Ntendelelu webe utuku ukumbaja biwudi ukengela anyi?
KAPEPA, mâyi, biakudia, tshinyemenu—ke bidi bimanyike pa buloba bujima bu bidi bantu bakengela. Biobi kabiyiku, tudi tuakamangana ne dipanga bintu bidi bikengedibua ne pashishe, lufu. Kadi, bituadijile ku kale, ntunga-mulongo wa bena Izalele, Mozese, udi ukoka ntema yetu ku tshikuabo tshintu tshidi bantu bakengela, tshintu tshia mushinga mukole kupita biakudia anyi mâyi. Mozese wakamba ne: “Ki nku mmampa nkayawu kudi muntu ne muoyo, kadi nku dîyi dionso dia mukana mua Yehowa ke kudi muntu upetela muoyo.”—Dutelonome 8:3.
Ku mêyi aa muondoke, Mozese wakaleja mushinga wa kukumbaja bitudi tukengela mu malu etu a Nzambi anyi bitudi tukengela mu nyuma. Wakaleja se: muoyo wetu mmusuikakaje menemene ku dikumbaja bintu ebi! Munkatshi mua bidimu biabu 40 biakapitshishabu mu luendu mu tshipela, bua kuamba bulelela, bena Izalele bavua ne muoyo ku diambuluisha dia ‘mêyi a mukana mua Yehowa.’ Bakapanduka ku malu avua, bu kakuyi diambuluisha adi, mua kubafikisha ku lufu. Ku dîyi-dituma diende, Nzambi wakabalokeshila mu tshishima biakudia bivua bibikidibua ne: mana avua afumina muulu. Mâyi akalopokela mu dibue bua kutalaja nyota yabo. Kadi, Nzambi wakabenzela bivule kupita dibapetesha bivuabo bakengela ku mubidi. Mozese wakamba ne: “Amu bu mutu tatu ufila dinyoka kudi muanende wa balume, Yehowa Nzambi wenu udi unupesha dinyoka.”—Dutelonome 8:4, 5; Ekesode 16:31, 32; 17:5, 6.
Kavua mushiya bena Izalele nkayabo kabayi diambuluisha bua kusunguluja tshivua tshimpe ne tshibi pa bidi bitangila malu mempe anyi mabi to, bikadilu bimpe anyi ntendelelu. Bavua bapeta buludiki kudi Nzambi yeye muine. Wakabapesha Mikenji ya Mozese, tshibungu tshia mêyi ne mikandu tshia mpatshi, tshivua mu butoke buonso tshiumvuija bibidilu mu ndilu bivua bibapetesha makanda a mubidi, mêyi ne mikandu bikole pa bidi bitangila mankenda, bikadilu bikezuke ne mêyi-maludiki pa bidi bitangila ntendelelu. Nzambi uvua kabidi ulubuluja makanda a mubidi ne a mu nyuma a bena Izalele. Bavua ne muoyo ku ‘mêyi a mukana mua Yehowa.’
Nenku, mbimueneke se: nsombelu wa bena Izalele uvua mushilangane mu malu wonso ne wa bena matunga makuabo. Mu matuku a Mozese, bukokeshi bua Ejipitu buvua ne bukole butambe bua ditunga kayi dionso pa buloba bujima. Divua ditunga dipiluke mu malu a ntendelelu. Tshibungu tshia World Book Encyclopedia tshidi tshiamba ne: “Bena Ejipitu ba kale bavua bitabuja se: nzambi kabukabu (nzambi milume ne nzambi mikaji) ivua ne buenzeji bukole pa bintu bifuka ne pa midimu yonso ya muntu. Kupita apu, bavua batendelela nzambi mivule. . . . Mu tshimenga tshionso tshia bena Ejipitu ne mu musoko wonso, bantu bavua batendelela wabu nzambi musunguluke pa kumbusha nzambi minene ivuabo batendelela.”
Ditendelela nzambi mivule edi diakapetesha bivua bena Ejipitu bakengela mu nyuma anyi? Tòò. Ejipitu wakalua ditunga divua didiine mu bitabataba ne bienzedi bibole pa bidi bitangila ditumika ne bitupa bia lulelu. Pamutu pa kukuba muoyo ne makanda a mubidi, nsombelu wa bena Ejipitu uvua ubafikisha ku “masama mabi.” (Dutelonome 7:15) Nenku, kabiena bikemesha padi Bible upepeja nzambi ya bena Ejipitu, wamba mudiyi “mpingu ya bukoya.”—Yehezekele 20:7, 8.
Nsombelu wa muomumue ke udiku lelu’eu. Bantu bavule badi ne imue mishindu ya mitabuja pa ntendelelu; anu bantu bakese ke badi badiamba buobo bine mudibo kabayi bena kuitabuja. Mbimueneke patoke se: ntendelelu mu kabujima kende ki mukumbane bua kukumbajila bukua-bantu bidibu bakengela mu nyuma. Ntatu bu mudi mvita, nkinu bua dishilangana dia mekala a makoba, dipangika dia biakudia, ne bupele bua kalanda musenga ivua mua kuikalaku lelu’eu bu bantu bikale ne muoyo “ku dîyi dionso dia mukana mua Yehowa” anyi? Bushuwa, kabiena nanku to! Nansha biobi bikale nanku, bantu bakese ke badi bangata kushintulula ntendelelu wabu ne mushinga. Pa bualu ebu, bamue kabena nansha basue kuyukidilangana pa malu adi atangila ntendelelu anyi kuteya ntema ku ngenyi mipiamipia ya malu a Nzambi!
Tshilejilu, mulume kampanda wa mu ditunga dia Ghana, ku Ouest wa Afrike, wakambila ministre kampanda muena nkristo ne: “Ndi ngitabuja se: Nzambi wakadisokolola kutudi tuetu bena Afrike ku butuangaji bua bakuidi betu balume ne bakaji, amu bu muakadisokololaye kudi bena Yuda ku butuangaji bua baprofete babu. Bidi bia luse padi bamue ba kutudi, tuetu bena Afrike, kabayi banyisha betu bakuidi, kadi bakula, bushuwa, anu bua Yezu, Muhamede, ne bakuabo.”
Mu nsangilu ya bantu mivule ya ka-bukulu mu Afrike, buena-nkristo badi babuangata misangu mivule bu ntendelelu wa batoke—ndongoluelu muenyi udi wenza malu mabi mavule kupita mempe. Kadi mmuenenu muatuke eu udi wambuluisha anyi udi upumbisha madikolela awudi wenza bua kupeta biwudi ukengela mu nyuma? Kasumuinu kampanda ka bena Afrike kadi kamba ne: “Kutu wela bianza bionso bibidi mu tshitonga tshia nshima anu bualu udi ne nzala to.” Ndiilu wa mushindu’eu ng’wa dipanga bukalanga ne kabidi ng’wa njiwu—nangananga biwikala kuyi mumanye tshidi mu tshitonga! Pabi, bavule badi basungula wabo ntendelelu, ki pa kushindamena pa dikonkonona dia meji, kadi pa kulonda mmuenenu wabu anyi tshilele tshia dîku diabo.
Ntendelelu udi ukukumbajila biwudi ukengela mu nyuma udi ne bua kuikala “disadila dinsantu dienza ne kabingila kakole.” (Lomo 12:1) Udi ne bua kuikala disungula dia meji dienza kunyima kua dikonkonona dimpe. Lekela tuanjibi kukonkonona tshiena-bualu pa bidi bitangila disungula ntendelelu mu mmuenenu wa bena Afrike. Kadi, tshiena-bualu tshidi tshilonda, netshiambuluishe babadi ba miaba yonso.
[Tshimfuanyi mu dibeji 3]
Mozese wakaleja mushinga wa kupeta bitudi tukengela mu nyuma
[Tshimfuanyi mu dibeji 4]
Mianda mienza mu Afrike kudi ba-misionere ba Bukua-buena-nkristo mmiatule bieledi bia lungenyi bia bamue bantu ku Bible