TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE tshia Watchtower
TSHIBUTSHILU TSHIA MIKANDA TSHIA KU ENTERNETE
tshia Watchtower
Tshiluba
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILU
  • w94 15/11 dib. 26-28
  • “Binuikala ne bua kufuta bitadi, futayi bitadi”

Kakuena filme nansha umue mu tshitupa etshi to.

Tshilema ntshienzeke mu diambula dia filme.

  • “Binuikala ne bua kufuta bitadi, futayi bitadi”
  • Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1994
  • Tumitu tua bualu
  • Bintu bia muomumue
  • Mêyi-maludiki atanu
  • Lama lumu ludi lutumbisha Nzambi
  • Bitadi: Tudi ne bua kubifuta anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—2011
  • Udi mumanye anyi?
    Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa (Tshia kulonga)—2021
Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshimanyisha Bukalenge bua Yehowa—1994
w94 15/11 dib. 26-28

“Binuikala ne bua kufuta bitadi, futayi bitadi”

“MU BULONGOLODI ebu kamuena tshintu nansha tshimue tshijadika pa kumbusha lufu ne bitadi.” Ke muakamba muena mbulamatadi ne mujandudi wa mu siekele wa 18 wa ku Amerike Benjamin Franklin. Mêyi ende aa atubo batela misangu ya bungi, adi aleja, ki ng’anu dipangika dia mushindu wa kuepuka bitadi, kadi kabidi, ne buôwa butubi bikuatshisha. Bua bantu bavule, kufuta bitadi kutu kunyingalaja bikole anu bu kufua.

Nansha kufuta bitadi koku kuikale kakuyi kusankisha, muanda eu mbujitu budi bena nkristo balelela batabalela bikole. Mupostolo Paulo wakafundila tshisumbu tshia bena nkristo ku Roma ne: “Peshayi muena tshiende: binuikala ne bua kufuta bitadi, futayi bitadi; bikalalu ndupetu, lupetu; bikalaku nkanemu, kanemu; bikalalu ndumu, lumu.” (Lomo 13:7, nkudimuinu wa New International Version) Ne Yezu wakatuma lungenyi ku bitadi pakambaye ne: “Nuhe Kaisa bintu bia Kaisa, nuhe Nzambi bintu bia Nzambi.”​—Mâko 12:14, 17.

Yehowa mmulekelele “bamfumu banene” ba mbulamatadi bua kuikalabu koku ne udi ulomba se: basadidi bende bikale babatumikila mu bualabale kampanda. Pa nunku, bua tshinyi Nzambi mmunyanunuka pa bualu bua se: batendeledi bende bafute bitadi? Paulo udi utêla tubingila tusatu tua nshindamenu: (1) “tshiji tshikole” tshidi natshi “bamfumu banene” mu dinyoka bashipi ba mikenji; (2) kuondo ka muoyo ka muena nkristo, kakakuikala kakezuke bibilaye pa bitadi biende; (3) dikengedibua dia kufuta “basadidi ba bantu buonso” aba bua kupeteshabu makuatshisha ne kulama ndambu wa bulongame. (Lomo 13:1-7) Pamu’apa bantu ba bungi ki mbasue kufuta bitadi to. Kadi, badi kakuyi mpata mua kusua nansha bua se: basombele muaba udi kawuyi: bampulushi anyi bajimi ba tupia, dilongolola dia njila, tulasa tua mbulamatadi, ne ndongoluelu wa poste. Mushikuluji wa mêyi ne mikandu wa ku Amerike Oliver Wendell Holmes wakabiumvuija musangu kampanda mushindu’eu: “Bitadi bidi tshitudi tufuta bua nsangilu wa bantu mushidimuke.”

Kufuta bitadi ki mbualu bupiabupia bua basadidi ba Nzambi to. Basombi ba mu Izalele wa kale bavua bafuta mushindu kampanda wa bitadi bua kutua bakalenge babo nyama ku mikolo, ne bamue ba ku bamfumu bavua buomekela bantu majitu manene pa kubalomba bitadi binekesha. Bena Yuda bavua kabidi balambula milambu ne bafuta bitadi kudi makole menyi avua abakokesha, bu mudi Ejipitu, Perse, ne Roma. Nunku bena nkristo ba tshikondo tshia Paulo bavua bamanye bimpe tshivuaye wamba pakakulaye bua difuta bitadi. Bavua bamanye ne: bitadi nansha biobi bikale binekesha anyi to, ne kabiyi bitangila mudi mbulamatadi utula mfranga eyi, bavua ne bua kufuta tshitadi kayi tshionso tshivuabo ne bua kufuta. Mbia muomumue kudi bena nkristo lelu’eu. Kadi, mmêyi-maludiki kayi adi mua kutupetesha buludiki patudi tufuta bitadi bietu mu bikondo ebi bijingakane?

Mêyi-maludiki atanu

Nuikale bena bulongame. Tudi tusadila ne tuidikija Yehowa, udi “Nzambi, ki ng’wa malu akena malongame, kadi wa ditalala.” (1 Kolinto 14:33 [NW]; Efeso 5:1) Kuikala muena bulongame kudi ne mushinga pa bidi bitangila kufuta bitadi. Mikanda yebe ya njadikilu mmikumbane, mmijalame, ne mmilongolola bimpe anyi? Pa tshibidilu, tshilongoluelu tshia mikanda tshidi tshitudisha mfranga ya bungi katshiena tshikengedibua to. Udi mua kuikala ne klaser umue umue mulamika kamanyinu bua mushindu kayi wonso wa mikanda ya njadikilu (bu mudi resi idi ileja ditula dishilashilangane diebe dia mfranga). Pamu’apa tshidi mua kuenjibua nkuyisangisha mu klaser minene bua tshidimu tshionso. Mu matunga a bungi bidi bikengela kulama klaser ya mushindu’eu bidimu bia bungi bikala mbulamatadi mupangadike bua kukontolola mikanda ya njadikilu ya kale. Nunku kuimanshi tshintu nansha tshimue too ne pawajadika ne: katshitshiena kabidi tshikengedibua.

Nuikale bena bululame. Paulo wakafunda ne: “Nutulombele Nzambi; bua tudi tuitabushishibua ne tudi ne [kuondo ka muoyo kalulame, NW] tudi basue kuenda bimpe mu malu onso.” (Ebelu 13:18) Dijinga dia mu muoyo dia kuikala muena bululame didi ne bua kuludika dipangadika dionso ditudi tuangata patudi tufuta bitadi bietu. Diambedi, sungulujayi bitadi bidi ne bua kufutshibua bua lupetu ludi ne bua kumanyishibua kudi mbulamatadi. Mu matunga mavule, lupetu lua pa mutu​—ludi lufumina ku matabishi, tumidimu tukese, disumbisha—​badi mua kululombela tshitadi padilu lupite bungi kampanda bujadika. Muena nkristo udi ne “kuondo ka muoyo kalulame” neajingulule tshidi tshiakanyine kufutshila tshitadi mu ditunga didiye musombele ne neafute tshitadi tshidi tshikengedibua.

Bualu bukuabo mbua dipuekesha dia bitadi. Misangu ya bungi mbulamatadi itu ipetesha bafutshi ba bitadi njila bua kumbusha mfranga mikese ku lupetu ludibo ne bua kufutshila bitadi. Mu bulongolodi ebu bukena bululame, bantu ba bungi kabena bamona ne: “kufuka malu [a dishima]” anyi “kufuanyikija malu a [dishima]” nkubi padibo balomba dipuekesha dia bitadi dia mushindu’eu to. Mulume kampanda mu Etats-Unis wakasumbila pamu’apa mukajende tshinkutu tshia tshiseba tshia mushinga mukole, pashishe wakatshilembeleja muaba wende wa diendela mushinga dituku dimue bua se: atshifutshile tshitadi tshikese bu “tshilengeji” tshia mushindu kampanda bua muaba wende wa mudimu! Mulume mukuabo wakamba ne: mfranga mitula bua difesto dia dibaka dia muanende wa bakaji ivua ya ku dipuekesha dia bitadi bia bungenda-mushinga. Mukuabo kabidi wakateta bua kukepeshesha mfranga ya bitadi pa kukepesha bungi bua mfranga ivuaye mutule bua kuenzaye luendu lua ngondo mivule ne mukajende ku Bimenga bia kulekule bia ku Este kua Etats-Unis, nansha muakakuyaye [mukajende] bua bipatshila bia kupetangana ne balunda ne kujikija lutetuku. Bidi bimueneka ne: kudi bilejilu bungi bukena kubadika bia ngenzelu ya mushindu’eu. Mu mêyi mapepele, kubikila tshintu kampanda ne: tshidi tshia ku dipuekesha dia tshitadi padibi kabiyi nanku mmushindu kansanga wa didinga​—mmuanda udi Nzambi wetu, Yehowa, ukina ne muoyo umue.​—Nsumuinu 6:16-19.

Nuikale ne budimu. Yezu wakabela bamulondi bende bua kuikalabo “ne budimu bu bua nyoka ne bu nyunyu ya nkutshi idi kayi iluishangana.” (Matayo 10:16) Mubelu awu mmuakanyine kulondibua bimpe mu bienzedi bietu bia difuta bitadi. Nangananga mu matunga mashidimuke, bantu bavulavulayi matuku adi panshi aa badi bafuta société-kontable kampanda anyi bena mudimu bakuabo bua kubashindikilabo bungi bua mfranga ya bitadi idibo ne bua kufuta. Pashishe badi batua anu biala pa formilere anyi mabeji ne batuma sheke. Etshi tshidi ne bua kuikala tshikondo tshiakanyine bua kuikala ne budimu bufunda mu Nsumuinu 14:15: “Mutshimbakanyi udi witabusha dî dionso, kadi muena budimu udi utangila kudiye uya.”

Bafutshi ba bungi ba bitadi bakapeta bilumbu ne mbulamatadi bualu ‘bakeyemena dîyi kayi dionso’ dia ba-kontable batupi ba mikenji anyi dia bajadiki ba bitadi bakena ne dimonamona dia malu. Mmushindu kayipu udibi biakane bua kuikala ne budimu! Nuikale ne budimu pa kubala ne ntema yonso mukanda kayi wonso wa njadikilu kumpala kua kuutua biala. Bikala mêyi makuabo mafunda, ditupika kampanda, anyi nkepeshilu munekesha wa bitadi binukemesha, lombayi bua banumvuije​—nansha misangu ya bungi bikalabi bikengedibua—​too ne panuashindika ne: bualu ebu mbululame ne mbuanyisha kudi mikenji. Bidi bilelela se: mu matunga mavule mikenji ya bitadi yalu mijingakane bikole, kadi padiku mushindu, meji adi alomba bua se: numvue tshintu tshionso tshinudi nutua biala. Mikuabo misangu, udi mua kumona ne: muena nkristo netu udi muibidilangane ne mikenji ya bitadi udi mua kukupetesha diumvuija dimpe. Mukulu kampanda muena nkristo utu ulumbulula bilumbu bia bitadi bu avoka wakamba mu mêyi makese ne: “Bikala kontable webe mukuambile tshintu kampanda tshidi tshiumvuika tshitambe buimpe bua kuikalatshi tshilelela, pamu’apa ki ntshilulame to!”

Ambulayi bujitu buenu. “Bualu bua muntu ne muntu neadiambuile bujitu buende,” ke muakafunda mupostolo Paulo. (Galatia 6:5) Pa bidi bitangila kufuta kua bitadi, muena nkristo yonso udi ne bua kuambula bujitu bua kuikala muntu mululame ne mutumikidi wa mikenji. Mu bualu ebu, bakulu ba mu tshisumbu kabatu baludika mikoko idi ku bukubi buabo nansha. (Fuanyikija ne 2 Kolinto 1:24.) Kabatu badibuejakaja mu malu a bitadi kumbusha padibo bamanya bubi bunene budi muntu muenze, budi pamu’apa bunyengabaja tshinsanga tshia bantu. Misangu ya bungi, bujitu ebu budi butangila muena nkristo yeye nkayende udi ne bua kukuata mudimu ne kuondo kende ka muoyo kalongesha mu ditumikila mêyi-maludiki a mu Mifundu. (Ebelu 5:14) Bidi kabidi bikengela kumanya ne: kutua biala pa mukanda wa bitadi​—nansha mulongolola kudi nganyi—​bilondeshile mikenji ntshijadiki tshia se: nudi bamane kubala mukanda eu ne nudi bitabuje ne: bidi bifundamu mbilelela.a

Ikalayi bantu bakena mua kudiwudibua. Batangidi bena nkristo badi ne bua kuikala bantu badibo “kabayi mua kudiwula” bua bikale bakumbane tshishiki bua mudimu wabo. Bia muomumue, bena tshisumbu buonso badi ne bua kuikala bantu badi kabayi mua kudiwudibua ku mêsu kua Nzambi. (1 Timote 3:2 [Muanda Mulenga Lelu]; fuanyikija ne Efeso 5:27.) Ke bualu kayi badi benza madikolela bua kulama lumu luimpe mu tshinsanga tshia bantu, ne pa bidi bitangila kufuta kua bitadi. Yezu Kristo yeye muine wakafila tshilejilu pa bualu ebu. Bakebeja mulongi wende Petelo né Yezu uvua ufuta tshitadi tshikese tshia mu ntempelo, tshia drashma ibidi tshianana. Eyowa, Yezu kavua ne bua kufuta tshitadi to, bualu ntempelo uvua nzubu wa Tatuende ne mukalenge nansha umue katu ubambidika muanende mulela tshitadi to. Ke muakamba Yezu; kadi wakafuta tshitadi. Bushuwa, wakenza too ne tshishima bua kupatula mfranga ivua ikengela! Bua tshinyi kufuta tshitadi tshivuaye bilondeshile mikenji kayi ne bua kufuta? Anu bu muakamba Yezu yeye nkayende, bivua bua “katubalenduishi.”​—Matayo 17:24-27.b

Lama lumu ludi lutumbisha Nzambi

Bia muomumue, Bantemu ba Yehowa badi baditatshisha bua se: kabalenduishi bakuabo. Nunku, kabiena bikemesha to, bu mudibo mu kabujima kabo, balabula disanka dia kuikala ne lumu luimpe pa buloba bujima bu bantu balulame, bena muabo bafutshi ba bitadi. Tshilejilu, tshikandakanda tshia mu Espagne tshia El Diario Vasco tshiakumvuija bualu bua dibila ditangalake dia bitadi mu Espagne, kadi tshiakamuenesha ne: “Diumusha dimuepele [didi] Bantemu ba Yehowa. Padibo basumba anyi basumbisha, mushinga [wa bintu biabo] udibo bamanyisha mbulelela tshishiki.” Bia muomumue, tshikandakanda tshia ku Etats-Unis tshia San Francisco Examiner tshiakamba kukadi bidimu bungi kampanda ne: “Nudi ne bua kuangata [Bantemu ba Yehowa] bu bena muabo ba tshitembu. Batu: bafuta bitadi kakuyi lutatu, batabalela babedi, baluangana bua kujikija dipanga kumanya mukanda.”

Muena nkristo mulelela kakusua kuenza tshintu kayi tshionso tshidi mua kunyanga lumu elu lupeta ku madikolela a kalanda musenga. Biwikala ne bua kuenza disungula, newanyishe bua kuikala mumanyike bu muibidi wa bitadi bua tshipatshila tshia kukuba ndambu wa mfranga anyi? Tòo. Kakuyi mpata newanyishe bua kujimija mfranga pamutu pa kunyanga lumu luebe luimpe ne kudiupuila mushinga webe ne nansha kuendeshila ntendelelu webe wa Yehowa lumu lubi.

Bulelela, kulama lumu [luebe] lua muntu muakane, mululame kudi mua kukutudisha mikuabo misangu mfranga. Anu bu muakabileja kukadi siekele 24 muena nkindi wa kale muena Greke Platon: “Padiku tshitadi tshia kufuta pa lupetu, pa bungi bua lupetu bua muomumue, muntu mululame neafute bivule ne muntu mupange bululame neafute bikese.” Uvua kabidi mua kuikala musakidile ne: muntu muakane katu nansha musangu umue udiabakena bua kufuta mushinga udi ukengela bua kuikala mululame. Nansha kuikala ne lumu lua mushindu’eu kudi ne mushinga mukole. Bidi kakuyi mpata bilelela bua bena nkristo. Lumu luabo luimpe ludi ne mushinga mukole kudibo bualu ludi lutumbisha Tatuabo wa mu diulu ne ludi mua kuambuluisha bua kukoka bakuabo ku nsombelu wabo wa muoyo ne kudi Nzambi wabo, Yehowa.​—Nsumuinu 11:30; 1 Petelo 3:1.

Kadi, bena nkristo buonso balelela badi batamba kuangata ne mushinga malanda abo pa nkayabu ne Yehowa. Nzambi udi umona tshintu kayi tshionso tshidibo benza, ne badi basua kumusankisha. (Ebelu 4:13) Ke bualu kayi, badi bakandamena ditetshibua dia kuteta kuiba mbulamatadi. Mbamanye ne: Nzambi udi usankidila nsombelu mululame, muakane. (Musambu wa 15:1-3) Ne bualu mbasue kusankisha mutshima wa Yehowa, badi bafuta bitadi bionso bidibo ne bua kufuta.​—Nsumuinu 27:11; Lomo 13:7.

[Mêyi adi kuinshi]

a Bualu ebu budi mua kuikala mufuno kudi bena nkristo badi buuja ne muena dibaka nabo udi kayi muena kuitabuja mukanda wa dimanyisha nawu bintu bidibo mua kufutshila bitadi. Mukaji muena nkristo udi ne bua kuenza madikolela a bungi bua se: dîyi-diludiki dia bumfumu bua bayende diumvuangane ne dikengedibua dia kutumikila mikenji ya bitadi ya mbulamatadi. Kadi, mukaji udi ne bua kudimuka, bua bipeta bidi mu diumvuangana ne mikenji bidi mua kufumina ku ditua biala ku budisuile pa mikanda ya dishima.​—Fuanyikija ne Lomo 13:1; 1 Kolinto 11:3.

b Bidi bijula ntema bua kumona ne: mbafunda bualu ebu bua mu muoyo wa Yezu wa pa buloba anu mu Evanjeliyo wa Matayo. Bu muvuaye ku kale mufutshishi wa bitadi yeye nkayende, Matayo uvua kakuyi mpata mulengibue bikole ku muoyo kudi mmuenenu wa Yezu pa bualu ebu.

    Mikanda ya mu Tshiluba (1982-2024)
    Patuka
    Buela
    • Tshiluba
    • Tumina bakuabu
    • Biudi musue
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malu a kulonda
    • Mikenji ya mua kulama malu masokoka
    • Biudi witaba bua kuenzekabi mu tshiamu
    • JW.ORG
    • Buela
    Tumina bakuabu