“Mbibengangane ne lumvuilu”
“BUALU mvita yakatuadija mu lungenyi lua bantu, mu lungenyi alu ke mutudi ne bua kuibaka ngumbu ya ditalala.” (Mêyi ne mikandu bia UNESCO) Ne tshiambilu etshi mu lungenyi, mu 1993 bapiluke bapite pa 500 bakabuela mu tshifufu tshia O.N.U. pa dikandika bingoma bakakonkonona diambuluisha dia ntendelelu mu diibaka ngumbu ya mushindu’eu.
Jonathan Granoff, muleji-mpala wa Nsangilu wa Balumbuluidi bua Bukubi bua buloba bujima, wakalombola tshifufu etshi. Wakaleja ne: “Bungi bua mvita ya mpindieu idi pankatshi pa bitendelelu ne bisa mbubengangane ne nsombelu mushidimuke, pamu’apa mbubengangane ne lumvuilu.” Mêyi a John Kenneth Galbraith akatedibua mu mushindu muakanyine munkatshi mua tshifufu etshi: “Bantu bavule mbashipibue mu dîna dia bitendelelu kupita mu mvita yonso ne bipupu bia ku bintu bifuka bisangisha.”
Profesere Seshagiri Rao wakamba ne: “Mbitekemenyibue se: ba-doktere badi buondopa masama pamutu pa kuasambuluja. Bilele bia bitendelelu mbitekemenyibue se: kabiena bisambuluja nkinu ne mvita ya tshikisu umue kudi mukuabu. Bidi ne bua kuikala makole a dipungangana. Pabi ku bienzedi, mbitumike pa tshibidilu ne bitshidi bitumika bu makole mabuludianganyi.”
Bidimu bikese bishale ebi, tshikandakanda tshia Londres tshia Catholic Herald tshiakumvuija ne: ditalala didi mua kukubibua “biamanyisha bitendelelu bionso bia lelu’eu dipiisha diabi dia mvita.” Kadi, tshikandakanda etshi tshiakasakidila ne: “Tudi bamanye se: ebi kabiakuenzeka nansha kakese.” Dimue edi mudiambike mukaji kampanda muena Katolike wakumvuija ne: “Bulongolodi ebu buvua mua kuikala bushilangane mushindu kayipu bu tuetu babike dinda kansanga ne dipangadika dikole bua kubenga kuditua mu mvita tshiakabidi, . . . anu bu Bantemu ba Yehowa!”
[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 32]
Tom Haley/Sipa Press