TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w93 15/3 dib. 23-26
  • Dikumbula dia mushindu mushilangane ku Bahamas

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • Dikumbula dia mushindu mushilangane ku Bahamas
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
  • Tumitu tua bualu
  • Dikumbula dia mushindu mukuabo
  • Diandamuna dilenga dia bena mu bidiila
  • Milongolola bua matuku atshilualua
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1993
w93 15/3 dib. 23-26

Dikumbula dia mushindu mushilangane ku Bahamas

AMU bu mabue a pa tshisabu, mu mâyi mafikuluke adi akosolola ditunga dia Floride ne dia Cuba, bidiila bia Bahamas biakatamba kukoka ntema ya tudiomba ne bikandakanda bia matunga mavule pa buloba bujima mu 1992. Mbua tshinyi? Bualu bantu badi ne bushikuluji mu mianda yakapitakana ku kale badi bangata bidiila bia Bahamas bu muaba wakatudila Christophe Colomb pakakumbulaye matunga a bena Amerike tshikondo tshivuaye mu luendu luende lumu mu miyuki ya bantu, mu 1492. Tshidimu tshishale, mu dia 12 dia Octobre, mufikilu wa bidimu 500 bia difika dia Colomb wakakoka ntema ya matunga wonso pa buloba.

Kadi bantu buonso kabakasanka bua mufikilu eu wa bidimu 500 to. Pavuaye wakula tshikondo tshivuabo benze Tshisangilu tshia 23 tshia ba Avocat ba dikoba difike, John Carew (mulongeshi wa dishikuluja mianda ya bukua-matunga) wakamba ne: Colomb “wakakebesha tshipupu tshinene ku bidiila bia Caraïbes.”​—The Nassau Guardian.

Lelu eu, nansha umue wa ku bena ditunga 250 000 badi base mu Bahamas kena mua kujadika malanda a bulela adi pankatshi pende ne bena muabo bavua mu ditalala basangana kudi Colomb ne badi balejibue bu “bantu ba mpolondo, ba mibidi ne mpala bilenga.” Ntshinyi tshiakafikila bantu aba bavua base pa bidiila? Mukanda wa Une histoire des Bahamas (angl.) udi wandamuna ne: “Pankatshi pa 1500 ne 1520, bantu buonso bavua base mu Bahamas, imue misangu ba-Lucayans bu 20 000 bakaya nabo” bu bapika bua kuenza mudimu mu kamponya ka midimu ya ngolo ka bena Espagne ku Hispaniola.

Nenku, bena mu ditunga bavule bamana kuya nabo, Bahamas “wakakumbudibua tshiakabidi,” diambedi kudi ba-Britanike (ba mu matunga adi enza Royaume-Uni) ne pashishe kudi bisumbu binene bia “bena Amerike balamatshi ba mbulamatadi wa ditunga dia Angleterre.” Bavule ba ku balamatshi aba bavua bena madimi bafumine ku matunga avua ku bukokeshi bua bena Amerike wa ku Nord. Bua bulamatshi buabu bukole ku mbulamatadi wa ditunga dia Angleterre, bantu aba bavua banyema mvita ivuabo balongolola kudi matunga a ku Amerike avua akeba budikadidi anyi dipànda. Lelu’eu, ba-nkambua ba bena Bahamas mbafumine nangananga kudi bakokeshi aba ne kudi bapika babu. Pakapetabo dipànda, bavule ba ku bapika aba bakalama mêna a bamfumu babu ba kale.

Dikumbula dia mushindu mukuabo

Kabiyi mpata, Colomb uvua udimona bu misionere. Badi bamanyisha miaku yakambaye ne: “Nzambi wakamvuija mutuadi wa mukenji wa diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia. . . . Wakandeja muaba umvua mua kubupeta [buloba bupiapia].” Pabi, dimuanga dia bantu ne tshinyangu biakapatuka pashishe biakaleja muanda mubengangane ne mêyi ende. ‘Mawulu mapiamapia ne buloba bupiabupia’ bilelela bilaya kudi Nzambi bivua bua dikumbula dia mushindu mukuabo.​—2 Petelo 3:13.

Mu 1926, Edward McKenzie ne mukajende bakafika mu Bahamas. Bishilangane bikole ne bakumbudi bavua badianjile kufika kumpala kuabo, bena dibaka aba babidi, bena budipuekeshi, bena ditunga dia Jamaïque, bavua mu dikeba dia bantu ba mutshima mululame bavuabo mua kuabanyangana nabu tshiuma. Bavua bantu ba kumpala bakatuala lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi mu Bahamas. (Matayi 13:44; 24:14) Kushoo, amu mu tshine tshidimu atshi, bakabalonda kudi bena Jamaïque bakuabo babidi, Clarence Walters ne Rachel Gregory. Mu 1928, kuvua bamanyishi ba Bukalenge muanda-mutekete mu Bahamas. Munkatshi mua bidimu binayi, bakenza mudimu mukole bua kumanyisha lumu luimpe kudi bena mu bidiila.

Pashishe, E. P. Roberts, ngamba-malu wa bukitu ufuma ku tshidiila tshia Trinité, wakalua pende. Miyuki ya patoke ivuaye wenza mu nzubu ya bisangilu ivua bantu bavule batamba kutantshila yakatonkola mitabuja a dishima ne kulenga mitshima ya bavule bua kuyunzulula ne kuitaba bulelela bua mu Bible. Donald Oscar Murray, umue wa ku bateleji wakinyikibua pashishe ne dinanga dionso dîna dia pa mutu dia D. O., wakalengibua ku muoyo. Mbimueneke se: yeye eu ke wakalua mulombodi wa mudimu.

Misionere Nancy Porter, muanetu wa bakaji, udi uvuluka bimpe bitambe mushindu uvua D. O. Murray wakula bua dinanukila diende mu masambila avuaye wenza bua kupeta diambuluisha mu mudimu wa buambi. Mu 1947, Nancy ne bayende, George, pamue ne bakuabo babidi, bakalua ba-misionere ba kumpala bavua Société Watch Tower mutume ku Bahamas. Udi uvuluka ne: “Ndi ngela meji se: katuena mua kupua muoyo tshisangilu tshia kumpala tshituakabuela. Tuvuamu bantu bu tshitema anyi dikumi. Muanetu Murray, uvua muludiki wa tshisangilu, wakunzulula tshialu ne disambila, kuela Yehowa tuasakidila bua difika dia ba-misionere. Wakamba ne: tuvua tukengela diambuluisha ne ‘tuakasambila bua kupeta dikuatshisha musangu mule.’ Société wakalaya bua kutuma diambuluisha, ne mpindieu ke tuetu aba apa. Disambila edi divua ditambe kututua ku muoyo, dijule dijinga dia kushala amu pine apu, katuyi mua kujula dikasa bua kumbukapu.” Lelu’eu, kunyima kua bidimu bu 45 ne nansha mukadi bayende mufue, muanetu wa bakaji Porter udi’anu mutungunuke ne kumanyisha mukenji wa Bukalenge udi ukankamija kudi bena mu bidiila.

Bituadijile nangananga mu 1947, mudimu wa kumanyisha Bukalenge bua Nzambi mu Bahamas wakapeta dikuatshisha dinene dia kudi ba-ministre ba ku dîba ne ku dîba ne kudi bakuabo bavua benze ngendu mu mazuwa a mâyi bua kukumbula bena mu bidiila. Misangu mivule bivua bikengela kuendesha [mazuwa] mu mâyi avua kaayi matambe kuondoka, kudimuka bua mabula a lusenga, ne kufika pashishe ku tshibungubungu ku makasa bua kumona mua kutuadila bena ku misoko ya kulekule lumu luimpe. Madikolela aa a ku ntuadijilu adi apatula bipeta bimpe too ne lelu’eu kabidi.

Njila wakunzuludibua mu 1950. Mu Décembre wa tshine tshidimu atshi, Nathan H. Knorr, patshivuaye muludiki wa Société Watch Tower, ne sekretere wende, Milton G. Henschel, bakakumbula bena mu Bahamas bua musangu wa kumpala. Muanetu Knorr wakakula kumpala kua bantu 312 bavua badikungije mu nzubu wa Mother’s Club, nzubu mukese muibaka ne mitshi ku luseke lua musesu wa Jail Alley. Bantu bavule ba mianzu minene bavuamu, munkatshi muabo muvua muena tshimamuende wa bukalenge kampanda ne mufundi mukulu wa tshikandakanda kansanga tshivua tshipatuka ku dituku ne ku dituku. Dilolo adi, muanetu Knorr wakamanyisha diunzulula dia filiale wa Société mu Bahamas.

Diandamuna dilenga dia bena mu bidiila

Bena mu Bahamas, mbantu ba ngikadilu mulenga, pa tshibidilu batu bateya ntema ku mukenji wa Bukalenge. Kadi, kufika muaba udibo basombe buonso buabo ki mbualu butekete nansha. Mbua tshinyi nanku? Bushuwa, nansha mudi bantu bavule basombele mu tshimamuende a bukalenge bua ditunga, Nassau, ne mu Bahama Munene, tshidiila tshia ku mutumba, bakuabo mbatangalake pa bidiila binene 15 ne bimue bia ku bidiila bikese 700 bidi bienza nsangilu wa bidiila ebi.

Pakamonabo bimpe dikengela divuaku, Bantemu bavule bena mu ditunga ne bakuabo bafumine ku nseke mikuabo bakafika mu bidiila ebi bikese bua kufila diambuluisha mu mudimu wa buambi. Mbakumbanyine ka-lumbandi, bualu mbadibudishe bintu bivule bia ku mubidi ne bobo bine badi baditatshisha bikole. Kadi, madikolela abo akafutshibua bikole bitambe.

Bena dibaka bapiabapia babidi bakalua kusombela mu tshidiila tshinene tshia Andros. Dituku dikuabu, pavuabo benza mudimu wa buambi ku nzubu ne ku nzubu, bakapetangana ne muena tshimuangi kansanga uvua mufumine ku Haïti. Mu Bahamas, bantu ba mushindu’eu badimu binunu ne binunu. Muntu eu wakanyisha ku budisuile dilonga dia Bible dia ku nzubu. Butuku buine abu, diyukidilangana diakatuadija ku diambuluisha dia mikanda ya Udi mua kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba bukudimuna mparadizu, umue mu muakulu wa Français ne mukuabu mu muakulu wa Anglais. Patshilebo ku dilolo, wakabuela mu tshiende tshisangilu tshia bena nkristo tshia kumpala. Pashishe, muntu eu wakalekela dinua dia mfuanka, wakakola mu nyuma ne lukasa luonso ne wakatuadija kupatuka mu buambi.

Mu dinda dia dituku divua muntu eu ne bua kutambushibua, wakapeta kasete kafumina kudi bena dîku diende ku Haïti. Kuvua kupite bidimu bitanu bivuaye kayi mupete lumu luabu. Nenku, ntshinyi tshivuabo bakengela kumuambila? Bavua bamulondela muvuabo balue Bantemu ba Yehowa. Bakamumvuija se: muanabu wa bakaji ukavua mpanda-njila wa pa tshibidilu, mbuena kuamba se: mumanyishi wa ku dîba ne ku dîba, ne bavua bamulombe bua kupetangana ne Bantemu ba muaba uvuaye musombele ne kulonga nabu Bible. Kabiena ne dikuatshisha bua kuamba se: muntu eu wakatambushibua dituku adi ne dishindika dikole dia se: uvua musungule tshintu tshipite buimpe.

Diandamuna dia musangelu bu edi diakasanguluja mitshima ya Bantemu bena mu bidiila ebi. Bavule ba kudibo bakadifila mu mudimu bu bamuangalaji ba evanjeliyo ba ku dîba ne ku dîba, ne ngenzelu wa nunku wakakolesha didiunda. Nenku, mu 1988, bungi bua bamanyishi ba Bukalenge mu Bahamas buvua butue ku 1 000. Lelu’eu, mu bisumbu 19, mudi bamanyishi ba Bukalenge 1 300, bavule ba kudibo mbena mu bidiila binene.

Milongolola bua matuku atshilualua

Bua didiunda edi, Bantemu bakapeta ntatu bua kupeta nzubu mialabale ya kufutshila ku mushinga muakane bua kuenzelamu mpuilu yabu ya ku tshidimu ku tshidimu. Bivua bibakengela kulongolola mpuilu ibidi pa bidiila bishilangane bua kumona mua kuakidila bateleji bavule. Ke bualu kayi bakalongolola plan bua kuibaka Nzubu wa Mpuilu ne nzubu mipiamipia ya filiale. Mudimu wakatuadija mu Décembre 1989. Nkama ne nkama ya bavua bafumina ku matunga menyi ne bena budisuile bena ditunga bakadifila mu mudimu eu “ne mutshima wabu mujima, bu bua Yehowa.”​—Kolosai 3:23.

Kabiyi mpata, bantu bavule bakadisangisha ne disanka dikole mu Bahamas dituku dia dibanjija dia nzubu mipiamipia ya filiale ne Nzubu wa Mpuilu mu dia 8 ne dia 9 Février 1992. Miaba yonso mu bidiila, bana betu bavua balongolole tshibilu etshi ne batshindile bikole ne muoyo kulukulu. Tshiashima tshikole tshivuaku kupita matuku makuabu wonso ne mvula uvua muloke butuku buvua budianjidile programme wa dibanjija. Kadi, tshintu nansha tshimue katshivua mua kutuyisha disanka dia musumba munene wa bantu 2 714 bavua ne musangelu tshikondo tshivua John E. Barr, umue wa ku bena mu Kasumbu kaludiki ka Bantemu ba Yehowa, mutuadije muyuki wa dibanjija uvua ne tshiena-bualu tshia “Musambu wa didiunda dia Bukalenge bua Nzambi.”

Mitshima ya bateleji ivua miwule tente ne dianyisha kudi Tatu wa mu diulu, Yehowa Nzambi, uvua mubapeteshe tshikondo tshia mushindu’eu tshia kusanka ne kutshionkomoka. Buonso buabo bakangata dipangadika dikole dia kudifila muabu muonso mu mudimu wa mu nyuma wa kulongesha bantu uvua mufikishe ku didiunda edi didi dikengedibua.

Bua kumanya bikala dikumbula dienza kudi Colomb divua ne buenzeji buimpe mu mianda ya bena mu bidiila ebi, pamu’apa bantu nebatungunuke ne kubiyukidilangana ne diela mpata. Kadi, Bantemu ba Yehowa bena ku Bahamas badi mu buobumue ne badi baleja dianyisha kudi Nzambi udi mubapesha bamanyishi ba Bukalenge ba ngikadilu wa didibudisha bimue bintu bia ku mubidi, ngikadilu udi ubasaka ku ditantamena ntatu ivua kayiyi mimanyike ne kutuala lumu luimpe lua butumbi mu mâyi avua, mu ngumvuilu wa mu nyuma, kaayi manji kukumbula peshi menzela mudimu. Mudimu wabu ne “dikumbula” diabu biakapatula biuma bia mu nyuma kabiyi kuelekeja bua buonso badi bakeba bulelela ku Bahamas.

[Karte/​Bimfuanyi mu mabeji 24, 25]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

Bahama Munene

Abaco

Andros

Nouvelle-Providence

Nassau

Eleuthera

Tshidiila tshia Chat

Exuma Munene

Caye wa Rhum

San Salvador

Tshidiila Tshile

Tshidiila tshia Crooked

Tshidiila tshia Acklins

Mayaguana

Inague Mukese

Inague Munene

MBUU WA CARAÏBES

FLORIDE

CUBA

[Bimfuanyi]

Bumanyishi mu Straw Market

Makasa mu mâyi bua kuya kumanyisha lumu luimpe

Nzubu ya Filiale idi pa kakunakuna kadi ne Nzubu wa mpuilu muzangame kupita mikuabu yonso

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu