Padi Est ne Ouest bidisanga

“OH! EST udi Est, ne Ouest udi Ouest, miaba eyi ibidi kayakudisanga nansha.” Miaku eyi ya mufundi wa misambu ya tusala, Rudyard Kipling, muena ditunga dia Grande-Bretagne idi ituvuluija bilele bishilangane biondoke bidi bitapulula bukua-bantu, bitu bivuija: nkinu munkatshi mua bisa, disunguluja mekala a makoba ne nkinu munkatshi mua matunga, mianda idi yenzeka lelu’eu miaba idi mitunyunguluke. Bavule batu bebeja ne: Nzambi kenaku mua kuenza bualu kampanda bua nsombelu eyi anyi? Eyowa, udi mua kuenza bualu kampanda! Bushuwa, udi munkatshi mua dienza bualu kampanda. Biambilu bidi mu musambu wa kasala wa Kipling bidi bilonda bivua bitangila bualu ebu. Est ne Ouest nebishale biabuluja too ne mu tshikondo kayi? Mufundi wa misambu ya tusala eu wakamba ne: “Too ne pimana buloba ne diulu mu katupa kîpi emu kumpala kua nkuasa wa Nzambi munene wa dilumbuluisha nende.”

Nzambi wakapesha Muanende Yezu Kristo bukenji bua kulumbuluisha. (Yone 5:22-24, 30) Kadi, tshikondo tshia dilumbuluisha adi, tshiakatuadija dîba kayi? Mbanganyi balumbuluishibua, ne nekupatuke tshipeta kayi? Yezu ke wakamanyisha mu mulayi bua mvita ya pa buloba bujima mishindikija kudi makenga akatuadija kubungamija bukua-bantu kumbukila mu tshidimu tshia 1914. Wakamba ne: ebi bidi “tshimanyinu tshia dikalaku [diende dikena dimueneka] ne tshia nshikidilu wa bulongolodi ebu bua malu.”​—Matayi 24:3-8.

Ku nkomenu wa mulayi eu munene, Yezu wakafunkuna tshikondo tshietu etshi bu tshia dilumbuluisha, wamba buende yeye muine ne: “Palua muan’a muntu mu butumbi buende, ne banjelo buonso pamue nende, neasombe mu nkuasa wende wa bumfumu wa butumbi. Ne matunga wonso neasangishibue kumpala kuende, pashishe, neatapulule bantu bamue ku bakuabu, anu bu mudi mulami wa mikoko utapulula mikoko ku mbuji. Ne neateke mikoko ku diboko diende dia balume, kadi mbuji ku dia bakaji diende.” Mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi, bisamba bionso bia pa buloba bidi mpindieu bisangishibua kumpala kua Mulumbuluishi ne bilumbulula bilondeshile mudibi biandamuna ku mukenji wende wa lupandu. Mu katupa kîpi emu, penzeka dilumbuluisha ku dikenga dinene, bantu bapange butumike bafuane mbuji “nebaye mu dibutudibua dia kashidi, kadi bakane [bena butumike bafuane mikoko] mu muoyo wa kashidi.”​—Matayi 25:31-33, 46; Buakabuluibua 16:14-16.

‘Kumbukila kudi dîba dipatuka ne kumbukila kudi dîba dibuela’

Dilumbuluisha dia bulongolodi ebu diakatuadija mu bidimu bia tshimvundu bia Mvita ya Kumpala ya pa buloba bujima. Mu tshikondo atshi, bamfumu ba bukua-buena-nkristo bakatua ne muoyo umue matunga avua mu mvita nyama ku mikolo. Ebi biakaleja patoke mudibu tshitupa tshia bulongolodi bunyanguke budi buakanyine “tshiji tshikole tshia Nzambi.” (Yone 3:36) Kabidi, netuambe tshinyi bua bena nkristo ba ditalala ne dinanga bavua benza midimu ya ditabuja kudi Nzambi? Kumbukila mu 1919, bakatuadija kusangishibua ku luseke lua Mukalenge, Yezu Kristo.

Kumbukila miaba yonso ya dibulunge-buloba, diambedi, bashadile ba ku bela manyi a mu nyuma 144 000, bakasungudibua mu kupita kua siekele ya bikondo bia bena nkristo. Buobo aba badi ne bua kuikala “bapianyi pamue ne Kristo” mu Bukalenge buende bua mu diulu. (Lomo 8:17) Pa bidi bibatangila, muprofete wa Nzambi udi wamba ne: “Kutshinyi, bualu ndi nebe. Kumbukila kudi dîba dipatuka nentuale tunkanunuina tuebe, ne kumbukila kudi dîba dibuela nennusangishe pamue. Nengambile nord ne: ‘Lekela!’ ne sud ne: ‘Kukandamanyi. Tuala bana banyi ba balume badi kule, ne bana banyi ba bakaji badi ku mfudilu wa buloba, yonso utu ubikidibua ku dîna dianyi ne umvua mufuke bua butumbi buanyi nkayanyi, ungakafumba, eyowa, ungakenza.’”​—Yeshayi 43:5-7.

Kadi, ki nkujike to! Nangananga kumbukila mu 1930, musumba munene udi mpindieu ne bantu miliyo ne miliyo, bakatuadija kubasangisha. Buobo aba “mmikoko” ivua Yezu muakule bualu buayi mu Matayi 25:31-46. Amu bu muakenza bashadile ba ku bela manyi a mu nyuma kumpala kuabu, badi pabo “benza midimu ya ditabuja” kudi Eu udi wamba ne: ‘Nudi bantemu banyi, ne meme ndi Nzambi.’ (Yeshayi 43:10-12) Disangisha dia musumba eu munene didi padi dienzeka ‘kumbukila kudi dîba dipatuka ne kudidi dibuela, ku nord too ne ku sud, ne kumbukila ku ntengu yonso ya buloba.’

Mikoko eyi miena ditalala ne dinanga idi mu buobumue bua buena-muntu pa buloba bujima. Badi bakula miakulu mishilangane mu matunga 231 mudibo basombele. Kabidi, badi mu buobumue mu nyuma bu mudibo balonga “muakulu mukezuke” wa mukenji wa Bukalenge udi mu Bible, “bua buobo buonso kubilabo dîna dia Yehowa, bua kumusadila dikaya ku dikaya.” (Sefanya 3:9) Buobumue buabo mu ditabuja, mu bipatshila ne mu bienzedi budi bufila tshijadiki tshia mpatshi tshia se: bushuwa Est mmudisange ne Ouest, ne bantu badi bafumina ku matengu wonso makuabu a tshipapu [tshia buloba], bua kusadila ne kutumbisha Yehowa, Mukalenge udi ku mutu kua bionso.

Mu amue matunga, disangisha edi ditu dienzeka mu mushindu wa pa buawu, anu bu mualua kubileja muanda udi ulonda eu.