Njingakanyi yakafikisha ku lufu!

MÊKU asatu, bantu bakole muanda-mutekete ne bana basambombo, bavua mu njiwu ne bakeba mua kupandisha mioyo yabo. Kumpala, bakadifinya mu nzubu kampanda ne ditekemena dia kupanduka ku mvula mukole wa mabue. Kadi, pakavua mukungulu wa mabue avua akuluka wenda ukepela, bualu bukuabo bukuate buowo buakenzeka​—divuba difike fitutuu ne butu divua dishikija muoyo wa munda. Musangu eu, tshivuabo natshi tshivu’anu tshia kunyema.

Muntu kampanda ke uvua ubalombola, pamu’apa uvua mua kuikala diboyi, uvua unyema ne tshibombi tshia biakudia pa dikaya. Kunyima kuende kuvua nsongalume ibidi, umue uvua ne bidimu bitue ku binayi, ne mukuabo bitanu, banyema bakuatangane ku tshianza. Bakuabo bavua babalonda mu nyima​—ne tshipapu, benza madikolela a bungi, badishinda, bakeba mushindu wonso bua kupanduka. Bavua bakeba mua kueyela, kadi, pamutu pa kueyela kapepa, butu buume ke buvua bubabuela mu mimpempe ya diûlu. Buonso buabo 13 bakakuluka, umue kunyima kua mukuabo, kushalabo balale kabatshiyi banyunga too ne muakavua butu buvua bukuluka kubabuikila. Mibidi yabo mikuate luse yakashala misokome too ne pakavua bashikuluji ba bintu bia kale kuyimona kunyima kua bidimu bitue ku 2 000 ne kumvuija muyuki eu mukuate luse wa muoyo wabo.

Tudi batele amu 13 ba ku bantu 16 000 (bilondeshile bungi butshintshika), bakafua mu tshimenga tshia kale tshia Pompéi, mu ditunga dia Italie, mu dia 24 Août 79 B.B. Pakatuadija mukuna wa Vésuve kufuima muishi ne kuluka kapia bua musangu wa kumpala, bantu bavule bakanyema tshimenga ne kupanduka. Kadi aba bakajingakana​—nangananga babanji bavua babenga bua kushiya nzubu yabo ne bintu biabo—​mushiki wa mètre asambombo wa mabue ne butu biakababuikila.

Bualu ebu buakenzeka ku Pompéi, kukadi bidimu bitue ku 2 000, budi pamu’apa mua kumueneka muyuki wa kale, kadi, mu malu mavule, kudi diumvuangana pankatshi pa muanda eu ne nsombelu mudi bukua-bantu buonso babuele lelu’eu. Ntshimanyinu tshinene bua bantu buonso, kupita ne pa dikungula dia mukuna wa Vésuve, tshidi tshileja ne: bulongolodi ebu bukadi ku tshibungubungu bua dibutuka. Bua kupanduka, tudi ne bua kuenza bualu kampanda bituadije ku mpindieu. Kujingakana kudi kufikisha ku njiwu ya lufu. Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshituleje diumvuija menemene dia tshimanyinu etshi ne mmuenenu wa meji utudi mua kuikala nende.

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 2]

Foto udi pa tshizubu: National Park Service

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 3]

Soprintendenza Archeologica di Pompei