Mpuilu wa “Dilongesha dia Nzambi” ku Ethiopie—Tshikondo tshia disanka dia pa buadi
KABIVUA mpuilu wa diambedi ku Ethiopie mu budikadidi katshia dikandika diajika to, kadi uvua bushuwa wa pa buende. Katshia bapeta dianyisha dia mbulamatadi mu dia 11 Kasuabanga 1991, Bantemu ba Yehowa badisangishi bua musangu muisatu mu tshipalu tshitambe bionso bualabale mu ditunga edi, tshia City Stadium, munkatshikatshi mua Addis Abeba. Bu muvuaku kakuyi mushindu wa kutumika ne tshipalu etshi mu Dialumingu ne bualu kakuvua mua kupeteka muaba mukuabo mualabale, programme wakabondakajibua mu matuku asatu, kumbukila mu Dinayi dia 13 too ne mu Disambombo dia 15 Tshiongo 1994.
Matuku asatu aa avua masanguluje ki ng’anu bualu tshikondo atshi tshivua tshia kuulu kuimpe muinshi mua diulu difikuluke, kadi kabidi mbua bukenke bua mu nyuma ne buenzeji bujima bua “Dilongesha dia Nzambi.” Munkatshi mua bilongo bilenga bilongolola bua kulengeja, binyunguluke tshiakuilu, muvua mumueneka bimpe bitambe tshiena-bualu tshia mpuilu tshifunda mu tshiena-Amarike.
Kadi ntshinyi tshivua tshivuija mpuilu eu, mpuilu wa pa buende? Mu kupita kua programme eu wa malu mavule, ngenyi ne didiumvua munda dia muntu yonso bivua bishindamene pa bu-wetu buetu bua pa buloba bujima ne bijadiki bia patoke bia mabenesha a Yehowa pa tshisamba tshiende mu mushindu wa dilubuluka dia malu a Bukalenge. Kuvua bena-mpala benyi bu 270 bavua bafumina mu matunga 16, pa kubadika Djibouti ne Yemen. Bantu bapite tshia bibidi tshimue bavua bafumina ku miaba ivua mu muvu wa hiver ku Mputu ne ku Amerike wa ku Nord. Mu bakumbudi muvua babidi ba ku bena mu Kasumbu-Kaludiki ka Bantemu ba Yehowa, Lloyd Barry ne Daniel Sydlik.
Tshibidilu tshia kuakidilangana tshia bena Ethiopie tshisakidila ku dinanga dilelela bua bana babo babakumbudi biakafikisha ku disanka edi divule divua ditshimuna mikalu ya miakulu. Mioyo kayivua ya dinyukula maboko tshianana to, kadi ivua ya dielangana mu bitupa ne dituangana mishiku, misangu mipite pa isambombo! Bakumbudi bavule bavua bamane kubala malu adi atangila Mudimu wa Bukalenge ku Ethiopie ne bavua bamanye ne: bana babo ba ku Ethiopie mbalami ba muoyo-mutoke nansha dîba dia mateta bakatantamena dikuatshibua mu maloko ne dikengeshibua dia mikuabo mishindu.a Kadi bena-mpala bakumbudi bakakatshila bikole pa kumona bansonga bavulavulayi bikale ne mpala ya disanka ne bukalanga bidi bienda bikepela mu matunga mavule lelu’eu. Bana betu ba bakaji bena Ethiopie bavua bavuale mintumpu yabo mitoke itubo bavuala pa tshibidilu, milengeja ne mbabi yonso, ivua isakisha mmuenenu mulelela wa difesto.
Batismo wakenzeka mu Ditanu uvua bualu bua tuyayi tukamona. Mulongo mule wa baditshipe bapiabapia 530, bituadijile pa bidimu 10 too ne ku 80, uvua wa bule bua tshia bibidi tshimue tshia muaba wa dinayila mu tshipalu. Ebi biakapita ne bivua muntu kayi yonso mutekemena—bungi bupite pa 1 bua Bantemu buonso 7 ba mu ditunga. Ntshijadiki kayipu tshia dibenesha dia Yehowa pa tshisamba tshiende muaba eu! Binsonji bivule bia disanka biakapuekeshibua pa kumona bavule batambushibua, dilengeja kudi musambu muimpe muimba kudi bena-mpala bapite pa 40 ba ku Italie. Bavule bakela meji ku mêyi a buprofete adi mu Yeshayi 60:5 [NW]: “Mu tshikondo atshi, bushuwa neumone ne neusanguluke, mutshima webe newuzakale ne neuwulakane ne disanka, bualu bubanji bua mbuu nebulue butangile kûdi; mpetu ya matunga a bende neivue kûdi.”
Bifidi bia pa buabi bia disanka
Dibenesha dia Yehowa diakatamba kuzangikibua mu Ditanu, pakavuluijabu mu nkonko ne mandamuna malu adi atangila ntuadijilu mukese wa mudimu wa Bukalenge mu Ethiopie. Biakalombodibua ne kasumbu ka ba-misionere ba kumpala bakasadila muaba eu mu bidimu bia 1950 ne bia 1970. Bantu bapite pa 8 000 bakateleja Ray Casson, John Kamphuis, ne Haywood Ward bumvuija mudimu wabo wa dilongesha Bible, bituadije mu dia 14 Kabitende 1950, pakafikabu ku Addis Abeba. Mbulamatadi wa ampire uvuaku mu matuku awu wakalomba bua se: bikale benza mudimu wa dilongesha malu mu tshibungi. Nunku, bakateka kalasa ka dishidimuna bakulumpe munkatshi mua tshimenga, pa kulongesha biena-bualu kabukabu. Kadi dîba divuabu kabayi balongesha, ba-misionere aba bavua benza muabo muonso bua kulubuluja dishidimuna dishindamene pa dilongesha dia Nzambi. Bavua ne bua kuluangana bua kulonga tshiena-Amarike, muakulu mujingakane udi ne alfabé wa maleta 250. Kuakapita bu tshia-bibidi tshia tshidimu tshijima kumpala kua buobu kulubuluka mu dilombola dilonga diabo dia Bible dia ku nzubu dia diambedi. Bidimu bu 43 ku shòò, bavua batutakena ne bantu mu njila bavua bavuluka balongeshi aba ba kale. Mu mpuilu, bavua basanka bikole bua kuikala badisangishe ne makumi a balongi babo ba Bible ba kale bavua bamane kuvua bapiluke mu ditabuja, ne bavua babalubula kudi bana ne biikulu babo ba mu nyuma.—1 Tesalonike 2:19, 20.
Bateleji ba disanka ne ntema mivule bakatungunuka ne kututa bikashi ki ng’anu bua nkonko ne mandamuna bia ba-misionere ba kale, kadi kabidi ne bua ngumu ne mioyo bivua bifumina ku Grande-Bretagne, Canada, Israël, Italie, Kenya, Pays-Bas, ne Etats-Unis—bituala kudi bena-mpala benyi. Ebi biakazangika tshiakabidi bu-wetu buwule tente ne dinanga bua pa buloba bujima bua tshisamba tshia Nzambi. Miyuki minene mienza kudi bana betu bela manyi bena mu Kasumbu Kaludiki, bia muomumue ne masambila abo menza ne muoyo umue, mu buondoke buonso biakatua kabidi bateleji ku muoyo. Bansonga mu tshipalu bavua mua kudikenketa [pa kuteleja] banayi ba drama wakakula bua bansonga badi bavuluka Mufuki wabo, drama muenza mu mushindu mupepele ne wa musangelu. Mikanda isatu mipatula mu tshiena-Amarike misakidila ku mikuabo isatu mipatula mu anglais yakapetesha musangelu muvule.b
Mu mêba a dikiisha ne makuabo kabidi, kuvua bikondo biakane bua kumanyangana ne bantu bavule bakunemekibua. Tshilejilu, mu mulongo wa kumpala, Tulu Mekuria mumanyishi mukulakaje kupita buonso ba mu Ethiopie uvua musombe ne dikombo dienza ku bianza. Tshidimu tshishale, ku bidimu biende 113 bia bununu, wakatambula batismo bu umue wa ku Bantemu ba Yehowa. Mu mpuilu eu uvua ne disanka dia kumona mukajende wa bidimu 80 ulonda tshilejilu tshiende, pa kuvua pende muanabu wa bakaji wa mu nyuma. Dikalaku diende mu kupita kua programme mujima divua tshilejilu kudi bansonga. Umue wa kudibu uvua Yohanes Gorems, uvua mumane kusadila bidimu binayi bu mpanda-njila wa pa tshibidilu pavuaye ne bidimu 16 eku mutshikale mulongi wa kalasa. Yeye ne bampanda-njila bakuabo bansonga balongi badi ne bidimu bishadile mbalonge mushindu wa kudisumbila tshikondo tshiakanyine, tshilejilu pa kumanyisha patshiatshia mu dinda mu njila wa kuya mu kalasa anyi pa kutumika ne mêba a dinaya ne a kunyima kua kalasa.
Mbilejilu kayipu bia muoyo mutoke!
Ba mu bateleji nkama ne nkama bavua bakuatshibue mu nkanu ne banyangibue kudi mbulamatadi ya kale. Mandefro Yifru udi uvuluka bidimu bia mushindu’eu bitanu mu buloko, kadi mpindieu udi ulabula disanka dia kusadila mu Addis Abeba ku biro bipiabipia bia filiale, bidi bitangila dikudimuna, dipatula, ne dituma mikanda. Nsongalume mukuabo udi usadila pamue nende, Zecarias Eshetu, kakela butoke buende bua muoyo nyima to bidimu muanda-mukulu pakashipibua tatuende bualu wakashal’amu ne ndubidila wende wa bena nkristo mu bidimu bisatu biakapitshishaye mu buloko. Zecarias, umue wa ku bana bende batanu, uvua ne bidimu dikumi pakedibua tatuende mu buloko. Meswat Girma ne yayende Yoalan, badi mpindieu pabuipi ne kukumbaja bidimu 20 ne batshidi mu kalasa, badi bavuluka tatuabu anu ku foto, bualu batshivua bana batekete menemene pakashipibuaye bua ndubidila wende. Bulamatshi buende ku mikenji buakabapesha tshilejilu, ne bubidi buabo badi basadila bu bampanda-njila ba pa tshibidilu, amu bu muvua tatuabo wenza too ne ku lufu luende.
Mukuabo mulami wa muoyo mutoke uvua Tamirat Yadette udi mpindieu usadila bu mpanda-njila wa pa buende mu rejon mulengele wa Rift Valley. Bua ndubidila wende wa bena-nkristo, wakapitshisha bidimu bisatu mu maloko muanda-mutekete mashilashilangane, imue misangu muisaka nkanu ne utamba kututshibua. Kadi, mu buloko wakambuluisha bantu bapite pa 12 bua kuditeka ku luseke lua Bukalenge bua Nzambi.
Tesfu Temelso, udi mpindieu usadila bu mutangidi wa tshijengu, wakedibua misangu 17 mu buloko mu kupita kua bidimu biakasadilaye bu mpanda-njila wa pa buende. Udi ne bibangu bia ku mitutu, kadi udi ne disanka dikole dia kumona bisumbu mu teritware yende ya kale. Makumi ne makumi a bana betu ba balume ne ba bakaji badi bafumina ku Tshisumbu tshia Akaki bakakenga bua diedibua mu buloko ne bua tshikisu, kadi tshisumbu ntshidiunde ne bamanyishi bapite pa lukama. Mbiibake Nzubu wa Bukalenge wa kumpala wa Bantemu ba Yehowa ku Ethiopie. Kumbukila ku Dese, tshimenga tshilengele tshidi ku mutantshi wa kilometre 300 ku nord kua tshimamuende wa bukalenge, kuakafumina kasumbu ka bantu batanu bakamba kufua ne bakadimuenena muakashipibua muanetu kampanda wa balume wa muaba awu ku mitutu. Maseresha Kasa umue wa ku bakulu abo, wakumvuija ne: wakananukila bidimu bisambombo mu buloko, ki mbuena kuamba ne: uvua muntu wa pa buende mu mushindu kayi wonso to, kadi anu bualu wakalonga mua kueyemena Yehowa.—Lomo 8:35-39; fuanyikija ne Bienzedi 8:1.
Nansha mu matuku adi panshi aa, bakuabo mbaleje lulamatu luabo mu diteta. Musumba munene wa bantu bakabuela mu mpuilu bakafumina mu ditunga dia ku mutumba kuvuabu biimine Bantemu ba Yehowa bua ndubidila wabo, dikubibua dia bampulushi, mikanda ya njila, mikanda ya diela mabaka ku fishi ya mbulamatadi, diondopibua mu lupitadi, ne midimu. Pavua mvita itua ipela ku mutumba kua Mesewa: dibungu dia Erythrée didi pa Mbuu Mukunze, tshisumbu tshijima, buonso 39, pa kubadika ne bana bakasombela muinshi mua tshilamba tshîpi mu tshipêla munkatshi mua ngondo bu inayi bua kuepula mêku abo ku dibutuka dia ku bombe ya mbulamatadi uvuaku kale. Mu tshipêla etshi tshia luya lukole ne dikenga, dikonkonona dia mvese ya ku dituku dionso ne bisangilu bikuabo bivua bibapetesha bukole buvule ne mushindu wa kushala balamate Yehowa, ne bia muomumue kushala balamatangane umue ne mukuabo. Bana betu ba bakaji babidi bavua basadila bu bampanda-njila ba pa buabu pabuipi ne mpokolo wa musulu wa Nil Bleu bakananukila mikanu ne dibundibua bikebesha kudi dingumba kampanda dia Ekleziya Ortodokse, kadi bubidi buabo bakananukila ne bakamona balongi bavule ba Bible baleja tshimanyinu tshia diditshipa diabo pa kutambula batismo mu mpuilu eu.
Muanetu kampanda wa balume wakalonda bualu bua diteta diende dia kuditola kule ne bakuabo mu mudimu mu rejon mûmakane wa Ogaden, pabuipi ne Somalie. Wakalama muoyo wa mu nyuma pa kumanyisha ne kuenza bisangilu pamue ne basankididi ba bulelela, ne ba doktere buondopianganyi bakababidila dilongesha dia Nzambi ne badi mpindieu balongesha bakuabo. Tshilejilu tshikuabo tshimpe tshia dilama muoyo-mutoke tshivua tshia mpanda-njila wa pa buende mu Addis Abeba uvua, mu 1992, mututshibue ne tshikisu tshionso ne mushiyibue upunga ne lufu kudi dingumba kampanda dituma kudi bakuidi ba bena Ekleziya Ortodokse. Bia disanka, wakapanda ne udi utungunuka ne kusadila mu teritware umue umue eu. Mimuemue ya musangelu pa mpala wende kayena isokolola kamanyinu nansha kakese ka dikuatshilangana njiya. Buende yeye, bia muomumue ne bakuabo buonso bakatetshibua ne bapiabapia pabo, mpuilu eu wa “Dilongesha dia Nzambi” uvua difesto dia disanka.
Ndongoluelu wa mpuilu eu wakalondangana biakane kakuyi lutatu, kufikisha bakumbudi ku diela meji ne: badisuile bavua badibueje mu mudimu eu bavua ne bidimu bivule mu dimonamona malu. Bushuwa, bakalubuluka ne lukasa luonso mu bidimu bibidi bishale. Matuku asatu a mpuilu eu akajika ne lukasa luonso. Bungi bubandile bua bateleji mu Disambombo buvua bua bantu 9 556. Televizion, tudiomba, ne bikandakanda bia mu ditunga edi biakabendeshila lumu lulenga. Bantu buonso bavua mua kumona se: Yehowa udi uvuija tshisamba tshiende tshibanji mu nyuma. Munkatshi mua bateleji muvua binunu ne binunu bia basankididi ba bulelela bakatuadija kubabidila “Dilongesha dia Nzambi.” Budimi bualabale mbunzulula bua Bantemu ba Yehowa mu ditunga edi didi ne bantu miliyo bu 50, ne mpuilu eu wakakankamija buonso mu dipangadija diabo dia kukuata mudimu ne tshikondo tshitshidi tshishale mu bulongolodi ebu bua malu bua kuambuluisha bena muoyo mulenga bua kubabidilabu pabo dilongesha dia Nzambi.
[Mêyi adi kuinshi]
a Tangila Annuaire des Témoins de Jéhovah 1992, mupatula kudi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Votre jeunesse—Comment en tirer le meilleur parti, Mushindu wa kuikala ne nsombelu wa disanka mu dîku, ne Bantemu ba Yehowa—Mu buobumue bua kuenza disua dia Nzambi pa buloba bujima.
[Bimfuanyi mu dibeji 23]
Addis Abeba, dia 13-15 Tshiongo 1994
[Bimfuanyi mu dibeji 24]
Kasumbu ka bampanda-njila ku Addis Abeba (ku dia balume); balami ba muoyo mutoke bakedibua buonso buabo mu buloko (kuinshi); Ntemu wa bidimu 113 ne mukajende