Udiku mua kueyemena Bible anyi?
BIWAKUATA Bible mu tshianza, udiku mua kutekemena bua kusanganamu lufualanga kampanda lua tshiamu anyi? Netuambe tshinyi bua lufualanga elu lua tshiamu lua kale?
Bavule badi bela meji se: Bible mmukanda wa kale udi ne miyuki milenga ne ndongeshilu ya bikadilu bilenga. Kadi, kabena bitabuja se: Bible mmukanda udi ne mianda ya kale milelela, nenku, kabena bangata Bible bu Dîyi dia Nzambi nansha. Pabi, kudi bijadiki bia bulelela bua Bible bidi bimueneka patoke. Lufualanga elu (ludiundisha) ludi tshilejilu tshimpe. Mifundu eyi idi yamba tshinyi?
Lufualanga elu luvua luenzela ku Tarse, tshimenga tshidi ku Sud-Est wa tshidi tshibikidibua lelu’eu ne: Turquie. Luvua luenza mu bukokeshi bua Mazaeus nguvernere wa bena Perse mu siekele 4 K.B.B. Tshidi tshimufunkuna bu nguvernere wa province udi “Diamuamua dia Musulu” wa Efrate.
Kadi, bua tshinyi tshiambilu etshi tshidi ne mushinga? Bualu neusangane tshiambilu tshia muomumue mu Bible webe. Ezela 5:6 too ne 6:13 udi uleja difundilangana mikanda pankatshi pa Darius mfumu wa bena Perse ne nguvernere uvua ubikidibue ne: Tattenaï. Badi bakulamu bua diibakulula ntempelo wabu tshiakabidi kudi bena Yuda ku Yeruzaleme. Esdrase uvua mutentuludi wa dilambu wa Mikenji ya Nzambi, nenku, udi ne bua kutekemena se: bivuaye mufunde bivua bisunguluke ne bilelela. Neumone ne: mu Ezela 5:6 ne 6:13, udi ubikila Tattenaï ne: “nguvernere wa dia muamua dia Musulu.”
Esdrase wakafunda malu aa pabuipi ne tshidimu tshia 460 K.B.B., bidimu bitue ku 100 kumpala kabayi banji kufula lufualanga elu. Kudi bamue bantu badi bela meji se: difunkuna mfumu kampanda munene wa kale ndiumvuija bualu buonso ku katoba ku katoba. Kadi, biwatabalela bidi bafundi ba Bible bafunde mu kalu kuonso, abi kabienaku bivudija dieyemena diebe mu bikuabu bivuabu bafunde anyi?
Mu biena-bualu bibidi bia kumpala bidi mu nimero eu wa Tshibumba tshia Nsentedi, neusanganemu mabingila menemene a pa mutu bua kuikala ne dieyemena dia mushindu’eu.
[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 32]
Collection of Israel Dept. of Antiquities Exhibited & photographed Israel Museum