Bananga bebe bakafua: Batu penyi?
ALEC uvua munyukibue menemene. Mu lumingu lumue patupu, wakajimija babidi ba ku balunda bende. Umue wa kudibu, Nevil, wakafua ku mputa wa lutende lua tshingoma. Mukuabo, Tony, wakafua mu njiwu ya mashinyi. Nkonko ivua bangabanga kayiyi mianji kumutondesha, mpindieu yatuadiji kutatshisha nsonga eu wa bidimu 14, muena Sud Afrike. ‘Bua tshinyi bantu batu bafua? Ne ntshinyi tshitu tshienzeka kunyima kua lufu?’ ke muakadiebejaye.
Mu diya ku dijikiibua dia Nevil, Alec uvua mutekemene ne muoyo mujima mandamuna ku nkonko eyi. “Kadi,” udi uvuluka ne: “nsaserdose wakabala anu miaku kampanda mu mukanda ne kuamba ne: Nevil mmuye mu diulu. Pashishe, ku lukita wakamba ne: tudi bindile dibiishibua ku lufu. Biakanyunguluja buongo buanyi. Bikala Nevil mu diulu, mmunyi mudiye mua kuikala muindile dibiishibua ku lufu?”
Ku shòò kua dine dituku adi, Alec wakaya ku dijikiibua dia Tony. Misa wa mufue wakenjibua mu muakulu uvuaye kayi mumanye. Kadi, mpampakenu ya bamue badidi yakatuisha Alec se: dikankamijibua nansha dimue kadivua difidibue. “Butuku abu,” ke mudiye umvuija, “Biakannyingalaja bikole bitambe. Ngakadiumvua tshiyi muambuluishibue ne munyungulujibue buongo. Muntu nansha umue kavua mukumbane bua kufila mandamuna mempe ku nkonko yanyi. Bua musangu wa kumpala mu muoyo wanyi, ngakadiebeja mu mishindu yonso Nzambi né utuku.”
Tshidimu tshionso, amu bu Alec, bantu miliyo ne miliyo batu bajimija bananga babo ku lufu. “Pa buloba bujima,” ke mudi mukanda wa 1992 Britannica Book of the Year umvuija, “bantu 50 418 000 bakafua mu 1991.” Ne katshia pine apo, mbantu miliyo bungi munyi bakadi bamane kufua? Anjibi kutshinka bungi bua binsonji biakapuekesha bena tshinyongopelu bakashala ne muoyo! Ku kanyinganyinga kabu nkudisakidile mmuenenu mikodiakane pa bidi bitangila lufu.
Nenku, anu bu Alec, bantu bavule mbanyungulujibue buongo ne kabena nansha bia munyi bitaba dikalaku dia muanda kayi wonso wa nshindamenu bua ditekemena dia kuikala ne muoyo mu matuku atshilualua kunyima kua lufu. Bilondeshile tshibungu tshia Encyclopedia of Religions, “mu bikondo bionso, bena meji badi baditapulula ku musumbasumba wa bantu, . . . bela mpata mushindu udi anyima wa muntu anyi muoyo wende mua kuditapulula ku buongo ne ku mubidi biende.”
Mu mushindu udi ulenga ku muoyo, tshibungu tshia encyclopedia tshituatedi kuulu eku tshidi tshijadika se: dilongesha dia bitendelelu dia anyima wa muntu ukena ufua udi muditapulule ne mubidi kabena badibingisha kudi Bible nansha. Bushuwa, mu mu mvese mikese, Bible udi wakula bua “anyima” wa muntu bu udi mua kupatuka anyi kupingana mu mubidi wa muntu, kadi, mu mvese eyi, “anyima” mbakuate nende mudimu bua kufunkuna “muoyo” udi ujimina anyi udi walukila. (Genese 35:16-19; 1 Bakalenge 17:17-23) Misangu ne misangu, muaku “anyima” badi batumika nawu mu Bible bua kuleja bifukibua bia mashi ne mubidi bitu bimueneka, eyowa, bifukibua bia muoyo. (Genese 1:20; 2:7) Pabi, misangu mivule, Bible udi wamba ne: anyima itu ifua. (Yehezekele 18:4, 20; Bienzedi 3:23; Buakabuluibua 16:3) Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: diakamue padi anyima ifua, “kayena mimanye bualu nansha bumue.”—Muambi 9:5, 10, NW.
Ku lukuabu luseke, Bible udi wakula bua bantu bafue bakapingajabu ku muoyo. Bua Lazaro, ke muakenzekabi matuku anayi kunyima kua yeye mumane kufua. (Yone 11:39, 43, 44) Kadi, ntshinyi tshialua kuenzeka bua bantu bakafua kukadi bidimu nkama ne nkama anyi binunu ne binunu? Ditekemena diabu dia kuikala ne muoyo mu matuku atshilualua didiku dilomba bua Nzambi abiishe ku lufu anu mubidi wa muomumue ne uvuabo nawu pakafuabo anyi? Tòò. Lungenyi lua mushindu’eu kaluena mu diumvuangana ne bidi bienzekela atome anyi tuvinguvingu tudi tuenza mubidi mufue nansha. Imue misangu, atome anyi tuvinguvingu tukuabo tua muomumue badi batudia kudi bikunyibua, bidi ku luabi luseke, bidibua kudi bifukibua bikuabo ne bilua bitupa bia mibidi yabi.
Ebi bidiku biumvuija se: kakuena ditekemena bua bantu bakafua kale anyi? Tòò. Mufuki wa bukua-bifukibua udi ukemesha, bualu udi ne tshivulukilu tshikena ndekelu. Mu tshivulukilu tshiende tshipuangane, udi ne bukokeshi bua kulama bumuntu ne ngikadilu ya muntu kayi yonso wakafua udiye usua kuvuluka. Kabidi, Yehowa Nzambi udi ne bukole bua kufukulula mubidi wa muntu ne ngikadilu ya muomumue ne ya muntu uvuaku ne muoyo bangabanga. Udi kabidi mua kumupesha tshivulukilu ne bumuntu bia eu udiye uvuluka, bu mudi Abrahama.
Bidimu bu binunu bibidi kunyima kua lufu lua Abrahama, Yezu wakashindika ne: “Mose mene mene wakatumanyisha bua dibika dia bafue mu luseke ludi luamba bualu bua Katshi, yeye udi ubikila Mukelenge ne, Nzambi wa Abalahama ne Nzambi wa Isaka ne Nzambi wa Yakoba. Yeye kena Nzambi wa bafue, udi Nzambi wa badi ne muoyo bua bualu buandi.” (Luka 20:37, 38) Pa kumbusha Abrahama, Izake ne Yakoba, kudi bantu bakuabo miliyo ne miliyo bakafua badi ne muoyo mu tshivulukilu tshia Nzambi, badi bindile dibiishibua ku lufu mu matuku atshilualua. “Nekuikale dibiishibua ku lufu dia bantu bakane ne dia bantu bapange buakane,” ke mudi Bible ujadika.—Bienzedi 24:15, NW.
Mbingu mikese kunyima kua madilu akamukuata, Alec wakapeta mandamuna ku nkonko yende. Umue wa ku Bantemu ba Yehowa wakalua kumukumbula ne kumuleja tshidi Dîyi dia Nzambi diamba bua lufu ne dibiishibua ku lufu. Mukenji eu wakakankamija Alec ne kutuadila muoyo wende mmuenenu mupiamupia.
Wewe pebe, udiku ujinga bua kumanya bivule pa ditekemena dia dibiishibua ku lufu didi dishindamena pa Bible anyi? Tshilejilu, mabishiibua mavule neenzeke mu diulu peshi pa buloba? Ntshinyi tshidi muntu mua kuenza bua kuanyishibua kudi Nzambi ne kudimuena dikumbana dia dilaya Diende dia mpatshi dia se: bantu nebadisangishilule ne bananga babu bakafua?