Yehowa bavua bananukile mu makengeshibua makole mu matunga mapite pa makumi anayi, Tshibumba tshia Nsentedi tshiakakolesha tshisamba tshia Nzambi ku muoyo ku diambuluisha dia biena-bualu bu mudi “Bakengeshibue, kadi bikale ne disanka!” ne “Bena nkristo badi banyisha dikengeshibua.”b

13. Anu bu bena nkristo ba ku Smirne, bua tshinyi Bantemu bena nkristo ba Yehowa kabavua ne buowa bua dikengeshibua?

13 Bantemu ba Yehowa badi bapetangana bushuwa ne makenga a ku mubidi ne amue mateta munkatshi mua matuku dikumi a mu tshimfuanyi. Anu bu bena nkristo ba ku Smirne, kabavua batshina; ne nansha umue wa kutudi kêna ne bua kuzakala pa kumona divulangana dia ndululu pa buloba. Tudi badiakaje bua kunanukila mu dikenga ne kuanyisha ne disanka nansha ‘dipawula dia bintu bietu.’ (Ebelu 10:32-34) Pa kulonga Dîyi dia Nzambi ne pa kudivuija dietu, tudi tudilongolola, tupeta bidi bikengedibua bua kushala bakole mu ditabuja. tushalayi ne dishindika dia se: Yehowa udi mua kutuambuluisha ne neatuambuluishe bua kulama muoyo wetu mutoke. ‘Tumupuile ntatu yetu yonso, bualu udi utukuba.’​—1 Petelo 5:6-11.

[Mêyi adi kuinshi]

a Bidimu bitue ku 60 kunyima kua lufu lua Yone, Polycarpe, mukulakaje wa bidimu 86, wakoshibua ku Smirne bualu uvua mubenge kuvila Yezu. Mu Le Martyre de Polycarpe, mukanda udibo batshinka se: uvua mufunda mu tshikondo tshivua muanda eu muenzeke, tudi tubala ne: pavuabo bangula nkunyi [ya kumosha nayi], “bena Yuda bavua baleje, bilondeshile tshibidilu tshiabu, mitalu ya bungi bua kuenza mudimu eu,” nansha muvua dishipibua diende dienzeka mu dituku dia “nsabatu munene.”

b Tangila Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu dia 15 Luishi 1934; dia 1 Tshiongo 1935; dia 1 Luabanya 1935; dia 1 Tshimungu 1983 (mu français).

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 39]

Munkatshi mua bidimu bia bungi, bashikuluji-bafundi ba mianda ya kale bakafila bujadiki pa bidi bitangila kulama kua muoyo mutoke kudi Bantemu ba Yehowa bena Allemagne mu bukokeshi bua mbulamatadi wa bena Nazi. Mukanda wa Mothers in the Fatherland wa Claudia Koonz mufundi wa mianda ya kale, mupatula mu 1986, udi wamba ne: “Bena Allemagne bungi buvule butambe bavua kabayi bena Nazi bakapeta mushindu wa kupanduka ku bukokeshi buvuabo badiwula. . . . Kadi, pa bidi bitangila bungi ne ngenyi, kuvua Bantemu ba Yehowa 20 000, buonso buabo, bavua babenge ne muoyo umue bua kukokela mu mushindu kayi wonso Mbulamatadi wa bena Nazi. . . . Tshisumbu tshia bakandamanyi bavua batambe kudisuika pamue tshivua tshipetela bukole mu ntendelelu watshi. Katshia ku ntuadijilu, Bantemu ba Yehowa bakadikanda bua kutumika mu mushindu kayi wonso mu buobumue ne Mbulamatadi wa bena Nazi. Nansha kunyima kua dibutudibua dia tshilombuelu tshia [mudimu wabo] mu ditunga dijima mu 1933 kudi bampulushi ba Gestapo ne kua dikandika dia midimu ya tshisumbu etshi mu 1935, bakafika too ne ku dibenga kuamba ne: ‘Heil Hitler.’ Pabuipi ne tshia-bibidi tshia Bantemu ba Yehowa (nangananga balume) bakedibua mu tumponya tua midimu mienzeja ku bukole, ba kudibo batue ku tshinunu bakafua munkatshi mua 1933 ne 1945. . . . Bena katolike ne bena mishonyi bakumvu bamfumu babo ba bitendelelu babakankamija bua kutumika pamue ne Hitler. Bikala bamue badikande, bakenza nunku pa kupanga kutumikila ku mêyi a Ekleziya ne a Mbulamatadi.”

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu