Dibanda ku mukuna mutumbuke kupita eyi ya Himalaya

MIKUNA ya Himalaya! Miaku eyi idi ikuelesha meji ku tshinyi? Nnsongo ya mikuna ya dikema mibuikidija kudi mâyi makuatakane ne mashika kudi lupepele lukole lututa anyi? Ndidiumvua dia ditshimuna, pa kuimakana ku lusongo lua mukuna mutumbuke kupita yonso ya pa buloba anyi? Bua bavule ba kutudi, kubanda ku Mukuna wa Everest, mu Mikuna ya Himalaya mu Nepal, mbualu budi kabuyi mua kuenzeka. Pabi, lelu’eu bantu ba bungi mu Nepal badi babanda ku mukuna udi mutumbuke kupita ya Himalaya! Bangabanga ne kulonga bivule pa luendu elu ku mukuna munene, tuanji kubandila Ditunga dikese kadi dilengele dia Nepal.

Nepal​—Bukalenge buashila pa mukuna

Bukalenge bua ditunga dia Nepal ki mbutambe kumanyika bualu budi bumue bua ku makalenge makese a ka-bukulu adi mashala pa buloba ne kabidi bualu mbukalenge bua tshitendelelu, kabuyi bua tshididi. Nepal nditunga dimuepele dia bena Hindu pa buloba bujima. Bavule ba ku benamu bàdì miliyo 20 mbena Hindu. Nansha nanku, mudi bantu ba bisa bishilashilangane. Aba badi basombela mu rejon wa mikuna ku nord mbafumine nangananga ku Tibet ne ku Myanmar (Birmanie), bishilangane ne bipela bia ku sud, mudi bavule bafumina ku Inde, ba-Aryan. Nepali ke muakulu wa ditunga ne wa ku tshileledi bua bantu pamue ne 60 pa lukama. Tshitupa tshidi tshishale tshidi tshiakula miakulu ya bisamba mipite pa 18.

Ditunga dia Nepal didi ne bula bua kilomètre 880 kumbukila ku est too ne ku ouest ne kilomètre 200 kumbukila ku nord too ne ku sud. Mu Mikuna ya Himalaya idi ikuatshisha buôwa eyi, idi ku mikalu ku nord, mudi Mukuna wa Everest udi ne lusongo lutambe kutumbuka ku yonso pa buloba bujima ne mètre 8 848, ne mikuabo nsongo ya mikuna mitumbuke mipite pa mètre 8 000. Munkatshi mua Nepal mudi mikuna mipuekele ne majiba ne bibandabanda. Kupueka ku sud, ku mpenga kua Inde, kudi buloba bufuke bua Tarai, rejon munemenene mu midimu ya budimi.

Kathmandu, tshimamuende wa bukalenge, mu rejon wa munkatshi, tshidi bushuwa disanka bua babandidi. Tshidi tshipetesha diendela mu ndeka kulu kua mikuna mitumbuke eyi, ngendu mu mpangu minene mudi nyama milama, ne bivule bia kubandila muaba eu. Nepal utu imue misangu ubikidibua ne: tshibanda tshia ba-nzambi bualu ntendelelu udi ne buenzeji bukole mu nsombelu wa bantu badimu. Ntendelelu udi kabidi kabingila kadi miliyo ya bantu pa buloba benza luendu babanda ku “mukuna” mutumbuke kupita eyi ya Himalaya.

Kukadi bidimu bitue ku 2 700, muprofete muena-Ebelu Yeshaya wakenzejibua ku spiritu bua kudianjila kumanyisha ne: “mu tshitupa tshia matuku a ndekelu . . . mukuna wa nzubu wa Yehowa neujadikibue ku mutu kua nsongo ya mikuna . . . Bantu bavule nebayeku bushuwa ne nebambe ne: ‘Vuayi ne tubandayi ku mukuna wa Yehowa . . . Neatulongeshe njila yende, ne netuendele mu tujila tuende.’” (Yeshaya 2:2, 3, NW) Apa ntendelelu mukezuke ne mutumbuke wa Yehowa, Mufuki ne Mukalenge Mukokeshi wa mabulunge wonso, mmufuanyikija ne mukuna, mutumbuke muulu ku mutu kua mishindu mikuabo ya ntendelelu mifuanyikija ne mikuna. Ntshiena-bualu tshia mudimu wa dilongesha wa pa buloba bujima udi wambuluisha bantu badi ne nzala ya bulelela bua kulonga pa bidi bitangila njila ya Yehowa. Mmunyi muakatuadija mudimu eu mu Nepal?

Ntuadijilu mikese

Musalayi kampanda mu Biluilu bia bena Grande-Bretagne mu Mvita Mibidi ya buloba bujima uvua ukeba ntendelelu mulelela. Baledi bende bena ditunga dia Nepal ne bena Hindu bakavua balue bena Katolike. Mu dikola diende, wakamona bubi bua ditendelela mpingu, e kubengaye malongesha bu edi dia inferno wa kapia, ne wakatuadija kukonkonona mitabuja a ekleziya ya bena Mishonyi. Kadi kakapeta disankishibua.

Mukuatshibue mu buloko kudi bena Japon mu tshivua musangu’au Rangoon, mu Myanmar, musalayi eu wakasambila bua kupanduka ku dîsu dikole mu kamponya ka dienzeja midimu ku bukole bua kutungunuka ne dikeba diende dia ntendelelu mulelela. Pashishe, wakadilongolola bua kunyema bamukuatshi ne wakapeta diambuluisha kudi mulongeshi kampanda muena mu nzubu muvuaye mupete ka-broshire ka Where Are the Dead? (Bafue badi penyi?), kafunda kudi J. F. Rutherford. Pa kujingululamu mukungulu wa bulelela, wakitaba ne lukasa bua kulonga pakalua Bantemu ba Yehowa kumukumbula ku Rangoon mu 1947. Ngondo mikese pashishe, wakatambuishibua, ne mukajende utshivua nsongakaji kakanenga bua kumulonda. Bakapangadija bua kupingana mu Inde, bua kuasa mu tshimenga tshibalelela tshia Kalimpong mu mikuna ya ku nord-est. Apa bakalela ne kukolesha bana babo babidi. Mu Luabanya 1970, bakaya kusombela ku Kathmandu.

Tshibungu tshia mêyi ne mikandu tshia Nepal tshivua tshikandika diandamuija ditabuja dia bakuabo. Muntu kayi yonso uvua usanganyibua ulongesha tshivua tshibikidibua bu ntendelelu muenyi bavua bamukosela buloko bua bidimu muanda-mutekete, ne muntu uvua udisanga ku ntendelelu wa mushindu’eu uvua mua kuenza bidimu bisatu mu lukanu ne kufuta tshibawu tshinene. Nunku, bumanyishi buvua ne bua kuenjibua ne budimu. Mudimu wa ku nzubu ne ku nzubu uvua umvuija kukumbula nzubu umue apa, pashishe kuya mu tshitupa tshikuabo ne kukumbula kabidi. Bumanyishi bua mu mpukapuka, mbiumvuike, buvua ne dikuatshisha dinene mu dimuangalaja lumu luimpe.

Bipeta kabiakalua lukasa. Ne bantu bungi butue ku miliyo dikumi, budimi buakamueneka bu buvua butekesha mu maboko. Ntete ya bulelela ivua ikunyibua pavua dîku dimue edi difila bumanyishi kudi balunda, bamanya, bamfumu ba midimu, ne bena mudimu nabo. Bavua pa tshibidilu benza bisangilu mu nzubu muabo ne bavua babikila bavua ne disankidila bua kusangila pamue nabo. Ndekelu, mu Luabanya 1974, kunyima kua bidimu binayi bia dinanukila mu dikuna ne mu dimuangila mâyi, mamuma a kumpala mu Nepal akalua​—ne mine aa ku mpokolo kayi mutekemena!

Mu dikumbula nzubu kampanda, mumanyishi wakakula ne muntu mulume mubanji uvua sekretere wa muena mu dîku dia mukalenge. “Yukila ne muananyi wa balume,” ke muakamba muntu. Muana wakitaba dilonga dia Bible. Mu kupita kua matuku, wakashintulula mudimu wende, bualu uvua utumika mu nzubu wa manaya. Tatuende, muena Hindu mudilambule, wakamutuila nkanana. Nansha nanku, nsongalume eu wakasungula bua kuikala ku luseke lua Yehowa. Biakapita bishi? Tatuende wakalekela buluishi ku shòò, ne kasumbu ka balela ba pabuipi bakitaba bulelela budi mu Bible. Udi mpindieu usadila bu mukulu mu tshisumbu tshia bena nkristo.

Bua kushala bakole mu nyuma ne kulonda dîyi-dituma dia mu Mifundu dia kubenga kulekela bisangilu biabo pamue, kasumbu aka kakese ku Kathmandu kakalongolola pa tshibidilu bisangilu mu nzubu wa muntu. Kadi mu mushindu mualabale, bana betu kabavua ne mushindu wa kusangila mu bisangilu binene. Aba bavua bakumbane bua kuenza nunku, bavua baya ku luendu mu Inde bua mpuilu​—luendu lule ne lutudisha mfranga ya bungi mu milongolongo ya mikuna.

Ndiakalenga kayipu dia disanka pakenzabo programe mujima wa mpuilu wa distrike mu nzubu muvuabo benzela bisangilu! Ela meji bana betu banayi, pamue ne muena ku filiale wa Inde, balongolole programe mujima! Nansha drama wa mu Bible wakenjibua. Bishi? Bavua bakuata bindidimbi bia dinaya dijima dilongolola mu Inde. Mu Nepal, bindidimbi ebi biakalejibua pa tshimuenenu, bilondesha kudi mêyi makuata mu kasete. Bateleji bakasanka bikole. Bavua bungi kayi? Bantu 18!

Diambuluisha dia pambelu pa ditunga mu mudimu wa buambi divua dikepele. Mudimu wa bu-misionere kauvua mua kutedibua, ne kabivua bipepele bua benyi kupetabo midimu ya ku mubidi. Kadi, Bantemu babidi bena ku Inde bakapeta mudimu mu Nepal bikondo bishilangane, kupitshisha bidimu bivule ku Kathmandu ne kuambuluisha bua kukolesha tshisumbu tshipiatshipia etshi. Mu 1976 kuvua bamanyishi ba Bukalenge 17 ku Kathmandu. Mu 1985 bana betu bakiibaka Nzubu wabo wa Bukalenge. Pakajikaye, bakatuadija kuenzelamu pa tshibidilu mpuilu ya distrike ya ku tshidimu, pamue ne bisangilu bikuabo bionso. Nzubu’eu uvua bushuwa muaba wa ntendelelu mukezuke mu teritware eu wa kale ne wa mikuna.

Didiunda nansha munkatshi mua ntatu

Mu bidimu abi bia ku ntuadijilu, mudimu wa buambi, muenza ne budimu buonso, kauvua muanji kujula ntema ya bungi kudi baludiki ba ditunga. Kadi, ku ndekelu wa 1984, bakatuadija diela mikandu. Muanetu wa balume kampanda ne basatu ba bakaji bakakuatshibua ne kulamibua matuku anayi kumpala kua kubalekela ne dikanyina se: kabatungunuki ne midimu yabo. Mu musoko kampanda, bantu tshitema bakakuatshibua pavuabo bikala balonga Bible mu nzubu yabo. Basambombo bakedibua mu buloko bua matuku 43. Bakakuata kabidi bakuabo, kadi kabakakosa tshilumbu nansha tshimue bilondeshile mikenji.

Bidimu bikese bidi panshi ebi mu 1989, bana betu ba balume ne ba bakaji buonso bena mu dilonga dia mukanda dia tshisumbu bakakuatshibua, kulamibua matuku asatu, ne kulekedibua. Imue misangu, bavua babalomba bua kutua biala pa mukanda uvua wamba ne: kabakuyisha kabidi. Bakabenga. Bakalekela bamue amu kunyima kua ditua biala pa mukanda wamba ne: mbasue kukenga bua malu wonso adi mua kubafikila pikalabo mua kukuatshibua bayisha tshiakabidi.

Nansha mu ntatu ya mushindu’eu, bana betu bakatungunuka ne kumanyisha lumu luimpe lua Bukalenge ne tshisumi. Tshilejilu, mu 1985, tshidimu tshimue panyima pa diela tshianza dia mbulamatadi dimana kutuadija, kuvua didiunda dia bantu 21 pa lukama mu bungi bua bavua bayisha. Bamanyishi 35 bavua bapitshishe ku ngondo muayene wa mêba 20 bayukila ne bakuabo pa ntendelelu mukezuke.

Mu kupita kua matuku, mpepele ya ngandamukilu ya tshididi e kutuadija mu Nepal. Bakalenge ba mbulamatadi bakatuadija kumona se: Bantemu ba Yehowa kabavua njiwu to. Bushuwa, mudimu wabo wa dilongesha dia Bible uvua ne buenzeji buimpe, buibaki bua bantu, bubenza bena muabo bimpe batambe. Bamfumu ba ditunga bakamona se: bululame, mudimu mukole, ne ngikadilu wa nsombelu muakane bivua bizangika bu malu malomba bua batendeledi ba Yehowa.

Bumanyishi buimpe butambe buakafidibua pavua mukaji umue uvua kumpala muena Hindu mudilambule mulua Ntemu ne wakabenga bua kumupingajabo mashi. Ba-minganga bakakemeshibua bikole bua mmuenenu wende wa muntu mulonge ne mupangadike. Bavua bambuluishe mukaji eu bua kulonga bulelela ne broshire wa Ikalayi ne muoyo wa kashidi ne disanka pa buloba! Nansha muvuaku buluishi ne tuseku kudi bena dîku diende, wakatambuishibua mu 1990 pakavuaye pamue ne bidimu 70. Pashishe wakatshibuka mukolo ne, kusakidila imue ntatu ya masama, uvua ne bua kuakama dipandibua dinene. Mu mbingu ibidi wakatantamena mibelu ya ba-minganga ne balela bua kuitaba mashi. Ndekelu, kasumbu ka ba-minganga bapandianganyi kakenza mudimu bimpe kakuyi diela mashi. Nansha mudiye mpindieu unyungakana amu kakese, muanetu wa bakaji wa lulamatu eu udi usomba ku tshiibi tshia lubanza luende dinda dionso ne ubikila bapitshi bua basombe nende ne bateleje lumu luimpe ludi lusankisha.

Ditunga dia Nepal lelu’eu

Mu ditunga dia Nepal mudi bishi lelu? Bantemu ba Yehowa badi ne budikadidi bukumbane bua kutendelela bu mudi bana babo pa buloba bujima. Kutuadija ku tshikondo tshivua mubandi wa ku mikuna umue anyi babidi ba mu tshimfuanyi batuadije kudisanga pamue ne aba badi babanda ku mukuna wa ntendelelu mulelela, bungi bua bantu badi benda bavula badi bamba ne: ‘Vuayi, ne tubandayi ku mukuna wa Yehowa.’ Mu 1989 kuvua muayene wa bantu 43 ku ngondo yonso bavua badifila mu mudimu wa buambi, ne bantu 204 bakabuela mu Tshivulukilu tshia lufu lua Kristo tshidimu atshi.

Pashishe, bu muvuabi bilaya, Yehowa wakatuadija kuendesha lukasa disangisha dia bakebi ba bulelela mu nzubu muende. (Yeshaya 60:22) Kabiakanenga bua kuenza tshisumbu tshibidi mu Kathmandu, ne mudi mpindieu tusumbu tubidi tua ku mpenga kua tshimamuende wa bukalenge. Mu Tshisanga 1994, bena nkristo 153 bakafila luapolo lua mudimu wa buambi​—didiunda dia bantu 350 pa lukama mu bidimu bishadile ku bitanu! Bakalombola malonga 386 a Bible ku nzubu ne bantu bavua ne disankidila. Mu Tshivulukilu tshia mu 1994, bateleji bavua bungi bua dikema bua bantu 580. Bua mpuilu wa pa buende wa dituku dimue, bantu 635 bakadisangisha mu Nzubu wa Bukalenge, ne bantu 20 bakadifila bua batismo. Nunku malubuluka manene adi apetesha Bantemu ba Yehowa disanka pa buloba bujima adi amueneka kabidi mu ditunga dikese edi dia Nepal.

Mu bidimu bishale ebi, bungi bua mikanda mipatula mu muakulu wa Nepali mbubande bikole menemene, yambuluisha bena budipuekeshi bua kushindama bikole mu bulelela. Bakudimunyi balongesha ku biro bia filiale mu Inde pa mishindu ya kuandamuna ne kutumika ne ordinatere badi mpindieu basadila ku dîba ne ku dîba ku Kathmandu. Balongolola bua didiunda, babandi ba ku mikuna bena teokrasi ba mu Nepal badi benda batangile kumpala!

Dibanda kulu kupita mikuna ya Himalaya

Wewe pebe udi mua kusanka bua luendu ku mukuna udi mutumbuke kupita eyi ya Himalaya. Pa kuenza nunku, neudisange, ki ng’anu ne aba badi mu Nepal kadi ne miliyo ya “mu matunga wonso ne bisa bionso ne bisamba bionso ne miakulu yonso.” (Buakabuluibua 7:9, NW) Pamue nabu, neusanke bua kulongeshibua kudi Mufuki wa mikuna mitumbuke bu mudi eyi ya ku Nepal. Neumone Mufuki “wakajilula malu,” ne newikale mua kutekemena bua kuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba bukezula ne bulengeja.​—Yeshaya 2:4, NW.

[Karte mu dibeji 24]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

Kathmandu

Mukuna wa Everest

[Tshimfuanyi mu dibeji 25]

Pambelu pa Nzubu wa Bukalenge ku Kathmandu

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Bena Nepal bavule badi bapetela masanka ku malonga a Bible