Nnganyi udi witabuja ba-spiritu babi?
Udi witabuja ne: ba-spiritu bakena bamueneka badi mua kuikala ne buenzeji pa nsombelu webe anyi? Bantu bavule nebandamune ne: tòo. Nansha mudibo bajadika dikalaku dia Nzambi, kabena bitabuja dikalaku dia benji ba midimu mibi, badi batambe bantu.
Dibenga kuitabuja ba-spiritu bakena bamueneka mu matunga a ku Mputu ndifumine nangananga ku Bukua-buena-nkristo, buakalongesha kukadi siekele mivule se: buloba buvua pankatshi pa bukua-mabulunge, busanganyibua pankatshi pa diulu ne mu kalunga mu inferno. Bilondeshile dilongesha edi, banjelu bavua mu masanka a mu diulu, eku ba-demon balombola midimu mu inferno.
Bu mudi dijandula malu mu mianda ya science difikishe bantu ku dibenga kuitaba ngenyi ya mashimi pa bidi bitangila mushindu udi bukua-mabulunge, ditabuja ba-spiritu bakafukibua diakalua muanda mukulukulu. Mukanda wa La Nouvelle Encyclopédie britanique (angl.) udi wamba ne: “Kunyima kua dishintulula dinene mu siekele wa 16 dia Copernic (Mushikuluji wa malu adi atangila bukua-mabulunge muena ditunga dia Pologne) muvua . . . buloba kabuyi kabidi buangatshibua bu nshindamenu wa bukua-mabulunge to, kadi, bushuwa, bu dimue dia ku mabulunge makese adi anyunguluka dîba ne buikale tshitupa tshikese tshitambe munkatshi mua bisumbu bia mitotu mipite bungi idi mu tshibuashibuashi—ke bualu kayi ditaba dia banjelu ne ba-demon diakamueneka kadiyi dikumbanyine.”
Padi bavule babenga kuitabuja dikalaku dia ba-spiritu babi, kudi miliyo ne miliyo ya bantu badi bitabuja mudiyiku. Banjelu bakatupa ku mikenji badi bakuata mudimu munene mu bitendelelu bivule, bia kale ne bia lelu. Bikale banyangakaji ba malu a mu nyuma, banjelu babi aba badi bangatshibua bu bakebeshi ba bipupu bu mudi mvita, biyola bia nzala, bikumina, bakebeshi ba masama wonso, dikondakana dia ngenyi ne lufu.
Satana Diabolo, spiritu mubi mutambe bunene mu Bukua-buena-nkristo ne mu tshitendelelu tshia bena Yuda, udi ubikidibua ne: Iblis kudi bena Islame. Mu tshitendelelu tshia Perse tshia kale tshia Zoroastrianisme, badi bamubikila ne: Angra Mainyu. Mu tshitendelelu tshia batontolodi ba bionso tshiakasampila bikole mu siekele muibidi ne muisatu B.B., Diabolo uvua muangatshibue bu Demiurge, dîna divuabo babikila nzambi wa mukawu, ne mushadile kudi Mufuki ne udi bukua-bantu bakukuila kabayi bamanye to.
Spiritu mibi mishadile ku eu udi ntunga-mulongo idi ku bukokeshi bua mfumuayi ke dilongesha dinene mu bitendelelu bia kudi dîba dipatukila. Ba Hindous badi bitabuja ne: ba-asuras (ba-demon) kabena bumvuangana ne ba-devas (nzambi). Munkatshi mua ba-asuras, nangananga ba-rakshasas ke badi batamba kukuatshishangana buôwa, bifukibua bibiabibi bidi bitshingishangana mu nkita.
Bena Bouddha badi bangata ba-demon bu makole adi endakana bu bantu adi apumbisha muntu ku dipeta Nirvana anyi dijimina dia dijinga. Mfumu mutetshianganyi munkatshi muabo m’Mara, yeye ke muena bana ba bakaji basatu: Rati (Dijinga), Raga (Disanka) ne Tanha (Kanyinganyinga).
Batendeledi ba mu Chine badi batemesha tupia tua disanka, bimunyi bia kapia ne mutoyi mukole bua kudikuba ku kuei anyi ba-demon. Bitendelelu bia bena Japon bidi pabi bitabuja se: ba-demon bavule badiku, kabidi ne: ba-tengu mba-spiritu badi bakuatshisha buôwa, badi bakuata bantu ne abi bidi bilomba bua bampanka-manga babipate.
Mu bitendelelu bidi kabiyi ne mikanda bia mu Azi, Afrike, Océanie ne mu Amerike, badi bitabuja ne: ba-spiritu badi mua kuambuluisha anyi kuenzela muntu malu mabi bilondeshile nsombelu wabo padibo mu disanka anyi bafika munda. Bantu badi bakukuila ba-spiritu aba bua kuepuka bipupu ne bua kupeta diambuluisha.
Patudi tusakidila ku bionso ebi dijinga didi bavule bakeba majimbu ne bajinga bua kuakula ne mikishi, nenku mbimueneke patoke se: ditabuja ba-spiritu babi mbualu budi butuadije ku kale. Kadi, mbia meji bua kuitabuja se: bifukibue bia mushindu’eu bidiku anyi? Bible udi ubijadika se: bituku. Pa nanku, pikalabiku, bua tshinyi Nzambi mmubilekelele bua kuikalabi ne buenzeji budi bufikisha bantu ku njiwu?